ONUR BAKIR 1983 te doğdu, lisans eğitimini ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü nde, yüksek lisans eğitimini Ankara Üniversitesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü nde tamamladı. Aynı bölümde doktora eğitimine devam ediyor. 2003-2007 yılları arasında Evrensel gazetesinde muhabir olarak görev yaptı. 2010 yılından bu yana Sosyal-İş Sendikası nda uzman olarak görev yapıyor. Çeşitli akademik dergilerde ve günlük gazetelerde çalışma yaşamı ile ilgili yayımlanmış çalışmaları mevcut. İşçi hakları, sendikal haklar, işçi sağlığı ve kadın emeği ilgi alanlarının başında geliyor. Sendikal eğitimler, işçi toplantıları, panel ve söyleşilerde işçi haklarını anlatmaya çalışıyor.
KOR KİTAP - 79 HAKLARIMIZ VAR! - ONUR BAKIR işçi kadınlar soruyor, ekmek ve gül yanıtlıyor EDİTÖRLER SEVDA KARACA - FULYA ALİKOÇ KAPAK FOTOĞRAFI HİLAL TOK KAPAK TASARIM DEVRİM KOÇLAN ISBN 978-605-2283-61-5 Birinci Basım MART 2019 Ginko Kitap Ltd. Şti. 2019 BASKI: Mutlu Basım Yayın - Bahri Mutlu Davutpaşa Cad. Güven İş Merkezi C Blok No. 256 Topkapı / İst. Sertifika No: 18569 Ginko Kitap: Osmanağa Mah. Ali Suavi Sk. No: 10 D. 3 Kadıköy / İstanbul T: 0216 449 20 99 F: 0216 449 21 00 www.korkitap.com info@korkitap.com Sertifika No: 35054 Kor Kitap, Ginko Kitap Ltd. Şti. tescilli markasıdır.
ONUR BAKIR HAKLARIMIZ VAR! İŞÇİ KADINLAR SORUYOR, EKMEK VE GÜL YANITLIYOR 2018 yılından 100 soru ve 100 yanıtta kadın işçilerin hakları
ÖNSÖZ 11 I. BÖLÜM / ÜCRET, AGİ, FAZLA MESAİ, TATİL GÜNÜ ÇALIŞMASI 19 1) Asgari Geçim İndirimi (AGİ) dahil asgari ücret nasıl hesaplanır? 19 2) İşveren ücret artışı yapmak zorunda mı? 21 3) Fazla mesai ve tatil çalışması hesabı nasıl yapılır? 22 4) Fazla mesainin karşılığını işveren değil işçi belirler 27 5) Ödenmeyen fazla mesailer 5 yıl içinde istenebilir 29 6) Bayramda çalışan işçiye ayrıca ücret ödenir 30 7) Önceden ilan edilmeden denkleştirme yapılamaz 34 8) Boşanma halinde agi uygulanırken nafakaya bakılır 37 9) Eşi vefat eden kadın işçi kendisi ve çocuğu için AGİ alır 37 10) Merkeze ilave tediye var, yerele yok 39 2. BÖLÜM / İŞÇİ SAĞLIĞI, İŞYERİ VE ÇALIŞMA KOŞULLARI 41 11) İşçi eğitimini almadığı makineyi kullanmak zorunda değil! 41 12) Epilepsi hastaları için özel düzenleme yapılmalı 46 13) İşveren yemek yeme yeri sağlamak zorundadır! 48 14) Hamile işçiye fazla mesai yaptırılamaz! 52 15) Hamile işçinin kontroller için izin hakkı var 53 16) Hamile işçinin ihtiyacı kadar tuvalete gitme hakkı var! 54 17) İşyerlerinde kadınlar tuvaleti yasal zorunluluktur! 57 18) A-101 tuvalet ve soyunma yeri sağlamak zorunda! 60 19) Tacizi şikâyet etmek işten çıkarma gerekçesi olamaz 64 20) İşçi, sözleşmesinde olmayan görevi yapmak zorunda değil 67 3. BÖLÜM / MOBBİNG 71 21) İşçiyi kırık sandalyede çalıştırmak mobbingdir! 71 22) Analık izni dönüşünde görev değişikliği yapılamaz 74 23) Mobbingin ispatı için delil biriktirmek önemli! 76 24) Mobbinge uğrayan hamile işçi haklı fesih yapabilir 80
