BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK ARAŞTIRMALARI ÇALIŞMA GRUBU Önder SÖZEN Koordinatör 19.03.2014
SUNU PLANI Çalışma Grubu Bağlı Enstitüler/İstasyonlar Dünya ve Türkiye de Büyükbaş Hayvancılık Verileri Devam Eden, Sonuçlanan, Uygulamaya Aktarılan Projeler ve Bütçeleri Sorunlar, Yapılan Çalışmalar ve Hedefler 2
BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK ÇALIŞMA GRUBU
BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK ARAŞTIRMALARI ÇALIŞMA GRUBU Önder SÖZEN Koordinatör Yusuf KAPLAN Zir. Yük. Mühendisi Sezer ÖZ Veteriner Hekim 4
ÇALIŞMA GRUBU AFA VE GÖREVLERİ AFA :Büyükbaş Hayvancılık Programlar: Islah ve Yetiştirme -Yüksek Hayvan Besleme -Orta Büyükbaş hayvancılığı geliştirmek amacıyla; Hayvan ıslahı ve biyoteknolojik uygulamalar, Yetiştirme sistemleri, Büyükbaş hayvan besleme konularında projeler hazırlanması ve takibi, Yapılan araştırma sonuçlarının ulusal ve uluslararası alanda yayınlanması, Sektörle ilgili her türlü bilimsel ve teknolojik gelişmelerin izlenmesi, Sektör paydaşları ile işbirliği yapılmasıdır. 5
ENSTİTÜ/İSTASYON 6
TAGEM ARAŞTIRMA BİRİMLERİ - ARAŞTIRMACILARIN NİTELİKLERİ 1. Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/ANKARA 2. GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü/DİYARBAKIR 3. Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/KONYA 4. Doğu Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/ADANA 5. Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü/ERZURUM 6. Koyunculuk Araştırma İstasyonu Müdürlüğü/BALIKESİR Toplam: 109 Araştırmacı (Büyükbaş, Küçükbaş ve Genetik Kaynaklar ) 7
İSTASYON/ENSTİTÜ YAYINLARI-EĞİTİM DOĞU AKDENİZ TAE BAHRİ DAĞDAŞ UTAE DOĞU ANADOLU TAE GAP ULUSLARARASI TAEM KOYUNCULUK Aİ GAP TAE HAYVANCILIK MAE TOPLAM Ulusal yayın 32 76 31 10 100 5 402 656 Uluslararası yayın 9 29 14 5 13-71 141 TOPLAM 41 105 45 15 113 5 473 797 5 ülkeden 72 araştırıcıya gerek ülkemizde ve gerekse yurtdışında eğitim verilmiştir. 31 i yurtiçi 3 ü yurt dışı olmak üzere toplam 214 araştırmacı eğitim almıştır. 8
DÜNYA VE TÜRKİYE DE BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIK VERİLERİ 9
DÜNYA, AVRUPA VE TÜRKİYE DE SIĞIR VARLIĞI Yıllar Dünya Avrupa Türkiye 2003 1.347.116.667 138.490.906 9.788.102 2004 1.367.260.622 134.507.672 10.069.346 2005 1.387.356.519 131.012.940 10.526.440 2006 1.409.226.897 128.492.288 10.871.364 2007 1.428.247.673 128.157.922 11.036.753 2008 1.446.820.228 127.565.064 10.859.942 2009 1.459.917.162 126.015.000 10.723.958 2010 1.472.060.188 124.453.162 11.369.800 2011 1.471.870.014 121.317.422 12.386.337 2012 1.485.211.784 121.524.094 13.914.912 DEĞİŞİM (%) 10-14 42 Kaynak: TÜİK-FAO 10
