Bir Konuk Bir Söyleşi Kudret ÖNEN KOÇ Holding Savunma Sanayi ve Diğer Otomotiv Grubu Başkanı SSG: Sn ÖNEN, Savunma ihtiyaçlarımızın önemli bir bölümünü teşkil eden ana silah sistemlerinin yurt içi geliştirme projeleri ile karşılanması amacıyla yürütülen çalışmaları, yüklenici ve alt yüklenici firmalarımız açısından nasıl değerlendirmektesiniz? Son 10 15 yıl içindeki gelişmeler ve özel sektörün geleceğe yönelik beklentileri nelerdir? K.Ö.: Savunma ihtiyaçlarımızın önemli bölümünü teşkil eden ana silah sistemlerinin yurt içi geliştirme projeleri ile karşılanmasının önemli bir hedef olduğunu görüyor ve bundan ülkemiz ve savunma sanayiine ilgi duyup yatırım yapmış şirketler olarak mutluluk duyuyoruz. SSM bu konuyu 2009 içinde yayımladığı Savunma Sanayii Sektörel Strateji Dokümanı ile bu hedefi dikkate alarak inşa etmiş durumdadır. Bu önemli doküman ile SSM ye teşekkür ediyoruz. Bu strateji dokümanının Genel Hususlar bölümü; Özgün Yurt İçi Geliştirme Yan Sanayi ve Kobi Yaklaşımı AR-GE Konsepti İhracat ve Offset Askeri Fabrikalar Test ve Sertifikasyon İnsan Kaynakları başlıkları altında toplanmış ve Sektör Firmalarından Beklentiler sıralanmıştır. Strateji Dokümanını çok önemli bir aşama olarak görüyor ve Birlikte Çalışabilirlik amacının gerçekleşebilmesi için SSM nin firmalarımızdan beklentilerini büyük bir mutluluk ve şevk ile yerine getirebileceğimize inanıyorum. Koç Grubu olarak Kara Araçları sektöründeki özgün yurt içi geliştirme ve TSK kara platform ihtiyaçlarının tamamının yurtiçinden karşılanması ve sektörde sürdürülebilir büyümenin tesisi ile Deniz Araçları sektöründeki su üstü platformlarının yurt içinde tasarım ve inşa edilmesini sağlayacak gerekli alt yapı ve iş gücüne sahip uzmanlaşmış tersaneler stratejilerini destekliyoruz. Yan sanayi ve Kobi düzeyindeki şirketler ile ilişkimiz uzunca zamandır verimli ve kaliteli bir şekilde devam etmektedir. AR-GE konularına gereken önemi çok uzun bir süredir veriyor ve bu sahada mali kaynak tahsisi ile önemli mertebede yatırım yapıyoruz. İhracat ve offset konularımızı uzunca bir süredir savunma sanayi ihracat liderliğimiz ve offset taahhütlerimizi kısa zamanda yerine getirerek yürütüyoruz. Askeri Fabrikaların kullanımının 1998 de yayımlanan Türk Savunma Sanayii Politikası ve Stratejisi Esasları isimli Bakanlar Kurulu Kararına göre yapılması ve bu nedenle askeri fabrikaların üretime yönelik mevcut yeteneklerinin özel sektör kullanımına açılması öngörüsünü destekliyoruz. Mevcut test alt yapı ve kabiliyetlerimizin, yurtiçi özgün sistem geliştirme projelerinde ihtiyaç duyulacak sistem geliştirme projelerinde sistem geliştir- 6 Aralık 2009
me ve doğrulama testleri için yeterli olmayacağı değerlendirilmesi önemli bulunmakta olup SSM in bu yöndeki adımları beklenmektedir. Kara Araçları Testleri için yapılacak bir fizibilite çalışmasına gereken desteği göstermeye hazırız. İnsan Kaynağının savunma sanayi sektöründeki önemi bilinmekte olup, personel istihdamı bu öneme uygun olarak yürütülmektedir. SSG: ALTAY ve Sahil Güvenlik Arama Kurtarma Gemisi (SG A/K) projelerine ileride detaylı değineceğimiz için bu projeler hariç olmak üzere, KOÇ Holding in savunma sanayii alanındaki yatırımları ve halen yürütmekte olduğu projeler hakkında kısaca bilgi alabilir miyiz? K.Ö.: Bildiğiniz gibi Otokar şirketimiz savunma sanayiinde kara platformları konusunda çok başarılı bir şirketimizdir. Otokar 1987 yılında ilk önce Jandarma Genel Komutanlığı, daha sonraları Kara Kuvvetleri Komutanlığı hizmetine Land Rover araçlarını vermeye başladı. Land Rover Defender aracı lisans altında yaptığımız bir üründür ve bu aracın 35 i aşkın türevi vardır. Otokar ın ürettiği tüm bu türev araçlar Otokar mühendisliği tarafından geliştirilmiştir. Land Rover araçları tüm dünyada hafif sınıfta beğenilen NATO standartlarında ve çok yaygın olarak kullanılan araçlardır. Otokar Bu araçlardan 24.000 adede yakın üretti ve 6.000 i aşkın adedi yurtdışında silahlı kuvvetler envanterine girdi. Otokar tüm bu araçların kullanıcı nezdindeki lojistik desteğini gerek yurtiçinde gerekse de yurtdışında vermektedir. Türkiye de yurtsathına dağılmış 32 adet yetkili servisimiz, gezici servis imkanları ile birlikte bu araçlar 7 gün 24 saat destek vermektedir. Benzer şekilde birçok ülkede de lojistik destek ağımız mevcut. Otokar tarafından tasarlanmış ZPT adını verdiğimiz ürün ise Türkiye de tasarlanmış ilk taktik tekerlekli zırhlı araçtır. 