CORTEX CEREBRİDEKİ MERKEZLER Prof.Dr.E.Savaş HATİPOĞLU
Cortex cerebri Duyu bölgeleri ;duyuların alındığı bölgeler Motor bölgeler ; hareketlerin istek doğrultusunda başlatıldığı veya sonlandırıldığı bölgeler Assosiasyon bölgeleri ; Kompleks bağlantıları sayesinde birçok duyunun bir arada ve edinilmiş deneyimler doğrultusunda değerlendirilmesi Uygun hafızaları çağrıştırarak kişiye özel davranış özelliklerinin ortaya konulması gibi daha üst düzey fonksiyonların oluşturulduğu bölgelerdir)
1-DUYU BÖLGELERİ A-Primer Duyu Bölgeleri a)primer somatik duyu b)primer görme merkezi c)primer işitme merkezi d)tat merkezi e)vestibuler bölgeler B-Seconder duyu bölgeleri 2-MOTOR BÖLGELER A-Primer Motor Bölge B-Premotor Bölge C-Yardımcı motor bölge
LOBUS FRONTALİSTE BULUNAN MERKEZLER Frontal lobun Cortex cerebrisinde 1-Primer motor bölge, 2-Premotor bölge 3-Yardımcı motor bölge olmak üzere üç ana motor bölge vardır. Bunlardan başka, 4-frontal göz sahası adı verilen ve istekli göz hareketleri ile ilgili olan bir motor bölge daha vardır.ayrıca 5-KONUŞMA MERKEZİ de bulunur.
1-Primer motor bölge Gyrus precentralis ile lobulus paracentralis'in ön kısmında yer alır Brodmann'ın 4 numaralı sahasına karşılık gelir Bir taraftaki bölgede vücudun kontralateral yarımı temsil edilir.
Premotor bölgede bölgelerin sıralanması Gyrus precentralis'in alt kısmından yukarıya doğru baş bölgesi, üst ekstremite, gövde ve alt ekstremite şeklinde bir sıralanma söz konusudur Alt ekstremitenin temsil edildiği bölge lobulus paracentralis'e karşılık gelir. Primer motor bölgede vücut kısımlarının bu şekilde sıralanması ile elde edilen temsili vücut şekline MOTOR HOMONCULUS adı verilir Primer motor bölgede, eldeki parmaklar ve özellikle baş parmağın temsil edildiği bölge, diğerlerine göre oldukça geniş bir yer tutar
2-Premotor bölge Beyin hemisferlerinin lateral yüzünde gyrus precentralisin ön, gyrus frontalis superiorun arka kısmında yer alır Brodmann'ın 6 numaralı sahasının alt kısımına karşılık gelir Premotor bölge, primer motor bölgeden farklı olarak daha yüksek uyarılma eşiğine sahiptir ve burada Betz'in dev hücreleri bulunmaz Bu bölge işitme, görme ve somatik duyular ile aktive olur Spesifik bir duyu stimulusuna bağlı olarak yapılan istemli motor hareketlerin planlanmasında ve başlatılmasında rolü var
3-Yardımcı motor bölge Büyük kısmı hemisferlerin medial yüzünde yer alan bu bölge, Brodmann'ın 6 numaralı sahasının üst kısmına karşılık gelir Yardımcı motor bölgedeki nöronların, primer motor bölgedeki nöronların aktivitelerini düzenlediği ve öğrenilmiş motor cevapların programlanmasında rol oynadığı tahmin edilmektedir.
4-Frontal göz sahası Lobus frontaliste Premotor bölgenin hemen önünde yer alan bu saha, Brodmann'ın 8 numaralı sahasının alt kısmında yerleşmiştir İstemli olarak objelerin görüntüsünü odaklamaya yönelik konjuge göz hareketleri ile ilgili olduğu kabul edilmektedir Frontal göz sahasından başka, lobus occippitalis'in birçok bölgesinde göz hareketleri ile ilgili sahalar tespit edilmiştir..