4. BÖLÜM / GECE ÇALIŞMASI VE SERVİS HAKKI 85 25) Gece çalışan kadın işçilerin servis hakkı vardır! 85 26) Hamile işçi gece çalıştırılamaz 90 27) Esaslı değişiklikte işçinin onayı aranır! 92 5. BÖLÜM / MAZERET İZİNLERİ VE YILLIK İZİN 95 28) Evlilik izni en az 3 gündür 95 29) %70 engelli çocuğu olan işçinin 10 gün izin hakkı var 97 30) Refakatçi izni yalnızca engelli/hasta çocuk için var 100 31) İşçi onayı olmadan ücretsiz izne çıkarılamaz 101 32) Tatil günleri yıllık izinden düşülmez 102 33) Yıllık iznin bir bölümü en az 10 gün olmak zorunda 103 34) Kullandırılmayan yıllık izinler yanmaz 105 35) İş sözleşmesi sona erdiğinde kullanılmayan yıllık izinlerinin ücretinin ödenmesi zorunludur 106 36) Yıllık iznin kullandırılmaması haklı fesih nedenidir 107 37) Taşeron işçinin yıllık izninde hizmetin tümüne bakılır 110 6. BÖLÜM / KREŞ, EMZİRME ODASI VE SÜT İZNİ 113 38) 400 Tl kreş yardımı yok, 53 tl vergi indirimi var! 113 39) Çalışan anneye 1.015 Tl kreş yardımı koca bir yalan! 115 40) Bakici parasi bir projeydi, sona erdi 117 41) Emzirme odası için en az 100 kadın işçi gerekiyor 119 42) Emzirme odasından mescit, mescitten emzirme odası olmaz! 120 43) Yargıtay süt izni toplu kullanılamaz diyor 123 44) Yarım çalışmadan sonra süt izni kullanılabilir 124 7. BÖLÜM / ANALIK İZİNLERİ VE ANALIK ÖDENEĞİ 127 45) Yarım çalışma için eşin çalışması zorunlu değil 127 46) Analık sonrası rapor alan işçi yarım çalışmadan yararlanabilir 129 47) Yarım çalışmada çalışma saatlerini işveren belirler 131 48) Yarım Çalışmada Eksik Primi İŞKUR Öder! 134 49) Kısmi süreli çalışmaya nasıl geçilir? 136 50) Ücretsiz izinden sonra kısmi çalışmaya geçilebilir 142 51) Kısmi süreli çalışmada saatleri işveren belirler 144 52) Evlat edinenler de analık izinlerden yararlanır 147 53) Analık halinde kadın işçinin parasal hakları 149 54) Analık ödeneği, ele geçen ücretten düşüktür 159 55) Analık ödeneğinde sigortalılık şartı kaldırılmalı! 162 8. BÖLÜM / İHBAR SÜRESİ, İŞTEN ÇIKARMA VE İŞE İADE 165 56) İhbar süresi işçi için de söz konusudur 165
57) İhbar süresi içinde çıkarılan işçi haklarını isteyebilir 167 58) Haklarımı biliyorum demek işten çıkarmaya gerekçe olamaz 168 59) İş güvencesi için 30 işçi şartı aranır 170 9. BÖLÜM / HAMİLELİK NEDENİYLE İŞTEN ÇIKARMA 173 60) Hamilelik nedeniyle işten çıkarma yasaya aykırıdır 173 61) Hamilelik nedeniyle çıkarılan işçi tazminat isteyebilir 177 62) Hamile işçinin mesaiye kalmadığı için işten çıkarılması yasal değildir 179 63) Hamilelikte rapor tek başına fesih nedeni olamaz 180 64) Hamileliği işverenden gizlemek işçiyi sıkıntıya sokabilir 182 65) 1 yıla 15 gün kala işten çıkarılan işçi tazminat alabilir! 