GÜNDEM Aç l fl ve Divan teflekkülü, Toplant Tutana n n imzalanmas hususunda Divan a yetki verilmesi, Yönetim Kurulu faaliyet raporu ile Denetçi raporlar n n okunmas ve müzakeresi, Bilanço ve Kâr Zarar hesaplar n n okunmas, müzakeresi ve tasdiki, kâr da t m ile ilgili teklifin karara ba lanmas ; geçmifl y l kârlar ndan ayr lan Fevkalade Yedek Akçelerin ortaklara da t lmas teklifinin karara ba lanmas, Yönetim Kurulu nda y l içinde boflalan iki üyeli e geçici olarak yap lan atamalar n onaylanmas, Yönetim Kurulu Üyeleri ve Denetçilerin ibra edilmeleri, Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçi ücretlerinin tespiti, Görev süreleri sona ermifl olan Yönetim Kurulu Üyeleri ile Denetçilerin seçimi ve görev sürelerinin tespiti, Denetim Komitesince Yönetim Kurulu na sunulan Ba ms z Denetim fiirketinin seçimi ve onay, Dilek ve temenniler.
FAAL YET RAPORU 2002 Toplant Tarihiº: 28/03/2003 Toplant Saati: 11.00 Toplant Yeri: Hac Ömer Sabanc Salonu Sabanc Center Kule 2 4.Levent/ STANBUL www.akcansa.com.tr
Ç NDEK LER 2 Yönetim Kurulu Baflkan n n Mesaj 4 2002 nin Getirdikleri 6 Türkiye de Çimento 8 Çimento Faaliyetleri Sat fllar Üretim Ürünler Yat r mlar Çevre Etkinlikleri 14 Türkiye de Haz r Beton 16 Haz r Beton Faaliyetleri Sat fllar Üretim Ürün Çeflitleri Yat r mlar Çevre Etkinlikleri 22 nsan Kaynaklar 25 Mali Bölüm 54 Tesisler 56 Adresler 1
YÖNET M KURULU BAfiKANI NIN MESAJI
YÖNET M KURULU Paul Vanfrachem (Baflkan Yard mc s ) Haz m Kantarc (Üye) Andre Jacquemart (Üye) Ahmet Vasfi Pekin (Üye) Albert Scheuer (Üye) Engin Tuncay (Üye) Stefan Dreher (Üye) Akçansa n n 2002 y l ndaki baflar lar sadece miktarsal ve parasal alanlardaki kazan mlarla da s n rl kalmad. Sosyal alanda ve çevre konusunda da önemli çal flmalar gerçeklefltirdi. Büyük depremler ve arkasından gelen ekonomik krizlerin yaralarını sarmaya çalışırken, seçim ve Irak savaşı beklentilerinin yarattığı tedirginliklerin ve belirsizliklerin damgasını vurduğu bir yıl olarak hatırlayacağız 2002 yılını. Ülke genelinde ekonomi %6 civarında büyürken yurtiçi çimento tüketimi de buna paralel bir artış gösterdi. Gerek ülkenin gerekse çimento sektörünün 2002 yılı sonunda gelmiş olduğu nokta 1998 yılına göre çok gerilerde olmakla birlikte en azından düşüşün durmuş olması, yavaş da olsa iyiye gidişin başlamasıyla tekrar umutlandık. Akçansa nın faaliyetlerinin büyük bir bölümü Marmara Bölgesi nde yer alıyor. Bu bölgede çimento iç tüketim artışı 2002 yılında diğer bölgelere oranla daha düşük gerçekleşti. Bu durum Akçansa nın çimento iç satışlarını planlanan düzeyde gerçekleştirememesine sebep oldu. Akçansa bu durumu hazır beton satışlarını ve ihracatını artırarak telafi etmeye çalıştı ve başarılı da oldu. Net satışlarımız geçen yıla kıyasla USD bazında %12 artış gösterdi. Kârlılığımızdaki artış ise, birkaç yıldır süren verimlilik artışı ve maliyet düşürme çalışmalarımızın sonucu olarak, çok daha yüksek oldu. Esas faaliyet kârımız USD bazında %26 arttı, vergi öncesi kârımız ise iki katına çıktı. Akçansa nın 2002 yılındaki başarıları sadece miktarsal ve parasal alanlardaki kazanımlarla da sınırlı kalmadı. Sosyal alanda ve çevre konusunda da önemli çalışmalar gerçekleştirdi. Örneğin; Çanakkale de 5 Haziran Dünya Çevre Günü kutlamalarının Akçansa Fabrikası nda düzenlenmesi artık gelenek haline geldi. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği konusunda düzenlediği Örnek İşyeri Yarışması nda Akçansa Türkiye çapında bütün sektörler arasında dört örnek şirketten biri seçildi. Capital Dergisi nin ve Adecco Şirketi nin birlikte düzenledikleri Yılın En Beğenilen Şirketleri Yarışması nda 2001 yılında kendi dalında Akçansa birinci olmuştu. 2002 yılında ise, Akçansa ve Çimsa birinciliği paylaştı. Yıl içerisinde Büyükçekmece ve Çanakkale çimento fabrikalarında başlatılan ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi çalışmalarının tamamlanmasının ardından, her iki fabrikamızda 2003 yılı başlarında yapılan denetimler sonucunda, Türkiye de ilk kez uluslararası akredite bir kuruluş olan BSI (British Standards Institute) tarafından ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Belgesi almaya hak kazandı. Ayrıca, hazır beton birimimiz Betonsa, hazır beton sektöründeki ilk ISO 9001-2000 belgesini başarıyla aldıktan sonra, Kalite, İş Sağlığı ve Güvenliği, Çevre Yönetim Sistemleri entegrasyonundan oluşan Entegre Yönetim Sistemi çalışmalarının son halkası olan ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Belgesi ni de almaya hak kazandı, böylece Betonsa da Entegre Yönetim Sistemi de kurulmuş oldu. Değerli Ortaklarımız, Türkiye olarak, oldukça uzun zamandır felaketlerle, krizlerle ve belirsizliklerle iç içe yaşıyoruz. Ancak hiçbir zaman iyimserliğimizi ve geleceğe olan inancımızı yitirmedik. Olumsuzu olumluya çevirebilmek için, kendi etki alanımızın içerisinde elimizden gelenin ve yapılabilecek olanın en iyisini yapmaya çalıştık. Ne derecede başarılı olduğumuz faaliyet raporumuzda detaylarıyla yer alıyor. Yönetim Kurulumuz adına toplantımıza katılan tüm ortaklarımıza teşekkür eder, Sermaye Piyasası Kanunu tanımlarına uygun olarak hazırlanan 2002 yılı Faaliyet Raporu muzu, mali tablolarımızı ve kâr dağıtım önerimizi tetkik ve onayınıza arz ederiz. Saygılarımızla, Erhan Kaml Ynetim Kurulu Bakan 3
