İKLİM M DEĞİŞİ ĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI ve DÜŞÜK D K KARBON EKONOMİSİ LİTİ Prof.Dr.Hasan Z. SARIKAYA Müsteşar 08 Mart 2010, İSTANBUL
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM M DEĞİŞİ ĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE EVE SÖZLES ZLEŞMESİ (BMİDÇS) İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Haziran 1992 de yapılan BM Cevre ve Kalkınma Rio Konferansında imzaya açılmıştır. BMİDÇS 21 Mart 1994 yılında resmen yürürlüğe girmiştir. Türkiye 2001 yılında Marakeşte gerçekleştirilen 7. Taraflar Konferansında (COP.7), Sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye nin özel şartlarının tanınarak, isminin EK-I de kalarak EK-II den silinmesi yönünde karar alınmıştır. Türkiye, Sözleşmeye 24 Mayıs 2004 tarihi itibariyle taraf olmuştur.
BMİDÇS ve TÜRKİYE Sözleşme kapsamında ülkeler 3 gruba ayrılmıştır: Sözleşme Listeleri Ülkeler Sorumluluklar Ek-1 OECD + AB + PEGSÜ (*) (41 ülke) Türkiye (Özel şartları tanınarak) Emisyon Azaltımı Ek-2 OECD + AB-15 (24 ülke) Türkiye (hariç) Teknoloji Transferi ve Mali Destek Sağlamak Ek-1 Dışı Diğer Ülkeler (Çin, Hindistan, Pakistan, Meksika, Brezilya, ) Yükümlülükleri yok (*) PEGSÜ: Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecindeki Ülkeler (Doğu Bloku Ülkeleri) 3
KYOTO PROTOKOLÜ Kyoto Protokolü; 1997 yılında imzaya açılmış ve 2005 yılında yürürlüğe girmiştir. Protokole 189 ülke ve 1 Ekonomik Topluluk (AB) taraftır. BMİDÇS nin sera gazı emisyonlarının azaltılmasına veya sınırlandırılmasına yönelik hukuki açıdan bağlayıcı belgesidir. Protokolün Ek-B listesinde yer alan ülkelerin toplam sera gazı emisyonlarını 2008-2012 döneminde (ilk yükümlülük dönemi), 1990 yılı (temel yıl) seviyesinin ortalama en az %5 altına indirmesini taahhüt etme zorunluluğu bulunmaktadır.
KYOTO PROTOKOLÜ ve TÜRKİYE Türkiye, 26 Ağustos 2009 tarihi itibari ile Kyoto Protokolü ne resmen taraf olmuştur. 5
KYOTO PROTOKOLÜ ve TÜRKİYE Türkiye, Protokol kabul edildiğinde Sözleşmeye taraf olmadığı için Protokolün EK-B listesinde yer almamıştır. Türkiye nin ilk yükümlülük döneminde (2008-2012) sayısallaştırılmış sera gazı emisyon azaltım veya sınırlama yükümlülüğü yoktur. 2012 sonrası uluslararası iklim rejimine yönelik müzakereler devam etmektedir. 6
170 182 194 204 200 221 242 256 257 257 280 262 271 286 297 312 333 373 400 350 300 250 200 150 100 50 0 TÜRKİYE NİN SERA GAZI EMİSYONLARI 1990-2007 yılları arası Toplam Sera Gazı Emisyonu 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 7 Sera Gazı Emisyonları(Milyon CO2 -eş Ton)
SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ 2007 yılı, Sektörlere Göre Toplam Sera Gazı Emisyonları (Milyon ton CO 2 eşdeğeri) Tarım 26,3 milyon ton (% 7,1) Sanayi 26,2 milyon ton(% 7,0) Atık 31,8 milyon ton (% 8,5) Enerji: 288,3 milyon ton (% 77,4) 8
TÜRKİYE VE DİĞD İĞER ÜLKELER (Kaynak: Dünya Kalkınma Göstergeleri - 2005, BMİDSÇ Envanteri)
KİŞİ BAŞI SERA GAZI EMİSYONLARI Kişi başı sera gazı emisyon değerleri (ton CO 2 eşd.): Amerika Kanada Rusya OECD AB-27 Çin Hindistan Türkiye : 19,1 (2007 yılı) : 17,4 (2007 yılı) : 11,2 (2007 yılı) : 15,0 (2007 yılı) : 10,2 (2007 yılı) : 4,6 (2005 Yılı) : 1,2 (2005 Yılı) : 5,3 (2007 Yılı) Kaynak: Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) 10
