Dolar, 2014 yılında, 31 önde gelen ekonominin para birimlerinin tümüne karşı değer kazanarak, 1989'dan beri ilk kez, ciddi bir ralli yaptı. ABD Dolarının yükselişi 2015'de de sürecek gibi gözüküyor. 2015 yıl sonu dolar-tl kur tahmini ortalaması ize 2,40 TL olarak gözükmekte. Eğer, petrol ve rubledeki kayıplar 2015'de devam eder ise, dolar-tl kurunu 2015 için 2,60-2,70 TL olarak öngörenler de var. ABD Doları, 2014 yılını, Berlin Duvarı'nın yıkıldığı ve ABD'nin tek kutuplu bir dünyada küresel liderliğini ilan ettiği 1989'dan bu yana ki en yüksek performansı ile kapatıyor. 2008 yılı sonbaharında patlak veren krizle birlikte, 1929 Buhranı'ndaki işsizlik ve yoksulluk sıçramasını görmemekle birlikte, ABD ekonomisinin hayli zor bir etaptan geçtiğini, iç talepteki daralmanın etkisiyle, ABD Doları'nın değer kaybetmesine bağlı olarak, ABD'li şirketlerin ilk kez bu ölçüde ihracat yapmaya yüklendiklerine şahit olduk. Bu noktada, 2014 yılı itibariyle, ABD'nin net enerji ithalatçısı bir ülkeden, net ihracatçı bir ülkeye dönüştüğünü de unutmayalım. 2010 yılı sonunda, küresel ölçekte, uluslararası mal ticaretinde 1. sıradaki konumunu Çin'e kaptıran Almanya açısından, 2011 yılında mal ihracatında ABD tarafından da geçilmek kabul edilebilir bir gelişme değildi. Bu nedenle, Almanya ile ABD arasında 2012 yılından bu yana süregelen dış ticaret kavgasından, euro-dolar paritesinin de nasibini aldığına şahit olduk. Buna göre, 2012 yılı başında 1,34 dolar düzeyindeyken, 2012 yılı yaz ortasına geldiğimizde 1,20 dolara kadar neredeyse çekilen, ardından 2013 yılı şubat ayında tekrar 1,37 doları görüp, ardından yine yaz ortasında 1,28 dolara kadar geri çekilen, hayli dalgalı bir pariteden söz ediyoruz. 2014 yılı mayıs ayında, bir kez daha 1,39 doları gören euro-dolar paritesinin, 2014 yılını 1,22 doların altında kapatmaya çalışması, kimi çevrelerde 'kirli kur savaşı' (dirty currency war) olarak da adlandırıldı. Parite 1,24-1,22 dolar aralığında kalabilecek mi, yoksa FED'in para politikasını adım adım sıkılaştırma sürecine bağlı olarak, ABD dolarının önde gelen para birimleri karşısında güçlenme süreci 2015 yılında da devam edecek mi, birlikte göreceğiz ve yaşayacağız. Soğuk Savaş'ın bitimine doğru, Sovyetler Birliği dağılmaya doğru giderken, Dolar Endeksi 170 puana dahi yaklaşmış, 1988'de 88 puan düzeyindeyken, 1989-1990 arası 105 puanı görmüş ve bir ralli yapmış. Ardından, 1992 sonu-1993 başı 80 puanın dahi altını test etmiş ve 1995 yılı başında 80 puan düzeyinden başladığı tırmanışını 2001-2002 döneminde 120 puan ile doruğa taşımış. Bu dönemde, euro-dolar paritesinin 0,82 dolara kadar düştüğünü hatırlıyoruz. 2014 yılı itibariyle, son 5 yılın en yüksek değeri olarak, artık 90 puanı geçmiş bir Dolar Endeksi var.
