BULANIK KARAR VERME YAKLAŞIMLARI KULLANILARAK MATRİS (L-MATRİS) METODU BAZLI RİSK DEĞERLENDİRMESİ Muhammet Gül*, Ali Fuat Güneri*, Ali Ersel Selvi* *Yıldız Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü mgul@yildiz.edu.tr, guneri@yildiz.edu.tr, alierselselvi@gmail.com
Akış Giriş Risk & Risk Değerlendirme Metotları Risk Değerlendirmede Bulanık Mantık Yaklaşımları Bulanık AHP Bulanık TOPSIS Uygulama Sonuç & Öneriler Kaynakça 2 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
GİRİŞ Matris (L-Tipi Matris) metodu İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) risk değerlendirmesinde yaygın olarak kullanılan sistematik bir yaklaşımdır. Tipik bir Matris metodu yaklaşımında, bir riskin gerçekleşme ihtimali ile gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkaracağı şiddet derecesi gibi iki faktör değerlendirilerek bir risk ölçüm değeri elde edilir. Kesin bir risk skoru hesaplamada yetersizlikleri ortadan kaldırmak ve karar vermedeki tutarsızlıkları azaltmak için bu çalışmada Matris metodunda yer alan iki faktörün değerlendirilmesinde uzmanların dilsel değişkenler kullanmasına olanak sağlayan bulanık bir yaklaşım önerilmiştir. Alüminyum levha üretimi yapan bir işletmede tehlikelere ait ihtimal ve şiddet parametreleri Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (BAHP) kullanılarak ağırlıklandırılmış, daha sonra bulanık TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution) yöntemi kullanılarak 23 farklı tehlike grubunun öncelik sırası belirlenmiştir. 3 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
RİSK DEĞERLENDİRMESİ Risk değerlendirmesi, tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan prosestir (TS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri). Risk değerlendirmesinde süreç şu şekilde işlemektedir (HSE, İngiltere). 1) Tehlikelerin belirlenmesi 2) Kimlerin nasıl zarar göreceğine karar verilmesi 3) Risklerin analizi 4) Kontrol önlemlerine karar verilmesi ve uygulanması 5) Risk değerlendirmesinin gözden geçirilmesi ve güncellenmesi 4 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
RİSK DEĞERLENDİRME METOTLARI İş sağlığı ve güvenliği odaklı risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili kullanılan birçok yöntem bulunmaktadır (Saat, 2009; Tixier vd.,2002; Pinto vd.,2011). Bunlardan bazıları; L ve X Tipi Matris Metodu, Fine-Kinney Metodu, Enerji Analizi, Tehlike ve İşletilebilirlik Metodu (HAZOP), Hata Ağacı Analizi, Hata Türü ve Etkileri Analizi (FMEA), Olay Ağacı Analizi, Sebep- Sonuç Diyagramları, Sapma Analizi, Başlangıç Tehlike Analizi, Kontrol Listeleri, Eğer-Öyleyse Analizleri vb. 5 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
MATRİS (L-TİPİ MATRİS) YÖNTEMİ Matris metodu (L-Tipi Matris) özellikle sebep-sonuç ilişkilerinin değerlendirilmesinde kullanılır. İşletmelerde özellikle aciliyet gerektiren ve bir an önce önlem alınması gerekli olan rislerin tespitinin yapılabilmesi için kullanılmaktadır (Ceylan & Başhelvacı, 2011). Bu metot ile öncelikle bir olayın gerçekleşme ihtimali ile gerçekleşmesi durumunda sonucunun derecelendirilmesi ve ölçümü yapılır. Risk Skoru = İhtimal x Şiddet 6 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