TÜRKİYE NİN KÜLTÜR, MELEZ, YERLİ SIĞIR VARLIĞI YIL SIĞIR SAYILARI KÜLTÜR MELEZ YERLİ 2003 1.940.506 4.284.890 3.562.706 2004 2.109.393 4.395.090 3.564.863 2005 2.354.957 4.537.998 3.633.485 2006 2.771.818 4.694.197 3.405.349 2007 3.295.678 4.465.350 3.275.725 2008 3.554.585 4.454.647 2.850.710 2009 3.723.583 4.406.041 2.594.334 2010 4.197.890 4.707.188 2.464.722 2011 4.836.547 5.120.621 2.429.169 2012 5.679.484 5.776.028 2.459.400 DEĞİŞİM (%) 193 35-31 Kaynak: TÜİK 11
DÜNYA, AVRUPA VE TÜRKİYE DE MANDA VARLIĞI Yıllar Dünya Avrupa Türkiye 2003 171.674.884 238.762 113.356 2004 174.138.073 279.706 103.900 2005 177.084.993 266.096 104.965 2006 180.634.680 229.667 100.516 2007 184.054.082 257.050 84.705 2008 187.163.322 323.234 86.297 2009 190.204.807 335.477 87.207 2010 192.875.380 390.597 84.726 2011 195.445.646 379.447 97.632 2012 198.883.259 372.838 107.435 DEĞİŞİM (%) 16 56-5 Kaynak: TÜİK-FAO 12
DÜNYA BÜYÜKBAŞ ET VE SÜT ÜRETİM MİKTARLARI (TON) YIL SIĞIR ETİ MANDA ETİ TOPLAM KIRMIZI ET İNEK SÜTÜ MANDA SÜTÜ Toplam SÜT (İnek+Manda+Koyun+Keçi) 2003 56.066.473 2.849.747 70.457.954 492.872.488 66.511.547 580.363.263 2004 57.180.542 2.799.664 71.844.593 519.789.742 73.504.348 616.291.005 2005 59.310.844 2.998.891 74.991.658 546.187.696 78.778.219 649.059.910 2006 60.990.466 3.142.346 76.948.129 562.788.750 81.064.873 668.435.619 2007 62.505.217 3.282.798 79.003.182 575.021.908 84.277.570 684.494.722 2008 62.574.093 3.352.456 79.247.673 587.455.170 85.485.224 698.204.262 2009 63.041.282 3.440.729 79.880.156 591.599.237 88.334.121 705.942.873 2010 63.172.915 3.501.364 80.114.932 602.444.397 92.223.265 721.823.000 2011 62.941.713 3.532.094 80.084.588 612.773.765 95.674.355 736.074.347 2012 63.288.582 3.597.340 80.656.487 625.753.801 97.417.135 751.139.576 Değişim (%) 12,8 26 14,4 27 46,4 29,4 *Toplamda Payı (%) 78,4 4,4 83,3 13 *2012 yılı itibariyle hesaplanmıştır Kaynak: FAO 13
TÜRKİYE'DE YILLARA GÖRE BÜYÜKBAŞ ET ÜRETİMİ (TON) Büyükbaş Et Üretimi Kesilen Hayvan Başına Ortalama Karkas Ağırlığı (Kg) Yıl SIĞIR MANDA TOPLAM SIĞIR MANDA 2003 290.454 1.709 292,163 183 179 2004 365.000 1.950 366,950 197 198 2005 321.681 1.577 323,258 197 177 2006 340.705 1.774 342,479 195 184 2007 432.406 1.989 434,395 216 209 2008 370.619 1.334 371,953 213 184 2009 325.286 1.005 326,291 217 207 2010 618.584 3.387 621,971 238 215 2011 644.906 1.615 646,521 251 223 2012 799.344 1.736 801.080 286 234 DEĞİŞİM (%) 176 2 56 31 Kaynak TÜİK 14
Yıl MANDA SIĞIR TOPLAM Hayvan Başına Süt Verimi MANDA SIĞIR 2003 48.778 9.514.138 9.562.916 0,8 1,8 2004 39.279 9.609.325 9.648.604 0,9 2,4 2005 38.058 10.026.202 10.064.260 0,9 2,5 2006 36.358 10.867.302 10.903.660 0,9 2,5 2007 30,375 11.279.340 11.309.715 0,9 2,6 2008 31.422 11.255.176 11.286.598 0,9 2,7 2009 32.443 11.583.313 11.615.756 1 2,8 2010 35.487 12.418.544 12.454.031 1 2,8 2011 40.372 13.802.428 13.842.800 1 2,8 2012 46.989 15.977.838 16.024.827 1 2,9 2003-2012 % DEĞİŞİM -4 68 25 61 2011 Yılı AB (27) = 6,4 Kaynak: eurostat TÜRKİYE'DE YILLARA GÖRE BÜYÜKBAŞ SÜT ÜRETİMİ (TON) Kaynak TÜİK 15