185 10. BÖLÜM / İŞÇİNİN İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH VE TAZMİNAT HAKKI 189 66) Hakkı yenen işçi haklı fesih yapabilir 189 67) Haklı fesih yapan işçi tazminat alabilir 193 68) Kıdem tazminatının anahtarı haklı fesihte 196 11. BÖLÜM / KIDEM TAZMİNATI 199 69) Kıdem tazminatından olmamak için dikkat edilmesi gerekenler 199 70) Patron tuzaklarına dikkat! İstifa edip tazminatı yakmayalım! 203 71) İş değişikliği nedeniyle tazminat alınamaz 205 72) Kâğıt üzerindeki girdi çıktı kıdem tazminatını etkilemez 207 73) Evlilik nedeniyle tazminat alan işçi yeniden çalışabilir 208 74) Emeklilik nedeniyle kıdem tazminatı almak için dikkat edilmesi gerekenler 211 75) Ekonomik güçlük tazminatın ödenmemesine gerekçe olamaz 214 76) Apartman görevlilerinin tazminatına yan haklar da dahildir 215 77) Kıdem tazminatı hesabına yol ve yemek de dahildir 219 78) Kıdem tazminatı hesabına primler de dahildir 220 79) İşçi onay vermedikçe kıdem tazminatı taksitle ödenemez 222 80) Özel okul öğretmenlerinin tazminat hakkı devam etmektedir 223 12. BÖLÜM / İŞSİZLİK ÖDENEĞİ 227 81) İşsizlik ödeneğinde süreyi son primler belirler 227 82) Kesilen işsizlik ödeneği, işsiz kalınca yeniden bağlanır 228 83) İşsizlik ödeneğinin üst sınırı brüt asgari ücretin %80 idir 229 84) İşsizlik sigortası ücretin en çok yarısını verir 230 13. BÖLÜM / EMEKLİLİK, YAŞA TAKILANLAR VE DOĞUM BORÇLANMASI 233 85) Kadın işçilerin emeklilik koşulları 233 86) Ağır engelli çocuğu olan kadınlar daha erken emekli olabilir 235 87) Yıpranma payı nedir, nasıl uygulanır? 237
88) Doğum borçlanması ile emekli olmak mümkün 244 89) Emeklilik yaşı yaklaşmışsa doğum borçlanması avantajlı 245 90) Sigortadan önceki doğumlara borçlanma yok 246 91) Emeklilikte yaşa ve AKP ye takılanlar 248 92) Emeklilikte prime takılan kadınlar! 250 14. BÖLÜM / EMEKLİ, DUL, YETİM AYLIKLARI VE İKRAMİYESİ 255 93) Emekli kadının babasından yetim aylığı alması ancak bir koşulda mümkündür 255 94) Emekli aylığı dul aylığına engel değil 256 95) Dul ve yetim, aylık oranı kadar ikramiye alıyor 258 96) İki aylık alan tek bayram ikramiyesi alır 261 15. BÖLÜM / KRİZ VE SENDİKAL MÜCADELE 263 97) Novamed den Flormar a direnen kadınlara selam olsun! 263 98) Çözümün adresi Meclis, yolu mücadele! 266 99) 4 Aralık mağdurlarının çığlığını duyun! 268 100) Patronların kriz fırsatçılığına karşı kadın işçilerin 10 hakkı 269 SONSÖZ / İŞÇİ KADINLAR SORUYOR, EKMEK VE GÜL YANITLIYOR KİTABININ GÖSTERDİKLERİ 277
Hayatı direnişle geçen tüm kadınlar nezdinde Flormar işçisi kadınlara Flormar değil, direniş güzelleştirir!