2002 N N GET RD KLER
Akçansa, 2002 y l nda çevreye karfl sorumlulu unu yerine getirmek için bir Çevre Politikas belirledi. Fabrikalardaki tüm düzenlemeler bu Çevre Politikas çerçevesinde yap ld. Akçansa çal flanlar da bu do rultuda e itildi. Akçansa, sektöründe bir kez daha en be enilen flirket seçildi. Capital dergisi tarafından bu yıl ikincisi gerçekleştirilen Türkiye nin En Beğenilen Şirketleri araştırmasında Akçansa, çimento sektöründe yine Türkiye nin en beğenilen şirketi seçildi. İş yaşamındaki profesyonel yöneticilerin gözünde Türkiye nin en beğenilen şirketlerini ortaya çıkarmayı ve rakiplerinin imajını ölçümlemeyi hedefleyen araştırmada, Akçansa bu yıl birinciliği Çimsa ile paylaştı. Akçansa Fabrikalar nda ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi çal flmalar baflar yla sonuçland. 2002 yılı Mayıs ayında Büyükçekmece ve Çanakkale fabrikalarında ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi çalışmaları başlatıldı. 2003 yılı başlarında İngiliz BSI firması tarafından yapılan denetimler sonucu her iki fabrika da ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Belgesi almaya hak kazandı. Yıl içerisinde Akçansa nın çevreye karşı olan sorumluluğunu özetleyen, çevreye yönelik amaç ve hedeflerini kapsayan bir Çevre Politikası belirlendi. Fabrikalardaki tüm düzenlemeler Çevre Politikası çerçevesinde yapıldı. Hazırlanan prosedür kapsamında, fabrikalarda çalışanlara ve hizmet veren müteahhitlere çalışma talimatları ve yapılanlar hakkında çeşitli eğitimler verildi. Akçansa, flçi Sa l ve fl Güvenli i konusunda örnek iflyeri seçildi. 4-10 Mayıs 2002 tarihleri arasında gerçekleştirilen 16. Ulusal İş Sağlığı ve İş Güvenliği Haftası etkinlikleri çerçevesinde Akçansa, Ankara da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından Örnek İşyeri Ödülü ile ödüllendirilen Türkiye çapındaki 4 şirketten biri oldu. Bu ödül insan sağlığına ve güvenliğine verilen sıra dışı önemi vurguluyor. Ve bu ödülü alan ilk çimento şirketi, Akçansa. Betonsa da Entegre Yönetim Sistemi kuruldu. Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi belgelendirmesinin ardından, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Belgelendirme Denetiminden de sıfır hata ile geçerek belge almaya hak kazandı. Bu belge ile, Entegre Yönetim Sistemi ile çalışmaya ve gelecek denetim döneminde Entegre Yönetim Sistemi denetimine girmeye hazır duruma gelerek bir ilke daha imza atılmış oldu. Betonsa nın 2003 yılı hedefi özellikle iş sağlığı-güvenliği ve çevre konularında, iş ortakları ve çalışanlarına eğitimler vererek sürekli gelişim yolunda kalıcı adımlar atmaktır. Agregasa, Akçansa ile birleflti. Akçansa nın agrega üretimi ve satışı yapan iştiraki Agregasa, yıl içinde Akçansa bünyesine katıldı. Yıl sonunda ise, Gebze de faaliyet gösteren agrega ocağı kiraya verilerek aktif agrega üretim ve satış faaliyetleri askıya alındı. Betonsa Bilgi Sistemleri yenilenme aflamas nda. E-con Betonsa adı altında, hazır beton bilgi sistemlerinin iyileştirilmesi ve yenilenmesini hedefleyen bir proje 2002 yılı başlarında başlatıldı. Bu projeyle hazır beton tesislerindeki üretim, satış, laboratuvar ve filo yönetim sisteminin iyileştirilmesi ve yenilenmesi amaçlanıyor. Aynı zamanda SAP ile de entegre bir yapı sağlayan yeni sistemin 2003 yılı içerisinde tüm tesislerde uygulamaya alınması ile tüm tesislerin standart bir yapıya kavuşturulması hedefleniyor. Karçimsa dan bilgilendirme seminerleri... Karçimsa, yıl içinde Karabük ve çevre bölgelerdeki çimento tüketicilerini bilgilendirmek amacıyla cüruflu çimentonun özelliklerini anlatan çeşitli seminerler düzenledi. Karçimsa'nın 2002 yılı içerisinde gerçekleştirdiği satışlarda dökme çimentonun bir önceki yıla göre %62 oranında artış göstermesi, özellikle hazır beton tesislerinin ve yöredeki büyük proje müteahhitlerinin cüruflu çimentoyu daha çok tercih etmesinden kaynaklanıyor. Bu trendin önümüzdeki yıllarda daha da artacağı, Karçimsa'nın bölgedeki en verimli işletmelerden biri olacağı kolaylıkla söylenebilir. Betonsa ISO 9001 2000 Kalite Yönetim Sistemi ve OHSAS 18001 İş 5
TÜRK YE DE Ç MENTO