Dolar Endeksi, geçtiğimiz hafta iki kez 90 puanın üzerini gördü. 23 Aralık salı günü 90,064 puan ile kapattı; 26 Aralık günü ise 90,03 puan ile. Yılın son haftasına ise, Dolar Endeksi 90,023 puan düzeyinden başlayıp, 89,905 puana kadar çekilmiş durumda. Sanki, 2015 yılında devam edeceği ralli öncesi, Noel tatili ile yılbaşı tatili arası dinleniyor, gibi. ABD doları 2014'te 31 önemli para birimi karşısında da değer kazanarak, 1989'dan bu yana bir ilke imza atmış durumda. Doların yükselişinde, hem 2014 yılında FED'in para politikasını sıkılaştırma sürecini, tahvil alım programını tamamlamasıyla (tapering) başlatması, hem de ABD ekonomisindeki güçlü toparlanma etkiyi oldu.yen ve euro, Japonya ve Avrupa merkez bankalarının deflasyonu önlemek adına teşvik politikalarına hız vermeleri ile değer kayıplarını sürdürdü. Merkezi Connecticut'ta bulunan Amherst Pierpoint Securities adlı finans kurumunun stratejisti Robert Sinche ''Bir tane para birimi dahi dolar karşısında yükselmiyor. ABD faiz oranı beklentilerinde ciddi bir değişiklik yaşanıyor'' diye paritelerdeki değişimi yorumladı. Doların 10 önemli para birimi karşısındaki durumunu izleyen Bloomberg Spot Dolar Endeksi, bu yıl yüzde 11 artarak 1,130.61 seviyesine geldi ve 2004'ten bu yana en yüksek yıllık kazanca işaret etti. Dolar yen karşısında yıl genelinde yüzde 14'lük artışla 120.31 düzeyinde ve 3. yıllık kazancı kaydedecek. Dolar euro karşısında ise, yüzde 13 ile 2005'ten bu yana en ciddi artışı sağladı. Bu arada, euro yen karşısında ise yüzde 1.3 değer kazanarak, 146.60 düzeyine geldi. Dolar, Türk lirası karşısında ise yıl genelinde yüzde 7,5 yükseldi. Bununla birlikte, Dolar-TL kurunun 2,40 düzeyini gördüğü ocak ayında, TCMB'nin 5,5 puan politika faizini arttırması ile, döviz kurlarının kademeli olarak sakinleştiğini, bir ara dolar-tl kurunun 2,16 TL'yi dahi gördüğünü, ancak aralık ayı sonuna doğru, dolar-tl kurunun 2,4147 TL ile, yeni bir nominal rekora da imza attığına şahit olduk. Finans sektörü döviz kurları analistlerinin 2015 yılı için dolar-tl tahminleri, 2,20 ile 2,50 TL arasında dalgalanıyor. Uluslararası ekonomi ve finans haber ajansı Bloomberg'in son anketine göre ise, ekonomistlerin 2015 için yıl sonu dolar-tl tahminlerinin ortalaması 2.40 lira düzeyine işaret etmekte. Konu 2015 yılına dönük tahminlere gelmiş ise, ABD'nin önde gelen uluslararası finans kurumlarından Goldman Sachs'in Baş Ekonomisti Jan Hatzius'un 2015 yılında öne çıkacak sekiz önemli sorun ve bu sorunlara yönelik cevaplarını incelemekte yarar var. 1. ABD ekonomisinde büyüme eğilimi devam edecek mi?: Evet. Yurtiçinde güç diğer ekonomik zayıflıkları dengeleyecektir. 2. Doların güçlenmesi büyüme üzerinde baskı yaratacak mı?: Evet ancak düşük petrol fiyatları sebebiyle kısa vadede yönetilebilir olacaktır.
3. Konut piyasasında iyileşme hızlanacak mı?: Evet, özellikle müstakil konut sektöründe. Hanehalkı formasyonu genç yetişkinler ebeveynlerinin evlerinden taşındıkça gelişecektir. 4. Tüketici harcamalarında büyüme hızlanacak mı?: Evet, düşük petrol fiyatları nedeniyle harcanabilir gerçek gelir artacak. 5. Yatırım harcamalarında büyüme artacak mı?: Hayır. Sermaye harcamaları uzun vadeli esaslara göre baskı altında görünmüyor ve petrol fiyatlarındaki düşüşün enerji sektöründe bir engel yaratması olası görünüyor. 6. Ücretlerdeki büyüme yüzde 3-4 aralığı içinde mi olacak?: Hayır. Eksik istihdam oranına istinaden işgücü piyasasında hala gevşeklik var. 7. Çekirdek enflasyon FED in yüzde 2 hedefine ulaşacak mı?: Hayır. Dolar güçlü, ücret artışı düşük ve depresif petrol fiyatlarının olumsuz etkisi olacaktır. 