ÖNSÖZ 29 Eylül 2016 tarihinde Resmî Gazete de yayımlanan bir Olağanüstü Hal KHK sı ile Hayatın Sesi Televizyonu, Türkiye nin de tarafı olduğu uluslararası sözleşmelere, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve yasalarına aykırı biçimde kapatıldı. Milyonerlerin değil, milyonların sesi sloganıyla yola çıkan Hayatın Sesi TV, sermaye tarafından kontrol edilen medya ortamında, gücünü işçilerden, emekçilerden, kadınlardan, gençlerden alıyor, bu toplumsal grupların lehine alternatif bir yayın politikası izliyordu. Kanalın en çok ilgi gören programlarından biri de Ekmek ve Gül dü. Ekmek ve Gül, diğer televizyon kanallarındaki kadınları geleneksel rollere hapseden, birbirinin aynısı kadın programlarının aksine, kadınların eşitlik ve hak mücadelesini merkeze alıyor, kadınlara özgür bir kürsü açıyordu. Tam da bu yüzden Hayatın Sesi Televizyonu nun kapatılmasının ardından kadın örgütleri ortak bir açıklama yapıyor, Yolu mücadeleden geçen her kadın en az bir kere Ekmek ve Gül stüdyosuna konuk olmuş ya da bir direniş alanında Ekmek ve Gül mikrofonuna konuşmuştur. diyordu. Hayatın Sesi TV, bir başka ilke daha imza atıyor, işçilerin çalışma yaşamı ile ilgili tüm sorularını yanıtlamakla kalmayan, işçilerin haklarını anlatan ve arayan tek televizyon programı olan İşçiler Soruyor a ekranında yer veriyordu. İlke Işık ile birlikte hazırlayıp sunduğumuz İşçiler Soruyor, işçilerin sorularını yanıtlamakla, sorunlarına ışık tutmakla yetinmiyor; işçiler lehine ne tür düzenlemeler yapılması gerektiğini de tartışıyordu. 11
Hayatın Sesi TV nin hukuka aykırı bir biçimde kapatılmasıyla birlikte; bu iki program da yayın hayatına son vermek zorunda kaldı. Her iki program da toplumsal ihtiyaçlara yanıt veriyor, kadınların ve işçilerin sesi oluyordu. Herhangi bir Olağanüstü Hal KHK sının bu ihtiyacı ortadan kaldırması, bu sesi susturması olanaklı değildi. İşte tam da bu yüzden Ekmek ve Gül, 9 yıllık deneyimini 3 Nisan 2017 tarihinde bir internet sitesine taşıyor, daha ilk yılında yaklaşık 1 milyon kişiye ulaşıyordu. Sitedeki bölümlerden biri Haklarımız Var başlığını taşıyor; kadınların haklarını anlatıyordu. Ben de bu bölüme ilk olarak Doğum Borçlanması üzerine bir dosya hazırlayarak küçük bir katkıda bulunmaya çalıştım. Bu dosya 10 binlerce kez tıklandı, kısa sürede Google aramalarında üst sıralara tırmandı. Ayda bir kez Evrensel gazetesi ile birlikte yayımlanan Ekmek ve Gül ekinde, kadın işçilerin gece vardiyasındaki hakları ile ilgili hazırladığımız yazı bir fabrikada elden ele geziyor, kadın işçiler daha çok kadına ulaşması için fabrikanın tuvaletine yazıyı asıyordu. Demek ki, kadın işçilerin haklarını anlatan yazılara daha çok ihtiyaç vardı. 