1991 yılında ilk kez Jandarma Genel Komutanlığı envanterine girmiş olan bu ürünün geliştirilmiş tipi halen üretilmekte ve Türkiye dahil birçok ülke silahlı kuvvetlerine ihraç edilmektedir. Otokar ZPT aracı 8 ülke silahlı kuvvetleri envanterindedir. Otokar tasarımı olan COBRA aracı ilk kez deneme maksatlı 1998 yılında TSK envanterine alınmış, aracın başarılı olmasından sonra gerek KKK gerekse de Jandarma Genel Komutanlığı tarafından yıllara sari olarak satın alınmaya başlanmıştır. Bugün Cobra aracımız özellikle Güney Doğuda çok başarılı olarak kullanılmakta ve etkin bir görev üstlenmektedir. Bugüne kadar 1.000 adedi aşkın olarak üretilmiş olan Cobra aracı 7 ülkeye ihraç edilmiştir. Kullanıcı isteklerine göre son teknolojiye haiz birçok görev ekipmanı ile donatılabilen Cobra aracının 14 ü aşkın tipi ve varyantı vardır. Cobra, kendi sınıfında gerek mayına karşı koruması gerekse anfibi yeteneği ile dünyadaki rakiplerinden üstün nitelikli bir araçtır. Önümüzdeki yıllarda Cobranın bu uluslararası başarısının devam edeceğini biliyoruz. Tüm bu araçların da satış sonrası desteğini, kullanıcı ve teknisyen eğitimlerini Otokar başarı ile sürdürmektedir. KKK nın yurtdışı görevlerinde yaygın olarak kullanılan COBRA aracının gittikleri ülkelerdeki lojistik desteğini Otokar vermektedir. Otokar şirketimiz kara platformlarında dünya çapında bilinen, iddialı ürünleri olan ve ürünleri ile uluslararası rekabette başarısını giderek arttıran şirketimizdir. 2009 yılında tanıtımını yaptığı Mayına karşı dayanıklı ürün ailesi olan KAYA aracı buna bir örnektir. Bu aracın ihraç ülkelerinde önümüzdeki yılarda yaygınlaşacağını umuyoruz. Benzer şekilde yeni geliştirilen 6x6 ve 8x8 tipleri olan ARMA aracımızın gerek Türkiye de TSK ihtiyaçları gerekse de benzer ihraç pazarlarında önümüzdeki yıllarda başarılı olacaktır. Bu ürünler ile Otokar, kara araçlarında temel platform yelpazesini tamamlamış, 4 ton ila 24 ton muharebe ağırlığında tüm sınıflarda kendi Önümüzdeki yıllarda Cobranın bu uluslararası başarısının devam edeceğini biliyoruz. Tüm bu araçların da satış sonrası desteğini, kullanıcı ve teknisyen eğitimlerini Otokar başarı ile sürdürmektedir. KKK nın yurtdışı görevlerinde yaygın olarak kullanılan COBRA aracının gittikleri ülkelerdeki lojistik desteğini Otokar vermektedir. tasarım ürünü olan bir şirket halini almıştır. Otokar son 10 yıl içinde ürün geliştirme ve ürün geliştirme testleri konusunda birçok yatırım yapmış, bu alanda kendine yeterli haline gelmiştir. Test ve geliştirme altyapısına paralel olarak üretim hatları faaldir, yüksek hızlarda üretim yapabilmek için robotik kaynak dahil her türlü modern teknolojik üretim imkanı Otokar bünyesinde mevcuttur. Deniz Kuvvetleri miz projelerinde ise RMK Marine olarak LPD projesi gerek boyutlu gerekse ihtiyaç gösterdiği teknolojik seviye yönü ile ilgimizi çekmektedir. Bu çerçevede yabancı teknoloji sahipleri ile görüşmekteyiz. Yayınlanacak RFP yi bekliyoruz. Sizlerin de çok iyi bildiği gibi savunma amaçlı deniz taşıtları imalatı için açılan ihaleler son birkaç yılda çok hızlı olarak gelişmiş ve ardı arkasına yeni ihaleler gündeme gelmiştir. RMK Marine bu ihaleler ve bundan sonra Savunma Sanayii Gündemi 7