Yıl Sığır Eti (%) BÜYÜKBAŞ ET VE SÜT ÜRETİMİNİN TOPLAM ÜRETİMDEKİ % PAYLARI Manda Eti (%) İnek Sütü (%) Manda Sütü (%) 2003 79,2 0,5 89,7 0,5 2004 81,7 0,4 90,0 0,4 2005 78,6 0,4 90,3 0,3 2006 77,7 0,4 90,9 0,3 2007 75,0 0,3 91,5 0,2 2008 76,8 0,3 91,9 0,3 2009 78,8 0,2 92,4 0,3 2010 79,2 0,4 91,7 0,3 2011 83,0 0,2 91,7 0,3 2012 87,3 0,2 91,8 0,3 Kaynak:TÜİK 2011 YILI TÜRKİYE VE AB ÜLKELERİ KİŞİ BAŞI ET TÜKETİMİ (Kg) ÜLKELER Sığır Domuz Piliç Koyun-Keçi TOPLAM Türkiye 10,7 0,0 19,3 1,5 31,5 AB Ülkeleri 15,7 40,7 18,1 2,6 77,1 16
DEVAM EDEN, SONUÇLANAN VE UYGULAMAYA AKTARILAN PROJELER VE BÜTÇELERİ 17
YILLARA GÖRE TAGEM PROJELERİNİN DAĞILIMI YILLAR 1996-2006 SONUÇLANAN BÜYÜKBAŞ PROJE SAYISI 29 2007 3 2008 2 2009 2 2010 3 2011 1 2012 1 2013 6 TOPLAM 47 Yeni Teklif : 4 Sonuçlanan : 2 2014 Devam Eden :12 (Alt Proje Sayısı :16) HAYVANSAL ÜRETİM ARAŞTIRMALARI PROJESİ BÜTÇESİ (BİN TL) 18
BANDIRMA BİYOTEKNOLOJİ MERKEZİ PROJESİ Hayvancılıkta verim ve kaliteyi artırmaya yönelik biyoteknolojik ve genetik uygulamalarla moleküler düzeyde ıslah çalışmalarının yapılması, Evcil hayvan genetik materyalinin dondurularak korunması ve kullanımı amacıyla sperma ve embriyo bankasının kurulması, 2013-2017 8 Milyon TL Suni tohumlama, embriyo transferi, babalık testi gibi genetik çalışmaların yapılması amaçlanmaktadır. 19
HALK ELİNDE ANADOLU MANDASININ ISLAHI ÜLKESEL PROJESİ Amacı: Yerli manda varlığımızın ve yetiştiriciliğinin yeniden canlandırılması, Hızlı azalışının önlenmesi, Bu üretim kolundan elde edilen verim ve gelirin artırılması, amacıyla Halk Elinde Anadolu Mandasının Islahı Ülkesel Projesi 2011 yılında uygulamaya konulmuştur, Yerli mandalar et, süt ve döl verimleri bakımında ıslah edilerek kaliteli ve uygun damızlık kullanımı ile verim seviyeleri yükseltilecektir. 20
HALK ELİNDE ANADOLU MANDASININ ISLAHI ÜLKESEL PROJESİ Kazanımlar: 2010 yılında 84.726 e düşen manda sayısı uygulanan proje İle 2012 yılında 107.435 başa çıkmasına katkı sağlamıştır. Manda yetiştiricilerinde ıslah bilinci oluşturularak kayıt tutma alışkanlığı kazandırılmıştır. Ülkemizde ilk defa mandalardan bu büyüklükte verim kaydı alınmıştır. Yetiştirici sahip olduğu hayvanların verimlerinin artırılması için yapılan çalışmaya fiilen iştirak etmiş ve çalışmalar süresince teknik bilgi ve deneyimini artırma olanağına sahip olmuştur. Damızlık Manda Yetiştirici Birlikleri projenin yürütüldüğü illerde bu proje ile aktif görev almıştır. 21
HALK ELİNDE ANADOLU MANDASININ ISLAHI ÜLKESEL PROJESİ Proje Paydaşları Personel Sayıları TOPLAM 16 İL Üniversiteler 9 Öğretim Üyeleri (Proje Lideri) Enstitü/İstasyon Proje Lideri Proje Teknik Eleman Sayısı Proje Uygulanan Damızlık Manda Yetiştiricileri Birliği Sayısı 10 6 21 16 22