2018 yılı başında Ekmek ve Gül sitesi editörlerini arayıp, kadın işçilerin sorularının yanıtlandığı bir köşe hazırlama önerimi sundum. Ekmek ve Gül ekibi bu öneriyi gönülden destekledi ve 5 Şubat 2018 tarihinde Fazla mesai, vardiya düzeni, iş güvencesi, kıdem tazminatı, işçi sağlığı ve güvenliği, sendikal haklar, sosyal güvenlik, emeklilik... Artık sorularınızın cevapları bir tık daha yakın, diyerek yola koyulduk. İşçi Kadınlar Soruyor, Ekmek ve Gül Yanıtlıyor köşesi işte böyle doğdu. Facebook, whatsapp, elektronik posta aracılığıyla gelen, çeşitli işçi kadın toplantılarında dile getirilen ve ayrıca ekibimize yüz yüze iletilen soruları yanıtlamaya başladık. Sorularımızın büyük çoğunluğu kadın işçilerden geldi. Ancak eşlerinin hakları ile ilgili sorular ileten erkek okurlarımızın da sorularını atlamadık ve yanıtlamaya çalıştık. 12
2018 yılı sonuna geldiğimizde köşemizde yaklaşık 200 soruyu yanıtlamıştık. Ücretten fazla mesaiye, işçi sağlığından hamile işçilerin haklarına, yıllık izinden süt iznine, işsizlik ödeneğinden emekliliğe kadar çalışma yaşamında genelde işçilerin, özelde ise kadın işçilerin haklarını detayları ile ele alan bir külliyat oluşmuş oldu. Tüm soru ve yanıtlarımıza sitemizdeki Haklarımız Var başlığından 1 ulaşmak mümkün. Okurlarımızdan aldığımız olumlu tepkiler, yanıtlarımızın daha çok tıklanması ve paylaşılması, internet aramalarında pek çok başlıkta yanıtlarımızın birinci sıraya kadar tırmanması, bizi hem mutlu etti, hem motivasyonumuzu artırdı. Bu birikimi kitaplaştırsak, 2018 yılında yanıtladığımız sorulardan bir derleme yapsak nasıl olur diye düşündük. İşçilerin ve kadınların hakları ve mücadeleleri ile ilgili çok kıymetli çalışmaları yayımlayan Kor Kitap, bu önerimizi yürekten destekledi. İşte bu sürecin sonunda bu kitap, siz değerli okurlarımıza ulaştı! 2018 yılından seçtiğimiz 100 soru ve yanıtımızı 15 farklı başlık altında topladık. Yanıtlarımızda mevzuat değişiklikleri ışığında ufak değişiklikler yaptık. Ayrıca mümkün mertebe 2018 yılına ilişkin parasal tutarları 2019 yılına göre güncelledik. Yanıtladığımız soruların yaklaşık yarısı hem erkek hem kadın işçilerin hakları ile ilgili. Diğer yarısı ise kadın işçilere özgü haklara odaklanıyor. Dolayısıyla kitabımızın hem kadın işçiler hem erkek işçiler için bir kılavuz niteliği taşımasını umut ediyoruz. Bu köşe ve bu köşede yanıtlanan sorulardan oluşan bu kitap, Türkiye de işçilerin çok ciddi hak ihlalleri ve sorunlarla karşı karşıya kaldığını gözler önüne seriyor. Bununla birlikte kadın işçilerin erkek işçilerle birlikte yaşadıkları ortak sorunların dışında hem işçi hem kadın olmaktan kaynaklanan özel sorunlar ve hak ihlallerinden mustarip olduğuna da işaret ediyor. 1 https://ekmekvegul.net/haklarimiz-var 13
Çünkü Türkiye de kadın işçiler sırf hamile oldukları ya da analık izinlerini kullandıkları için işten çıkarılabiliyor. Çünkü Türkiye de kadın işçiler; işyerinde taciz, şiddet, ayrımcılık ve mobbing gibi sorunları çok daha fazla yaşıyor. Çünkü Türkiye de kadın işçiler emeklilikte sadece yaşa değil prime de takılabiliyor! Neler yok ki sorularımız ve yanıtlarımız arasında! Kırık sandalyede çalışmaya zorlanarak mobbing uygulanan işçiden emzirme