Proje Adı: Doğal Renkli Organik Pamuktan Dokuma ve Örme Kumaş Elde Edilmesi Projeyi Hazırlayanlar: Prof. Dr. Ali KİREÇCİ, Arş.Gör.Züleyha DEĞİRMENCİ, Arş.Gör.H.Kübra KAYNAK Projenin Türkçe Özeti: Özet Doğal renkli pamuk doğada bulunan renkli pamuk tohumları ve ayrıca bunların genetik olarak değiştirilmesiyle üretilen tohumlardan elde edilmektedir. Organik pamuk ise tamamen doğal gübreler ve biyolojik zirai ilaçlar kullanılarak yapılan tarım işlemleri sonucu üretilir. Doğal renkli organik pamuk bu durumda renkli pamuk tohumlarının veya bunların genetik olarak değiştirilmesiyle elde edilen tohumların tamamen doğal gübreler ve biyolojik zirai ilaçlar kullanılmasıyla üretilir. Bu proje kapsamında doğal renkli organik pamuktan dokuma ve örme kumaş üretilmesi ve bu kumaşların iç çamaşırı, gecelik, pijama, bebek giysisi, nevresim takımı ve masa örtüsü gibi direk temas içinde bulunulan pek çok tekstil malzemesinin üretiminde kullanılması düşünülmektedir. Anahtar kelimeler: doğal renkli pamuk, organik pamuk, doğal renkli organik pamuk. Projenin İngilizce Özeti: Abstract Naturally colored cotton is either obtained by naturally colored cotton seeds or by modifying naturally colored cotton seed genetically. Organic cotton is produced by totally natural fertilizers and biological agricultural drugs. Therefore naturally colored organic cotton is produced by naturally colored cotton seeds or genetically modified naturally colored cotton seed with totally natural fertilizers and biological agricultural drugs. In this project, it is planned to produce woven and knitted fabrics by naturally colored organic cotton and to change these fabrics into the end products that human directly contacts such as undergarments, sleeping clothes, baby clothes, bed sheets and table covers. Key words: naturally colored cotton, organic cotton, naturally colored organic cotton. Proje: 1.GİRİŞ Gelişen teknolojiyle birlikte insan hayatı kolaylaştırılmaya çalışılsa da kullanılan zararlı maddeler yaşam kalitesini bozmaktadır. Günümüz insanı artık daha geniş düşünmekte ve
doğala dönüş için yollar aramaktadır. Yenilen yiyecekler başta olmak üzere giysilerde ve evlerde organik ürünler kullanılmaya çalışılmaktadır. Bu da organik tekstil ürünlerine karşı sempatiyi hergün daha da arttırmaktadır. Organik pamuk tamamen doğal gübreler ve biyolojik zirai ilaçlar kullanılarak yapılan tarım işlemleri sonucu üretilir. Organik pamuğun kullanım alanları normal pamuğun kullanıldığı yerlerden pek farklı değildir ancak özellikle hassasiyet gerektiren alerjik bünyeler, çocuklar ve yaşlılar için iç çamaşırlarında, pijamalarda, çarşaflarda ve yastık kılıflarında organik pamuğun kullanılması bu kişiler için daha avantajlıdır. Beyaz altın olarak bildiğimiz pamuk, çok eskiden doğada renkli formlarda yetişiyordu. Zamanla insanlar pamuktan ürettikleri giysileri istedikleri renge boyayabilmek için saf beyaz pamuk ıslah etti. Beyaz pamuk popüler oldu, renkli pamuk ise adeta unutuldu. Doğal renkli pamuk doğada bulunan renkli pamuk tohumları ve ayrıca bunların genetik olarak değiştirilmesiyle üretilen tohumlardan elde edilmektedir. Doğal halde beyaz, yeşil, kahverengi ve bu renklerin tonlarında bulunmakla beraber diğer renklerin elde edilebilmesi için genetik çalışmalar dünya genelinde ve ülkemizde devam etmektedir. Çevre dostu elyaf olarak da anılan doğal renkli pamuk pazarı tüm dünyada hızla büyümeye devam ederken ülkemizde doğal renkli pamuk üzerine yapılan çalışmaları yürüten belli başlı kurumlar: a) Nazilli Pamuk Araştırma Enstitüsü b) Çukurova Üniversitesi Ziraat Mühendisliği Bölümü c) Kahramanmaraş Üniversitesi Ziraat Mühendisliği Bölümü 2.DOĞAL RENKLİ ORGANİK PAMUK Doğal renkli organik pamuk ise hiçbir kimyasal madde kullanılmaksızın; renkli pamuk tohumunun doğal gübreler ve biyolojik zirai ilaçlarla yetiştirilmesi ile elde edilir. Konvansiyonel pamuğa göre tamamen doğal yöntemlerle üretilen organik pamuk, üretim şekli nedeniyle tarım yapılan toprağın korunmasını sağlamakta ve sürdürülebilir tarıma olanak vermektedir. Kumaş haline gelmiş ürün herhangi bir kasar, merserizasyon, boyama ve apre işlemlerine gerek kalmaksızın konfeksiyona hazır hale gelir. Bu ürün tercih edildiği takdirde: Doğal renkli organik pamuk kullanımı ile ortadan kaldırılan boyama işlemleri sırasında kullanılan enerji, su, boya ve yardımcı maddelerin maliyeti elimine edilir.