2002 y l nda çimento tüketimi bir önceki y la oranla yaklafl k %8 artarak 27 milyon ton civar nda bir seviyeye ulaflt. hracat hacmi ise 2001 y l na göre %21 artarak, 8.6 milyon tondan, 10.4 milyon tona yükseldi. 1990 yılında 22.6 milyon ton olan yurtiçi çimento tüketimi, ekonomik krizin yaşandığı 1994 yılı hariç olmak üzere, her yıl sürekli artarak 1998 yılında 34.1 milyon tonla en yüksek seviyeye ulaştı. 1998 yılından sonra dünyada yaşanan durgunluğa ve Türkiye de yaşanan ekonomik krizlere paralel olarak düşme trendine giren tüketim, 3 yıl gibi bir süre içerisinde, 1992 yılındaki seviyelerine gerileyerek 2001 yılını 25.1 milyon tonla bitirdi. Çimento tüketiminin Türkiye de izlediği seyre göz atıldığında, ekonomik krizlerden sonra yakalanan büyüme hızlarına ve gayri safi milli hasıladaki artış oranlarına paralel olarak artışa geçtiği görülür. 2001 yılı sonunda kişi başına 380 kg olan Türkiye deki yıllık çimento tüketimi, gelişmekte olan ülkelere oranla beklenen seviyelerin ancak yarısıdır. Bu verilere göre, Türkiye deki çimento tüketiminin 2001 yılındaki 25.1 milyon ton seviyelerinden daha aşağıya inmeyeceği, ekonomik büyüme ve siyasi istikrar ile birlikte uzun yıllar devam edecek bir süreçle önce toparlanma daha sonra da büyüme dönemi içerisinde olacağı söylenebilir. 2002 yılında çimento tüketiminin bir önceki yıla oranla yaklaşık %8 oranında bir artış kaydederek 27 milyon ton civarında bir seviyeye ulaşması, bu sürecin ilk sinyali olarak görülebilir. 2002 seçimlerinde tek partiyle iktidara gelen yeni hükümetin programında yer alan duble yol ve konut hamlesi gibi projelerin de hayata geçirilmesiyle, çimento sektörünün yine Türkiye ekonomisinin lokomotifi olması beklenmektedir. 2002 yılında çimento sektörünü yakından ilgilendiren bir başka olumlu gelişme de AB ye üyelik konusunda atılan adımlar oldu. AB ye girilmesi yolunda somut ilerlemeler kaydedildikçe dünyada aynı süreci yaşayan diğer ülke örneklerinde olduğu gibi, artan altyapı yatırımları çimento tüketimine ivme katacaktır. Dünyanın ve Avrupa nın önde gelen çimento ihracatçılarından olan Türkiye, tüm bu olumlu gelişmelerin hayata geçeceği döneme kadar iç pazardaki daralmadan doğan sıkıntılarını, 2002 yılında olduğu gibi ihracat yoluyla gidermeye çalışmaktadır. 2002 yılında Türkiye Çimento Sektörü nün ihracat hacmi (çimento ve klinker) 2001 yılına göre %21 artarak, 8.6 milyon tondan 10.4 milyon tona ulaştı. 2003 yılında ise ihracatın çok fazla artmadan aynı seviyelerde kalması beklenmektedir. İhracat yapılan pazarlardaki öğütme kapasitelerinin artması nedeniyle klinkere olan talep, çimentoya göre her geçen yıl daha fazla artıyor. Çimento ve Klinker ihracat 1998-2002 (milyon ton) 4. 4. 6. 8. 10. 1998 1999 2000 2001 2002 Kaynak : Trkiye hracatlar Birlii Türkiye de Çimento Üretim ve Tüketimi 1991-2002 (milyon ton) 26.2 23.8 28.6 25.7 31.3 29.7 29.5 26.7 33.1 30.1 35.2 36 32.1 32.6 34.1 31.5 31.5 199 199 199 199 199 199 199 199 199 200 2001 2002 (T) retim Tketim 37.5 34.8 Kaynak : Trkiye imento Mstahsilleri Birlii 35.9 29.9 25.3 31.8 27 7
Ç MENTO FAAL YETLER
SATIfiLAR Akçansa, 2002 y l nda 4 milyon ton çimento ve klinker sat fl ç Sat fllar (milyon ton) 3. 3. 2. 2. 2. gerçeklefltirdi. 1998 1999 2000 2001 2002 2002 y l nda Türkiye'nin toplam çimento 2001 yılında iç pazarda çimento tüketiminde yaşanan keskin düşüş, 2002 yılında devam etmedi. Bununla birlikte Türkiye'nin toplam çimento tüketiminde, özellikle de Akçansa'nın faaliyet gösterdiği Marmara ve Ege bölgelerinde önemli bir tüketim artışı olmadı. Dolayısıyla Akçansa nın yurtiçi satışları 2001 yılına oranla %3 gerileyerek 2.2 milyon ton olarak gerçekleşti. hracat (milyon ton) 1. 1. 1. 1998 1. 1999 2000 2001 1. 2002 tüketiminde özellikle de Akçansa'n n faaliyet gösterdi i Marmara ve Ege bölgelerinde önemli bir tüketim art fl olmad. Uygulanan ekonomik politikaların doğal bir sonucu olarak, bu yıl yapılan genel seçimler öncesinde alışılagelenin aksine çimento tüketiminde bir artış görülmedi. Sonuç olarak, daralan iç pazardaki satış kaybı, ihracat olanaklarının zorlanmasıyla önlenmeye çalışıldı. 2002 yılında toplam çimento ve klinker satışları 4 milyon tona yaklaştı. 2.1 milyon tonu yurtiçinde, 940 bin tonu ise yurtdışına olmak üzere toplam çimento satışları 3,040 bin tona ulaştı. Klinker ihracatı ise 814 bin tonun üzerinde gerçekleşti. Toplam Sat fllar (milyon ton) 4. 1998 imento Klinker 4. 1999 4. 2000 *Hazr betona sevkedilen imento yaklak 366,346 tondur. 3. 2001 4.0 2002 9