8. Haziran daki FOMC toplantısında faizler artırılacak mı?: Hayır çünkü enflasyon muhtemelen yüzde 2 hedefine ulaşamayacak. Ücret ve fiyat enflasyonu için mutabık olunan tahminlere dayanarak ilk faiz artırımının Haziran 2015 tarihinden sonra olacağını düşünüyoruz. En erken Eylül de olabilir. Goldman Sachs'in Baş Ekonomisti Jan Hatzius özetle der ki, "ABD ekonomisi dolar ile birlikte, diğer büyük ekonomilere göre, daha hızlı büyüyecek. Ama FED'in hedefi altında kalan enflasyonun, faiz artışını en erken Eylül ayına itmesi gündeme gelebilir ve düşük petrol fiyatlarının ekonomideki etkisi hissedilmeye devam edecek." ABD'li ünlü yatırımcı Warren Buffett, 2015 yılı için yatırım tavsiyelerine bakmakta da yarar var: 1- Güvenli, düşük maliyetli, uzun vadeli yatırımlar: Buffett, 2015 yılı için Berkshire Hathaway hissedarlarına yazdığı tavsiyelerde, yatırımcıların paralarını uzun vadeli, düşük maliyetli ve güvenli yatırımlara yöneltmesi gerektiğine işaret etti. Buffett, kendisinin de elindeki tüm nakdi karısı için, verimli olduğunu düşündüğü uzun vadeli ve oldukça eski bir yatırım aracına yatıracağını söylüyor. 2- Bitcoin den uzak durun: Her zaman teknolojiyle ilgili yatırımlara mesafeli olan Buffett'tan, yatırımcılara son yılların en fazla yükselen yatırım araçlarından Bitcoin le ilgili şaşırtıcı olmayan bir tavsiye geldi. Buffett, yatırımcıların sanal para olarak bilinen Bitcoin den uzak durması gerektiğini
söyledi. Buffett daha önceki röportajlarından birinde Bitcoin ler için Ondan uzak durun, çok belli ki bir yanılgı diye uyarıyor. 3- Finansal okur yazarlığı geliştirin: Buffett özellikle genç yaştaki çalışanlar ve yatırımcılar için finansal okur yazarlıklarını geliştirmeleri tavsiyesinde bulundu. Ünlü yatırımcı, Katılabileceğiniz tüm derslere katılın, muhasebe iş dünyasının dilidir. Finansal okur yazarlığı geliştirmek yıllar geçtikçe sizin için finansı daha kolay kılar diye tavsiyede bulunmakta. 4- Hemen zengin olmaya değil, tasarrufa odaklanın: Ünlü yatırımcı, bir anda zengin olmayı değil, tasarrufa odaklanmayı tavsiye etti. Buffett, Finans dünyasındaki en büyük hatalardan biri, düzgün tasarruf etme alışkanlığını öğrenememek diye altını çiziyor. 5- Hisseler düşünce satmayın, alın: Warren Buffett, hisselerle ilgili fiyatlar düştükçe satmayı değil satın almayı tavsiye etti. Ünlü yatırımcı, Ben fiyatlar düştükçe satın aldığım hisselerden daha fazla almayı tercih ederim. Daha da düşerse daha fazla alırım. Sonrasında ne olacağı belli olmaz demekte. 6- Uzmanmış gibi davranmayın: Buffett, yatırımcılara bildikleri alanlara yatırım yapmayı, bilmedikleri alanlarda uzmanmış gibi davranmamayı tavsiye etti. Ünlü yatırımcı, Bilmediğiniz bir alanda yatırım yaparsınız, sadece kumar oynarsınız demek istiyor. ABD, İngiltere dahil Avrupa cephesinde ve Türkiye cephesinde, gerek imalat sanayinin performansı ve güveni, gerek tüketici güveni, gerekse de gayrimenkul, konut sektörüne yönelik performans ve fiyat endekslerinin yayınlanacağı bir haftanın içerisindeyiz. Kimi ülkelerin satın alma yöneticileri endekslerinin de yayınlanacağı bu hafta, Avrupa Merkez Bankası'nın (ECB) aylık toplantısı, 1 Ocak perşembe yılbaşı sonrası tatil olduğu için bir hafta sonra, 7 Ocak Çarşamba günü gerçekleşecek. Bununla birlikte, piyasalar 7 Ocak'taki toplantıdan çok, 22 Ocak'taki toplantıya kitlenmiş durumdalar. ABD'nin aralık ayı tarım dışı istihdam ve işsizlik verisi de 9 Ocak'ta yayınlanacak. Bu noktada, 9 Ocak'taki kritik önemdeki ABD verisi öncesi, 16-17 Aralık'ta gerçekleşen son FED Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısının detaylı tutanakları 7 Ocak günü saat 21'de geliyor ki, bu tutanaklardaki detaylar piyasayı hareketlendirebilir. Üstüne gelecek tarım dışı istihdam ve işsizlik verilerine bağlı olarak, 8 ve 9 Ocak günleri hayli hareketli geçebilir. Her ne dense, bu ay Türkiye'nin tüketici güven endeksi verisi 30 Aralık salı gününe kalmış durumda. Reel Kesim Güven Endeksi ve İktisadi Yönelim Anketi'ne baktığımızda ise, son 2 yılın en düşük performansına ulaşılmış durumda. 