Bir Konuk Bir Söyleşi çıkacak projeler ile yakından ilgilenmektedir. Bu sektörde beş yıl öncesi savunma sanayi için gemi inşası ile nerede ise hiçbir tersane ilgilenmemişken, bugün (ticari gemi inşasındaki durgunluktan olduğu tahmin ediliyor) nerede ise tüm tersaneler Deniz Kuvvetleri miz için gemi inşası yarışına girmişlerdir. Bu çok sevindirici bir durumdur. Bu ilgi ve yatırım yapma isteğinin devam etmesini umuyoruz. SSG: OTOKAR tarafından yürütülmekte olan ALTAY projesi şu anda hangi aşamadadır? Projenin Entegre Lojistik Destek çalışmaları kapsamında hangi çalışmalar yürütülmektedir? K.Ö.: OTOKAR, ALTAY Projesi kapsamında İlk milli Türk Ana Muharebe Tank ının özgün tasarımı, prototip üretimi, testleri ve kalifikasyonundan Savunma Sanayii Müsteşarlığı na karşı tek sorumlu Ana Yüklencidir. AL- TAY projesi 15 Ocak 2009 tarihinde başlatılmıştır ve yaklaşık 6,5 yıllık bir süreçte tamamlanacaktır. Proje kapsamında Tank Atış Kontrol Sistemi, Tank Komuta Kontrol Muhabere Bilgi Sistemi gibi önemli elektronik sistemler Aselsan tarafından, 120 mm lik 55 kalibre Ana Silah Sistemi MKE tarafından ve Modüler Zırh Paketi de Roketsan tarafından Otokar a sağlanacak. Alt Sistemlerin tasarım, geliştirme ve üretimine yönelik olarak da MKE, Roketsan, ve Aselsan ile de eş zamanlı olarak çalışmalar yürütülmektedir. Projedeki Alt Yükleniciler de dahil olmak üzere geride bıraktığımız 11 aylık sürede çalışmalar planlanan takvime uygun olarak tüm hızıyla devam etmektedir. Şu anda güçlü ve deneyimli bir tasarım kadrosu ALTAY projesine özel oluşturulan ofislerde proje faaliyetlerini başarı ile yürütmektedir. Bu ofislerde en gelişmiş yazılım ve donanımlar kullanılarak tasarım çalışmaları yapılmakta ve proje için gerekli olan eğitimler alımaktadır. Proje faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için sözleşme kapsamında da beliritilen Proje Yönetim, Kalite, Sistem Mühendisliği başta olmak üzere tüm proje planları hazırlanmıştır. Alt yapı ihtiyacına yönelik tüm yurt içi ve yurt dışı imkânların tesbiti için gerekli teknik ziyaretler gerçekleştirilmiş ve alt yapı ihtiyaçları belirlenmiştir. Pojenin en önemli kilometre taşlarından olan ve ALTAY tankının sistem gereksinim analizlerinin tamamlandığı ilk teknik gözden geçirme olan Sistem Gereksinimleri Gözden Geçirme (SRR) süreci Ağustos 2009 tarihinde başarı ile tamamlanmıştır. Şu anda Proje nin ilk aşaması olan Kavramsal Tasarım çalışmaları devam etmektedir. Bu kapsamda en önemli faaliyetler olarak ALTAY tankının alternatif konseptleri üretilmekte, sanal prototipler oluşturulmaktadır. Ayrıca sistem/alt sistem şartnameleri hazırlanmaktadır. Bu çalışmalar ile eş zamanlı olarak bazı önemli alt sistem seçim çalışmaları devam etmektedir. Bu çalışmalar sonucunda ALTAY tankının sistem mimarisi ve konfigürasyonu oluşturalacaktır. Nisan 2010 dan itibaren Proje nin 2 nci aşaması olan Detay Tasarım a sorunsuz başlanması hedeflenmektedir. ALTAY projesi Türk Savunma Sanayisine yeni teknolojiler ve yetenekler kazandıracak ve Türkiye nin bu alanda dışa bağımlılığını sona erdirecektir. İlk milli Türk Ana Muharebe Tankı (TAMT) projesi olmasından dolayı KOÇ Holding nezdinde büyük öneme sahiptir. Bu söyleşimizde önemini vurguladığımız Entegre Lojistik Destek konusu da ALTAY projesinin başarısı için OTOKAR ın en çok önem verdiği konulardan biridir. Entegre Lojistik Destek faaliyetlerinin tasarıma uygun şekilde aktarılması için yürütülen Lojistik Destek analizleri ALTAY projesinin en önemli faaliyletlerden biri olarak ele alınmaktadır. Ömür Devir Maliyetinin %70 -%75 inin tasarım sırasında ortaya konduğu bilinci ile projenin Konsept ve Detay tasarım sürecinde desteklenebilirlik hedeflerinin aktarılması amacıyla tasarım ekipleri ile aynı anda Entegre Lojistik Destek ve Güvenilirlik ekipleri oluşturulmuştur. Bu ekipler desteklenebilirlik hedeflerini konsept safhasından başlayarak girdi sağlamakta ve tasarıma etki etmektedir. Bu sayede ALTAY Tankının Türk Silahlı Kuvvetlerin de maksimum kullanım oranını minumum maliyet ve maksimum kolaylıkla desteklenmesi hedeflenmektedir. Entegre Lojistik Destek faaliyetleri kapsamında: Lojistik Destek Analizinin başlatılması için gerekli olan Kullanıcı girdileri- 8 Aralık 2009
