GEZİ PARKI DOSYASI BİR TWEET NELERE SEBEP OLABİLİR? o Gezi Parkı Olayları Kronolojisi KİTLESEL DAVRANIŞ BİÇİMLERİNİN MARKA YÖNETİMİNE ETKİSİ o Önce Toplulukları Anlamak o Topluluklarınızı Tanıyor musunuz? o Teknolojik gelişmeler topluluklar arasındaki iletişim nasıl etkiliyor? o Sosyal medyanın yayılımcı gücü durdurulamıyor FİKİRLER NASIL ve NEREDE BİR ARAYA GELİYOR? o Bloglar İsyanı Dile Getirir, Facebook Organize Eder, Twitter Yönlendirir o Hatalar Örtbas Edilemiyor, Belgeleniyor İSTATİSTİKLERLE GEZİ PARKI ve SOSYAL MEDYA o Türkiye de Sosyal Medya Kullanımı Ne Kadar Yaygın? o Gezi Parkı Eylemleri Sosyal Medyada Nasıl Yayıldı? 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 1 / 17
Gezi Parkı olaylarının başlangıcı sosyal medyada ilk olarak Twitter da gerçekleşti. Daha sonra ise tüm sosyal medya araçlarına ve online ortama yayıldı. Gezi Parkı Olayları Kronolojisi 27 Mayıs günü saat 23:47 de atılan bir tweetin çağrısı sonucunda 20 kişilik bir grubun toplanmasıyla başlayan Gezi Parkı olayları tüm gözleri sosyal medyaya çevirdi. Parkta başlayan nöbetlere tepki ile Gezi Parkı Olayları kitlesel bir harekete dönüşerek Türkiye çapında yankı buldu; sosyal medya ile büyüyen bu olayların sosyal medyadaki etkisi hala sürüyor. Özellikle 31 Mayıs 2013, sabah 05:00 da başlayan müdahaleler sonucunda birçok kişi yaralandı. Twitter da #heryertaksim, #direngeziparkı etiketleriyle yapılan paylaşımlar haberleşmeyi sağladı ve saatler 19:00 ı gösterdiğinde büyük bir kalabalık Taksim de buluştu! Protestolar birçok kente yayılırken, ana akım medyada; televizyon, gazete gibi iletişim araçlarında böyle büyük ve önemli bir olaya yer verilmemesi halk tarafından eleştirildi. Haber alma özgürlüğünün kısıtlandığını düşünen halk, olayları daha iyi takip edebilmek ve iletişimi sağlamak için sosyal medyaya yöneldi. Kitlelerin, bireysel ağlarına hiç bir filtre olmadan haber paylaşabildiği sosyal medya ortamında Gezi Parkı Olayları hakkında çıkan haberlerin, dezenformasyon dahil yayılımı engellenemedi. Dezenformasyon tehlikesini, yanlış bilgilerin yayılımını en aza indirmek için eylemciler, sosyal medya ağları ile ulaşabildikleri takipçileri yine sosyal medya üzerinden uyardılar. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 2 / 17
Başbakan ın Twitter başa bela! açıklaması daha önce politik anlamda sosyal medyayı kullanmamış olan kitleyi de bu mecralara yönlendirerek, sosyal medya kullanımını arttırırken, kitlelerin yönetim kısmında yer alan kesimin de sosyal medyanın birleştirici gücünü fark etmesini ve bu yönde ilerlemesini sağladı. Olaylar boyunca kaydedilen birçok kare ve o kareleri dolduran eylemciler, sosyal medyanın yayılımcı ve birleştirici gücü ile Gezi Parkı sembollerine dönüştü. Bu sembollerin paylaşımları sayesinde olayların yankıları Facebook, Twitter, Instagram, bloglar vb. tüm sosyal medya platformlarını sardı. Kırmızılı Kadın ile başlayan bu fenomen simgelerin ardından gelen fotoğraf kareleri, olayların sosyal medyada gündemde kalmasını ve paylaşımların artmasını sağladı. Yaşananların ve sloganların görsellere dökülmesi, olayların akıllarda kalıcı olmasına ve etkilerinin daha uzun sürmesine neden oldu. Böylece, uzun süren olayların uzun metinleri yerine, kısa birer özeti görevini üstlenen görsellerin yayılım gücü bir kez daha kanıtlanmış oldu. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 3 / 17
