SAYI: 2014/2 MART 2014 TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ 8 Mayıs 2014
BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ (Mart 2014) i
İÇİNDEKİLER 1. Giriş... 5 2. Krediler... 10 a) Takipteki Alacaklar... 17 3. Menkul Değerler Portföyü... 19 4. Mevduat... 23 5. Yurtdışı Bankalara Borçlar... 28 6. Özkaynaklar ve Sermaye Yeterliliği... 32 7. Kârlılık... 36 ii
TABLOLAR Tablo 1: Seçilmiş Bilanço Kalemleri... 6 Tablo 2: Seçilmiş Rasyolar (%)... 9 Tablo 3: Banka Grupları Bazında Kredilerin Gelişimi... 12 Tablo 4: Türleri İtibarıyla Krediler... 13 Tablo 5: Kredi Türleri ve Banka Grupları İtibarıyla Kredilerin Gelişimi... 13 Tablo 6: Kredi Türleri İtibarıyla Banka Gruplarının Payları... 13 Tablo 7: Menkul Değerlerin Gelişimi... 19 Tablo 8: Emanet Kıymetlerin ve Menkul Değerlerin Gelişimi... 22 Tablo 9:Banka Grupları İtibarıyla Mevduatın Gelişimi... 25 Tablo 10: Mevduatın Vade Dağılımı (%)... 26 Tablo 11 : Kıymetli Maden Depo Hesaplarının Gelişimi... 27 Tablo 12: Yurt Dışı Şubeler Nezdinde Toplanan Mevduat... 27 Tablo 13: Mevduatın Dağılımı... 27 Tablo 14: Yurtdışı Bankalardan Sağlanan Fonların Gelişimi... 28 Tablo 15: Özkaynak Unsurlarının Gelişimi... 32 Tablo 16: Banka Grupları İtibarıyla Özkaynaklar... 33 Tablo 17: SYR Bileşenleri... 34 Tablo 18: Banka Grupları Bazında Sermaye Yeterliliği Rasyosu... 35 Tablo 19: Bankacılık Sektörü Karşılaştırmalı Gelir Tablosu... 36 Tablo 20: Banka Grupları İtibarıyla Net Dönem Karı ile Özkaynak ve Aktif Karlılığı... 41 iii
GRAFİKLER Grafik 1: Toplam Kredilerin Gelişimi... 10 Grafik 2: Kredilerin 13 Haftalık Ortalama Artış Oranları (Yıllıklandırılmış)... 11 Grafik 3: Bireysel Kredilerin Yıllık Büyüme Hızı... 11 Grafik 4: Kredilerin Türleri ve Para Cinsleri İtibarıyla Dağılımı*... 12 Grafik 5: Türleri İtibarıyla Bireysel Kredilerin Yıllık Artış Oranları (Haftalık Veri)... 14 Grafik 6: Bireysel Kredi Kartı Alacaklarının Taksitli/Taksitsiz Yıllık Değişimleri (%)... 15 Grafik 7: Taksitli Kredi Kartı Cirosu ve Taksit Sayılarının Sektörel Dağılımı... 15 Grafik 8: Kredilerin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (TL)... 16 Grafik 9: Takipteki Alacakların Gelişimi... 17 Grafik 10: Takipteki Alacak Hareketleri... 17 Grafik 11: Takibe Dönüşüm Oranının Gelişimi... 18 Grafik 12: Menkul Değerlerin Yıllık Gelişimleri... 20 Grafik 13: Menkul Değerlerin Portföy Dağılımı... 20 Grafik 14: Kamu Borç Stoku ve MDC Gelişimi... 20 Grafik 15: Banka Gruplarına Göre Menkul Değerler... 21 Grafik 16: Menkul Değerlerin Kullanımına Göre Dağılımı... 21 Grafik 17:Emanet Kıymetlerin Dağılımı(%) ve Bakiyesi-Yerleşiklere Göre... 22 Grafik 18: Toplam Mevduatın Gelişimi... 23 Grafik 19: Dönemler İtibarıyla TP ve YP Mevduatın Gelişimi... 23 Grafik 20: Gerçek kişilerle yapılan swap işlemleri... 24 Grafik 21: Mevduatın/Katılım Fonlarının Türleri ve Para Birimi İtibarıyla Dağılımı... 25 Grafik 22: Tasarruf Mevduatı ile Ticari ve Diğer Mevduatın Gelişimi... 