odası mescide dönüştürülmek istenen işçiye, hamile olduğu için daha sık tuvalete gitmesi gereken ve sırf bu nedenle işten çıkarılmakla tehdit edilen işçiden haklarımı biliyorum dediği için işten atılan işçiye, erkek işverenin hepimiz bacı kardeşiz diyerek kadın tuvaleti hakkını gasp ettiği işçiden işverenin ne yemek verdiği ne de yemek yeme yeri sağladığı işçiye, işveren servis yükümlülüğünü yerine getirmediği için gecenin bir yarısı korku içinde evine ulaşmaya çalışan işçiden kıdem tazminatı hakkı gasp edilmek istenen öğretmene kadar bir dizi soru, sorun ve yanıt kitabımızda mevcut. Dolayısıyla bu kitap, Türkiye de kadın işçilerin durumuna ve sorunlarına ilişkin genel bir tabloyu sunuyor. Kadın işçilerin yeterli haklara sahip olduğunu iddia etmiyoruz. Aksine birçok yanıtımızda, bu hakların yeterli olmadığına dikkat çekerek, genelde işçiler özelde işçi kadınlar lehine nasıl düzenlemeler yapılması gerektiğini de ele aldık. Bir yandan mevcut haklarımızı ve bu hakların nasıl kullanılabileceğini aktarmaya çalışırken, bir yandan da bu hakların nasıl geliştirilebileceğini masaya yatırmaya gayret ettik. İşte bu yüzden mevcut hakların kullanılabilmesi için gerekli bilgileri ve hak arama yöntemlerini sunarken, eksikliklere ve sorunlara da dikkat çektik, kadın işçilerin taleplerini de dile getirmeye çalıştık. Örneğin taşeron işçinin kadro hakkını, kadın işçinin kreş hakkını, emeklilikte yaşa takılanların emeklilik hakkını savunduk. İş güvencesi için aranan 30 işçi şartının, analık ödeneğinde aranan sigortalılık şartının, doğum borçlanmasında aranan sigortalılık sonrası doğum şartının, kreşte aranan 150 kadın işçi şartının, kadroya geçişte aranan 4 Aralık şartının ve diğer koşulların kaldırılması, 14
tüm taşeron işçilere ayrımsız kadro ve eşit haklar verilmesi gerektiğini vurguladık. 2 Her fırsatta sendikalaşmanın, birlikte hak aramanın önemini vurgulamaya özen gösterdik. Çözümün sendikalaşmadan ve örgütlü, sendikalı mücadeleden geçtiğinin altını çizmeye çalıştık. Sınırlı ve yetersiz de olsa mevcut haklarımızı bilmemiz ve sonuna kadar kullanabilmemiz büyük önem taşıyor. Daha iyi haklar elde edebilmenin yolu da mevcut haklarımızı bilmekten, kullanmaktan ve yetersiz kaldığı yerlerde daha iyi haklar için birlikte mücadele etmekten geçiyor. Dileriz bu kitap, bu mücadeleye katkı sunar! Şüphesiz işçi kadınların soruları, sorunları ve hakları bu kitapta yer alanlar ile sınırlı değil. Kaldı ki her yeni gün, yeni soru ve sorunlarla geliyor. İşte bu yüzden Ekmek ve Gül sitesinde kadın işçilerin sorularını yanıtlamaya devam ediyoruz! Sorularınızı istediğiniz zaman aşağıdaki iletişim kanallarından biriyle iletebilirsiniz. Facebook: www.facebook.com/ekmekvegul/ Twitter: @ekmekvegul Instagram: @ekmekvegul E-posta: posta@ekmekvegul.net Whatsapp: 0533 209 01 78 Gelelim, teşekkürlere... Her ne kadar kitabın altında benim imzam olsa da bu kitap bir ekip çalışmasının ürünü. Sorularımızı derleyen, yanıtlarımızı yayıma hazırlayan, köşemizi sosyal medyadan paylaşan Ekmek ve Gül ekibinin her bir üyesi gönülden büyük bir teşekkürü ziyadesiyle hak ediyor. Sevgili Sevda Karaca, Hilal Tok, Elif Ekin Saltık, Gizem Örnek ve Şengül Karadağ a bu güzel siteyi var ettikleri, köşemizi hazırladıkları ve yayımladıkları için ne kadar teşekkür etsek az. İyi ki varsınız! 