TÜRK RKİYE VE DİĞ D İĞER ÜLKELER 500 500 Kişi Başı Toplam Birincil Enerji Tüketimi (1990-2005 yılları arası ort.) Kişi Başı Toplam Birincil Enerji Tüketimi (1990-2005 yılları arası ort.) 400 400 300 300 200 200 100 100 0 0 Kanada Kanada ABD ABD Avustralya Avustralya Almanya Almanya İsviçre İsviçre Fransa Fransa Japonya Japonya İngiltere İngiltere İrlanda İrlanda İtalya İtalya İspanya İspanya Yunanistan Yunanistan Portekiz Portekiz Rusya F. Rusya F. Bulgaristan Bulgaristan Belarus Belarus Macaristan Macaristan Polonya Polonya Romanya Romanya Hırvatistan Hırvatistan Türkiye Türkiye Güney Kore Güney Kore İsrail İsrail Güney Afrika Güney Afrika Malezya Malezya İran İran Arjantin Arjantin Meksika Meksika Brezilya Brezilya Cezayir Cezayir Çin Çin Mısır Mısır Hindistan Hindistan Milyon BTU Milyon BTU Ek 2 Ülkeleri PEGSÜ Ek 2 Ülkeleri PEGSÜ Ek 1 Ülkeleri Ek 1 Ülkeleri Ek 1 Dışı Ülkeler Ek 1 Dışı Ülkeler (Kaynak: Dünya Kalkınma Göstergeleri 2007)
ENERJİ YOĞUNLUĞU DEĞİŞİMİ Enerji Yoğunluğu: Enerji Tüketimi (tep=ton eşdeğer petrol) /GDP-Gayri Safi Milli Hasıla (1000 $) Enerji Yoğunluğu Endeksi (1995=100) 100 90 80 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Kaynak: Eurostat, 2008 AB (27 ülke) Türkiye ABD
Avrupa Ülkeleri Sanayi Sektörü Emisyon Yoğunluğu (t CO2/ tpe) ÜLKELER İNDEKS Türkiye 2,8 Slovakya 2,23 Polanya 2,23 Bulgaristan 2,11 Romanya 2,08 Yunanistan 2,07 Almanya 1,8 Macaristan 1,76 İngiltere 1,76 Avusturya 1,71 Lüksemburg 1,63 Portekiz 1,54 Hollanda 1,5 İspanya 1,49 İsveç 0,97 Norveç 0,83 Kaynak: Avrupa Komisyonu Ulaşım ve Enerji Daire Başkanlığı, 2006 13
KOPENHAG TARAFLAR KONFERANSI Ülkemiz Sn. Cumhurbaşkanımızın nezaretinde; İlgili kamu kurumları, Üniversiteler, İş dünyası, Yerel yönetimler, Sivil toplum kuruluşları 115 kişilik bir heyet ile katılım sağlamıştır. 14
KOPENHAG MUTABAKATI Yasal bağlayıcı bulunmayan ve daha çok uzlaşı ve yol haritası niteliği taşıyan KOPENHAG MUTABAKATI metninde özetle; Artan ortalama küresel sıcaklığın 2 C nin altında tutulması, EK-I ülkelerinin sera gazı emisyonu 2020 hedeflerini ; EK-I Dışı ülkelerin ise, ulusal programlarına uygun azaltım faaliyetlerini (NAMAs) Sekretarya ya iletmesi, Afrika, Az Gelişmiş Ülkeler ve Küçük Ada Devletlerinin uyum faaliyetlerinin finansmanına öncelik verilmesi,
KOPENHAG MUTABAKATI Gelişmekte olan ülkelerin uyum ve azaltım faaliyetlerinin finansmanı için 2010-2012 periyodunda 30 milyar $, 2012-2020 arasında yıllık 100 milyar $ fonun harekete geçirilmesi, Kopenhag Yeşil Çevre Fonu nun oluşturulması, 2015 yılında bu mutabakatın uygulanmasına yönelik değerlendirmenin yapılması,
KOPENHAG MUTABAKATI Ek-I Ülkelerinin emisyon azaltım taahhütleri Ülke 2020 Yılı Referans Yılı Avustralya %5 - %15 veya -%25 2000 Belarus %5 - %10 1990 Kanada %20 2006 AB %20 - %30 %80-95 (2050) 1990 İzlanda %15 1990 Japonya %25 1990 Rusya %10 - %15 1990 Norveç %40 1990 İsviçre %20 - %50 1990 ABD %17(2020) -%30 (2025)-83(2050) 2005
2012 SONRASINDAN NE BEKLİYORUZ Ülkemizin özel durumunu teyit eden 26/CP.7 kararı çerçevesinde müzakerelerini sürdürmesi, Envanter ve projeksiyon çalışmalarını yeniden gözden geçirmesi ve eylem planı çalışmalarını tamamlaması, Uyum, kapasite geliştirme ve teknoloji transferi fonlarından faydalanılması yönünde girişimlerini sürdürmesi, Düşük karbonlu ekonomiye geçiş sürecine yönelik çalışmaların başlatılması, Ağaçlandırma ve diğer ormancılık faaliyetlerine ağırlık verilmesi,
DÜŞÜK KARBONLU EKONOMİ Üretilen bir değerin, tüketiciye ulaştırılmasında ve tüketim sonrasındaki aşamalarda atmosfere en az miktarda sera gazı (karbondioksit) salımı verecek şekildeki bir ekonomik yapının oluşturulmasıdır.