Kullanıcı sayısına baktığımızda, Facebook a dünyanın en kalabalık 3. ülkesi diyebileceğimiz bu günlerde sosyal medya teriminin sıkça gündemde olması pek şaşırtıcı değil. Sosyal Medya Çağı nda bilginin çift yönlü akışı sayesinde dünya ve insanlık artık çok farklı gelişimler yaşıyor. Dünyayı cebinde taşıyan bizler artık sadece bilgiyi alan değil, aynı zamanda veren bireylere dönüştük. Son 10 yılda yaşanan pek çok olayda bu derin değişimi görmek mümkün. Art arda ortaya çıkan Wikileaks belgeleri, sosyal paylaşım ağlarıyla Mısır da başlayıp tüm Arap dünyasını etkisi altına alan Arap Baharı ve Occupy WallStreet gibi dünya siyasetini etkileyen gelişmelerin hepsi sosyal medyanın etki alanını bize göstermesi açısından önemlidir. Önce Toplulukları Anlamak Sosyal medyanın başarısını, kimi zaman bireylerin kendi başlarına kimi zaman da bir topluluk halinde sağladıkları çok açık. Toplulukların davranış biçimlerini ve yaşanan olayları anlayabilmek için öncelikle bireylerin motivasyonlarını ve hangi duygular ile tepki verdiklerini anlayabilmek gerekir; bu, olası krizlerin önüne geçmek için ilk adımlardan biri Bu nedenle, kitleler internette kimliksiz yorumlar yapabildikleri için olumsuz tepkilerini daha kolay ve cesurca dile getirebiliyorlar. Bu durum, toplulukların güçlerinin bireylerden geldiğini ve birey odaklı stratejilerin, toplulukları anlayabilme ve yönlendirebilmeyi kolaylaştıracağını göstermektedir. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 4 / 17
Böylelikle anonimlik koşullarından dolayı bireylerin kendini gözlemleme ve kendini değerlendirmesiyle ve bireylerin sosyal değerlendirmeyle, yani başkalarının kendisini nasıl gördüğüyle ilgili kaygıları azalıyor. Bireyin sosyal medyanın anonimliğinden gelen bu gücü göz ardı edilmemeli, sonuca ulaşmak için birey odaklı çözümler üretilmelidir. Gezi Parkı ile gücünü kanıtlayan ve dikkatimizi çeken ilk nokta, sosyal medyanın birleştirici gücüdür. Gördüğümüz gibi farklı dilden, farklı kültürden hatta dünyanın farklı noktalarından insanları bir araya getirebilen bu gücün, ortaya çıkardığı yapı inanılmaz bir etkiye sahip. Bu noktada olumsuz görüşlerin de bu birleştirici güçten doğan krizlere neden olabileceğini unutmamak gerekir. Bireyin kendi şikâyetlerini karşı tarafın anlamadığını hissettiği anda farklı platformlarda farklı bireylerle paylaşmasını önlemek için bireyleri dinlemek ve ihtiyaçlarını gidermek gerekmektedir. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 5 / 17
Topluluklarınızı Tanıyor Musunuz? Teknolojik gelişmenin kuşakların kategorileşmesinde oynadığı rol oldukça büyük. Bireylerin toplumsal davranışları, ait oldukları kuşakların algılama biçimlerine göre olur. Peki hangi topluluklar nasıl davranıyor? Gezi Olayları ndaki verilere bakıldığında eyleme katılanların çoğu Y kuşağı yani 1977 1994 doğumlu olanlar En önemli özelliğinin gereklerini yerine getirmişlerdir ve bilgiye hemen ulaşmaları nedeniyle kolaylıkla örgütlenebilirler. Bilgiye hemen ulaşılması genel olarak sosyal medya üzerinden olsa da Twitter bir mecra olarak hızlı ve net bilgi konusunda önem taşıyor. Özellikle hashtag, yani sosyal medya etiketi kullanımıyla her bir içeriğin odaklandığı hedef kitleye ulaşması, aranabilir ve arşivler halinde istendiğinde yeniden erişilebilir olması ve daha da önemlisi, özellikle görsel içeriğin bazı uygulamalarla özel amaçlı platformlarda derlenmesi sağlanıyor. Facebook, Twitter, Instagram ve Pinterest gibi sosyal ağların bu kuşağın hayatlarında yeme içme gibi vazgeçilmez bir yeri olduğunu söylersek abartmış olmayız. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 6 / 17
Teknolojik Gelişmeler Bu Topluluklar Arasındaki İletişimi Nasıl Etkiliyor? Günümüzde yaygın olarak kullanılan televizyonun gücünü, internet ve mobil cihazların gelişimleriyle kendini var eden ve güçlendiren sosyal medya, elinden almaya başladı. Yeni iletişim teknolojilerinin geleneksel ve yaygın araçlardan farklı imkânlar sağlamasını ve sonuçlarını Gezi Parkı olayları çerçevesinde inceleyelim: 1. Yeni iletişim teknolojilerinin mesafeyi ortadan kaldırması, ülkelerin ve insanların dünya üzerinde birbirleriyle daha fazla yakınlaşarak kolayca yakın ilişkilere girebilmelerini sağlıyor. Ayrıca birbirleriyle ilgili özellikleri daha kolay bulabildikleri için farklı fikirlerin bir araya gelmesi kolaylaşıyor. 2. Yeni iletişim teknolojileri ile iletişim önemli oranda hızlandı ve kapasitesi arttı. Gezi Parkı olaylarında gördüğümüz verinin hızla aktarılması özellikle Twitter da hashtag ile sağlandı. Geleneksel medyanın haberleri anında vermemesi, insanlarda güvensizlik hissi yarattı; haber ve bilgileri sosyal medya üzerinden almaya yönlendirdi. Bu durum, sosyal medya üzerinden yayılan haberlerin değerinin artmasını sağladı. 3. Kişi artık çevresinde neyin olup bittiğini öğrenmek için sadece TV, radyo ve gazete gibi kitle iletişim araçlarına mahkum değil. Elinin altındaki pek çok araç ile (Twitter, Facebook, Youtube...) merak ettiği konu hakkında bilgi edinmesi çok kolay. Toplumsal, özellikle siyasî hareketlenmelerde izleyici veya provokatörlerin olması sebebiyle de olayın yörüngesinden kaymasına sebebiyet verecek bilgiler de yayılabiliyor. Sadece perde arkasındaki aktörler nedeniyle değil bilinçsiz kullanıcılar nedeniyle de dezenformasyon tehlikesi olabilir. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 7 / 17
Sosyal Medya nın Yayılımcı Gücü Durdurulamıyor Birçok ülkede mevcut iktidarlar yazılı basın ve televizyonları sansürle bir şekilde kontrol altına alabiliyor, fakat sosyal medya üzerinde aynı kontrolü sağlamak pek mümkün görünmüyor. Artık insanlar Facebook, Twitter ve blogların yanı sıra birçok platformda seslerini duyurma imkânı buluyor. Bu nedenle bireylerin anlattıklarını görmezden gelmek, krizlerin büyümesine sebep olabiliyor. İnsanların, Gezi Parkı olayları hakkında anlatmak istediklerini mizahi ögeleri, tasarımları ve illüstrasyonları ön plana çıkararak kitleye sunması, paylaşım akışını hızlandırmış ve bireyleri bu akışa kolayca dahil etmiştir. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 8 / 17
Yaratıcı görseller, illüstrasyonlar ve mizah örnekleri Gezi Parkı Olayları'nın sosyal medyadaki yayılımını ve etkileşimini hızlandırdı. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 9 / 17