2 2018 yılında köşemize taşeron işçilerin kadroya geçişi ile ilgili onlarca soru geldi, hepsine tek tek yanıt verdik. Ancak bu soruların önemli bir kısmı 2018 yılı içindeki geçiş sürecine ilişkin olduğu ve artık güncelliğini yitirdiği için kitabımıza birkaç örnek soru-yanıt taşıdık. 15
Soru gönderen, yanıtlarımızı okuyan, paylaşan, yaygınlaştıran kadın işçiler ve okurlarımız olmasa bu kitap da olmazdı. Sevgili Ekmek ve Gül okurları, hepinize yürekten teşekkürler, iyi ki varsınız! Yayıncılığın giderek güçleştiği bir dönemde kadın işçilerin haklarını ele alan bu kitabı yayımlamakta hiç tereddüt etmeyen, böylece daha çok işçiye, daha çok kadına ulaşmamızı sağlayan Kor Kitap a şükranlarımızla... İyi ki varsınız! Sorularımızı yanıtlarken desteklerini esirgemeyen hocalarıma da büyük bir teşekkür borçluyum. Yıllardır bitmek bilmeyen sorularıma sabırla, özenle yanıt verip yol gösteren, iş hukukunda ve sendikal alanda her daim elimden tutan, hiç dersini alamasam da gıyabında öğrencisi olduğum sevgili hocam Dr. Murat Özveri; öğrencisi olmaktan büyük bir mutluluk ve onur duyduğum, yol açan, yol gösteren değerli hocam Prof. Dr. Gaye Burcu Yıldız; özellikle kadın işçilerin sağlığı ile ilgili birçok soruda katkılarını esirgemeyen TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi nde birlikte görev almaktan büyük mutluluk duyduğum sevgili hocam Prof. Dr. Nilay Etiler; taşeron işçilerin kadro mücadelesine önemli katkılar sunan, kamuya geçiş sürecinde fikir alışverişi yapma olanağına sahip olduğum için kendimi şanslı addettiğim avukat Necla Yıldırım Öcal ve özellikle sosyal yardımlarla ilgili konularda katkılarını esirgemeyen değerli dostum Denizcan Kutlu... Teşekkürlerimi kabul edin, lütfen! Bu kitabı ithaf ettiğimiz Flormar işçileri... Flormar değil, direniş güzelleştirir diyerek aylardır işleri, ekmekleri ve sendikal hakları için muazzam bir direniş sergileyen Flormar işçileri, çok güzelsiniz ve iyi ki varsınız! Müsaadenizle birkaç kişisel teşekkür... Uzmanı olarak görev yaptığım ve işçi hakları ile ilgili çalışmaları her daim destekleyen Sosyal-İş Sendikası na teşekkürlerimi sunarım. Yaşamımı ve değerlerimi borçlu olduğum rahmetli annem Feray Bakır ı özlemle anmak isterim. Emeği, eşitliği ve dayanışmayı ilk senden öğrendim; sana ne kadar teşekkür etsem az. 16
Hem evimi, hem hayatımı paylaştığım, iki güzel kadın. Sevgili eşim Emine Yücel Bakır, sevgili kardeşim Özlem Bakır. Can-ı gönülden teşekkürlerimle, iyi ki varsınız! Bu kitabı Flormar ın kadın işçilerine ithaf ettik. İzninizle hem bana hem kardeşime her daim destek olan sevgili babaannem Nezihe Çizmeci ye de bu çalışmayı armağan etmek isterim. Onur Bakır 17