Pamuk üretimi sırasında kimyasal madde kullanılmadığından ürün sağlığa zararlı etki oluşturmaz. Boyama işlemi sonucu kumaşın sahip olduğu ağır metaller, fenoller, kanserojen ve alerjik boyar maddelerin insan sağlığına olumsuz etkileri ortadan kalkar. Doğaya bırakılan boyalı atık suların çevredeki canlılar üzerindeki olumsuz etkileri elimine edilir. Ekolojik denge korunur. Su kaynaklarının gereksiz kullanımı engellenir. Doğanın zararlı pestisitlerden arınması sağlanır ve daha verimli topraklar ortaya çıkar. Doğal renkli organik pamuk ile katma değeri yüksek tekstil mamulleri üretilir. 3.PROJE ÖN ÇALIŞMASI Proje kapsamında Gaziantep Üniversitesi araştırma Fonu tarafından desteklenen Doğal Renkli Pamuktan Elde Edilen Kumaşların Performanslarının Saptanmasıyla Katma Değeri Yüksek Dokuma ve Örgü Kumaşların Üretilebilirliğinin Araştırılması isimli proje ön çalışma olarak düşülmüştür. Söz konusu çalışmada Sanko Holding İşletmelerinde doğal renkli ve beyaz pamuktan örgü ve dokuma bükümlü karde iplikler aynı şartlarda üretilmiştir. Üretilen dokuma ve örgü bükümlü ipliklerin düzgünsüzlük ve mukavemet değerleri incelenmiş ve devetüyü rengindeki pamuk ipliklerinin beyaz pamuk iplikleriyle benzer özellikler gösterdiği görülmüştür. Buradan yola çıkarak bu ipliklerden dokuma ve örgü kumaşlar üretilmiş ve bu ürünlerin performans değerleri incelenmiştir. Sonuçlar göstermektedir ki doğal devetüyü renkli pamuktan üretilen kumaşlar konvansiyonel beyaz pamukla üretilen kumaşlarla aynı kalitede tekstil ürünü olabilecektir. Tekstil endüstrisinde beyaz pamuktan üretilmiş olan kumaşlar beyaz renkli olarak kullanılacaklarsa ağartma, renkli olarak kullanılacaklarsa boyama işlemine tabi tutulurlar. Bu sebeple beyaz renkli pamuktan üretilmiş olan dokuma ve örgü kumaşlar doğal devetüyü rengindeki kumaşın rengine boyanmıştır. Boyama sonrasında dokuma ve örgü kumaşlara kullanım yerlerine göre farklı performans testleri uygulanmıştır. Bu amaçla üretilen kumaşlar şöyledir: 1) Beyaz pamuktan örgü kumaş 2) Doğal devetüyü renkli örgü kumaş 3) Devetüyü rengine boyanmış örgü kumaş 4) Beyaz pamuktan dokuma kumaş 5) Doğal devetüyü renkli dokuma kumaş
6) Devetüyü rengine boyanmış dokuma kumaş Bu çalışma sonuçları şöyle özetlenebilir: Bu projede kullanılan doğal renkli pamuk tipi, gene bu çalışmada kullanılan beyaz pamuk tipinden daha düşük kalite değerlerine sahip olmasına rağmen, Türkiye de çoğunlukla kullanılan beyaz pamuk tipleri ile aynı kalite sınıfında yer almaktadır. Genel kabullerin aksine, doğal renkli pamuk ipliğinin sahip olduğu kalite değerleri mukavemet özelliğinin haricinde beyaz pamuk ipliğinin özellikleri ile benzer ya da beyaz pamuk ipliğinden daha iyi olarak saptanmıştır. Bir diğer dikkat çekici sonuç ise büküm katsayısı değerinin 3,7 den 4,2 ye çıkarılmasının doğal renkli pamuk ipliğinin mukavemet değerinin %6 lık artışına sebep olurken, beyaz pamuk ipliğinin mukavemet değerinin %12 lik artışına sebep olmasıdır. Bu proje kapsamında üretilen doğal renkli örgü kumaş numunelerinin performans özellikleri göz önüne alındığında, doğal renkli örgü kumaşın boncuklanma dayanımı, aşınma dayanımı, may dönmesi gibi özellikler açısından beyaz ve boyalı örgü kumaşla yakın özellikler gösterdiği