Ambargo Sonrası İran: İran ı ve Sunduğu Fırsatları Doğru Anlamak İstanbul, 25 Kasım 2015 Bijan Khajehpour
GİRİŞ İran ve P5+1 nükleer anlaşması; Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) tam olarak hayata geçirildiğinde temel ambargolar kaldırılacak; Sunum konuları: Temel Pazar Göstergeleri; Ambargoların Kaldırılmasına Genel Bakış; Türkiye Perakendecileri, Alışveriş Merkezleri ve FMCG şirketleri için fırsatlar? İran da iş yapmakla ilgili stratejik konular
İran ın İktidar Yapısı Pek çok denetim ve dengenin söz konusu olduğu İran ın iktidar yapısı paralel İslami ve demokratik kurumlardan oluşur. Çoğu stratejik karar tüm tarafların katıldığı meclislerde alınır. Güçler arasında sürekli bir müzakere vardır. 2016 da seçim var, güç dengeleri değişebilir.
İş Yapma Ortamı İran daki en büyük risk politik risk olsa da iş ortamını iyileştirmek için olumlu adımlar atılıyor; İş ortamını iyileştirmek için finansal ve idari yolsuzluklarla mücadele ediliyor. Başkan Ruhani yolsuzluğun ulusal bir güvenlik tehdidi olduğunu açıkladı; Politik yapının karmaşıklığı bu mücadeleyi zorlaştıracaktır; Hükümet ve özel sektör yetkilileri politik ve yapısal reform öneriyor.
EKONOMİYE GENEL BAKIŞ Indicators 1394* (21.03.2015 to 20.03.2016) 1395* (21.03.2016 to 20.03.2017) GDP growth (real in Rial) 3.8% 4.5% GDP (nominal in US$ at median exchange rate) $368.7 bn $427.5 bn GDP per capital (nominal) $4,687 $5,355 GDP per capita (PPP) $15,572 $16,023 Inflation (Official) 16.5% 17.6% Oil and gas exports $56.0 bn $78.1 bn Non-petroleum exports (including services) $44.8 bn $48.3 bn Imports $68.4 bn $74.0 bn Trade Surplus $31.4 bn $40.3 bn Unemployment Official (Unofficial) 10.1% (16.0%) 9.7% (15.9%) Capital account deficit (in US$) -1.0 bn -1.0 bn Main source: Iran Economics Magazine, October 2015 (Eqtessad-e Iran), * Projected
GDP BİLEŞENLERİ Petrol Sektörü nün payı daha fazla olsa da İran ekonomisi daha çok hizmet ekonomisidir. En çok büyüyen sektörler üretim ve madencilik. Sektörlerin GDP ye katkıları (%) (2014 rakamları) 17 52,8 9 23 Oil Agriculture Industries and Mining Services
GDP Artışına Genel Bakış İran ekonomisinin ihtiyacı olan istihdamı yaratabilmesi için yıllık %8 oranında büyümeye ihtiyacı var. Ancak şu anki yapısal sorunlar hızlı büyümeyi engelliyor. GDP Büyümesi 8 6 4 2 0 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18-2 -4-6 -8
ENFLASYON TRENDLERİ Hükümet enflasyonu düşürme hedefini gerçekleştirdi ve yıllık enflasyon oranını %15 civarını indirdi. Tek haneli enflasyon hedefini gerçekleştirmek oldukça zor görünüyor. 40 Enflasyon 35 30 25 20 15 10 5 0 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
İŞSİZLİK TRENDLERİ Şu anki işsizlik seviyesinin nedenlerinden biri de genç nüfusun fazla oluşu. Yakın gelecekte de işsizlik oranı yüksek olacağı için hükümetin önceliği yeni istihdam yaratmak olacaktır. 16 İşsizlik 14 12 10 8 6 4 2 0 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 2017/18
DÖVİZ KURLARI Hükümet yabancı döviz kurları alanında istikrar hissiyatı yaratmakta başarılı oldu. Hedef, var olan iki döviz kuru arasındaki farkı en aza indirmek. 40000 38000 36000 34000 Free Market 32000 Forex Chamber 30000 28000 26000 Nov-14 Dec-14 Jan-15 Feb-15 Mar-15 Apr-15 Jun-15 Sep-15 Dec-15 Mar-16 Jun-16 Sep-16
AMBARGOLARIN KALDIRILMASINA GENEL BAKIŞ - 1 JCPOA in uygulanmasıyla birlikte, (tahminen 2016 nın ilk çeyrekte) Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği ile ilgili ambargolar kalkacak, aşağıdaki konularla ilgili özgürleşme sağlanacak: Finansal hizmetler (ihracat kredisi, garanti veya sigortalar); İran petrolünün, petrol ürünlerinin, doğal gaz ve petrokimyasal ürünlerin ithalatı ve taşımacılığı; Petrol, doğal gaz ve petrokimyasal sektörlerine yatırım ve ekipman satışı; Taşımacılık sektörü hizmetleri, metal endüstrisi ve ticareti, sigorta ve reasürans, finansal işlemler; Ek olarak, Avrupa Birliği kara listedeki çoğu ismi silecek.