ANADOLU ALACASI GELİŞTİRME PROJESİ AMACI: Ülke şartlarına uygun, test edilmiş boğalar geliştirmek, Kaliteli sperma üretiminde dışa bağımlılığı azaltmak, Kısa sürede hayvanlarda genetik ilerleme sağlamak, İleri teknolojilerin ülkemize yerleşmesine öncülük etmek, İthal hayvan ve spermalarla gelecek riskleri azaltmak. BEKLENEN ÇIKTILAR: Üstün verimli ineklerden bir yılda birden çok yavru alınması sağlanacak, Genetik ilerleme hızlandırılacak, her yıl 15-20 boğa seçilecek, Yaklaşık 1 milyon doz/yıl sperma üretimi yapılacak, (Bu boğalardan bu güne kadar 308.000 doz sperma üretilmiştir) 23
ALT YAPI-HAYVAN MATERYALİ Proje Kompleksinde Yer Alan Üniteler; Yönetim (Sistem) binası Nizamiye (Giriş) binası 5 adet ahır ünitesi Biyoteknoloji Laboratuvarı Sağımhane Jenaratör Binası Gübre Separatörü Gübre silosu (2 adet) Yem Hazırlama Ünitesi (5 ton/saat) 24
EMBRİYO TRANSFERİ, PERSONEL VE DARBOĞAZLAR Embriyo Transfer Sayısı :1704 Projede Görevli Personel Sayısı: Doğan Buzağı Sayısı :363 Zooteknist :10 Biyolog :1 Veteriner Hekim :6 Vet. Sağ. Tek. :1 Darboğazlar: Konusunda uzman araştırmacı ve uygulamacı personel temin etme güçlüğü, Sürünün hastalıklardan ari kalabilmesinin sürdürülebilirliğinin güçlüğü, Donör hayvan bulma güçlüğü, BÜTÇESİ (BİN TL) 25
SONUÇLANAN PROJELER 2010-2011 2.3 Milyon TL Lalahan Biyoteknoloji Merkezi Projesi Boğa Test Merkezi (120 baş kapasiteli), Üstün genetik kapasiteye sahip boğa adaylarının spermalarının sağım, dondurma ve depolanması sağlanıyor, Sperm üretimi kapasitesi 2 milyon doz/yıl Evcil hayvan genetik kaynakların korunması amacıyla gen bankası oluşturuldu,(5 tür ve 30 ırka ait genetik materyal) Embriyo Transferi, Genetik ve Hayvan Besleme Laboratuvarı Embriyo transferi konusunda eğitim verilmekte, Babalık testi, ET ve Cinsiyeti belirlenmiş embriyolar, İn vitro fertilizasyon konularında biyoteknolojik çalışmalar yürütülmektedir. Laboratuvar son teknoloji alet ve ekipmanlarla donatılmıştır. 26
SONUÇLANAN PROJELER Sığırlarda recto-vaginal metot yardımıyla sun i tohumlamanın uygulanması Sığır embriyolarının vitrifikasyon tekniğini ile dondurulması Mini payet (0.25 ml) içinde sulandırılmış boğa spermalarının sıvı azot buharında dondurulması ve yerli sulandırıcı geliştirilmesi Yetiştirici Şartlarında Embriyo Transferinin Uygulanabilirliğinin Araştırılması Cinsiyeti Belirlenmiş Sığır Embriyosu Üretimi ve Geliştirilmesi Etçi Boğalar (ŞAROLE VE SARI ALACA) Kullanılarak Yerlİ Irk (DAK) İneklerden Elde Edilen Et Üretiminin Artırılması AR-GE PROJESİ Antibakteriyel thermoplastikelastomer,% 100 geri dönüşür malzemeden üretilecek buzağı besleme biberonu üretim ar-ge ve uygulama projesi TAGEM-13/AR-GE/30 27