2172 firmanın cevapladığı ankete göre, daha eylül ayında 107,6 puan düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi 101,2 puana kadar
gerilemiş durumda. İmalat sanayi, kendisine gelen yurtiçi satış ve ihracat amaçlı olarak, mevcut toplam sipariş miktarından memnun değil. Bu oran Ocak 2007 ile Aralık 2014 arası en iyi 95,7 puanı görmüş. Küresel kriz döneminde 27,1 puana kadar düştüğü de olmuş. Bu noktada, ekim ayında 91,8 puan düzeyindeki mevcut toplam sipariş miktarından duyulan memnuniyet, aralık ayında 87 puana düşmüş. Bu durum, en yüksek orana ve ekim ayına göre kötü; ama, küresel krizin yaşandığı günlerdeki 27,1 puana göre bir hayli iyi. Bununla birlikte, üretim hacmi ve mevcut istihdama yönelik olarak, önümüzdeki 3 aya yönelik beklentiler,bir miktar gerilemiş olmakla birlikte, halen 100 puanın üzerinde. Bu da olumlu bir gelişme olarak nitelendirilebilir. Bu tür endekslerde, 100 puanın üzeri olumlu tablo olarak kabul edilir. Gelecek 3 aya yönelik ihracat sipariş miktarı beklentisinin artmış olması da, Türkiye'nin 2015 yılı büyümesinde net ihracatın büyümeye katkısına ihtiyacımız olduğu gerçeği ile, yine olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmeli. Bir başka önemli husus olarak, 2014 yılı şubat ayından bu yana, imalat sanayinin yatırım harcaması yapma eğiliminin de 104 ile 108 puan aralığında hareket ediyor olması ve aralık ayında halen 105 puanda olması, yine umut verici. Çünkü, bu durum, imalat sanayinin yatırım yapma iştahını kaybetmediğini gösteriyor. Genel gidişatın ise 100 puanın altında seyretmesi, Türk imalat sanayinin iç ve dış politik-ekonomik gelişmeler nedeniyle bir miktar keyifsiz olduğuna işaret etmekte. 2015 yılı, kendi paralarının değerini ABD dolarına korumak için, önde gelen gelişmekte olan ekonomilerin faiz arttırabileceği bir döneme işaret ediyor. Bu nedenle, hem FED'in, hem de pek çok gelişmekte olan ekonominin 2015 yılı ilkbaharından itibaren faiz artırabilecekleri ihtimali ile, ülke ve şirket tahvilleri açısından, 2015 yılının zor bir yıl olacağı vurgulanmakta. Tahvillerin 2015 yılı performanslarına yönelik yorumlarda bulunan Wall Street uzmanları FED'in faiz oranlarını 2015 te 10 yıla yakın bir süreden bu yana ilk kez artırmaya hazırlanması ile birlikte, ABD Hazine tahvil faizlerinin yükseleceği tahmininde bulunuyorlar. Gelecek yıl tahvil faizlerinde artış olacağı beklentisi, ABD tahvillerinin rekor kayıplar kaydettiği 2009 dan bu yana en yüksek seviyede. FED in tahvil alım programını sonlandırması (tapering) ile birlikte, bu yıl satış dalgası olacağı öngörüsünde bulunanların neredeyse tümü, ABD ücret artışlarındaki zayıflık ve gelişen piyasalardaki çalkantıların ABD Hazine tahvillerini 2011 den bu yana en büyük getirilere yöneltmesi ile hazırlıksız yakalandı. Tahvil piyasasında enflasyon görünümünün gerilemesine rağmen uzmanlar ekonominin güçlenmesi ile birlikte ABD Hazine tahvillerinin kötü bir yıl geçireceği beklentilerini koruyorlar. Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ Ltd. baş finans ekonomisti Chris Rupkey, Gelecek yıl nihayet patlama yılı olmalı. Piyasa, Yelen ve FOMC un sıkılaştırmaya yaklaştığı retoriğini görmezden geliyor dedi.