MATRİS (L-TİPİ MATRİS) YÖNTEMİ İhtimal (İhtimal Değeri) Ortaya Çıkma Olasılığı İçin Derecelendirme Basamakları Çok küçük (1) Hemen hemen hiç Küçük (2) Çok az ( yılda bir kez ), sadece anormal durumlarda, Orta (3) Az ( yılda birkaç kez ) Yüksek (4) Sıklıkla ( ayda bir ) Çok yüksek (5) Çok sıklıkla ( haftada bir, her gün ), normal çalışma şartlarında Şiddet (Şiddet Değeri) Çok hafif (1) Hafif (2) Orta (3) Ciddi (4) Çok ciddi (5) Derecelendirme İş saati kaybı yok, hemen giderilebilen, ilk yardım gerektiren İş günü kaybı yok, kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi Hafif yaralanma, yatarak tedavi/yaralanma Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı Ölüm, sürekli iş göremezlik 7 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
MATRİS (L-TİPİ MATRİS) YÖNTEMİ Risk skoru değerlendirme matrisi RİSK SKORU ŞİDDET İHTİMAL 1 (çok hafif) 2 (hafif) 3 (orta derece) 4 (ciddi) 5 (çok ciddi) 1 ( Çok Küçük ) 2 ( Küçük ) 3 (Orta Derece) 4 ( Yüksek ) 5 ( Çok Yüksek ) Anlamsız 1 Düşük 2 Düşük 3 Düşük 4 Düşük 5 Düşük 2 Düşük 4 Düşük 6 Orta 8 Orta 10 Düşük 3 Düşük 6 Orta 9 Orta 12 Yüksek 15 Düşük 4 Orta 8 Orta 12 Yüksek 16 Yüksek 20 Düşük 5 Orta 10 Yüksek 15 Yüksek 20 Tolere Edilemez 25 8 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
MATRİS (L-TİPİ MATRİS) YÖNTEMİ Sonucun Kabul Edilebilirlik Değerleri Tolere edilemez Katlanılamaz Riskler (25) Önemli Riskler (15,16,20) Orta Düzeydeki Riskler (8,9,10,12) Katlanılabilir Riskler (2,3,4,5,6) Önemsiz Riskler (1) Belirlenen risk kabul edilebilir seviyeye düşürülünceye kadar iş başlatılmamalı eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Alınan önlemlere rağmen riski düşürmek mümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir. Belirlenen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Risk işin devam etmesi ile ilgiliyse acil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir. Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Risk azaltma önlemleri zaman alabilir. Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir. Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri planlamaya ve gerçekleştirilecek faaliyetlerin kayıtlarını saklamaya gerek olmayabilir. 9 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
RİSK DEĞERLENDİRMEDE BULANIK MANTIK YAKLAŞIMLARI-Bulanık AHP Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yaygın olarak kullanılan çok kriterli karar verme yöntemlerindendir. Klasik AHP yöntemi, belirsizlik ve kararsızlık durumlarını ele almada yetersiz olmasından dolayı bulanık-ahp yöntemi önerilmiştir. Sözel ifadelerin sayısallaştırılması ve farklı düşüncelerin ortak bir paydada birleştirilmesinin zorluğu bulanık-ahp yöntemi ile giderilebilir (Gul vd. 2012). Farklı yazarlar tarafından önerilmiş birçok bulanık AHP yöntemi vardır. Bu çalışmada ihtimal ve şiddet parametrelerine ait ağırlıklarının (ikili karşılaştırma yapılarak) belirlenmesi için Buckley (1985) in bulanık AHP yöntemi kullanılmıştır. 10 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