ÜRET M Yerli ve yabanc müflterilerin kalite ihtiyaçlar n en üst düzeyde karfl lamak için gerekli olan çal flmalar, tüm tesislerde baflar yla sürdürüldü. Tesis Kapasiteleri (ton) Bykekmece anakkale Ambarl Aliaa Yalova Çimento Üretim Kapasitesi 2,800,000 3,500,000 Aylık ve yıllık maliyet raporlarını esas alan maliyet toplantıları yeniden yapılandırılarak Operasyonel Performans Toplantıları (OPM) düzenlenmeye başlandı. Yılda iki kez yapılması öngörülen performans toplantılarındaki amaç, üretim ekipmanlarının teknik performansını ve maliyetini incelemek, yeni hedefler Klinker Üretim Kapasitesi 1,850,000 1,900,000 flletim Kapasitesi Çalışanların verimliliklerini, çevre ve iş güvenliği duyarlılıklarını daha da artırmak amacıyla her seviyedeki personelin eğitimine iki fabrikada da devam ediliyor. Çanakkale fabrikası, Mayıs ayında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğine verdiği sıra dışı önem dolayısıyla Örnek İşyeri Ödülü ile ödüllendirildi. Böylece, fabrikalarda iş güvenliği ve sağlığı koşullarına verilen özel önem de bir kez daha vurgulanmış oldu. 1,000,000 350,000 300,000 Akçansa, 2002 yılında 3.1 milyon ton çimento ile Türkiye nin toplam çimento üretiminin yaklaşık %10 unu, 3.5 milyon ton klinker üretimi ile de toplam klinker üretiminin yaklaşık % 12 sini gerçekleştirdi. Çanakkale ve Büyükçekmece fabrikaları, kalite güvence sistemlerini ISO 9001-2000 standardına göre yenileyerek TSE ve BSI tarafından belgelendirildi. Çanakkale fabrikası CEM I 42,5 N ürününün Avrupa ülkelerine ihracatına ilişkin olarak ikinci CE Uygunluk Belgesini aldı. Yıl içinde, tüm müşterilerin kalite ihtiyaçlarını en üst düzeyde karşılamak ve kaliteyi daha da artırmak için yapılan çalışmalar, tüm tesislerde başarıyla sürdürüldü. Ayrıca, organizasyonda verimliliği artırmak ve üretim maliyetlerini düşürmek için harcanan yoğun çabalar tüm hızıyla devam ediyor. belirlemek, bütün üretim, bakım birimlerini iyileştirmek, maliyetleri düşürebilmenin yollarını aramak, bütün müdürlerin ve şeflerin maliyetler konusundaki sorumluluklarını daha da geliştirmek. Tüm çalışanlar, kendi sorumluluklarındaki konularda kapsamlı maliyet iyileştirmeleri için hazırladıkları analiz ve hedefleri bu toplantılarda ortaya koyabiliyor. Yapılan teknik iyileştirmeler sayesinde, her iki fabrikada da daha ucuz maliyetli petrokok kullanılmaya başlandı. Böylelikle yakıt maliyetinde büyük bir tasarruf sağlandı. Ayrıca tüm fırınların günlük ortalama verimleri sürekli iyileştirmeler sayesinde artırıldı. Fabrikalar arasındaki sinerjiyi artırmak, deneyimleri paylaşmak ve bilgi birikimini her çalışana aktarmak için bir refrakter malzeme semineri ve bir de Loesche Değirmeni semineri düzenlendi. İkişer günlük seminerlere HeidelbergCement Teknoloji Merkezinden ve Loesche Şirketinden gelen uzmanlar da destek vererek, know-how aktarımını sağladılar. 10
ÜRÜNLER ç Pazar Tip sim Standart PÇ 52,5 Portland Çimento TS 19/Mart 96 PÇ 42,5 Portland Çimento TS 19/Mart 96 PÇ 32,5 Portland Çimento TS 19/Mart 96 PKÇ/A 42,5 R Portland Kompoze Çimento TS 12143/Mart 97 PKÇ/B 32,5 R Portland Kompoze Çimento TS 12143/Mart 97 PKÇ/B 42,5 Portland Kompoze Çimento TS 12143/Mart 97 PZÇ/B 32,5 R Puzolanik Çimento TS 12144/Mart 97 SDÇ 32,5 Sülfata Dayanıklı Çimento TS 10157/Mart 96 KÇ 32,5 Katkılı Çimento TS 10156/Mart 96 TÇ 32,5 Traslı Çimento TS 26/Mart 96 CÇ 42,5 Cüruflu Çimento TS 20/Mart 96 CÇ 32,5 Cüruflu Çimento TS 20/Mart 96 KZÇ/A 32,5 R Kompoze Çimento TS 12142/Mart 97 D fl Pazar CEM I 52,5 N Portland Çimento Avrupa Std. Uygun EN 197-1 CEM I 42,5 N/R Portland Çimento Avrupa Std. Uygun EN 197-1 Type I/L.A Portland Çimento/Düşük Alkalili Amerikan Std. Uygun ASTM C 150/97 Type II/L.A Portland Çimento/Düşük Alkalili Amerikan Std. Uygun ASTM C 150/97 Type I-II/L.A Portland Çimento/Düşük Alkalili Amerikan Std. Uygun ASTM C 150/97 Type V Sülfata Dayanıklı Çimento Amerikan Std. Uygun ASTM C 150/97 52,5 N Portland Çimento İngiliz Std. Uygun BS/96 CPA CEM I 52,5 PM Portland Çimento Fransız Std. Uygun NF P 15-301 Type I-II/L.A Portland Çimento Amerikan Std. Uygun AASHTO M 85 Ürün Belgeleri TSEden TS EN-ISO 9002 Kalite Gvence Sistem Belgesi, TSEden Laboratuvar Yeterlilik Belgesi, TSEden yukarda ad geen her bir rn iin TS Belgesi, CEM-I 52.5 rn iin CE Uygunluk Belgesi, CEM-I 42.5 rn iin CE Uygunluk Belgesi, Afnor rn Belgesi (Fransadan CPA CEM I 52.5 PM), ngiliz Standartlar Enstitsnden (BSI) BS-EN-ISO 9002 Kalite Gvence Sistemi Belgesi, ngiliz Standartlar Enstitsnden, btn Avrupa lkelerinde geerlilii olan IQNET Kalite Sistem Belgesi, BSIdan BS 12: 1996 52.5 N Kitemark rn Belgesi, ASTM Amerikan Standartlarna uygun laboratuvarmz mevcut olup, Amerikan Cement and Concrete Reference Laboratory, Proficiency Sample Programna katlarak deneylerin uygunluk kontrol denetlenmektedir, New York State Department of Transportationdan (NYSDOT) ASTM C 150 Type II/LA, AASHTO M 85 Type I-II / LA rn Belgesi. 11