görülür; boyutsal dayanım açısından diğerlerinden daha iyi olan doğal renkli pamuğun çarpılma değeri daha fazladır. Doğal renkli örgü kumaş elyaf iplik mukavemet değerlerinin de düşüklüğüne bağlı olarak düşük mukavemet davranışı göstermektedir ancak bu değer beyaz ve boyalıdan çok ta farklı değildir. Hava geçirgenliği sonuçlarına bakıldığı zaman boyalı kumaşın en geçirgen olduğu ancak beyaz ve doğal renkli kumaşın yakın geçirgenliklere sahip olduğu saptanmıştır. Doğal renkli kumaşın buruşma dayanımı gayet iyidir. Yanma davranışları incelendiğinde her ne kadar yakın sonuçlar görülse de doğal renkli örgü kumaşın daha geç yandığı yadsınamaz bir sonuçtur. Yapılan performans testleri doğal renkli örgü kumaşın performans açısından boyalı ve beyaz kumaşla benzer özellikler gösterdiği sonucunu doğurur. Doğal renkli örgü kumaşlar haslık açısından değerlendirilmiş yıkama, sürtme, ter, kuru temizleme ve tükürük haslıkları testlerine tabi tutulmuşlardır. Bu testlerin sonucunda kumaşların akma ve lekeleme sonuçları iyidir. Yalnızca yıkama ve ter haslıkları testleri sonrasında renklerde koyulaşma meydana gelmiştir ki bu koyulaşma renk değişmesi boyutunda değildir. Kumaşlara uygulanan ıslanma testleri kumaşların suya karşı davranışlarının benzer olduğunu yalnızca boyalı kumaşın biraz daha emici olduğunu göstermiştir ki bu da boyalı örgü kumaşın yapısı ile ilgili değil boyama sırasında uygulanan işlemlerle ilgilidir. Kumaşlar konfor açısından değerlendirilmiş ve konfor testleri her üç kumaşın da yakın özelliklere sahip olduğunu göstermiştir. Bu özellikleri de göz önünde bulundurularak yazlık giysi olması tasarlanan kumaşlara UV geçirgenliği testi de uygulanmış ve doğal renkli kumaşın Ultraviyole korumasının boyalı kumaşın yaklaşık üç katı olduğu bulunmuştur. Yapılan tüm bu testler göstermiştir ki doğal renkli örgü kumaş boyalı kumaşla yakın özellikler gösterse de yanma, UV, boyutsal dayanım ve aşınma gibi kritik
testler doğal renkli kumaşın daha iyi olduğunu gösterir. Dolayısıyla özellikle yazlık giysi olarak doğal renkli örgü kumaş daha konforludur. Bu proje kapsamında üretilen doğal renkli dokuma kumaş numunelerinin performans özellikleri göz önüne alındığında, yırtılma mukavemeti, kopma mukavemeti, boncuklanma dayanımı ve aşınma dayanımı açısından doğal renkli dokuma kumaş numunelerinin boyalı ve beyaz numunelerden kullanım performanslarını etkilemeyecek kadar farklılığa sahip olduğu söylenebilir. Doğal renkli dokuma kumaş numunelerinde gözlemlenen kumaşın bir yönünde çekme ve diğer yönünde uzama şeklindeki yıkama sonrası boyutsal dayanım sonuçları ise son üründe kullanım açısından beyaz ve boyalı kumaş tiplerine göre daha sıkıntılı sonuçlar doğurabilir. Diğer yandan uydun doku tipinin seçilmesiyle doğal renkli dokuma kumaş numunelerinde görülen çarpılma sonucu neredeyse ortadan kaldırılabilir. Haslık değerleri incelendiğinde, doğal renkli dokuma kumaş numuneleri boyalı dokuma kumaş numuneleri ile karşılaştırıldığında ışık haslığı dışında oldukça yakın değerlere sahiptirler. Işık haslığı değerlerinin iyileştirilmesi amacıyla yaş işlem uygulamaları araştırılmaları yapılabilir. Yıkama haslığı açısından renk solmasının aksine koyulaşma gösteren doğal renkli dokuma kumaş numuneleri için bu