KOD:TL.50 YAY.TAR:10.10.2011 REV.TAR:01.03.2013 REV.NO:01 SAYFA :1/5 1. AMAÇ: Hastane genelindeki sterilizasyon/dezenfeksiyon uygulamaları için sterilizasyon yöntemlerini, dezenfektan seçimi ve dezenfektanların kullanım ilkelerini belirlemektir. 2. KAPSAM: Hastanedeki tüm birimleri ve çalışanları kapsar. 3.SORUMLULAR: Enfeksiyon Kontrol Komitesi Başhemşire Yrd. Servis Sorumlu Hemşireleri/Ebeleri Merkezi Sterilizasyon Ünitesi Personeli Merkezi Sterilizasyon Ünitesi Sorumlu Hemşiresi 4. TANIMLAR: TEMİZLİK: Kir ve organik artıkların fiziksel olarak uzaklaştırılmasıdır. STERİLİZASYON: Tüm canlı organizmaların uzaklaştırılması veya öldürülmesi işlemidir. DEZENFEKSİYON: Sporlu bakteriler dışındaki mikroorganizmaların cansız ortamdan elimine edilmesidir. Yüksek seviyeli dezenfeksiyon: Tüm vejetatif bakteriler, virüsler ve mantar sporları ile bakteri sporlarının bir kısmının eliminasyonudur. Orta seviyeli dezenfeksiyon: Tüberküloz etkenleri ve diğer vejetatif bakterilerle virüs ve mantarların çoğunun inaktive edilmesidir. Düşük seviyeli dezenfeksiyon: Tüberküloz etkenleri ve zarfsız virüslere etkisiz olan, ancak bir kısım vejetatif mikroorganizmaları inaktive edebilen dezenfeksiyon seviyesidir. DEKONTAMİNASYON: Kontamine malzemenin temizlik, dezenfeksiyon veya sterilizasyon ile kullanıma elverişli hale getirilmesidir. GERMİSİT: Mikroorganizmaları tahrip eden herhangi bir madde Dezenfektan: Cansız ortamda mikroorganizmaları inaktive etmek için kullanılan maddelerdir. Antiseptik: Canlı üzerinde kullanılabilen germisitlerdir. Tablo 1: Kullanılan araç-gerece göre önerilen sterilizasyon ve dezenfeksiyon durumu Sınıflama Tanım Sterilizasyon/dezenfeksiyon önerisi Kritik araç gereçler Steril dokulara temas eden veya vasküler sisteme giren araç gereçler (cerrahi aletler, kardiyak kateterler, bazı Mutlaka steril olmalıdır Yarı-kritik araç gereçler Kritik olmayan araç gereçler endoskoplar, protezler vb.) Mukoza ve bütünlüğü bozulmuş deri ile temas eden araç gereçler (solunum ekipmanları, gastroenterolojik endoskoplar, larengeskoplar, bronkoskoplar vb.) Vücut bütünlüğü bozulmamış, sağlam deri ile temas eden araç gereçler (tansiyon aleti kılıfı, steteskop, termometre vb.) Tablo 2 : Dezenfektanların sınıflandırılması Ölen Dezenfektanlar Mikroorganizmalar Gluteraldehid % 2-3.2 Yandaki belirtilenler Formaldehit %6-8 dışında tüm Sterilizasyon veya yüksek düzey dezenfeksiyon gerektirir Orta veya düşük düzeyde dezenfeksiyon veya sadece su ve deterjanla basit temizlik önerilir. Canlı Kalan Mikroorganizmalar Dirençli bakteri sporlar,
