TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON Z. Güldem Ökem, PhD Research Fellow Centre for European Policy Studies (guldem.okem@ceps.eu) 23 Şubat 2011, Ankara
Türkiye nin Avrupa Birliği ne Üyelik Sürecinde Sağlıkta İnovasyon Amaç: Sağlık sektöründe inovasyon ortamını değerlendirmek Global deneyimler ve AB üyelik süreci çerçevesinde geliştirilmesine yönelik politika önerileri oluşturmak Kapsam: İnovatif ürünler: ilaç ve tıbbi cihaz-teknoloji İnovatif hizmet süreçleri: esağlık Neden Avrupa Birliği? AB üyeliği yolunda tüm sektörlerde uyum sürecinde, sağlık sektörüne yönelik inovasyon politikalarında AB ye uyum = öngörülebilirlik Avrupa sağlık sistemleriyle benzer amaçlar = sosyal kapsayıcılık ve devletin rolü
AB inovasyon stratejisi Temel özellikler İnovasyon dostu ortam: fikri mülkiyet hakları, standardizasyon,eğitim politikaları Arz yanlı düzenlemeler: Mali destekler, risk sermayesi, KOBİ destekleri, kümelenmeler Talep yanlı düzenlemeler: İnovatif çözümlerin satın alınması, yüksek büyüme potansiyeli olan inovatif sektörlerin belirlenmesi -Öncü Pazar Girişimi Pazar odaklı Ar-Ge çalışmalarının desteklenmesi inovasyon çalışmaları ile iş dünyasının katkısının teşvik edilmesi Uzun dönemli araştırma planları ile stratejik araştırma politikalarının belirlenmesi Ülkeler bazında değerlendirme Sürekli değişen politika hedefleri Farklı kaynak ve politikalarla benzer hedeflerin desteklenmesi Araştırmacı ve yatırımcıların kararlarında belirsizlikler, kaynak israfı Kamu desteği etkin değil Paydaşlar ve uzmanlarla diyalog eksikliği nedeniyle politika oluşturma süreci şeffaf değil Modern politika metotları ve teknolojik değerlendirme eksikliği
Türkiye inovasyon politikaları Politik öncelik: 60. Hükümet Programında, inovasyon, AR-GE ve sanayi politikalarına öncelik verilmektedir. Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) Vizyon 2023 Ulusal Bilim, Teknoloji ve Yenilik Stratejisi 2011-2016 Yasal altyapı: 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu, 2001 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununu 5746 sayılı AR-GE faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun, 2008 5593 Sayılı Kanun Kapsamında Sanayi Tezleri Programı (San-Tez), Ar-Ge Merkezleri, Teknogirişim Sermayesi Desteği... diğer yardımcı düzenlemeler Kurumsal destekler: TÜBİTAK, DPT, Sanayi Bakanlığı ve diğer kurumlar, TTGV... Üniversite-kamu-özel işbirliği: teknokentler, bilim parkları, sanayi kümelenmeleri
İnovasyon ekonomik ve toplumsal getirileri olan bir sanayi projesidir Siyasi kararlılık, öncelikler Altyapı, eğitim, insangücü Yasal ve kurumsal destek ARZ: fonlar, kümelenmeler TALEP: öncü ürünler, satınalma Ar-Ge yatırım/üretim pazar ilişkisi İnovatif bilgi, fikrin pazar değeri taşıyan ürüne dönüşür Sürdürülebilir büyüme Üretim, istihdam, ticaret, büyüme= refah yaratır Ekonomik toplumsal ihtiyaçlar talepler
Sağlık sektöründe inovasyon İnovatif sağlık ürünleri: ilaç ve tıbbi teknoloji Erken teşhis ve daha etkili tedavi: etkililik artışı Teknolojik gelişme diğer sektörleri etkiler: yayılım etkisi Rekabet avantajı, ihracat potansiyeli, istihdam İnovatif hizmet süreçleri: esağlık Hastalık ve mali bilgi paylaşımı: verimlilik artışı Sağlık hizmeti sunumunu geliştirir: ulaşılabilirlik artışı Sınır ötesi sağlık hizmetleri, sağlık turizmi: hizmet ihracı Sağlık düzeyinde iyileşme İşgücü sağlığı ve verimliliği artar Sürdürülebilir büyüme
İlaç Sektörü Pazar potansiyeli yüksek Küresel ilaç piyasası: 828 milyar dolar 2008-2013: yılda %4 ile %7 büyüme Türkiye piyasası: 2009 yılında 10.4 milyar dolar, dünyada 12. sıradadır Türkiye nin avantajları: Nüfus, genel sağlık sigortası, coğrafi konum, teknolojik altyapı, ekonomik büyüme Uluslararası ve yerli firmaların Ar- Ge yatırımları: ticari birleşme ve satın almaların ötesine geçmeyi bekliyor Ar-Ge faaliyeti sınırlı Küresel ilaç Ar-Ge harcamasının yalnızca binde 42 si Türkiye de gerçekleşmektedir Formülasyon geliştirilmesi neredeyse hiç yok, klinik araştırmalar ise çok sınırlıdır 2009 yılında dünyada yürütülen 72,615 klinik araştırmanın sadece 521 i Türkiye de yapılmıştır Bir milyon kişiye düşen klinik araştırma sayısı ABD de 191, Batı Avrupa da 86, Doğu Avrupa da 22, Türkiye de 4 İlaç sektöründe toplam istihdamın binde 8 i Ar-Ge personelidir