RİSK DEĞERLENDİRMEDE BULANIK MANTIK YAKLAŞIMLARI-Bulanık AHP 1. Adım: Hiyerarşik yapıdaki tüm kriterler arasındaki ikili karşılaştırma matrisleri oluşturulur. İki kriterin her biri için hangisinin daha önemli olduğu sorularak ikili karşılaştırma matrislerine karşılık gelen dilsel ifadeler atanır. 1 a12 a1n 1 a12 a1n 21 1 2 1/ 21 1 a a n a a2n M a a 1 1/ a a 1 n1 n2 n1 n2 2. Adım: Bulanık geometrik ortalamayı tanımlamak için aşağıdaki gibi geometrik ortalama tekniği kullanılır. 1/ r i a i1 a i2 a in n 3. Adım: Aşağıdaki formül kullanılarak her bir kriterin bulanık ağırlığı hesaplanır. 1 wi r i r1 r2 r n 4. Adım: Aşağıdaki denklem ile her bir kriterin en iyi bulanık olmayan performans değerini (the best non-fuzzy performance BNP) bulmak için CoA (centre of area) metodu kullanılır. w i [( uw i lw i ) ( mw i lw i )]/3 lw i 11 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
RİSK DEĞERLENDİRMEDE BULANIK MANTIK YAKLAŞIMLARI-Bulanık TOPSIS TOPSIS yöntemi ilk olarak Hwang ve Yoon (1981) tarafından çok kriterli karar verme (ÇKKV) problemlerini çözmek için geliştirilmiş olan yöntemlerden biridir. TOPSIS yöntemi genel olarak, seçilen alternatifin, pozitif ideal çözüme en yakın, negatif ideal çözüme en uzak olma esasına dayanmaktadır. Fakat kararların belirsizlik altında verildiği ve amaç ve kısıtların belirgin olmayıp bulanık sayılarla ifade edildiği ortamlar için bulanık TOPSIS yöntemi geliştirilmiştir(tzeng ve Huang, 2011). 12 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
RİSK DEĞERLENDİRMEDE BULANIK MANTIK YAKLAŞIMLARI-Bulanık TOPSIS 1. Adım: Alternatif ve kriterler dizisi belirlenir. 2. Adım: Normalize edilmiş dereceler belirlenir. 3. Adım: Ağırlıklı normalize edilmiş dereceler belirlenir. 4. Adım: Bulanık pozitif ideal çözüm (BPİÇ) ve negatif ideal çözüm (BNİÇ) değerleri belirlenir. 5. Adım: Bulanık pozitif ideal çözüm (BPİÇ) ve negatif ideal çözüm (BNİÇ) değerlerinden uzaklıklar hesaplanır. Uzaklık değerleri hesaplanırken Öklid uzaklık ölçüsü kullanılır. 6. Adım: CoA (centre of area) metodu gibi defazifikasyon (bulanıklıktan ayırma) metotlarından biri kullanılarak defazifikasyon uzaklık değerleri elde 13 edilir. Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
ÖNERİLEN METOT İSG uzmanlarınca tehlikeler ve riskler ortaya konulur. Buckley in Bulanık AHP yaklaşımı ile Matris (L-tipi) yönteminde kullanılan ihtimal ve şiddet faktörleri ağırlıklandırılır. İSG uzmanlarının dilsel değerlendirmeleri yardımı ile Bulanık TOPSIS metodu uygulanarak işletmedeki tehlikelerin öncelik sırası belirlenir. 14 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
UYGULAMA Bulanık ÇKKV yöntemleri kullanılarak yapılan risk değerlendirme çalışması alüminyum levha üretimi yapan bir işletmede uygulanmıştır. Risk değerlendirmesi çalışmasında temel amaç, işyerinde çalışma koşullarından kaynaklanan her türlü tehlike ve sağlık riskini saptamak, insan sağlığını etkilemeyen seviyeye düşürücü önlemleri belirlemektir. Bu riskler iş kazaları olabileceği gibi her türlü meslek hastalığı ve diğer sağlık riskleri olabilir. Risk değerlendirmesi sonucunda, işyerindeki risklerin neler olduğuna karar verilmiş, kaza olma olasılığı ile olası kazaların boyutu/büyüklüğü hakkında bilgi sahibi olunmuş ve olası risklerin önceliği saptanmıştır. 15 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