KOD:TL.50 YAY.TAR:10.10.2011 REV.TAR:01.03.2013 REV.NO:01 SAYFA :2/5 Yüksek Düzey Perasetik asit %1 Hidrojen peroksit %6-25 mikroorganizmalar Dezenfeksiyon Sodyum hipoklorid 1000 5000 ppm (1/10 çamaşır suyu) Orta Düzey Dezenfeksiyon Düşük Düzey Dezenfeksiyon Klor dioksit (ClO 2 ) Etil/isopropil alkol %60 95 Iyodoforlar 30 50 ppm serbest iyot Fenol ve fenol bileşikleri %0.4 5 Glikoprotamin % 4 Etil/isopropil alkol < % 50 Fenol ve fenol bileşikleri %0.4 5 Iyodoforlar 30 50 ppm serbest iyot Sodyum hipoklorid 100 ppm (1/500 çamaşır suyu) Kuarterner amonyum bileşikleri % 0.4-1.6 Vejatatif bakteriler M. tuberculosis HBV dâhil çoğu virüsler Çoğu mantarlar Çoğu vejatatif bakteriler Bazı virüsler Bazı mantarlar M. aviumintracellulare Bakteri sporları M. tuberculosis Bakteri sporları Hepatit B virüsü Tablo 3: Dezenfektanların avantajları-dezavantajları DEZENFEKTAN AVANTAJLARI DEZAVANTAJLARI Glutaraldehid ( %2) (maksimum kullanım süresi 30 gün) -Korozyon yapmaz -Malzemelerle uygundur -Organik maddelerden etkilenemez -Ucuzdur. Lümenli cihazlarının dezenfeksiyonu icin kullanılmakta - Toksik, alerjik, iritan, -Kullanıcılar maske, önlük, eldiven giymelidirler -Ortam havalandırılmalıdır. -Sterilizasyon süresi uzun ( 3 saat) Hidrojen peroksit ( % 7.5 ) (maksimum kullanım süresi 21 gün) -Koku ve toksisitesi yoktur -Zararlı atık oluşturmaz -Organik kirlerin, biofilm tabakasının uzaklaştırılmasını kolaylaştırır. -Lümenli cihazlarının dezenfeksiyonu icin kullanılmakta -Bazı maddelerle (bakır, pirinç, çinko, naylon, doğal kauçuk) uyumsuzdur. -Endoskopların polimer kaplamalarına zarar verebilir. -Kullanıcılar maske, eldiven, önlük giymelidirler. Hipokloritler Alkoller (% 60-90) - Hızlı etkili - Geniş etki spektrumu -Ucuz -Toksitisesi az -Yüzeylere fiske olmuş mikropların, biofilm tabakasının uzaklaştırılmasında etkilidir. -Çabuk etkili -Toksik- alerjik etkileri yok -Su ve kurutma gerektirmez -Diğer dezenfektanlarla kombinasyondur. -Organik maddelerden oldukça etkilenir -Koroviz - Stabil değildir -Amonyak ve asitlerle Toksik bileşikler oluşturur -Tekstil ürünlerinin rengini giderir. -Çabuk buharlaşır, fark edilmez -Yanıcı -Kalıcı (rezidüel ) etkisi yok -Penetrasyonu zayıf -Temiz şartlarda etkili
KOD:TL.50 YAY.TAR:10.10.2011 REV.TAR:01.03.2013 REV.NO:01 SAYFA :3/5 -Cilt el antisepsisi temiz sert yüzeylerin dezenfeksiyonu için uygun -Uzun süreli kullanımında cildi kurutabilir -Mercek aletlerin montaj materyalini bozabilir, lastik,-plastik malzemeyi sertleştirebilir. İyodoforlar (Povidon iyot ) -İyot un ağır koku, tahriş edici etki ve kalıcı boyama özelliklerini göstermezler. -Hem antiseptik ve hem de dezenfektan olarak kullanılabilirler. -Deterjanlarla ( noniyonik ve katyonik ) kombine etki gösterirler. - Nispeten yavaş etki gösterir. - Kan varlığında aktivitelerini büyük ölçüde kaybederler -Metallere koroziv etki yapabilir -Nadiren iyot alerjisi oluşabilir. -Cilt, göz iritasyonu yapabilir. Tablo-3 (Devam) DEZENFEKTAN AVANTAJLARI DEZAVANTAJLARI Perasetik asid ( %1) -Toksik değil, çevre dostu -Organik madde varlığında aktivitesini korur. Hızlı etkili Sterilan olarak da kullanılır -Düşük ısıda bile sporosidaldir. -Lümenli cihazların dezenfeksiyonu icin kullanılmakta -Bakır, pirinc, bronz, paslanmaz celik ve galvanize demir yuzeylerde koroziv etkili - Pahalı -Dayanıksız -Kullanım süresi kısa (maksimum 24 saat) 5. UYGULAMA 5.1.El antisepsisi, El Yıkama ve Eldiven Kullanma Talimatı nda ayrıntılı olarak ele alınmıştır. 