Entegre Lojistik Destek faaliyetlerinin tasarıma uygun şekilde aktarılması için yürütülen Lojistik Destek analizleri ALTAY projesinin en önemli faaliyletlerden biri olarak ele alınmaktadır. Ömür Devir Maliyetinin %70 -%75 inin tasarım sırasında ortaya konduğu bilinci ile projenin Konsept ve Detay tasarım sürecinde desteklenebilirlik hedeflerinin aktarılması amacıyla tasarım ekipleri ile aynı anda Entegre Lojistik Destek ve Güvenilirlik ekipleri oluşturulmuştur. ni (Görev Profili, Kullanım Oranları, Bakım Konseptleri, Destek Kriterleri gibi) sağlamak, temel LDA hedeflerini oluşturmak amacı ile Kullanıcı makam ile bir eğitim ve çalıştay süreci yaşanmıştır. Bu kapsamda ALTAY projesi ilk ELD toplantısı Kara Kuvvetleri Teknik ve Proje Yönetim Daire Başkanlığı nezdinde Kasım 2009 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Akabinde 2 hafta boyunca Balıkesir de Bakım Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığında ve Ankarada, Zırhlı Birlikler Okulu ve Eğitim Tümen Komutanlığı nda ELD ekibi Birlik ve Mürettebat seviyesi bakımlar konusunda hem eğitim almış hem de tasarıma etki edecek desteklenebilirlik faktörleri ve bakım esaslarını Kullanıcı nezdinde belirleme fırsatı bulmuştur. LDA ve Güvenilirlik analizleri için çok önemli olan Görev Profili nin karşılıklı görüşülmesi sağlanmıştır. Ayrıca Lojistik Komutanlığında, Kullanıcının Lojistik Konsept i, tedarik sistemi, lojistik süreler ve kullanım oranları ile ilgili çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda Tank ın Hazır Olma, Güvenilirlik ve İdame Edilebilirlik hedefleri LDA nın başlangıcında kullanılacak şekilde oluşturulmaktadır. Proje kapsamında ELD ekibi ile Kullanıcı arasında düzenli bir bilgi alış veriş mekanizması da bu ilk çalışma ile kurulmaktadır. Konsept tasarım sürecinde desteklenebilirlik kriterlerinin tasarıma yansıtılması amacı ile ilk seviye Desteklenebilirlik Raporu yayınlanmıştır. Bu rapor ile sistem, bakım yapılabilirlik ve idame edilebilirlik açısından irdelenmiş, alt sistemler ayrı ayrı ele alınmıştır. Kullanıcı ve birlik bakım seviyelerinde yapılacak bakım faaliyetleri sırasında sistemin hazır olma durumunu olumlu yönde etkileyebilecek parametreler değerlendirilmiş ve tasarım bölümlerine girdi sağlaması açısından iletilmiştir. Benzer şekilde tüm tank sisteminde hataların otomatik bulunabilmesi ve elektronik sistemlerin kendi kendisini test edebilmesini sağlayabilmesi için BIT (Cihaz İçi test) Gereksinimleri Raporu yayınlanmıştır. Bu raporda kullanıcının ve birlik bakım personelinin ihtiyacı olan Cihaz İçi Test fonksiyonunun tanımlaması yapılmış ve hangi alt sistemlerin BIT fonksiyonuna ihtiyaç duyacağı belirlenmiştir. BIT fonksiyonu olacak her alt sistemin, hangi BIT özelliğinde olması gerekliliği bu ihtiyaçlar doğrultusunda belirlenecektir. Bu raporlar projenin ilerleyen aşamalarında yeni bilgilerin eklenmesiyle geliştirilecek ve tasarım dondurulana kadar sürekli güncelleştirilecektir. Tank ın Lojistik Destek Analizi için gerekli olan bakım gerektiren tüm alt sistemlerinin konsept tasarım için tanımlaması tamamlanmıştır. Oluşturulan bakım seviyesi kırılımında güvenilirlik ve idame edilebilirlik analizleri de başlatılmış olup, LDA analizlerine girdi olacak şekilde yürütülmektedir. Her ne kadar projenin 3. safhasında onay alınması gerekse de Entegre Lojistik Destek Planı taslak olarak konsept aşamasında hazırlanmıştır. Bu plan projenin ilerleyen aşamalarında kullanıcıya sunularak, kullanıcı ihtyaçları doğrultusunda geliştirilecek ve Tank ın tüm ömür devri boyunca ihtiyaç duyacağı destek unsurları içerecek şekilde son haline getirilecektir, Lojistik Destek Analiz Planı oluşturulmuştur. Bu plan, kontrat kapsamında tanımlanmış bir plan olmasa Savunma Sanayii Gündemi 9