UYGULAMA İSG uzmanlarının ikili karşılaştırma değerlendirmeleri ve iki risk faktörünün (ihtimal & şiddet) ağırlıkları Uzman 1-2-3 İhtimal Şiddet Ağırlık İhtimal E,E,E FW,VW,VW 0,361 Şiddet - E,E,E 0,639 Ağırlıklar için bulanık değerlendirme skorları Bulanık ağırlık değerleri l m u ihtimal 0,274 0,355 0,485 şiddet 0,478 0,645 0,846 16 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
UYGULAMA 23 farklı risk grubuna göre ihtimal ve şiddet faktörleri için İSG uzmanlarının bulanık dilsel değişkenlerle değerlendirmesi 23 FARKLI RİSK GRUBU ihtimal şiddet 1 Yüksekten düşme MP,MP,P MG,F,MG 2 Aynı seviyede düşme P,P,MP MP,F,F 3 Malzeme düşmesi MP,P,MP MG,G,G 4 Bir şeye çarpma F,MP,MG P,MP,MP 5 Bir şeyin çarpması P,MP,P F,F,MG 6 Kayma P,MP,MP MG,G,G 7 Sürüklenme P,MP,MP G,G,MG 8 Zorlanma MP,P,P MG,MG,MG 9 Elektrik çarpması P,MP,MP VG,VG,G 10 Parlayıcı tahribatı MP,MP,P MG,MG,G 11 Patlayıcı tahribatı VP,P,VP G,VG,VG 12 Kimyasallara maruz kalma F,MP,MG F,MG,MG 13 Fırlayan madde P,MP,P MG,MG,F 14 Uçuşan madde MG,MG,G F,F,MP 15 Bir şeyin batması P,P,MP F,MP,F 16 Yangın P,P,MP F,MG,MG 17 Suda boğulma VP,P,P VG,VG,G 18 Gazdan boğulma P,P,MP VG,VG,G 19 Kaynak ışığına maruz kalma P,P,P F,MG,MG 20 Zehirlenme MP,MP,F MP,F,MG 21 Göze çapak kaçma MP,MP,F F,F,MG 22 Sıcak yüzeylere temas (ateş, kaynar su) P,P,MP F,F,MG 23 Panik ve düzenin bozulması VP,P,P G,VG,G Alternatifler için bulanık değerlendirme skorları 17 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
UYGULAMA 23 farklı risk grubuna göre ihtimal ve şiddet faktörleri için İSG uzmanlarının verdiği bulanık dilsel puanların bulanık skorlara dönüştürülmesi Uzman 1 ihtimal (0.361) Tehlike şiddet (0.639) T1 1 3 5 5 7 9 T2 0 1 3 1 3 5 T3 1 3 5 5 7 9 T4 3 5 7 0 1 3 T5 0 1 3 3 5 7 T6 0 1 3 5 7 9 T7 0 1 3 7 9 10 T8 1 3 5 5 7 9 T9 0 1 3 7 9 10 T10 1 3 5 5 7 9 T11 0 0 1 7 9 10 T12 3 5 7 3 5 7 T13 0 1 3 5 7 9 T14 5 7 9 3 5 7 T15 0 1 3 3 5 7 T16 0 1 3 3 5 7 T17 0 0 1 9 10 10 T18 0 1 3 9 10 10 T19 0 1 3 3 5 7 T20 1 3 5 1 3 5 T21 1 3 5 3 5 7 T22 0 1 3 3 5 7 T23 0 0 1 7 9 10 Uzman 2 ihtimal (0.361) Tehlike şiddet (0.639) T1 1 3 5 3 5 7 T2 0 1 3 3 5 7 T3 0 1 3 7 9 10 T4 1 3 5 1 3 5 T5 1 3 5 3 5 7 T6 1 3 5 7 9 10 T7 1 3 5 7 9 10 T8 0 1 3 5 7 9 T9 1 3 5 7 9 10 T10 1 3 5 5 7 9 T11 0 1 3 9 10 10 T12 1 3 5 5 7 9 T13 1 3 5 5 7 9 T14 5 7 9 3 5 7 T15 0 1 3 1 3 5 T16 0 1 3 5 7 9 T17 0 1 3 9 10 10 T18 0 1 3 9 10 10 T19 0 1 3 5 7 9 T20 1 3 5 3 5 7 T21 1 3 5 3 5 7 T22 0 1 3 3 5 7 T23 0 1 3 9 10 10 Uzman 3 ihtimal (0.361) Tehlike şiddet (0.639) T1 0 1 3 5 7 9 T2 1 3 5 3 5 7 T3 1 3 5 7 9 10 T4 5 7 9 1 3 5 T5 0 1 3 5 7 9 T6 1 3 5 7 9 10 T7 1 3 5 5 7 9 T8 0 1 3 5 7 9 T9 1 3 5 7 9 10 T10 0 1 3 7 9 10 T11 0 0 1 9 10 10 T12 5 7 9 5 7 9 T13 0 1 3 3 5 7 T14 7 9 10 1 3 5 T15 1 3 5 3 5 7 T16 1 3 5 5 7 9 T17 0 1 3 7 9 10 T18 1 3 5 7 9 10 T19 0 1 3 5 7 9 T20 3 5 7 5 7 9 T21 3 5 7 5 7 9 T22 1 3 5 5 7 9 T23 0 1 3 7 9 10 18 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
