Yenileme Fonu Ayırma Koşulları ve Muhasebe Kaydı I GİRİŞ 213 sayılı Vergi Usul Kanunun 328 ve 329. maddelerinde düzenlenen yenileme fonu, amortismana tabi iktisadi değerlerin satılmasından ya da hasara uğraması durumunda sigortadan alınan tazminatlar sonucunda ortaya çıkan karların ötelenmesi ya da yeni yatırımlara dönüştürülmesine olanak veren bir işleyiştir. II YENİLEME FONU AYIRMA KOŞULLARI a) Bilanço Esasına Göre Defter Tutma VUK 328.maddede gayrimenkul satış kazancından elde edilen gelirin, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir ifadesindeki pasif kavramı yalnızca bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için geçerlidir. Buradan yola çıkarak; a) İşletme hesabı esasına göre defter tutanlar, 1 / 7
b) Serbest meslek kazanç defteri tutanlar, c) Basit usule tabi kazanç tespiti yapılanlar, d) Zirai işletme hesabı esasına göre defter tutanlar Yenileme fonu uygulamasından yararlanmaları hem yasal hem de teknik olarak mümkün değildir. b) Yenileme Fonu ile İlgili Yönetim Kurulu Kararı Alınması Sabit kıymetin yenilenmesi işletmenin faaliyetini devam ettirebilmesi için zorunlu ise, yönetim kurulu kararı alınma gerekliliği yoktur, zorunlu değil ise yönetim kurulu kararının alınması gerekmektedir. Ancak yenileme fonunun bulunduğu bilançonun genel kurul tarafından onaylanması, işletmeyi idare edenlerce karar verildiği ve ayrıca yönetim kurulu kararına gerek olmadığı yönünde görüşler de bulunmaktadır. Ancak daha sonra farklı yorumlarla karşılaşmamak amacıyla, gerek sabit kıymetin yenilenmesinin zorunlu olup olmadığına, gerek bilançonun genel kurulda onaylanıp onaylanmadığına bakmaksızın yönetim kurulu kararı alınmasında yarar vardır. c) Alınacak İktisadi Kıymetin Yenileme Fonu Ayrılan İktisadi Kıymetle Aynı Nitelikte Olması Yenileme fonundan yararlanabilmek için, alınacak iktisadi kıymetle aynı nitelikte olması zorunludur. Aksi durumda yenileme fonundan yararlanılması söz konusu değildir. Örneğin; yenileme fonundan yararlanmak için otomobil satıp kamyonet/kamyon alınamaz. Fakat kamyonet satıp taşıma niteliğinden dolayı kamyon satın almak olasıdır. d) Yenileme Fonuna Konu Olan İktisadi Kıymetin Amortismana Tabi Olması 2 / 7
VUK.329.maddede, yeni değerlerin iktisabında kullanılan tazminat fazlası, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur diyerek yenileme fonunun yalnızca amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılabileceği ifade edilmiştir. e) Yenileme Fonunun Üç Yıl İçerisinde Kullanılması VUK 328.maddede Şu kadar ki, satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kâr, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan kârlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu kârlar o yılın matrahına eklenir. Yukarıdaki esaslar dahilinde yeni değerlerin iktisabında kullanılan kâr, yeni değerler üzerinden bu kanun hükümlerine göre ayrılacak amortismanlara mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olarak kalan değerlerin amortismanına devam olunur ifadesi ile yenileme fonunda bekletilen karın en fazla üç yıl bekletilebileceği, üç yıl içerisinde alınan yeni iktisadi değerin amortismanlarına mahsup edileceği ve üç yılın sonunda yenileme fonunda mahsup edilmeyen/edilemeyen kalan değerlerin üçüncü yılın vergi matrahına ilave edileceği sonucuna varıyoruz. Ancak üç yıllık sürenin tespitinde Maliye ile Danıştay ın görüşleri farklılık göstermektedir. Şöyle ki, Danıştay, üç yıllık sürenin tespitinde iktisadi kıymetin satış tarihini değil, bilançonun düzenlenme tarihinden sonraki üç yıllık dönemi dikkate alırken, Maliyenin görüşü ise, üçüncü dönemin sonunda kullanılmayan yenileme fonunun vergi matrahına ilave dileceği yönündedir. Diğer bir ifade ile üç yıllık sürenin başlangıcının Danıştay izleyen yıl olduğunu kabul ederken, Maliye ise, satışın yapıldığı yıl olarak kabul etmektedir. 3 / 7
III YENİLEME FONU MUHASEBE KAYDI Örnek : Ticari aracın satış kaydı ve aynı yıl içerisinde yeni aracın satın alınarak yenileme fonu ayrılması yine aynı yıl içerisinde ve izleyen iki yılda yenileme fonundan amortisman mahsubunun yapılmasının muhasebe kaydı. Satılan Ticari Araç Bilgileri Ticari aracın defter değeri 30.000,00 TL Birikmiş amortisman 9.000,00 TL Satış bedeli 50.000,00 TL Araç Satışının ve Satış Karının Yenileme Fonuna Virman Muhasebe Kayıtları : -------------------------------------- 21.01.2010 ------------------------------------- 136.01 Diğer Alacaklar 59.000 257.01 Birikmiş Amortisman 9.000 254.01 Ticari Araçlar 30.000 4 / 7
391.01 Hesaplanan KDV 9.000 679.01 Ticari Araç Satış Karı 29.000 -------------------------------------- 21.01.2010 ------------------------------------- 679.01 Ticari Araç Satış Karı 29.000 549.01 Ticari Araç Yenileme Fonu 29.000 Yeni aracın Satın Alınması ve Yenileme Fonu Amortisman Muhasebe Kayıtları : -------------------------------------- 06.10.2010 ------------------------------------- 254.01 Ticari Araçlar 40.000 191.01 İndirilecek KDV 7.200 336.01 Diğer Borçler 47.200 -------------------------------------- 31.12.2010 ------------------------------------- 5 / 7
549.01 Ticari Araç Yenileme Fonu 8.000 257.01 Ticari Araç Birikmiş Amort. 8.000 -------------------------------------- 31.12.2011 ------------------------------------- 549.01 Ticari Araç Yenileme Fonu 8.000 257.01 Ticari Araç Birikmiş Amort. 8.000 -------------------------------------- 31.12.2012 ------------------------------------- 549.01 Ticari Araç Yenileme Fonu 8.000 257.01 Ticari Araç Birikmiş Amort. 8.000 6 / 7
Kullanılamayan Yenileme Fonunun Gelir Hesabına Virmanı Muhasebe Kayıtları : -------------------------------------- 31.12.2012 ------------------------------------- 549.01 Ticari Araç Yenileme Fonu 5.000 679.01 Diğer Olağandışı Gelir/Karlar 5.000 IV SONUÇ Yenileme fonu uygulaması bir anlamda amortismana tabi iktisadi değerlerin yenilenmesine kolaylık sağlamak amacı taşırken bir başka anlamda vergi ötelemesi anlamı içermektedir. İhtiyari bir uygulama olan yenile fonundan yararlanabilmek için; bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin amortismana tabi iktisadi kıymetleri için yine aynı nitelikteki bir iktisadi kıymeti almaları ve bu alımları zorunlu değilse yönetim kurulu kararına bağlanarak ve bilançolarında pasif bir hesapta en fazla üç yıl tutarak kullanmaları gerekmektedir. Kaynak: www.muhasebetr.com 7 / 7