Bir Konuk Bir Söyleşi da, LDA analizleri sonucunda oluşturulacak raporları, verileri, LDA anazli yöntemlerini proje sonuna kadar tarifleyecek şekilde oluşturulmuştur, ALTAY tankının mevcut alt yapı ile taşınabilmesini sağlamak için Ulaştırılabilirlik Raporu yayınlanmıştır. Bu raporda Karayolları, Demiryolları altyapısı değerlendirilmiş ve en, boy, uzunluk ağırlık gibi parametrelerin kısıtları Entegre Lojistik Destek bakış açısıyla tasarıma girdi yapması açısından tanımlanmıştır. Bu rapor projenin ilerleyen aşamalarında yeni bilgilerin eklenmesiyle geliştirilecek ve tasarım dondurulana kadar sürekli güncelleştirilecektir. Seçimi yapılan alt sistemler desteklenebilirlik kriterleri göz önüne alınarak ELD ekibi tarafından değerlendirilmekte ve seçimler bu esaslar göz önüne alınarak yürütülmektedir. Ayrıca daha anlaşma safhasında alt yükleniciler ile ALTAY projesinde istenen ELD faaliyetleri görüşülmekte ve bu şekilde anlaşmalar yönlendirilmektedir. SSG: RMK tarafından yürütülmekte olan SG A/K projesi şu anda hangi, aşamadadır? Projenin Entegre Lojistik Destek çalışmaları kapsamında hangi çalışmalar yürütülmektedir? K.Ö.: Bildiğiniz gibi bu proje ile Sahil Güvenlik Komutanlığımıza ait en büyük gemiler inşa edilmektedir. Bu proje aynı zamanda özel sektör tarafından inşa edilen en büyük muharip gemileri mahiyetindedir. Proje kapsamında üretilmekte olan dört gemi 2011 yılı Eylül ayından başlayarak 2012 yılı sonuna kadar Sahil Güvenlik Komutanlığına teslim edilecektir. İnşa projemiz planlanan proje takvimine uygun olarak yürütülmektedir. Halihazırda birinci gemi TCSG Dost un gövde inşaatı bitme aşamasındadır. Paralel olarak ikinci geminin inşasına da Eylül 2009 da başlanmıştır. 3. Geminin inşası da Ocak 2010 dan itibaren başlayacaktır. 2010 Mayıs ayında ilk gemimizi denize indireceğiz. SG A/K Projesi kapsamlı Entegre Lojistik Destek isterlerini içermektedir. Bu kapsamda gemilerin ömür devirleri boyunca sorunsuz idamesi için gemilerle birlikte destek paketini de oluşturuyoruz. SG A/K Projesinde gerçekleştirmekte olduğumuz ELD faaliyetlerini kısaca; ürün yapısı ve parça kırılımı, NATO Stok Numarası kodlandırması, başlangıç yedekleri, destek kalibrasyon, test ve ölçü aletleri, bakım için gerekli alet ve teçhizat, bakım planlaması, güvenilirlik ve idame edilebilirlik verileri, eğitim, teknik ve lojistik dokümantasyon ile Seri üretim aşamasına geldiğimizde OTOKAR seri üretim ve ALTAY tankının ömür boyu desteği için göreve hazır olacaktır. Dünyada ve üyesi olduğumuz NATO ülkelerinde benzer tank sistemlerinde özel sektöre üretim ve ömür boyu sistemin idamesinde önemli roller verildiğini görüyoruz. Bu şekilde oluşturulan maliyet etkin modellerin üretici ve kullanıcının yararı göz önüne alınarak değerlendirilmesi uygun olacaktır paketleme, ambalajlama ve sevkiyat başlıkları altında toplayabiliriz. Tüm bu faaliyetler kendi aralarında ve tasarım, konfigürasyon, üretim ve proje takvimi ile etkileşimli ve entegre olarak yürütülmektedir. Genel ELD faaliyetleri ile eğitim, dokümantasyon, bakım gibi ana ELD faaliyetleri için ayrı ayrı planlar oluşturulmaktadır. Proje ELD isterlerini tam olarak karşılayabilmek için öncelikle gerekli organizasyon ve altyapının kurulmasına önem verdik. Bu kapsamda konusuna hakim bir çekirdek ekibin oluşturulması ve bu ekibin bilgi ve yeteneklerinin yurtiçi ve yurtdışı eğitimlerle arttırılması hedeflenmiştir. Bu hedefe yönelik olarak RMK Marine de 8 kişilik ELD kadrosu oluşturulmuş ve ELD ekibinin İtalyan Fincantieri ve TUSAŞ dan eğitimler alması sağlanmıştır. Ayrıca TUSAŞ ın TSK için 10 Aralık 2009
ürettiği ELD Yazılımının ticari versiyonu da tedarik edilerek kullanılmaya başlanmış, NATO Stok Numarası işlemleri için NATO Lojistik Veritabanına (NMCRL Kataloğu) on-line abone olunmuştur. Sağlanan askeri ve ticari standart ve dokümanlarla ciddi bir ELD kütüphanesi oluşturulmuştur. ELD isterlerini gerçekleştirmek için çok miktarda verinin toplanması ve analizi gerekmektedir. Bunun için de bu verinin ana kaynağı olan ekipman üreticileri ve tedarikçilerinin bilinçlendirilmesi çok önemlidir. Bu maksatla SG A/K Projesinde potansiyel alt yüklenicilerimizle birlikte bir ELD Çalıştayı düzenleyerek hem ELD nin kapsam ve önemi hem de bizim projemizdeki ELD isterleri konusunda bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyeti gerçekleştirdik. Ayrıca her alt yüklenicimiz de ilgili olduğu ELD isterleri konusunda bilgilendirilmektedir. Sonuçta SG A/K Projesi ile ELD konusunda ciddi bir bilgi birikimi kazanılmış olup fiili uygulama tecrübesi ile bu yetenek pekiştirilmektedir. SSG: Müsteşarlığımız yurt içi geliştirme projeleri ile TSK envanterine kazandırılan veya kazandırılacak olan savunma sistemlerinin lojistik destek ihtiyaçlarına ilişkin planlamalarınız nelerdir? Örneğin, ALTAY ve SG A/K projeleri için TSK ne önerilebilecek lojistik destek konseptleri geliştirmesine ilişkin bir çalışma yapılmakta mıdır? K.