DÜŞÜK KARBONLU EKONOMİYE GEÇİŞ Düşük Karbon Ekonomisine geçişte ulusal ve veya sektörel kalkınma stratejileri ile iklim değişikliği politikalarının, kurumsal yapılanma ve mevzuatların entegrasyonu gerekmektedir.
Çevreci ekonomi oluşturmak için büyük yatırımlar gerektiği aşikardır. İklim değişikliği ile mücadelede mali fonların yetersiz kalması sebebiyle yeni ve yenilikçi mekanizmaların oluşturulması gerekmektedir. Yeni mekanizmalar tüm tarafların erişimine açık olmalıdır. FİNANSMAN ve TEKNOLOJİ 21
FİNANSMAN KAYNAKLARI 600 milyon dolar tutarındaki yenilenebilir enerji kredisinin 500 milyon doları Dünya Bankasından,100 milyon doları ise Temiz Enerji Fonu ndan sağlandı. Dünya Bankası, Uluslararası Finans Kurumu ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası nca sağlanacak krediler ile birlikte kullandırılması suretiyle enerji sektörüne 3,9 milyar dolar destek sağlanması öngörülmektedir.
FİNANSMAN KAYNAKLARI Bu krediler Hazine Müsteşarlığı tarafından, düşük-karbon salımı odaklı kalkınma stratejilerinin benimsenmesi ve gerekli yatırımların finanse edilebilmesini sağlamak amacıyla kullanılacaktır. Temiz Teknoloji Fonu (TTF) ve Stratejik İklim Fonu (SİF) olmak üzere iki ayrı fondan oluşan İklim Yatırım Fonları kuruldu
FİNANSE EDİLEN ENERJİ PROJELERİ Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) yenilenebilir enerji ve enerjide verimlilik projelerinde proje sayısı 80 e ulaşmış, finanse ettiği enerji projeleri ile 2218 MW Kurulu güç oluşturulmuştur. Bu seviye, Türkiye nin toplam yenilenebilir enerji kurulu gücünün %15 ine denk gelmektedir. Bu projeler devreye girdiğinde Türkiye nin toplam CO 2 salımında 4 milyon tonun üzerinde azalma elde edilecektir. (Kaynak: TSKB)
TEKNOLOJİ TRANSFERİ Yeni bir teknoloji transferi mekanizmasının oluşturulması, Bu mekanizmadan sağlanan desteğin emisyon azaltımı ve teknolojiyi kullanma potansiyellerine göre kullanılması gerekmektedir. 25
DÜŞÜK KARBON EKONOMİSİ YÖNETİMİ Yeni enerji teknolojilerinin geliştirilmesi, enerji tasarruflu ve iklim değişikliğine uyumlu binaların ve altyapının oluşturulması Yeni enerji teknolojilerinin geliştirilmesi ve kabul edilmesi için mühendislik ve inşa becerileri ile teknik becerilerin geliştirilmesi, Yeşil yakalılar ın istihdamının artması
Yeşil Yakalılar; DÜŞÜK KARBON YÖNETİMİ- İSTİHDAM Çevre mühendisleri, Çevre danışmanları, Ekolojik mimarlar, Çevre avukatları, Çevre eğitmenleri, Çevre koruma ve Eko-teknoloji alanında çalışanlar Yeşil yakalıların yoğun olduğu sektörler; Yenilenebilir enerji sektörü, Enerji verimliliği sektörü Organik tarım sektörü Yalıtım sektörleri
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ STRATEJİ BELGESİ Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesinde Enerji, Sanayi, Ulaştırma, Tarım ve Ormancılık Atık gibi sektörlere ait kısa, orta ve uzun vadeli politika hedefleri belirlenmiştir. 28
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE Enerji Sektörü 2007 yılında Enerji Verimliliği Kanunu çıkarılmış ve enerji tasarrufuna önem verilmiştir. 2020 yılında yaklaşık 75 milyon ton karbondioksit emisyonu önlenebilecektir.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE Enerji Sektöründeki Politikalar Yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması, Enerji verimliliği, Enerji yoğunluğunun azaltılması, Yanma sonucu düşük CO 2 emisyonu çıkaran yakıtlara geçilmesi, 30