5.2.Cilt antisepsisi Cilt Antisepsisi Talimatı nda ayrıntılı olarak ele alınmıştır. 5.3.Endoskopik aletlerin sterilizasyon / dezenfeksiyon Endoskopik Cihazların Dezenfeksiyonu / Sterilizasyonu Talimatı nda ayrıntılı olarak ele alınmıştır 5.4.Yer ve yüzeylerin dezenfeksiyonu Genel Temizlik Talimatı nda ayrıntılı olarak ele alınmıştır 5.5. MEDİKAL ARAÇ ve GEREÇLERİN DEZENFEKSİYONUNDA TEMEL İLKELER Kullanıcı önlük ve eldivenini giyer, maskesini takar Tablo 1 e göre sınıflandırılan aletler ayrılabilir parçaları sökülerek bol su ve deterjanla organik kirden arındırılır. Bol su ile durulanır ve kurulanır. Isıya dayanıklı kritik ya da yarı kritik aletler paketlenerek sterilizasyon ünitesine gönderilir. Isıya dayanıklı olmayan yarı kritik aletler için yüksek düzey dezenfeksiyon çözeltisi hazırlanır, aletler dezenfektan çözeltisi içine tamamen batırılır (glutaraldehit çözeltisi kapalı kaplarda kullanılır),ilgili talimata göre işlem tamamlanır. Sadece dezenfeksiyon uygulanan aletler kolay temizlenebilir dolaplarda saklanır. Tablo 4: Hastanemizde Dezenfektanların Kullanımı Temas süresi Dezenfeksiyon Sterilizasyon Kullanım Alanı
KOD:TL.50 YAY.TAR:10.10.2011 REV.TAR:01.03.2013 REV.NO:01 SAYFA :4/5 Glukoprotamin(%4) (yüksek düzey) 20 dk - -Endoskop ve diğer Kritik cerrahi alet dezenfeksiyonunda Alkoller (%60-90) (orta düzey) Kuruyuncaya kadar - -Yüzey dezenfeksiyonu ve cilt antisepsisinde -Termometre dezenfeksiyonunda Hipokloritler (1/10 luk) (Yüksek düzey) 20 dk - -Vücut sıvılarıyla kontaminasyonda yer ve yüzey dezenfeksiyonunda -Alet dezenfeksiyonunda Hipokloritler (1/100 lük) (otra-düşük düzey) 10 dk - -Günlük yer dezenfeksiyonunda İyodoforlar (%10) ((otradüşük düzey) 10 dk - -Cilt antisepsisi ve alet dezenfeksiyonunda Kuarterner Amonyum Bileşikleri 10 dk - Yüzey ve kritik olmayan alet dezenfeksiyonunda Amin grubu (yüksek düzey) 15 dk - Yer ve yüzey dezenfeksiyonu 5.5. SERVİSLERDE KULLANILAN ARAÇ-GERECİN DEZENFEKSİYONU ARAÇ-GEREÇLER Cerrahi Aletler UYGULAMA Sterilizasyon öncesi etkili bir mekanik temizlik son derece önemlidir. Cerrahi aletler kullanıldıktan hemen sonra temizlenir Kirli atıkların aletler üzerinde kurumasına izin verilmez. Birbirine raptedilmiş cerrahi aletler (forseps veya kıskaç, pense, makas gibi) açık vaziyette temizlenir. Cerrahi aletlerin dezenfeksiyonu ve temizliği için kullanılan çözeltiler oda sıcaklığının üzerinde olmamalıdır. Temizlikten sonra aletler su ile iyice durulanır. Durulamadan hemen sonra aletler çok iyi kurutularak uygun yöntemle steril edilir.