Ö.: Bildiğiniz gibi OTOKAR, AL- TAY projesinde seri üretim öncesinde tasarım ve prototip aşamasını yürütmektedir. Seri üretim aşamasına geldiğimizde OTOKAR seri üretim ve ALTAY tankının ömür boyu desteği için göreve hazır olacaktır. Dünyada ve üyesi olduğumuz NATO ülkelerinde benzer tank sistemlerinde özel sektöre üretim ve ömür boyu sistemin idamesinde önemli roller verildiğini görüyoruz. Bu şekilde oluşturulan maliyet etkin modellerin üretici ve kullanıcının yararı göz önüne alınarak değerlendirilmesi uygun olacaktır. Bilindiği gibi özellikle son yıllarda dünyada ve ülkemizdede başlatılan bazı projelerde performansa dayalı lojistik konseptlerinde kullanıcı sadece sistemin Hazır Olma süresini satın almakta, tüm idame ve bakımının üreticinin üstlenmesi sağlanacak şekilde projeler modellenmektedir. Benzer şekilde tüm savunma sanayinde faaliyet gösteren firmalarımız ve TSK yapısı değerlendirilerek ortak bir model oluşturulabileceğini düşünüyoruz. Üretici firmaların garanti sonrasındada mutlaka bakım içerisine dahil edilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Özellikle bakım sözleşmelerinin tasarım aşamasında yapılmasının önemli olduğunu görüyoruz. SGA/K Garanti sonrası kullanımda olan araçlarda üretici firmaların sistem hakkındaki bilgilere ulaşımı sağlanmalıdır. Otokar tarafından üretilen Cobra araçları için örnek verecek olursak, garanti süresinin bitimi sonrasında, kullanımı devam eden sistemlere ait saha bilgilerine (yedek parça değişimleri, hatalar ve hata oranları, kullanım bilgileri gibi) erişim imkânımız genelde olamamaktadır. Bu veriler savunma sanayii şirketleri için çok değerlidir Projesinde on yıllık destek garantisi ile tüm cihaz ve parçaların tedarik bilgileri kullanıcıya sağlanmaktadır. Ayrıca yurtiçi bakım imkânlarına ilişkin veriler de sağlanacaktır. Son yıllarda askeri projelerde hazır ticari ürün (COTS) kullanımı yaygınlaşmıştır. Bu ürünlerin üreticileri de bunların bakım/onarım altyapısına sahiptir. Bunun ötesinde çoğu ileri teknoloji ürününde bakım ve onarım yöntem ve teknolojisi üretici firmanın entelektüel hakkı olarak kullanıcıya aktarılmamakta ya da çok büyük fiyatlar istenmektedir. Bu nedenle stratejik ekipmanlar ve yazılımlar hariç bakım ve onarımın dışarıya yaptırılması bir yerde kaçınılmazdır. Konunun bu yönüyle destek konseptleri ve konfigürasyon seçiminde dikkate alınmasının faydalı olacağı kanaatindeyim. Ayrıca, silahlı kuvvetlerin kullanmakta olduğu sistem ve ekipmanlarla ilgili arıza ve onarım istatistiklerinin benzer sistemin destek altyapısını oluştururken kullanılması gereken çok değerli olduğunu düşünüyorum. Çünkü fiili değerler her zaman tahmini hesaplamalardan gerçekçi sonuç verecektir. SSG: Savunma projelerinin yürütülmesinde, tedarik lojistiği açısından karşılaşılan temel sorunlar nelerdir? Bu sorunların aşılması için çözüm önerileriniz nelerdir? K.Ö.: Bilindiği üzere, ELD Disiplini, geçmiş deneyimlerin yeni tasarımlara aktarılması ve mevcut sistem bilgilerinden yola çıkarak yeni sistemin desteklenebilirliğinin geliştirmesi esasına dayanmaktadır. ALTAY projesi gibi özgün tasarım projelerinde Entegre Lojistik Destek Süreci tek başına ana yüklenici firmanın yürütebileceği bir süreç değildir. Kullanıcı nın projeye dahil olması gerekmektedir. Örnek verecek olursak, ELD planı tamamen tank ın kullanıma geçtiğinde büyük oranda kullanıcı ya ait destek unsurlarının nasıl ele alınması gerektiğini içermektedir. Benzer şekilde LDA Savunma Sanayii Gündemi 11