TÜBİTAK 1007 PROJELERİ BALYA SİLAJI ÜRETİM TEKNİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ 105G086 (2006-2010) Ülkemizde ilk kez rulo balya ve rulo balya silajı yapan Balya Makinesi geliştirilerek Türk çiftçisinin hizmetine sunulmuştur. Rulo balya silajı, kaba yemlerin depolanması esnasındaki besin madde kayıplarını en aza indirdiği ve geleneksel silolama yöntemine göre daha az yatırım gerektirdiği için avantajlı bir silolama yöntemidir. Ülkemizde ilk yerli üretimi gerçekleştirilen rulo balya makinesi için TPE tarafından faydalı model belgesi verilmiştir. 28
TÜBİTAK 1007 PROJELERİ Modern Biyoteknolojik Yöntemler Kullanılarak Dondurulmuş Koç Sperması ve Cinsiyeti Belirli İnek Embriyosu Üretimi Projesi Koç spermasının dondurulması amacıyla geliştirilen sulandırıcılar ile dondurup çözmede görülen akrozom hasarları en az seviyeye indirilerek küçükbaş hayvanlarda suni tohumlama ile döl tutma başarısı yükseltilmiştir. Sığır embriyolarının dondurulmasında yeni protokoller geliştirilmiş ve cinsiyeti belirli inek embriyosu 7. günde cinsiyeti tespit edilerek taşıyıcılara nakledilmiş ve gebelik elde edilmiştir. 29
BÜYÜKBAŞ HAYVANCILIKTA KARŞILAŞILAN SORUNLAR, YAPILAN ÇALIŞMALAR VE HEDEFLER 30
SORUNLAR, YAPILAN ÇALIŞMALAR VE HEDEFLER Sorunlar Yapılan çalışmalar Hedefler Sığır Varlığımızın Düşük Verimli Yerli Irklardan Oluşması Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı Ülkesel Projesi Anadolu Alacası Geliştirme Projesi Sperma ve Embriyo Üretimine Yönelik Çalışmalar Ülkesel ve bölgesel ıslah çalışmalarının yapılması Et açığının kapatılmasına yönelik kullanma melezlemesi üzerine araştırmalar yapmak Yerli ırkların verim kapasitelerinin artırılması konusunda araştırmalar yapmak Embriyo Transfer çalışmalarını uygulamaya aktarılmasını sağlamak (uygulayıcılara yönelik eğitim) ve embriyo üretimi yaparak yetiştiricilerin kullanımına sunmak (özel sektör ile işbirliği) 31
SORUNLAR, YAPILAN ÇALIŞMALAR VE HEDEFLER Sorunlar Yapılan çalışmalar Hedefler Düşük Döl Verimi, Gebelik Oranı ve Üreme Problemleri Üremede kullanılan biyoteknolojik yöntemlerin geliştirilmesine yönelik projeler Yetersiz Beslemeye Dayalı Sorunlar Kaba Yem Saklama Yöntemleri, Yem Katkı Maddeleri, Alternatif Yem Maddeleri Enstitülerin araştırma teknik altyapıları geliştirilerek bu yönde araştırmalar desteklenecektir. 32
SORUNLAR, YAPILAN ÇALIŞMALAR VE HEDEFLER Sorunlar Yapılan çalışmalar Hedefler Enstitülerin Alt Yapı ve Beşeri Kapasite Sorunu Lalahan ve Bandırma Biyoteknoloji Merkezinin Kurulması Projesi Enstitülere Yeni Kadro Tahsisi Enstitü Personeline Dil Eğitim Kursları Enstitü Personeline Yurtdışı Eğitim ve Araştırma Olanakları Enstitü personeline ilave olarak kısa süreli yurtiçi ve yurtdışı eğitim ve teknik destek sağlanması Uluslararası proje ortaklığı ve bilgi değişimi faaliyetlerinin özendirilmesi Hayvancılık Merkez Araştırma Enstitüsü bünyesinde Uluslararası Araştırma ve Eğitim Merkezi projesinin uygulanması 33
TEŞEKKÜRLER www.gsb.gov.tr