Uluslararası finans ve ekonomi haber ajansı Bloomberg anketine katılan 74 ekonomistten biri olan Rupkey en yüksek tahminlerden birini sundu. Rupkey, 10 yıl vadeli ABD Hazine tahvil faizlerinin geçtiğimiz haftaki yüzde 2.25 lik seviyeden 2015 yılı sonunda yüzde 3.4 e yükseleceğini öngördü. Rupkey, Ocak ayında faizlerin şu anda yüzde 3.6 seviyesine ulaşacağı tahmininde bulunmuştu. Ekonomistlerin tahmin ortalaması, faizlerin yüzde 3.01 e ulaşacağı yönünde. 0.75 yüzde puanlık artış tahmini uzmanların 2014 yılı için olan beklentilerinin yaklaşık iki katı seviyesinde. Merkez bankalarının asli görevi, fiyat istikrarıdır. Enflasyonu yok etmek veya kabul edilebilir sınıra çekmektir. Merkez bankaları fiyat istikrarında bir risk görmüyorlar ise, enflasyon tehlikesi yoksa, o zaman büyüme ve istihdamı da gözeten para politikası izleyebilirler. Nitekim, ABD Merkez Bankası (FED) ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) kendi ekonomilerinde bir enflasyon riski görmediklerinden dolayı, büyüme ve istihdamı destekleyici para politikası uygulayabildiler. Türk ekonomisinde, son 42 yılda enflasyonu getirebildiğimiz en düşük düzey yüzde 6. Oysa, gelişmiş ekonomilerde 2012'de yüzde 2 olan enflasyonun, 2014 sonu yüzde 1.6, 2015 sonu ise 1.8 olması bekleniyor. Gelişmekte olan ekonomilerde ise, 2012'de yüzde 6.1 olan enflasyonun, 2014'de 5.5, 2015'de ise 5.6 olması beklenmekte. Türkiye ise, 2005'de 7.7, 2008'de 10.1 olan enflasyonu, 2009 ve 2010 yıllarında yüzde 6.5 civarında tutabilmişse de, 2011'de yeniden 10.5'e yükselmesini engelleyemedi. Ancak, 2012'de GSYH büyümesi yüzde 2.1'e çekerek, enflasyonu yüzde 6.2 ile son 41 yılın en düşüğüne getirebildik. 2013'de yüzde 7.4'ü gören enflasyon, 2014'ü ise yüzde 9 civarında tamamlayacak. Oysa, Türkiye Ekonomisi'nde yıllık manşet enflasyonun artık gelişmekte olan ülkeler ortalaması olan yüzde 5.5 civarına çoktan gelmesi gerekiyordu. Şimdi, TCMB'nin esas görevi, yıllık enflasyonu yüzde 5.5'e getirmek iken, "sen niye büyümeye destek vermiyorsun" demek, kurumları karıştırmak; yanlış kurumdan talepte bulunmak anlamına gelir. Peki, Merkez Bankamız "ben büyüme ve istihdamla ilgilenmem, gerektiğinde dahi destek olmam" diyor mu; hayır, asla demiyor. Sadece şunu diyor; "bana enflasyon yüzde 7'nin hemen altına gelinceye kadar izin verin, gereğini yapacağım" diyor. Diyelim, ki 5 Ocak pazartesi günü 2014 yılı enflasyonu yüzde 9 açıklandı. Bu durumda, 2015 yılı mart ayına sonuna kadar, 3 aylık yüzde 3,6'lık enflasyon hesaplamadan çıkıp, yerine diyelim ki, 3 aylık 1,6'lık enflasyon girdi; bu durumda 2015 yılı mart ayı sonunda yıllık enflasyon yüzde 6,9'a inmiş olacak. Bu durumda, benim bildiğim TCMB, en geç mart ayındaki Para Politikası Kurulu toplantısında 1 puan, nisan ayındaki toplantısında da 0,5 puan faiz indirmez ise, gelin o zaman benden hesap sorun. TCMB, şubat ayında 0,5 puan, mart ayında ise 1 puanlık indirim olarak ta bu süreci yönetmeyi tercih
edebilir. Dünyanın önde gelen Alman finans kurumlarından Deutsche Bank ise, 2015'ın ilk yarısında TCMB nin faizlerde 75 baz puanlık ılımlı ve geçici bir gevşemeye gideceği yönündeki beklentilerini koruduğunu; ancak buna yönelik risklerin yukarı yönlü olduğunu belirtmekte. Tersine düşünenler de var. ABD'li finans kurumu Citibank ise, rubledeki değer kayıplarının Türk Lirasını etkilemesine bağlı olarak, dolar-tl kurunun 2,60-2,70 TL aralığına gelebileceğini, Merkez Bankası'nın ise döviz kurunu riskini kontrol etmek için, 2015 yılının ilk çeyreğinde en az 1 puan faiz artıracağını öngörüyor. Rusya'nın etkili hamleler ile, kendi para birimindeki kayıpları durdurması, petrolün varil fiyatının ise 60 dolar civarına oturması halinde, oyumu TCMB'nin 1-1,5 puan faiz indirmesi ihtimaline veriyorum.