Bir Konuk Bir Söyleşi süreci kullanıcı ya ait olan bilgi ve hedeflerin (kullanım oranları, görev profilleri, bakım konseptleri, var olan sistem karşılatırmaları gibi) veri olarak alınması ile başlatılmaktadır. ALTAY projesinde biraz önce bahsettiğimiz kullanıcı ile yapılan eğitim ve çalıştay süreci buna iyi bir örnektir. ALTAY projesinde süreç bu şekilde ilerlemektedir. Benzer projelerde proje yönetiminin ELD sürecine kullanıcının dahil olacağı şekilde proje başında modellenmesi gerektiğini düşünüyoruz. ALTAY projesinde ELD çalışmalarında kulanıcı makamın çalışmalara dahil olacağı şekilde desteğini alabiliyoruz. Bilgi paylaşımında kullanıcı ve tedarik makamı gerekli desteği vermektedir. Genelde kullanıcı ELD çalışmalarında kullanılacak açıklayıcı bilgiyi sözlü olarak ifade etmekte, yazılı bilgi paylaşımı sınırlı olmaktadır. Ancak bu yöntem yazılı olmayan bilginin işlenmesi ve ihtiyaç duyulduğunda kullanılmasını engellemektedir. Dolayısı ile bilgi paylaşımının yazılı olarak temin edilmesi ELD sürecini sağlam temeller üzerine inşa edilmesi açısından önemlidir. SSM proje sözleşmelerinde ELD isterlerinin verilen bu önemle birlikte çerçevesinin daha net ve belirgin olması gerektiğini düşünüyoruz. Savunma sanayii firmalarının gerek anlaşma, gerekse teklife çağrıda standard, ölçülebilir ve ilerde takip edilebilir hedeflere göre yönlendirilmesinin uygun olacağını düşünüyoruz. Ayrıca, ihalelere katılan firmaların isterlere doğru cevapları vermesi firmaların bu kapsamda yeterlilikleri doğrultusunda eşit şartlarda değerlendirilmelidir. Biraz önce bahsettiğim gibi, üretici firmaların garanti süresi sonrasında mutlaka ürünün desteklenebilirlik sürecine dahil edilmesi gerekmektedir. Proje başlangıcında üretici firmalar ile seri üretim bakım anlaşmalarının yapılabileceği bir model oluşturulabilirse, firmaların ELD ekiplerini ve alt yapılarını sistemin ömür devri boyunca idamesine yönelik oluşturması sağlanabilecektir. Doğru desteğin verilmesi, oluşan hata oranlarının var olan ve yeni nesil sistemlerde düzeltilmesi ve yerli savunma sanayii firmaların sürekli gelişmesinde, üreticilerin sistemin ömür devri boyunca bakım konsepti içerisinde yer almasının büyük önemi vardır. Garanti sonrası kullanımda olan araçlarda üretici firmaların sistem hakkındaki bilgilere ulaşımı sağlanmalıdır. Otokar tarafından üretilen Cobra araçları için örnek verecek olursak, garanti süresinin bitimi sonrasında, kullanımı devam eden sistemlere ait saha bilgilerine (yedek parça değişimleri, hatalar ve hata oranları, kullanım bilgileri gibi) erişim imkânımız genelde olamamaktadır. Bu veriler savunma sanayii şirketleri için çok değerlidir. Üretici firma garanti sonrasında ürünün desteklenebilirlik sürecine dahil olmuyorsa da, bu bilgilerin kullanıcı tarafından üreticilere erişimi sağlanabilir. Bu verilere erişimin sağlanması, gelecek nesil sistemlerin tasarımı için büyük önem taşımaktadır. Biraz önce de belirttiğim gibi destek paketi oluşturmak için gerekli ana husus yeterli ve doğru veriyi toplayabilmektir. Bu verinin de temel kaynağı cihaz, ekipman üreticileri ile aynı ya da benzer sistemi kullanan kullanıcılardır. Hem üretici hem de kullanıcılardan veri sağlanması önemli bir sorun olarak gözükmekle birlikte bu isterlerin sözleşmelere bu kapsamda yeni yeni girdiğini göz önüne aldığımızda bunun doğal olduğunu ancak aşılması gereken bir sorun olduğunu değerlendiriyorum. Gemi inşa sektörü ve yan sanayi bu tip isterlerle ilk kez MİLGEM ve SG A/K projeleri ile karşılaşmaktadır. Özellikle Kobiler için çok yeni olan eğitim, kapsamlı teknik bilgi, resimli parça kataloğu, bakım/onarım bilgisi, ürün kırılımı, parça bilgisi, cihaz ve parça seviyesinde arıza ve onarım istatistikleri, on yıllık destek garantisi, paketleme ve taşıma özellikleri gibi çoğuna alışık olmadığı birçok bilgi ve teslimat istenmektedir. Kara aracı gibi seri bir üretimde yüzlerce binlerce ürün satan üretici/satıcı için bu isterler karşılanabilir olmakla beraber 3 ya da 4 ürün satacağı askeri gemi projesinde üreticileri bu isterlere ikna etmek oldukça zordur ve maliyetlidir. Özellikle gemi inşa yan sanayinin bu açıdan bilinçlendirilmesi ve teşvik edilmesi önemlidir. 30-40 yıl kullanımı öngörülen sistemlerin desteklenebilir şekilde tasarlanması ve destek altyapısı ile tedarik 12 Aralık 2009