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE Enerji Sektöründeki Politikalar Yakıt kalitesinin iyileştirilmesi, Termik santrallerin rehabilitasyonu, Enerji üretiminde kaynak çeşitliliğine gidilmesi, Nükleer enerji güç santrallerinin kurulması. 31
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE Ulaştırma Politikaları Yük taşımacılığında demiryolu ve deniz yollarının kullanımına ağırlık verilecektir. Şehiriçi ulaştırma strateji ve planları hazırlanacaktır. 32
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE Ulaştırma Sektörü: Özellikle büyük şehirlerde metro ve hafif raylı sistemler ile toplu taşıma sistemleri yaygınlaştırılacaktır. Alternatif yakıt ve yeni teknoloji ürünü motorların kullanımını yaygınlaştıracak politikalar belirlenecektir. 33
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE Atık Yönetimi Düzenli depolama ve geri dönüşüm metotlarının kullanılması sağlanacaktır. Çöp depolama alanlarından geri kazanılan deponi gazının değerlendirilmesi için çalışmalar yapılacaktır. 2020 yılına kadar elde edilecek emisyon azaltımı 25 Milyon ton CO 2 eşdeğeridir. 34
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE Atık Sektörü: Yeniden kullanım ve atık geri kazanım miktarının artırılmasına yönelik oluşturulan Atık Eylem Planı (2008 2012) uygulanmaktadır. Düzenli depolama tesislerine giden organik madde miktarı azaltılacaktır. 35
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE Ormancılık Sektörü: Milli Ağaçlandırma Seferberliği (2008 2012) kapsamında 2,3 milyon ha alan ağaçlandırılacak ve bozuk ormanlar rehabilite edilecektir. Bu sayede 2020 yılına kadar toplam 181,4 milyon ton karbon tutulmuş olacaktır. 36
GELECEĞİN KURGUSU Yeni bir Kalkınma Kavramı Kalkınma) (Düşük karbonlu Bilimin İklim değişikliği ile ilgili verdiği mesaj; yaşam biçimlerinin değişmek zorunda oluşudur. Temiz üretim, verimlilik ve düşük karbonlu kalkınma geleceğin stratejisidir. AB ve ABD nin 2050 hedefleri tüm dünyada yeni bir düzenin kurulacağının işaretidir.
GELECEĞİN GÜNDEMİ Temiz üretim ve üretimde verimlilik, Ar-Ge Yeni istihdam alanları Teknoloji Transferi Geleneksel enerji kaynaklarından yeni enerji kaynaklarına geçiş Yeni Finansman kaynakları ve Fonlar (Kopenhag Yeşil İklim Fonu) Dünyada yeni dengeler ve yıldızı parlayacak yeni ülkeler
BEKLEYEN ZORLUK Oyunun dışında kalmak!!
T.C. ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI TEŞEKKÜRLER
GÖNÜLLÜ KARBON PİYASALARI Gönüllü Karbon Ticareti kapsamında faaliyet gösteren firmalar için bir kayıt sistemi oluşturulmak üzere çalışmalar başlatılmıştır. 2010 yılı sonuna kadar mevzuat hazırlanacaktır.
TÜRKİYE DE GELİŞTİRİLEN PROJELER, AZALTIM MİKTARI VE SAĞLANAN KARBON FİNANSI Proje Tipi Proje Sayısı Gerçekleştirilen Azaltım (Milyon ton) Sağlanan Karbon Finansı (USD, yıllık) Rüzgar 37 3.575.000 35.750.000 Hidroelektrik 21 725.000 7.250.000 Biyogaz 4 1.640.000 16.400.000 Jeotermal 3 105.000 1.050.000 TOPLAM 65 6 Mt CO 2 eşdeğer/yıl 60 Milyon ABD Doları