KOD:TL.50 YAY.TAR:10.10.2011 REV.TAR:01.03.2013 REV.NO:01 SAYFA :5/5 Kişisel kullanımda %70 alkol ile silinip kuru saklanır. Ortak kullanılıyorsa önce bol su ile yıkanıp, sonra %2 klorheksidin solüsyonunda 10 dk bekletilir. Bol su ile durulanır. Kuru olarak saklanır. Dereceler Çözeltiler günlük hazırlanır ve işlem esnasında eldiven kullanılır. Ambu Aspirasyon Cihazı Kullanım sonrası hemen dezenfekte edilir. (1/100 hipoklorid ya da %70 lik alkol ile) Kullanılmadığı sürece ayda bir dezenfekte edilir. Durulanıp ve kuru saklanır. Günlük, gerekirse kullanımdan sonra haznesi boşaltılır. Alet dezenfektanı ile bağlantı yerleri, cam kısımları dezenfekte edilir, silinir, kuru saklanır. Aspiratör uç sondaları her hastadan sonra değiştirilir. Aynı hastada içinde sekresyon birikmesi durumunda değiştirilir. Oksijen Manometresi Sürekli kullanımda haftada 2 kez alet dezenfektanı ile silinir. Su haznesindeki su bitmese de 24 saatte bir steril distile su ile değiştirilir. Bir hastadan diğerine geçerken nemlendiricideki steril distile su yenilenir. Kullanılmadığı sürece kuru tutulur. Larengoskop İşlem sonrası 1/10 hipoklorit, %4 glukoprotamin veya%2 gluteraldehid ile 20 dk bekletilir, durulanır. Kuru olarak saklanır. Respiratörlerin Yüzey Temizliği Pansuman Arabaları Cerrahi Kaplar Tansiyon Aleti Steteskop Sürgü-Ördek %1 çamaşır suyu ile günlük olarak temizlenir. Kanla bulaşma söz konusu ise temizlik talimatına uygun dezenfekte edilir. Günün sonunda deterjanla temizlenip 1/10 çamaşır suyu ile silinir. Gün içinde kullanımında kan dökülmüş ise temizlik talimatına uygun hemen dezenfekte edilir. Pansuman aralarında % 70 alkol ile silinir. Böbrek küvet vb. cerrahi kaplar otoklavda steril edilir. Mümkün değilse 1/10 çamaşır suyu içinde 20 dk bekletilir. Manşeti kirlendikçe yıkanır, diğer kısımları dezenfektanla silinir. İzolasyon odalarında kullanılan tansiyon aleti ve steteskop oda dışına çıkarılmaz. Kişiye özel olması tercih edilir. Her kullanımdan sonra %70 alkol ile diyafram ve kulaklık kısmı silinir. Disposible olanlar tercih edilir. Bu imkân yoksa her kullanımdan sonra eldiven giyilerek su ile yıkandıktan sonra 1/10 çamaşır suyunda 20 dk bekletilir, durulanır ve kuru saklanır. 6: İLGİLİ DÖKÜMANLAR 6.1Genel Temizlik Talimatı 6.2. El Yıkama ve Eldiven Kullanma Talimatı 6.3. Cilt Antisepsisi Talimatı 6.4. Endoskopik Cihazların Dezenfeksiyonu / Sterilizasyonu Talimatı