Kişiler fikirlerini söyleyebilecekleri ortamları online dünyada bulabildikleri için rahatlıkla fikirlerini dile getirirler. Her mecranın kendine özgü bir yapısı olduğu için fikirler mecralara göre yapısal değişiklik gösterir. Bloglar İsyanı Dile Getirir, Facebook Organize Eder, Twitter Yönlendirir Teknolojinin gelişimiyle birlikte sosyal ağlar, insanların bir araya gelip bilgi alışverişi yaptığı bir yer olmanın yanı sıra kişisel bilgilerin paylaşıldığı bir ortam olarak da tanımlanıyor. Günümüzde iletişim araçları artık bu görevlerinin ötesine geçip, insanlar için bir sosyalleşme platformuna dönüştü. Son 15 yılda birçok sosyal ağ yayına başladı. Fakat bu sitelerin bir kaçı hariç tamamına yakını, kullanıcıların paylaşımda bulunmasından ziyade birbirleriyle tanışmasını ve mesajlaşmasını amaçlıyordu. 2004 yılına gelindiğinde ise gerçekten bir farklılık oluşturan Facebook ve 2006 yılında da Twitter hizmet vermeye başladı. Önceki örneklerinden farklı olarak Facebook ve Twitter, kullanıcılarına mesajlaşma ve tanışma imkânı sağlayan web siteleri olmak haricinde, organize olmayı, bilgi ve fikir paylaşmayı; inançlar ve düşünceler etrafında gruplaşmayı ve önemlisi harekete geçmeyi sağlayan sosyalleşme platformları haline geldi. Toplumsal paylaşım ağları ile daha hızlı ve daha az maliyetle birbirleriyle iletişim kurabilen birey ya da topluluklar, ihtiyaç durumunda söz konusu ağları son derece etkin kullanıyorlar. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 10 / 17
Zaman içinde toplumun davranış tarzını değiştiren sosyal ağlar, insanlara ve insana dair birçok kavramı yeniden tanımlıyor. Bu nedenle topluluk yönetiminin her daim güncellenmesi ve içeriklerin buna göre derlenmesi gerekiyor. Hatalar Örtbas Edilemiyor; Belgeleniyor Yeni medya teknolojilerinin sosyal ağ siteleri, (Twitter, Facebook, LinkedIn, Instagram, Myspace vb.) video paylaşım siteleri, wikiler ve bloglar olarak geliştiğini vurgulayan, Wisconsin-Madison Üniversitesi nden araştırmacı, Stephen J. A.Ward sosyal ağlar aracılığıyla milyonlarca insanın ortak ilgi alanlarını, aktivitelerini paylaşarak, yerel, bölgesel ve küresel topluluklara online olarak etkileşim içinde olduklarını ve böylelikle bilgilerin bu yollarla aktarıldığını belirtiyor. Sonuç olarak; sosyalleşmeye yeni bir boyut kazandıran sosyal ağlar, bireylere seçme hakkı doğuruyor ve sosyal kimliklere yeni bir pencere açıyor. Bu şekilde olumsuz bir düşünce, şikâyet, rahatsızlık ya da eylem çağrısı çok kısa bir sürede geri dönüş alıyor ve belli bir süre sonra bu durum büyük krizlere sebep olabiliyor. Bu krizlere tamamen engel olabilmek mümkün olmasa da öncesinde alınacak Sosyal CRM (Costumer Relations Management) gibi önlemler bu krizlerin daha kontrollü bir şekilde yönetilebilmesini sağlar. Ayrıca paylaşılan görüntüler ve kanıtlar artık belgelenip depolanabildiği için topluluklara karşı şeffaf bir tavır sergilemek, topluluk yönetimi stratejisi satırlarında yer alması gereken çok önemli bir ögedir. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 11 / 17