İlaç sektöründe Türkiye nin potansiyeli ve hedefleri Araştırmacı ilaç firmaları, inovatif faaliyetlerini küresel düzeyde yaygınlaştırmaktadır. Küresel Ar-Ge iş modellerindeki değişim Türkiye ye yeni fırsatlar sunabilir AB ye uyum süreciyle bu değişimden fırsatlar yaratılabilir Etkin Fikri Mülkiyet Hakları koruması: kurumsal kapasitenin artırılması AB ile uyumlu veri koruma süresi ve kuralları Ruhsatlandırmanın fiilen çabuklaştırılması Ulusal pazarın kurumsallaşması tamamlanmalıdır Öngörülebilir fiyatlandırma ve geri ödeme kararları İnovatif ilaç kriterleri (yenilikçi, klinik araştırma, üretim, istihdam, ihracat yaratabilme özelliği) Kamu-özel işbirliği: İlaçta inovasyon = sanayi projesi Kamunun birincil alıcı konumuyla inovatif yatırımları teşvik edebilir Siyasa hedefleri ölçülebilir olmalı ve sonuçları izlenmelidir Kritik araştırıcı kütlesi: bilimsel kapasiteye deneyim kazandırılması
Tıbbi cihaz ve teknoloji İnovasyona en açık sektördür. İnovasyon: kademeli Ürün geliştirme: kullanımla artar Ekonomik fayda: yaygın kullanımla ortaya çıkar Kullanım kararı=hizmet sunucular=inovasyon hızı/yönü
Tıbbi cihaz ve teknoloji Büyüyen iç pazar Pazar hacmi: iki milyar dolar, dünyadaki en büyük 30 ülke arasındadır Yaratılan katma değer açısından 13. sıradadır Artan ithalat İthalat yerli üretime göre daha fazladır Yatırım ve ara malların çoğunluğu ithal edilmektedir Sektörde yaratılan istihdamın toplamdaki istihdam içindeki payı %0.9 dur Nitelikli işçilik maliyetleri de eklendiğinde yerli üretimin rekabet imkanı kalmamaktadır
Pazarın gücü: inovasyon ithalatın yerini alabilir mi? Kurumsal yapı-mevzuat Düzenli gözetim ve denetim ihtiyacı: TİTUBB, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu na dönüşebilir mi? Mamul ürün ve ara malı ithalatında rasyonel vergi düzenlemesi gereklidir İnsangücü-sermaye İnsangücünün mobilizasyonu: Ar-Ge katkısı = akademik/klinik kariyer Teknogirişim desteği ( Asgari 50 Ar-Ge personeli?) Üretim-pazar organizasyonu Kamunun alım kararlarında ekonomik fayda ölçütü Fiyatlandırma ve geri ödemede öngörülebilirlik ve şeffaflığın geliştirilmesi, inovatif ürünlerin teşviki Tıbbi cihazlar için pozitif liste
esağlık Ulaşılabilirlik ve verimliliği artırır Hasta bilgisi ve tıbbi verilerin paylaşımı: hizmet kalitesi ve verimlilik Uzaktan hizmet sunumu: ulaşılabilirlik Hizmet maliyetlerinin takibi: verimlilik Bilgiye dayalı politika ve uygulama: izleme ve değerlendirme yeteneği (Sağlık- Net, Medula, Aile Hekimliği Bilgi Sistemi, İlaç Takip Sistemi...) i2010, Öncü Pazar Girişimi ve sınır ötesi hizmetlerin yaygınlaştırılması. Yılda %12-13 büyüme potansiyeli. Kurumsallaşma ve altyapı ihtiyacı vardır Birlikte çalışabilirlik: kamukamu (SB+SGK) ve kamu-özel işbirliği Veri güvenliği ve paylaşımında teknik ve yasal boşluklar giderilmelidir Paydaşların anlayış birliği kritiktir esağlık bir sağlık hizmetidir ve bu hizmetler geri ödeme listesine dahil edilmelidir Kamunun düzenleyici rolüne ihtiyaç vardır (teknik ve yasal altyapıda AB ye uyum)
TÜRKİYE İÇİN SAĞLIK SEKTÖRÜNDE İNOVASYON STRATEJİSİ ÖNERİSİ İnovasyon stratejisinde sağlık sektörü kritik öneme sahiptir. Sağlıkta inovasyon: Artan hizmet talebi ve yoğun teknoloji içeriği nedeniyle bir sanayi projesidir. Stratejik kurumsal yapılanma gerekir: Sağlık Araştırma ve Yatırım Programı SAYAP. SAYAP ile bilimsel ve teknolojik Ar-Ge faaliyetleri, inovasyonun desteklenmesini görev edinen kamu kuruluşları ile bunların uygulamaları arasında eşgüdüm sağlanabilir. Talepten başlayan ve inovasyona doğru gelişen bir inovasyonyatırım-üretim-pazar ilişkisi kurulmalıdır. Temel parametreler: bilgi paylaşımı, ölçülebilir hedefler, kamunun alım gücü, hızlı-şeffaf karar alma, izleme ve değerlendirme
AB de Sağlık sektörü yalnızca harcama değil, önemli bir üretim ve katma değer alanı olarak algılanmaktadır Üretilen mal ve hizmetlerin GSYİH içindeki değeri: %7 dolayındadır Sektörel istihdam: toplam istihdam içindeki pay %10 seviyesindedir Sağlık sektörü inovatif teknolojilerin en büyük kaynağı ve kullanıcısıdır Sağlık sektörü bu açıdan değerlendirildiğinde, Türkiye nin yüksek pazar potansiyeli avantajı, inovasyon faaliyetlerinin sürdürülebilir büyümeye katkısına dönüştürebilir.
Teşekkür ederim