5-Motor Konuşma Merkezi ( Broca nın konuşma merkezi-ön konuşma merkezi) : Premotor alanın önünde gyrus frontalis inferiorun pars triangularis ve pars opercularis bölümlerinde bulunur Brodmanın 44 ve 45 alanları Bu merkez konuşma anında kelimelerin oluşumu ile ilgilidir.motor Konuşma Merkezi insanda (sağ elini kullananlarda) sol hemisferde dominanttır
LOBUS PARIETALIS TE BULUNAN MERKEZLER 1-Primer somatik duyu merkezi Genel somatik duyular ile ilgilidir Gyrus postcentralis ile lobulus paracentralis'in arkasında Brodmann'ın 3, 1 ve 2 numaralı sahaları Thalamus'tan gelen lifler vücudun karşı yarımı ile ilgili somatik duyu impulslarını taşır
Primer somatik bölgenin somatotopik sıralanması Gyrus postcentralis'in kaudal kısmından kranial kısmına doğru yüz, üst ekstremite, gövde ve alt ekstremite şeklinde bir sıralanma vardır. Primer somatik duyu merkezinde vücut kısımlarının bu şekilde sıralanması ile elde edilen temsili vücut şekline duyu homonculus'u adı verilir Alt ekstremitenin temsil edildiği bölge lobulus paracentralis'e karşılık gelir El, yüz ve ağız bölgeleri ile ilgili kısımlar diğerlerine göre oldukça geniş bir yer tutar.
2-Sekonder somatik duyu merkezi: Bu merkez, sulcus lateralis'in üst kenarında, sulcus centralis'ten başlayarak arkaya doğru uzanır 3- TAT MERKEZİ :Operculum parietale'de yer alan bu merkez, Brodmann'ın 43 numaralı sahasına karşılık gelir. Bu merkeze thalamus'dan tat ile ilgili afferent lifler gelir. Tat merkezi, primer somatik duyu merkezindeki dil ile ilgili bölgeye oldukça yakındır.
4-Wernicke alanı (Arka konuşma merkezi-kelimelerin anlamını muhafaza eden merkez ) Gyrus supramarginalis ve gyrus angularis te bulunur Brodmanın 39 ve 40 alanları Yazılan okunan ve konuşulan kelimeleri anlamamızı sağlar. Dominant hemisferdeki ön konuşma merkezine fasciculus arcuatus ile bağlanmıştır.
LOBUS TEMPORALIS TE BULUNAN MERKEZLER 1- Primer işitme merkezi (Hescell in işitme merkezi) Gyri temporales transversi de yer alır Brodmann'ın 41 numaralı sahası Corpus geniculatum mediale'den radiatio acustica aracılığı ile afferent lifler gelir. 2-Sekonder işitme merkezi Pirimer işitme merkezini bir kuşak gibi çevreleyen bölge sekunder işitme merkezleri olarak kabul edilir
3-İşitme ilgili assosiasyon merkezi Wernice alanı olarak bilinir.brodmanın 22 nolu sahasına tekabül etmektedir. 4-Vestibular bölgeler İnsanlarda vestibular sistem ile ilgili cortex bölgeleri çok iyi tanımlanmamıştır. Ancak gyrus temporalis superior'un bazı bölgelerinin uyarılması ile, hastalarda baş dönmesi ve dönme hareketi şeklinde duyular ortaya çıkmıştır. Temporal lobun işitme merkezi dışında kalan kortikal alanları PSİŞİK KORTEKS olarak bilinir.bu alanlar ruhsal dünyamız, davranışlarımız ve hafıza fonksiyonları ile ilgilidir.
LOBUS OCCIPITALS TE BULUNAN MERKEZLER 1-PRİMER GÖRME MERKEZİ Brodmann'ın 17 nolu sahası Lamina granularis interna'da yer alan stria occipitalis'ten dolayı, striate cortex adı da verilir Lobus occipitalis'in medial yüzü ve polus occipitalis'te yerleşmiştir Sulcus calcarinus, primer görme merkezini üstte cuneus ve altta gyrus lingualis olarak iki kısma ayırır
2-Sekonder görme alanları Occipital lobdaki Brodmann'ın 18 ve 19 numaralı sahaları ile 39 numaralı saha sekonder görme alanları olarak değerlendirilir Bu alanlar, primer görme merkezinden gelen impulsları değerlendirerek objelerin şekillerinin analiz edilmesi, hareket eden objelerin gözlenmesi, aynı renklerin değişik tonlarının ayırt edilmesi gibi daha üst düzey fonksiyonları yerine getirir