I. BÖLÜM ÜCRET, AGİ, FAZLA MESAİ, TATİL GÜNÜ ÇALIŞMASI 1) Asgari Geçim İndirimi (AGİ) dahil asgari ücret nasıl hesaplanır? 2019 yılı için AGİ dahil ele geçecek asgari ücret ile AGİ hesabına ilişkin tüm bilgiler yanıtımızda. Okurumuzun sorusu: Ben asgari ücretle çalışıyorum. 1600 TL maaş, 170 TL AGİ alıyorum. Elime 1770 TL geçiyor. 3 çocuğum var. Yaşları 18, 19, 24. 18 ve 19 yaşında olanlar üniversite okuyor. Eşim de çalışıyor ama AGİ almıyor. Benim ne kadar AGİ almam gerekir, öğrenebilir miyim? Gelir Vergisi Kanunu nun asgari geçim indirimini (AGİ) düzenleyen 32. maddesine göre AGİ de dikkate alınacak çocuklar şunlardır: İndirimin uygulamasında çocuk tabiri, mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan (nafaka verilenler, evlat edinilenler ile ana veya babasını kaybetmiş torunlardan mükellefle birlikte oturanlar dahil) 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocukları, eş tabiri ise, aralarında yasal evlilik bağı bulunan kişileri ifade eder. 19
Bu maddeye göre, 18 yaşını doldurmamış çocukların tümü AGİ ye dahildir. 18 yaşın altındaki çocuklarda eğitime devam edip edilmediğine bakılmaz. Ancak 18 ila 25 yaş arasındaki çocukların AGİ hesabına dahil olması için çocukların eğitimine devam ediyor olması gerekir. Kız ve erkek çocuklar bakımından bir fark yoktur. 25 yaşını doldurmuş çocuklar ise eğitimine devam etsin ya da etmesin AGİ hesabına dahil edilmez. Eğer her iki eş de çalışıyorsa, çocuklardan kaynaklanan AGİ farkı eşlerden birine ödenir. Diğer eş ise bekâr işçilere ödenen en düşük AGİ tutarını alır. Okurumuz, 18 ve 19 yaşlarında olup eğitimine devam eden çocukları için AGİ farkı alır. 24 yaşındaki çocuğu eğitimine devam etmediği için AGİ ye dahil edilmez. Çocuklardan kaynaklanan AGİ farkını eşlerden biri alabilir. Bu örnekte okurumuz AGİ farkını almaktadır. Dolayısıyla okurumuz evli, eşi çalışan, 2 çocuklu kategorisine girmektedir. Bu kategori için 2018 yılı AGİ si 197,88 TL dir. AGİ hariç asgari ücret 1.450,91 TL dir. İşçinin eline geçecek AGİ dahil asgari ücret ise 1.648,79 TL dir. Ancak bu tutar, ikinci vergi dilimine girildiğinde 1.603,12 TL ye kadar düşebilmektedir. Okurumuz 1.600 TL ücret, 170 TL AGİ aldığını belirtmiştir. Bu durumda okurumuz, ya asgari ücretli değildir ya da okurumuza ücret dışında yol, yemek gibi bir ek ödeme yapılmaktadır. Çünkü 2018 de AGİ hariç asgari ücret 1.600 TL değil, 1.450,91 TL dir. Öte yandan 2018 yılı için 170 TL lik bir AGİ yoktur. Okurumuzun alması gereken AGİ 197,88 TL dir. Dolayısıyla ya okurumuzun bordrosu yanlış düzenlenmiş ya da okurumuza yanlış bilgi verilmiştir. Gelelim 2019 a. Okurumuzun ücreti, her koşulda 2019 yılı için belirlenen yeni asgari ücretin altına düşmüştür. Dolayısıyla okurumuzun ücreti yeni asgari ücrete çekilecektir. 2019 yılı için AGİ dahil ele geçecek asgari ücret tutarları, aşağıdaki tablodan görülebilir. 20