YATIRIMLAR Genel ekonomik koflullar nedeniyle, yat r mlar minimum düzeyde tutuldu ve yaln zca zorunlu projeler ile geri dönüflü h zl projeler hayata geçirildi. Genel ekonomik koşullar nedeniyle, yatırımlar minimum düzeyde tutuldu ve yalnızca zorunlu projeler ile geri dönüşü hızlı projeler gerçekleştirildi. 2002 yılında gerçekleştirilen yatırım harcamaları Büyükçekmece fabrikasında 12.4 trilyon TL, Çanakkale fabrikasında ise 1.8 trilyon TL dir. Büyükçekmece Fabrikas Tamamlanmış olan en önemli proje, üç döner fırının kömür dozajlama sistemlerinin modernizasyonu. Eskimiş ve hassasiyetini yitirmiş eski kömür dozajlama sistemi yerine Schenck Coriolis sistemi yerleştirildi. 1 ve 2 numaralı kömür değirmenlerine ait separatörlerin yerine verimlilikleri yüksek üniteler yerleştirildi ve 2 ilave kömür silosu inşa edildi. Bu yenilikler sayesinde petrokok ve kömürün ayrı ayrı öğütülmesi ve 2 No. lu fırının ana brülöründe petrokok yakılabilmesi sağlandı. Projenin tüm hedeflerinin gerçekleştirilmesinin yanı sıra, kömür değirmenlerinin kapasiteleri %15 artırıldı ve buna bağlı olarak öğütme enerjisinden de tasarruf sağlandı. En başta 3 No. lu fırın olmak üzere tüm fırınların ısı tüketimleri düşürülerek üretim kapasiteleri artırıldı. 2 No. lu fırının ana brülöründe petrokok yakılmaya başlandı, 1 ve 3 No. lu fırınlarda da petrokok kullanımındaki artış beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Önceden fırınlarda kömür beslemedeki dalgalanmalar nedeniyle oluşan karbon monoksit gaz birikimi, büyük ölçüde azaltıldı. Elektrofiltrelerin devre dışı kalması önlendi. Bu yatırım gerek enerji tasarrufu, gerekse çevre koruma açısından çok verimli oldu. Fırınların alev borularının modernizasyonuna 3 No. lu fırının eski ünitesine ait borularla başlandı. Yanma koşulları, daha yüksek oranda petrokok kullanımına imkân sağlayacak derecede iyileştirildi. Böylece, klinker kalitesi daha da artırıldı. 1 ve 2 No. lu fırınların alev borularının da 2003 yılı içinde değişmesi planlanıyor. 2. No. lu fırının klinker soğutucusuna ait tahliye fanı, kapasitesi ve verimliliği daha yüksek bir fan ile yenilendi. Fırın çıkışı çevresinde tozsuz bir ortamın oluşturulmasının yanı sıra enerji tasarrufu da sağlandı. Ayrıca fırın ve soğutucu mahallinin aşırı ısınmaması sonucu fırın çıkışındaki refrakter ömrü uzatıldı. Son üç yılda gerçekleştirilen yatırımlar ve operasyonel iyileştirmeler sayesinde fabrikanın günlük klinker üretim kapasitesindeki artış, 200 tonu buluyor. Fabrika genelinde tüm maliyet iyileştirme hedefleri beklentilerin üstünde gerçekleşti. Fabrika ana kırıcı ile hammadde yatağı arasına kurulan on-line analizör sistemi 2003 yılı başlarında işletmeye alındı. Analizör ile kireçtaşı, kil ve demir cevheri gibi işletmeye giren kırılmış hammaddelerin analizlerinin gerçek zamanlı olarak yapılması sağlandı. Böylece hammadde karışımının farin için öngörülmüş olan kimyevi değerlere uygun olarak düzeltilmesi sağlanmış oldu. Bu sayede fırın beslemede yaşanan dalgalanma ve değişimler asgariye indirilip, klinker kalitesi daha da artırıldı. Daha istikrarlı fırın ve yanma şartları elde edilerek üretim maliyetlerinde ciddi bir azalma sağlandı. Çanakkale Fabrikas Her iki hammadde değirmeninin separatörleri yüksek verimli sistemler ile yenilendi. Hedeflere ulaşılırken, %10 un üstünde bir kapasite artışı ve birim enerji tüketiminde de %6 oranında tasarruf sağlandı. Değirmenden ıskarta çıkışı tamamen önlendi. Artırılan değirmen kapasitesi sayesinde elektrik enerji maliyetinin yüksek olduğu saatlerde daha az ve daha verimli bir kullanıma geçildi. Maliyetlerde öngörülen tasarruf hedeflerine tüm fabrika genelinde ulaşıldı. Klinker soğutucusu ile fabrika ısıtma ve sıcak su sistemi arasında oluşturulan sıcak gaz hattı sayesinde, soğutucu havalandırma sisteminden elde edilen atık gazlar fabrika ısıtma ve sıcak su sisteminde kullanılmaya başlandı. Böylece ciddi enerji tasarrufu elde edildi. Ana sahadaki döner fırın elektrofiltresine yeni tahliye ve toplama elektrotları takılarak birim toz emisyonlarında düşüş sağlandı. Alev borusu primer hava fanının düşük maliyetle yüksek basınçlı bir fanla değiştirilmesi ve alev borusu ucunun ayarlanması ile yanma koşulları iyileştirilerek fırın ana brülöründe %100 petrokok yakılmaya başlandı. Gerçekleştirilen tüm yatırımlar ve maliyet iyileştirmeleri sonucu fırın kapasitesinde sağlanan artış, ortalama olarak günde 100 ton civarındadır. 12