UYGULAMA 1. Adım 2. Adım 3. Adım Tehlike ihtimal (0.361) şiddet (0.639) T1 0,667 2,333 4,333 4,333 6,333 8,333 T2 0,333 1,667 3,667 2,333 4,333 6,333 T3 0,667 2,333 4,333 6,333 8,333 9,667 T4 3 5 7 0,667 2,333 4,333 T5 0,333 1,667 3,667 3,667 5,667 7,667 T6 0,667 2,333 4,333 6,333 8,333 9,667 T7 0,667 2,333 4,333 6,333 8,333 9,667 T8 0,333 1,667 3,667 5 7 9 T9 0,667 2,333 4,333 7 9 10 T10 0,667 2,333 4,333 5,667 7,667 9,333 T11 0 0,333 1,667 8,333 9,667 10 T12 3 5 7 4,333 6,333 8,333 T13 0,333 1,667 3,667 4,333 6,333 8,333 T14 5,667 7,667 9,333 2,333 4,333 6,333 T15 0,333 1,667 3,667 2,333 4,333 6,333 T16 0,333 1,667 3,667 4,333 6,333 8,333 T17 0 0,667 2,333 8,333 9,667 10 T18 0,333 1,667 3,667 8,333 9,667 10 T19 0 1 3 4,333 6,333 8,333 T20 1,667 3,667 5,667 3 5 7 T21 1,667 3,667 5,667 3,667 5,667 7,667 T22 0,333 1,667 3,667 3,667 5,667 7,667 T23 0 0,667 2,333 7,667 9,333 10 Tehlike ihtimal (0.361) şiddet (0.639) 0,274 0,355 0,485 0,478 0,645 0,846 T1 0,071 0,25 0,464 0,433 0,633 0,833 T2 0,036 0,179 0,393 0,233 0,433 0,633 T3 0,071 0,25 0,464 0,633 0,833 0,967 T4 0,321 0,536 0,75 0,067 0,233 0,433 T5 0,036 0,179 0,393 0,367 0,567 0,767 T6 0,071 0,25 0,464 0,633 0,833 0,967 T7 0,071 0,25 0,464 0,633 0,833 0,967 T8 0,036 0,179 0,393 0,5 0,7 0,9 T9 0,071 0,25 0,464 0,7 0,9 1 T10 0,071 0,25 0,464 0,567 0,767 0,933 T11 0 0,036 0,179 0,833 0,967 1 T12 0,321 0,536 0,75 0,433 0,633 0,833 T13 0,036 0,179 0,393 0,433 0,633 0,833 T14 0,607 0,821 1 0,233 0,433 0,633 T15 0,036 0,179 0,393 0,233 0,433 0,633 T16 0,036 0,179 0,393 0,433 0,633 0,833 T17 0 0,071 0,25 0,833 0,967 1 T18 0,036 0,179 0,393 0,833 0,967 1 T19 0 0,107 0,321 0,433 0,633 0,833 T20 0,179 0,393 0,607 0,3 0,5 0,7 T21 0,179 0,393 0,607 0,367 0,567 0,767 T22 0,036 0,179 0,393 0,367 0,567 0,767 T23 0 0,071 0,25 0,767 0,933 1 Tehlike ihtimal (0.361) şiddet (0.639) 0,274 0,355 0,485 0,478 0,645 0,846 T1 0,02 0,089 0,225 0,207 0,409 0,705 T2 0,01 0,063 0,191 0,111 0,28 0,536 T3 0,02 0,089 0,225 0,302 0,538 0,818 T4 0,088 0,19 0,364 0,032 0,151 0,367 T5 0,01 0,063 0,191 0,175 0,366 0,648 T6 0,02 0,089 0,225 0,302 0,538 0,818 T7 0,02 0,089 0,225 0,302 0,538 0,818 T8 0,01 0,063 0,191 0,239 0,452 0,761 T9 0,02 0,089 0,225 0,334 0,581 0,846 T10 0,02 0,089 0,225 0,271 0,495 0,789 T11 0 0,013 0,087 0,398 0,624 0,846 T12 0,088 0,19 0,364 0,207 0,409 0,705 T13 0,01 0,063 0,191 0,207 0,409 0,705 T14 0,166 0,292 0,485 0,111 0,28 0,536 T15 0,01 0,063 0,191 0,111 0,28 0,536 T16 0,01 0,063 0,191 0,207 0,409 0,705 T17 0 0,025 0,121 0,398 0,624 0,846 T18 0,01 0,063 0,191 0,398 0,624 0,846 T19 0 0,038 0,156 0,207 0,409 0,705 T20 0,049 0,139 0,294 0,143 0,323 0,592 T21 0,049 0,139 0,294 0,175 0,366 0,648 T22 0,01 0,063 0,191 0,175 0,366 0,648 T23 0 0,025 0,121 0,366 0,602 0,846 19 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