edilebilmesi için sözleşmelerde ve değerlendirme kriterlerinde ELD konularına gerekli ve yeterli ağırlık verilmelidir. Yukarıda da vurgulamaya çalıştığım gibi ELD konusunda yetenek oluşturulması ve bu yeteneğin idamesi zor ve maliyetlidir. Bu nedenle değerlendirme kriterlerinin bu kabiliyeti destekleyecek şekilde olması, yapamayacağı isteri bilgisizlikten kabul eden ile bu isteri analiz ederek yapılamayacağını ya da kısmen yapılabileceğini belirtenin ayrılması gerektiği kanaatindeyim. Bu sorunların aşılmasının ana temeli SSM in sistem tedariğinde desteklenebilirliği stratejik bir hedef olarak gördüğünün ilanıdır. Bu vesile ile SSM in 2009-2016 Savunma Sanayii Sektörel Strateji Dokümanında desteklenebilirliğin daha vurgulu olarak yer alması gerektiği görüşümü ayrıca belirtmek isterim. SSG: Savunma sistemlerinin ömür devri yönetiminin maliyet etkin olarak sağlanabilmesi için, sizce, paydaşlara düşen görevler nelerdir? Kullanıcı, Tedarik Makamı ve Yüklenici arasındaki ilişkiler nasıl bir modele oturtulmalıdır? K.Ö.: Kullanıcı yada tedarik makamının özellikle özgün tasarım proje modelinde proje ekipleri ile aynı anda ELD ekibini oluşturması ve bu ekibin üretici firma ELD ekibi ile ara yüz oluşturarak ihtiyaç duyulan her türlü bilgi ve koordinasyonu sağlaması çok iyi bir çözüm modeli olacaktır diye düşünüyoruz. Kullanıcının elinde var olan sistemler, kullanım profilleri, kullanım oranları, bakım konseptleri gibi bilgileri paylaşımında belirli çerçevede serbestlik sağlanması, tedarik makamın ın da bu konuda projeyi modellmesinin uygun olacağını değerlendiriyoruz. Dolayısı ile kullanıcı ve tedarik makamının ELD konusunda uzman kadrolar oluşturarak ihale döneminden başlayarak tasarım ve seri üretim süresince projelere dahil etmesi düşünülebilir. Biz yüklenici firmalara düşen en önemli görev, öncelikle ELD konusunu bir ürünün performans ve maliyeti kadar en önemli parametre olarak ele almak ve bu bilinci tüm organizasyona yaymaktır. Desteklenemeyen ürünün ve ana yüklencisinin savunma sanayiinde yaşayamayacağı bilinci ile ilerlersek bu konuya hak ettiği önemi vermiş oluruz. Etkin ELD ekipleri oluşturup, bu ekiplerin tasarım aşamasından başlayıp ömür devri sonuna kadar ürünün desteklenmesini maliyet etkin şeklinde yürütmesini sağlamamız gerekmektedir. Kullanıcı ihtiyaçlarını çok iyi anlamak, kullanıcı ile sürekli dirsek temasında bulunmak ve özgün projelerde kullanıcı hedeflerine uygun desteklenebilir ürünler üretmek bizim en büyük görevimizdir. Kullanıcı, tedarik makamı ve ana yüklenici dışında alt yüklenicilerin bu konuda bilinç ve eğitim düzeyinin arttırılması büyük önem içermektedir. Kullanıcının ihtiyaçlarını çok iyi belirlemesi önemlidir. Sistemin ne süre ile kullanılacağı hangi çevre şartlarında kullanılacağı, ne şekilde destekleneceği gibi kullanıcı ihtiyaç ve öngörüleri net olmalıdır. Proje özelliğine uygun ELD isterleri mevcut teknolojik imkânlar ile sektörel gerçekler göz önüne alınarak belirlenmelidir. Kullanıcı ile Yüklenici arasında bir iletişim ve ortak çalışma sistemi kurulmalı, yüklenici kullanıcının ilgili verilerini kullanabilmelidir. SSG: Sn. ÖNEN bize zaman ayırdınız ve değerli görüşlerinizi bizimle paylaştığınız için Yayın Kurulu adına teşekkür ederiz. Kudret ÖNEN 1953 İstanbul doğumlu Kudret Önen, 1975 yılında iş hayatına Ford-Otosan da Makine Mühendisi olarak atılmıştır. Ford Otosan da Proje Mühendisliği görevinin ardından 1980 de Koç Holding de Ar-Ge Bölüm Müdürü olarak çalışmaya başlamış; 1984 yılında Otokar A.Ş ye atanmış, sırasıyla Genel Müdür Yardımcılığı ve Genel Müdürlük görevlerinde bulunmuştur. 2005 2006 yılları arasında Koç Holding Yan Sanayi ve Diğer Otomotiv Grubu nun Eş başkanlığı görevini yürüten Önen, 2006 dan bu yana Koç Holding Savunma Sanayi ve Diğer Otomotiv Grubu Başkanı olarak görev yapmaktadır. Gazi Üniversitesi Makine Mühendisliği mezunu olan ve İngilizce bilen Önen, evli ve iki kız babasıdır. Savunma Sanayii Gündemi 13