ÇEVRE ETK NL KLER Operasyonel iyilefltirmeler ve personel e itimi son birkaç y lda fabrikalardaki çevre flartlar n ola anüstü ölçüde iyilefltirdi. Çevre ve iş güvenliği konularında yapılan tüm yatırımlar, operasyonel iyileştirmeler ve personel eğitimi son birkaç yıl içinde fabrikalardaki çevre şartlarını olağanüstü ölçüde iyileştirdi. 1999 ve 2000 yıllarında Çevre Ödüllerini alan Çanakkale fabrikasının ardından, 2001 yılında Büyükçekmece fabrikası işletme ruhsatını aldı. 2002 yılı başında ISO 9001 sistem kalite belgesi ile birlikte bir Entegre Yönetim Sistemi (Integrated Management System - IMS) olan ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi nin her iki fabrikada uygulamaya alınması için çalışmalara başlandı. Proje, British Standards Institute ten (BSI) bir danışman eşliğinde 2002 yılı Mayıs ayında başlatıldı. Projenin en önemli bölümünü oluşturan hazırlık sürecinde, çevre mevzuatına uyumun yanı sıra üretimin çevresel etkilerinin beyan edilmesi ve kanıtlanması, çevre politikalarının ana hatları ve prosedürlerin saptanması için gerekli tüm çalışmalar yapıldı. Hazırlık aşamasında saptanan çevresel eksiklikler giderildi, ya da düzeltilmeleri için bir eylem planı hazırlandı. Projenin çok önemli bir parçası da tüm fabrika personelinin ve taşeronların eğitimi konusuydu. Çünkü sistemi uygulamaya geçirecek ve canlı tutacak olan temel unsur, insan. Verilen eğitim, çalışanların çevrenin korunması ve çevre mevzuatına olan duyarlılıklarını büyük ölçüde artırdı. Bundan sonra iş güvenliği konularında yapılacak benzer etkinliklerle çalışanların hassasiyeti ve dolayısıyla fabrikaların verimliliğinin çok daha artması bekleniyor. Belgeleme ve yasal mevzuata uyumu ele alan ilk denetim Ekim ayında yapıldı ve başarıyla sonuçlandı. İşyeri uygulamalarını içeren ikinci denetim 2003 yılı Ocak ayı içinde tamamlanarak her iki fabrika da ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Belgesi almaya hak kazandı. Büyükçekmece fabrikasında inşaatına 2001 yılı sonunda başlanan açık kömür stok sahasının üstünün kapatılması, 2002 yılı Nisan ayında tamamlandı. Böylelikle 30,000 ton kömürün, çevreye kömür tozu dağılmaksızın stoklanması sağlandı. Yeni kömür besleme sistemi ve diğer proses ve operasyon değişiklikleri sayesinde, fırın hatlarındaki karbon monoksit birikimi sebebiyle elektro-filtrelerin devre dışı kalması sorunu büyük ölçüde önlendi. Böylece fabrika ve mahalli çevre şartları büyük ölçüde iyileştirildi. Fabrikada yeni yeşil alanlar oluşturuldu. 3000 yeni fidan dikildi, fabrika içi yollar onarıldı ve beton alanlar genişletildi. Ayrıca, Mimarsinan ve Tepecik beldelerinde yeni yollar inşa edildi ve mevcut yollar onarıldı. Akçansa ayrıca mahalli belediyelerin kültürel ve çevresel etkinliklerine sponsor oldu. Fabrikanın çevresindeki okul ve diğer kuruluşlara yaptığı desteğe paralel olarak, Haziran ayında kutlanan Çevre gününde okulların düzenlediği yarışmaya sponsorluk yapılarak ödülleri fabrikada dağıtıldı. Büyükçekmece fabrikasında ISO 14001 hazırlık çalışmalarına paralel olarak, çevre konusunda çalışanların görüş ve önerileri için bir anket yapıldı. Dört atölye çalışması gerçekleşti, bu çalışmalarda projeler yaratılarak eylem planları oluşturuldu. Çalışanların çevre duyarlılıkları ve fikirlerinin, yönetimin halkla ilişkiler etkinliklerine olan bakış açısıyla paralel olması sevindirici bir sonuç. 2003 yılında da fabrikanın önde gelen hedeflerinden biri, bu tür çalışmaları sürdürmek. Çanakkale fabrikasında da sıvı atıkların işlenmesi ve depolanması, çevre mevzuatına uyumlu olarak yeniden düzenlendi. Bu kapsamda, özellikle taşeron firmalar tarafından işletilen taşocağındaki operasyon ve bakım merkezi yeniden düzenlendi. Ayrıca taşeron personeline yoğun eğitim verildi. 4500 m 2 lik bir saha betonlandı ve bir araç yıkama mahalli inşa edildi. Haziran ayında üçüncü kez kutlanan Dünya Çevre Günü kapsamında Çanakkale Valisi, çeşitli kuruluşların temsilcileri, askeri birlikler, okullar, komşu tesislerin mensupları, tedarikçiler ve fabrika personeli, aileleri ile birlikte çevrede 150 çam fidanı diktiler. Çanakkale halkı ve yönetimi çevre konusunda tek yürek olduklarını bu davranışlarıyla bir kez daha gösterdiler. 13
TÜRK YE DE HAZIR BETON
2002 y l nda, haz r beton sektörünün son çeyre inde yaflanan ufak tefek k p rdanmalarla sat fllarda az da olsa bir İnşaat sektörüne paralel olarak, hazır beton sektöründe de son 4 yıldır gözle görülür bir daralma yaşanıyor. 1999 yılındaki depremlerin ardından 2000 yılındaki depremlerin yoğunluklu hissedildiği bölgelerde hazır beton satışlarında bir artış gözlense de, 2001 yılında ekonomik krizle birlikte sektör büyük bir darbe aldı. 2002 yılında ise sektörde son çeyrekte yaşanan ufak tefek kıpırdanmalarla satışlarda az da olsa bir artış yaşandı. 2002 yılı sonunda Türkiye de hazır beton tüketiminin %6 büyümesi ve 17.5 milyon m 3 e ulaşması bekleniyor. Deprem sonrası inşaatlarda %50 olan hazır beton kullanım oranı, halkın bilinçlenmesi ile %75 lere yükseldi. Ancak deprem kuşağında bulunan Türkiye de bu kullanımın Avrupa ülkelerinde olduğu gibi %100 seviyelerine yaklaşması gerekiyor. 2001 yılı European Ready-Mixed Concrete Organization (ERMCO) verilerine göre Avrupa ülkelerinde Üretim (milyon m 3 ) Tesis Sayısı art fl yafland. 1997 18.2 188 1998 19.8 206 ortalama beton dayanım sınıfları C25 ve üstü sınıflarda %60 civarlarındadır. Gözlemlenen tüm gelişmelere rağmen ülkemizde bu oran %6 larda. Türkiye hazır beton üretiminde, Fransa, Almanya, İtalya ve İngiltere nin ardından üst sırada yer alsa da, çimentonun hazır betona dönüşüm oranı açısından pek çok ülkenin gerisindedir. 