AMBARGOLARIN KALDIRILMASINA GENEL BAKIŞ - 2 Bazı ambargolar ise kalkmayacak. Bunların İran la ilişkide olan uluslararası şirketler tarafından bilinmesi gerekmekte: Nükleer dışı konularla ilgili Amerikan ambargoları Ambargoların yeniden konma ihtimali Başta bankacılar ve sigortacılar kuralcı olmaya devam edebilirler Bazı Amerikan eyaletleri seviyesindeki ambargolar (emeklilik fonu yatırımları gibi )
İRAN EKONOMİSİNİN SWOT ANALİZİ Güçlü Yönler: - Kaynak zenginliği (petrol, doğalgaz, mineraller vb.) - Güçlü ihracat - Ekonomik çeşitlilik - Jeo-stratejik konum - İstikrar beklentisi Zayıf Yönler: - Enflasyon - Ekonomik alt yapının yetersizliği - Çarpıtılmış ekonomik gerçeklik - Sübvansiyonlara bağlı dönüşüm - Ambargo karşıtı ekonominin yarattığı belirsizlikler Fırsatlar: - Muazzam doğal ve insan kaynaklarının getireceği ekonomik değer - Pazarın az maliyetli olması - Yerli veya uluslararası projelerin risklerinin (finans, ortaklıklar vs.) ile azaltılması - Bölgesel pazarlara İran ortaklığıyla giriş Tehditler: - Aşırı güven değişim sürecini yavaşlatabilir, - Düşen petrol fiyatları - Ekonomik reformların istenmeyen yan etkileri
İRAN TOPLUMUNUN SWOT ANALİZİ Güçlü Yönler: Dış dünyayla ilişki arzusunda olan şehirli, yüksek gelirli kesim; Alım gücü artan ve markalara ilgi duyan büyüyen orta sınıf; Şiddete başvurmak yerine barışçıl dönüşüm isteyen arzusu Genç, dinamik, öğrenmeye ve modern konseptleri uygulamaya hazır bir toplum; Fırsatlar: Zayıf Yönler: Gelir eşitsizliğinin ve sübvansiyon reformlarının yarattığı gerilimler; İşsizlik ve iş gücü açığı; Giyim-kuşam başta olmak üzere sosyal kısıtlamalar Tehditler: Toplumunun marka sadakatine yatırım; İran ın uzun vadedeki potansiyeline yatırım; Yeni konsept ve teknolojilerde öncülük Sosyo-ekonomik gerilimlere bağlı oluşan güvenlik konuları; Genç kuşağın sabırsızlığının yarattığı sorunlar; Ekonomik koşulların yarattığı gerilimler; Bölgeden kaynaklanan gerilimler.
PERAKENDE SEKTÖRÜ Perakende sektörü esas olarak küçük satış noktalarından oluşuyor; Perakende işlem hacminin yıllık 10 milyar $ olması tahmin ediliyor. Resmi istatistiklere göre FMCG satışlarının %75 i küçük marketler, bağımsız süpermarketler ve kooperatifler aracılığıyla yapılıyor. %25 i ise modern süpermarketler ve katlı mağazalarda yapılıyor. Bunlar: Name No. of Stores Ownership Market share (%) Hyperstar 6 Majid Alfuttain Hypermarket UAE and Carrefour 30 Hyper Me 7 Saman Andishan Emirates Private Stock Company 12 Shahrvand 30 Municipality of Tehran 28 Refah 200 Public Stock Company 15 Everest 20 Canbo Turkey 5 Others NA Various 10 Total 100
TÜRKİYE DEKİ ŞİRKETLER İÇİN FIRSATLAR - 1 İran perakendesinde hala küçük mağazalar çoğunlukta ancak büyük mağazalar ve alışveriş merkezleri gelişmekte. Ana trendler: Marka mağazacılığının yer aldığı modern alışveriş merkezlerinin gelişmesi; Perakende ve eğlencenin birlikte kullanılmaya başlaması; Hem geleneksel hem de modern perakendeye hizmet edecek modern dağıtım çözümlerine ihtiyaç; Önümüzdeki 10 yılda İran ın büyüyen orta sınıfı FMCG marklarına ve yeni ürünlere daha fazla harcama yapacak.
TÜRKİYE DEKİ ŞİRKETLER İÇİN FIRSATLAR-2 Kültürel ve coğrafi benzerlikler, Türk markalarına pazara giriş fırsatı sunuyor. Pazara uygun markalar ile dağıtım ve perakende çözümleri sunan markalar avantajlı olacaklar. Franchising yöntemiyle her alandaki markalara (hazır giyim, ayakkabı, oyuncak vb.) büyük talep olacak. Özellikle yeni AVM lerde İranlı bir şirketle ortaklık kuran ve İran içerisinde artı değer üreten şirketlerin daha büyük pazar payı alma fırsatı olacak. Türk şirketleri İran pazarındaki şanslarınıa artırmak için Avrupalı markalarla işbirliği yapmayı düşünebilirler.
RİSKLERİ NASIL YÖNETİRSİNİZ? İran dan beklentileriniz uzun vadeli olsun Sabırlı olun ve çok büyük adımlarla başlamayın. Araştırma yapın ve planlarınızı önceden yapın. Politikadan uzak durun. Yapısal değişimlerin etkilerini iyi kavrayın. Hedefinize yönelik ilişkiler geliştirin. İran ın temel ihtiyaçlarına cevap verin (istihdam, bilgi ve teknoloji aktarımı) Gurur konusunu göz ardı etmeyin. İran veya İran dışı ortaklıklarla riskleri azaltın. Due dilligence-değerleme çalışmasına çok önem verin.