koyulaşma değerinin kullanıcı açısından bir hoşnutsuzluk yaratmayacağı düşünülmektedir. Doğal renkli dokuma kumaş numunelerinin bağıl su buharı geçirgenliği, ısıl soğurganlık ve ısıl direnç özellikleri incelendiğinde bu kumaşların yazlık giysi üretimine uygun olacağı sonucuna varılmaktadır. Bu kumaşların yazlık giysilik olarak kullanılmasında sağlayacağı çok önemli bir katkı ise UV koruma özelliklerinin beyaz ve boyalı kumaş tiplerine göre fevkalade iyi olmasıdır. Doğal renkli dokuma kumaşların kullanım performansını olumsuz etkileyebilecek bir özelliği su emiciliğinin düşük olmasıdır. Ancak bu konuda kullanım performansı açısından kesin bir karar verilmeden önce laboratuarda yapılan su emiciliği testine ilaveten kullanıcı testlerinin yapılması da düşünülmeli ve boyalı ya da beyaz dokuma kumaş tipine göre nasıl bir farklılık gösterdiği saptanmalıdır. Sonuç olarak, doğal renkli pamuk iplik, örgü kumaş ve dokuma kumaş üretimi aşamalarında tekstil işletmesine herhangi bir ilave sorun getirmemektedir. Üretim aşamasında çalışmaların arttırılmasıyla şüphesiz ürün kalite değerleri dahi arttırılabilecektir. Diğer yandan dokuma ve örgü kumaş numunelerine uygulanan performans testlerinin sonuçları doğal renkli pamuğun katma değeri yüksek ürün üretiminde kullanılmaya uygun olduğu sonucuna ulaşmaktadır. 4.PROJENİN AMACI İnsan sağlığı açısından üretiminden son kullanımına kadar hiçbir kimyasal işleme maruz kalmaksızın doğal olarak renklendirilmiş dokuma ve örme kumaş elde edilmeye çalışılacaktır.
Söz konusu kumaşın iç çamaşırı, gecelik, pijama, bebek giysisi, nevresim takımı ve masa örtüsü gibi direk temas içinde bulunulan pek çok alanda kullanılması olasıdır. 5.PROJENİN TİCARİ YÖNÜ Bu konuda yapılan çalışmalar incelendiğinde, çalışmaların doğal renkli pamuk lifi eldesi, bunların beyaz pamuk lifi ile karşılaştırılması üzerinde yoğunlaştığı, doğal renkli organik pamuk lifinden üretilen iplik ve kumaş özelliklerine ilişkin az sayıda çalışma olduğu görülmektedir. Doğal renkli pamuktan üretilen kumaşların performansının detaylı bir şekilde incelendiği ön çalışma bu liflerden dokuma ve örgü kumaş üretilebildiğini kanıtlamıştır. Dolayısıyla bu projede elde edilecek ürünlerin son kullanıma yönelik olarak verimli bir şekilde kullanılması planlanmaktadır. Bu araştırmaların tamamlanmasıyla literatürdeki boşluk doldurulacak ve bunun yanı sıra doğal renkli organik pamuğun ticari bir anlam kazanacaktır. 6.KAYNAKLAR [1] Feodorov, V., 1941. Tabii Renkli Lif Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. Sovyetler Birliği Tekstil Sanayi Bakanlığı Dergisi, No: 10. Moskova-Sovyetler Birliği. [2] Feodorov, V., 1943. Tabii Renkli Pamuklar. Sovyetler Birliği, Tekstil Sanayi Bakanlığı Dergisi, No: 12. Moskova-Sovyetler Birliği. [3] http://www.tzob.org.tr/tzob/tzob_urun_rapor/rapor_2003_pamuk.htm [4] Türkiye 2. Ekolojik Tarım Sempozyumu 14-16 Kasım 2001 [5] Türkiye VI. Pamuk, Tekstil VE Konfeksiyon Sempozyumu Bildirileri 24-25 Nisan 2003, Antalya [6] Gaziantep Üniversitesi Araştırma Projeleri Yönetim Birimi, MF.09.01 kodlu Doğal Renkli Pamuktan Elde Edilen Kumaşların Performanslarının Saptanmasıyla Katma Değeri Yüksek Dokuma ve Örgü Kumaşların Üretilebilirliğinin Araştırılması proje, Temmuz 2010.