2002 yılında, TSE tarafından kabul edilip, yayımlanmış olan TS EN 206 Avrupa Beton Standardı nın kısa sürede Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmesi bekleniyor. Bu, Avrupa Birliği Teknik Uyum Mevzuatı çerçevesinde, sektör adına kaydedilen önemli bir gelişmedir. Amerika ve Avrupa da uzun süredir kullanılan beton yollar, Türkiye de henüz kullanılmıyor. Ancak, ekonomik koşullar çerçevesinde asfaltın da giderek maliyetli hale gelmesi, önümüzdeki yıllarda beton yol yapımının ciddi bir şekilde gündeme geleceğini gösteriyor. Sektörde 2003 yılı beklentileri ise daha olumlu gözüküyor. Seçimlerin ardından yeni hükümetin kurulması ve eylem planının içerisinde 15 bin kilometre duble yol yapımıyla birlikte yılın ilk 6 ayı içerisinde konut seferberliğine başlama kararı, sektör adına ciddi bir gelişme. Yapılması planlanan 15 bin kilometrelik yolun bir bölümünün beton yol olarak inşa edilecek olması, hazır beton sektörü için büyük önem taşıyor. 2003 yılında beton yolların devreye girmesiyle sektörde hareketliliğin artması bekleniyor. 1999 17.9 235 2000 21 244 2001 16.5 254 2002 17.5 262 Ekonominin istikrarı yakalaması sektör için umut verici. Türkiye de yılda 450 bin adet konut açığının bulunması ve halen tamamlanmayan birçok deprem projesinin olması, beklentileri daha da artırıyor. Sektörel Etkinlikler Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) ve Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği'nin (TÇMB) işbirliğiyle, Türkiye'de ilk kez düzenlenen "Ulusal Beton Yollar Kongresi" 18 Aralık 2002 tarihinde Ankara'da yapıldı. Betonsa nın temsilen katıldığı bu kongrede yerli ve yabancı akademisyen ve uzmanlar konuşmacı olarak yer aldılar. Kongreyi Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, Belediyelerden yetkililer, üniversiteler, inşaat firmaları, meslek odaları, sektörel kuruluşlar ve diğer kesimlerden 300'e yakın dinleyiciyle birlikte basın mensupları izledi. Türkiye Hazır Beton Birliği tarafından 2002 yılı içinde her yıl olduğu gibi, operatörler, laborantlar, yöneticiler ve kalfalara yönelik birçok teknik eğitim düzenlenerek hazır beton teknolojisi ve kendi meslekleriyle ilgili spesifik bilgiler verildi. Betonsa çalışanlarından da ihtiyacı olan personelin bu eğitimlere katılımları sağlandı. Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği, 6 Haziran 2002 tarih ve 24777 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak, yürürlüğe girdi. Yönetmelik uyarınca hazır beton tesisleri de, ÇED Ön Araştırması Uygulanacak Projeler Listesi nde yer alıyor. Buna göre, yönetmeliğin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren, gerek yeni tesis projeleri, gerekse mevcut tesislerdeki değişikliklere ilişkin projeler, ÇED Ön Araştırması na tabi olacak. Şirket Sayısı 45 50 59 67 74 74 1997 1998 1999 2000 2001 2002 retim (Mil.m3) Tesis 15
HAZIR BETON FAAL YETLER BETONSA
Akçansa n n haz r beton faaliyetlerini Marmara ve Ege bölgelerinde baflar yla sürdüren Betonsa, 2002 y l nda 1.5 milyon m 3 sat fl gerçeklefltirdi. SATIfiLAR 2002 y l nda iyileflme sürecine giren haz r beton sat fllar nda, Türkiye genelinde yaflanan %6 büyümenin de üstünde sat fl yap ld. Akçansa nın hazır beton faaliyetlerini Marmara ve Ege bölgelerinde başarıyla sürdüren Betonsa, 2002 yılında 1.5 milyon m 3 satış gerçekleştirdi. 2001 yılında yaşanan ekonomik krizden dolayı büyük bir düşüş yaşayan hazır beton satışları, 2002 yılında iyileşme sürecine girdi ve satışlarda %16 oranında, Türkiye genelinde yaşanan %6 büyümenin de üstünde satış yapıldı. C 20 ve üstü mukavemetli beton sınıflarındaki satışlar 2002 yılında %80 oranında gerçekleşirken, özellikle C 25 ve üstü satışlarda da diğer sınıflardan geçişler yaşandı. Zor geçen bir yılın ardından yine 2001 yılında olduğu gibi maliyet mücadelesiyle ilgili çalışmalar sürüyor. Süreçlerin iyileştirilmesi ve gelişmesi adına yapılan bu çalışmalardaki amaç, olumsuz etkileri asgariye indirmek. Ayrıca gerek şirket içi gerekse şirket dışı personellerin ihtiyacı doğrultusunda, teknik eğitimler organize edilerek bilgilerini artırıcı yönde yapılan çalışmalar bu yıl da sürecek. 1998 1999 2000 2001 2002 Satış Miktarı (milyon m 3 ) 2.2 2.1 2.2 1.3 1.5 Tesis Sayısı 21 25 24 20 20 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Sat Miktar (Mil.m3) Tesis 17