Gezi Parkı Olayları'nda sosyal medyanın etkisini anlayabilmek için sayılar üzerinden oluşan verilere göz atmakta fayda olabilir. Türkiye de Sosyal Medya Kullanımı Ne Kadar Yaygın? Facebook: Türkiye de 34.000.000 Facebook kullanıcısı bulunuyor. Nüfusun %43 ünün Facebook hesabı olduğu anlamına gelen bu sayı, Türkiye yi en fazla Facebook kullanıcısına sahip ülkeler sıralamasında 6. sıraya getiriyor. Twitter: Türkiye de yaklaşık 9.6 milyon Twitter kullanıcısı bulunuyor. Bir günde paylaşılan toplam tweet sayısı ise 8 milyon. Bu sayılar Türkiye de Twitter ın aktif bir araç olarak kullanıldığını gösteriyor. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 12 / 17
Gezi Parkı Eylemleri Sosyal Medyada Nasıl Yayıldı? Gezi Parkı olaylarının Türkiye nin birinci gündem maddesi haline gelmesi sürecinde sosyal medyanın rolü büyük önem taşıyor. Konu ile ilgili dünya çapında yüzbinlerce tweet atılırken, Gezi Parkı ile ilgili hashtag'ler dünyadaki trend konu (trending topic) başlıklarının zirvesine yerleşti. 28 Mayıs 2013 te Gezi parkı protestolarının başlaması ile birlikte, protestocuların tepkisi hızlı bir şekilde sosyal medya kanalları üzerinden (özellikle Twitter da) yayılmaya başladı. Eylemin ilk günlerinde, Türkiye de paylaşılan günlük tweet sayısı ortalamanın 2 katına çıktı. Aşağıdaki haritada; #direngeziparkı, #geziparkı ve #occupygezi etiketlerinin 1 3 Haziran 2013 tarihleri arasında Twitter daki konuşulma trendini görebilirsiniz: 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 13 / 17
Sayılarla Twitter da Gezi Parkı: 28 Mayıs 14 Haziran 2013 tarihleri arasından yaşanan olaylar Twitter'da çok hızlı ve etkili bir şekilde yayıldı. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 14 / 17
Facebook Kanalında Neler Oldu? Fenomen olan görsellerin, videoların paylaşımı Twitter ile birlikte Facebook kanalında da gerçekleştirildi. Olaylar ile ilgili haberlerin de paylaşıldığı sayfalar, gruplar oluşturulmuş kısa zamanda yüksek takipçi sayısına erişildi. Örneğin; Takunya sayfasının beğenileri 226.000 dir. Facebook ta paylaşılan video ve görsellerin hashtag ile olmaması nedeniyle paylaşılanlar hakkında istatistik oluşturulamıyor. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 15 / 17
Foursquare Twitter ın kullanım yoğunluğunun dışında, Gezi Parkı protestoları esnasında konum bazlı bir uygulama olan Foursquare in kullanım oranında da ciddi bir artış görüldü. Aşağıdaki tabloda, İstanbul da bulunan gösteri noktalarının protestolardan önceki ve protestolar sırasındaki Foursquare check-in sayıları yer almaktadır. (Kaynak: ebrandvalue) Tüm bu istatistik verilerine ve olayların sosyal medya üzerinden yayılımına bakıldığında, özellikle Facebook ve Twitter gibi platformların birleştirici gücünü inkâr etmek mümkün değil. Bu nedenle her ne amaçla kullanılırsa kullanılsın, sosyal medyada bireyler göz ardı edilmemeli ve uzun vadeli stratejiler ile birikim yapılarak şeffaf tavırdan vazgeçilmemeli. 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 16 / 17
REFERANSLAR Kara Y. ve Çoşkun A., http://www.iibfdergi.aku.edu.tr/pdf/14_2/5.pdf, Ward, S (2009,çevrimiçi). Ethics, New Media And Social Networks. http://www.gmj.uottawa.ca/0901/v2i1_eid%20and%20ward.pdf http://www.cmdconf.net/2013/makale/pdf/88.pdf http://www.dijitalajanslar.com/y-kusagi/ http://www.ekodialog.com/makaleler/iletisim-teknolojisindeki-gelismeler-makale.html http://www.yasarkenyazilantarih.com/ http://yaviga.com 2013 Bumerang Teknoloji Rek. ve Org. Tic. Ltd. Şti. Tüm hakları saklıdır. Sayfa 17 / 17