UYGULAMA Bulanık TOPSIS yakınlık katsayısı Tehlike CC i T1 0,296 T2 0,224 T3 0,345 T4 0,225 T5 0,265 T6 0,345 T7 0,345 T8 0,304 T9 0,36 T10 0,33 T11 0,335 T12 0,344 T13 0,285 T14 0,33 T15 0,224 T16 0,285 T17 0,344 T18 0,364 T19 0,274 T20 0,279 T21 0,299 T22 0,265 T23 0,337 Risklerin öncelik sıralaması 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 T18 T9 T3 T6 T7 T17 T12 T23 T11 T10 T14 T8 T21 T1 T13 T16 T20 T19 T5 T22 T4 T2 T15 20 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
SONUÇ & ÖNERİLER Çalışma sonucunda en öncelikli üç riskin gazdan boğulma, elektrik çarpması ve malzeme düşmesi olduğu görülmüştür. Bu risklerin sırasıyla; rulo alüminyumların soğuk haddeleme tesisinde haddelenmesi esnasında hadde yağı buharından, teknik bakım ve onarım sırasında elektrik panoları ve jeneratör odasındaki çalışmalar esnasında ve mamul stok holünde raflara yüksek istifleme yapılmasından kaynaklandıkları tespit edilmiştir. Bulanık AHP-Bulanık TOPSIS metotlarının kullanılması ile risk değerlendirmede alternatif bir yaklaşım önerilmiştir. Bu yaklaşımla, kesin sayılarla hesaplama yapılmadan İSG uzmanlarının bulanık dilsel ifadelerle değerlendirme yapmaları sağlanmış ve karar vermedeki tutarsızlılar azaltılmıştır. İleriye dönük çalışmalar için farklı ÇKKV metotları kombine edilerek farklı alternatif risk değerlendirme yaklaşımları ortaya konulabilir ve mevcut yöntemlerle mukayese edilebilir. Ayrıca iki risk faktörünün ağırlık değerleri değiştirilerek (Duyarlılık Analizi), risk önceliklerinin değişimi değerlendirilebilir. 21 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
KAYNAKÇA TS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 3 6, (2008). İnternet: Health and Safety Executive of UK. http://www.hse.gov.uk/offshore/strategy/jet.htm#jet, (2009). Saat, M.B., (2009) Implementation of integrated occupational health and safety risk assessment methods, checklist and matrix methods, to a construction site, M.Sc Thesis, Ankara: Gazi University Institute of Science and Technology (In Turkish). Tixier, J., Dusserre, G., Salvi, O. and Gaston, D., (2002) "Review of 62 risk analysis methodologies of industrial plants", Journal of Loss Prevention in the process industries, Vol. 15 No. 4, pp. 291-303. Pinto, A., Nunes, I.L. and Ribeiro, R.A., (2011) "Occupational risk assessment in construction industry Overview and reflection", Safety Science, Vol. 49 No. 5, pp. 616-224. Ceylan, H. and Bashelvacı, V.S., (2011) "Risk analysis with risk assessment matrix method: An application", International Journal of Engineering Research and Development, Vol. 3, pp. 25-33. Buckley, J.J., (1985), Fuzzy Hierarchical Analysis, Fuzzy Sets And Systems, 17, 233-247. Gul, M., Celik, E., Guneri, A.F. and Gumus, A.T., (2012) Simulation with integrated multi criteria decision making: An application of scenario selection for a hospital emergency department, İstanbul Commerce University Journal of Science, 11(22):1-18. Hwang, C.L. and Yoon, K., (1981), Multiple Attribute Decision Making-Methods and Applications: A State of the Art Survey, Springer, New York. Tzeng, G-H. and Huang, J-J., (2011), Multiple Attribute Decision Making-Methods and Applications, CRC Press Taylor and Francis Group, USA. 22 Bulanık Karar Verme Yaklaşımları Kullanılarak Matris (L-Matris) Metodu Bazlı Risk
Teşekkür ederim E-Posta: mgul@yildiz.edu.tr