ÜRET M Betonsa, üretimde kaliteye verdi i önemi, kalite yat r mlar na yenilerini ekleyerek sürdürmeyi hedefliyor. Entegre Yönetim Sistemi (IMS) Çal flmalar Betonsa da ISO 9001-2000 Kalite Yönetim Sistemi ve OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi çalışmalarının başarıyla tamamlanmasının ardından, Aralık 2002 tarihinde ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi çalışmaları başlatıldı. ISO 9001 ile müşteri ihtiyaçlarının karşılanması, proses kontrolü ve kalitenin sürekli geliştirilmesi amaçlanıyor. OHSAS 18001 ile de iş sağlığını tehdit eden risklerin ve bu risklerle ilgili yapılacak kontrol ve alınacak önlemlerin yasal mevzuatlar kapsamında belirlenerek sistematik halde takip edilmesi amaçlanıyor. ISO 14001 ile amaçlanan ise, müşteri ihtiyaçlarının yanı sıra organizasyonun içindeki beklentilerin yasal düzenlemeler doğrultusunda, çevre gereksinimlerini de içerecek şekilde karşılanması. Bu üç yönetim sisteminin birleştiği birçok temel nokta bulunuyor. Betonsa da 2003 yılı başlarında Çevre Yönetim Sistemi çalışmalarının tamamlanmasıyla Entegre Yönetim Sistemi (IMS) kuruldu. Betonsa, üretimde kaliteye verdiği önemi, kalite yatırımlarına bir yenisini daha ekleyerek sürdürmeyi hedefliyor. Bu doğrultuda QDMS (Kalite Dokümantasyonu Yönetim Sistemi) ile sadece ISO 9001 Kalite dokümantasyonu değil, İş Sağlığı ve Güvenliği ile Çevre Yönetim Sistemleri dokümantasyonunun da bilgisayar ortamında takip edilebildiği bir program yazılımı satın alınarak 2002 yılı sonunda kullanılmaya başlandı. Tüm tesislerdeki üretim otomasyon sistemleri değiştirildiği takdirde SAP ile tam entegre bir ortam yaratılarak üretimleri anında merkezde izleme imkânı sağlanacak. Aynı zamanda reçete optimizasyonu, kantar otomasyonu ve sevkiyat modülleri sayesinde daha gelişmiş bir sistem oluşturmak için yapılan çalışmalar hızlandırılacak. Maliyet yilefltirmeleri ISO 9001 çalışmaları kapsamında prosedürel hale getirilen ve yaklaşık 1 yıldır çalışma sisteminin iyileştirilmesi ve iş süreçlerinde sürekli gelişim sağlanması için başlatılan Maliyet Mücadelesi faaliyetleri sürüyor. Tüm çalışanların şirketin stratejik yönetimine katkısı, rekabet gücünü artıracak faaliyetlerde bulunması için bir teşvik yöntemi olarak geliştirilen sistem sayesinde, 2002 yılı sonunda 40,000 USD maliyet indirimi elde edildi. Rekabetin yoğun yaşandığı hazır beton sektöründe iyileştirme adına yapılan, şirketin rekabet gücünü artırıcı bu faaliyetler oldukça önemli. Bu faaliyetler çerçevesinde personelin çalışması daha verimli hale getirildi. Personelin çevre düzenlemelerinden tesis montajına kadar, birçok hizmette bulunması gurur verici. Ayrıca, tüm bölgelerde dış müşteri memnuniyetini ölçmek ve olası sıkıntıları tespit ederek sorunları memnuniyete çevirmek amacıyla anketler yapıldı. Anket sonuçları bölgesel bazda değerlendirilerek, eksikler saptandı ve eylem planları düzenlendi. Araflt rma ve Gelifltirme Faaliyetleri Betonsa Teknoloji Merkezinde çimento, agrega, beton ve ilgili kimyasalların teknolojik gelişimi sürekli olarak izleniyor, gelişmelere ve pazar taleplerine uygun olarak laboratuvar ve saha koşullarında yeni ürünler konusunda çalışmalar yapılıyor. Sektörün ihtiyaçları ve sıkıntıları göz önünde bulundurularak maliyet optimizasyonları yapılıyor, kaliteden ödün vermeden Ar-Ge laboratuvarında en ekonomik ürünlerin ortaya çıkarılması için çalışmalar sürüyor. Tedarik edilen malzemeler yine aynı işlemden geçiriliyor. Kullanım kararını sağlayacak standartlara sahip olup olmadıklarına dair analizler, bu laboratuvarlarda yapılıyor. Bölge satış departmanları ve bölge kalite organizasyonlarına bu birimlerden teknik destek veriliyor ve müşteri memnuniyeti için ilgili departmanlar koordinasyon içinde çalışıyor. Laboratuvarda Ar-Ge ve optimizasyon çalışmaları sürerken, üniversitelerle de işbirliği yapılarak, bu çalışmalardan bazıları makale veya bildiri haline getiriliyor. Bu bildiriler ulusal/uluslararası teknik kongre, seminer, sempozyum gibi platformlarda paylaşılıyor. Aynı zamanda fuar organizasyonlarında aktif rol almak, kurum imajını artırıcı projeler geliştirmek Betonsa nın sektörle olan iletişimini pekiştiriyor. Teknoloji Merkezi, Türkiye ve dünya sektöründe yer alan diğer firmaları ve ürünlerini yakından takip ediyor. Teknoloji Merkezi nin altyapısını çimento kalite organizasyonu ve HeidelbergCement (HTC) işbirliği oluşturuyor. Yine Teknoloji Merkezi eğitim salonundaki gelişmiş donanım ve imkânlar kullanılarak gerek çalışanlara, gerek müşterilere yönelik eğitim ve seminerler organize ediliyor. Teknoloji merkezine davet edilen üniversite öğrencilerine beton teknolojisi hakkında bilgiler veriliyor, laboratuvar ortamında uygulamalı olarak gösteriliyor. Müşteriler için düzenlenen bölgesel seminerlere İstanbul Teknik Üniversitesi öğretim görevlileri davet edilerek, kendilerinin engin bilimsel bilgilerinden destek ve fayda sağlanıyor. Teknoloji Merkezinde üniversite öğrencilerine sağlanan staj imkânı sayesinde öğrenciler teorik eğitimlerini pratiğe dökebiliyorlar. Yine Teknoloji Merkezinde yer alan kütüphanede, her çalışanın faydalanabildiği kitap ve yayınlar da yer alıyor. 18