25 Grafik 23 : Altın Fiyatı ve Altın Depo Hesaplarının Gelişimi... 27 Grafik 24: Sendikasyon ve Seküritizasyon Kredileri Geri Ödeme Planı... 29 Grafik 25:Yurtdışı Bankalardan Temin Edilen Fonlar... 30 Grafik 26: Yurtdışı Bankalardan Temin Edilen Fonların Ülkelere Göre Dağılımı... 30 Grafik 27: Toplam Aktifler ve Özkaynakların Değişimi (Çeyrek Dönemler İtibarıyla)... 32 Grafik 28: Toplam Aktifler ve Özkaynakların Değişimi (Aralık 2002 Baz dönem)... 32 Grafik 29: Sektör Sermaye Rasyoları... 34 Grafik 30: Kârlılık Göstergeleri... 37 iv
1. Giriş Mart 2014 1 itibarıyla Türk Bankacılık Sektörü 49 banka 2 12.033 adet şube ve 215.289 personel ile faaliyet göstermektedir. 2014 yılının ilk çeyreğindeki personel sayısında 1.063 kişi, şube sayısında ise 47 adet artış gerçekleşmiştir. Sektör 84 3 adet yurtdışı şube ve 10 adet temsilcilikle toplamda 17 ülkede faaliyet göstermekte, iştirakler de dâhil edildiğinde ülke sayısı 33 e yükselmektedir. 2013 yılının ikinci yarısından itibaren küresel belirsizliklerin yarattığı makro finansal riskler ve yurtiçi piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak risk primi göstergelerinde ve faiz oranlarında artışlar yaşanmış, Türk Lirasında değer kaybı meydana gelmiştir. Bu dönemde Merkez Bankası tarafından temkinli bir para politikası ve sıkılaştırıcı bir likidite politikasına geçilmiş, faiz koridorunun üst sınırı yükseltilmiş, döviz kurlarındaki artışın sürmesiyle döviz satım ihalelerine ağırlık verilerek döviz likiditesi sağlanmıştır. 2014 yılı ilk çeyreğinde de küresel belirsizliklerin katkıda bulunduğu olumsuz piyasa koşullarının devam etmesine bağlı olarak faiz oranları artan seyrini sürdürmüş, parasal sıkılaştırmaya devam edilmiş ve bir haftalık repo ihaleleriyle piyasa fonlamasına ağırlık verilmiştir. Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2014 yılının ilk çeyreğinde %3,7 artarak 1.797 milyar TL ye yükselmiştir. TP varlıklar %4, YP varlıklar (USD bazında) %2 büyümüştür. Sektörde başta mevduat faiz oranları olmak üzere fonlama maliyetleri artmıştır. Ayrıca, kredi kullandırımını sınırlayıcı düzenleme değişikliklerinin de etkisiyle sektörün büyüme hızında sınırlı bir yavaşlama meydana gelmiştir. Bankacılık sektörü, 2014 yılı ilk çeyreğinde temel kalemler olan krediler, zorunlu karşılıklar ve menkul değerlerden kaynaklanan aktif büyümesini, büyük ölçüde mevduat ve repo ile fonlamıştır. Bankalar 2014 yılında yurtdışı bankalardan repo yoluyla sağladıkları borçlarını bir miktar azaltmış TCMB ile yapılan repo işlemlerini ve menkul kıymet ihraçlarını artırmışlardır. 1 Bu çalışmada yer alan veriler 6 Mayıs 2014 tarihi itibarıyla bankaların Kurumumuz veri tabanına göndermiş oldukları kesinleşmemiş geçici bilgilerden elde edilmiştir. 2 19/09/2013 tarih ve 5520 sayılı Kurul kararı ile Bank Of Tokyo Mitsubishi UFJ Turkey A.Ş. ye faaliyet izni verilmiş, Banka Kasım ayında faaliyete geçmiştir. Öte yandan, Portigon A.G. nin Kasım ayında faaliyetine son vermesiyle, sektörde faaliyet gösteren banka sayısı 49 olmuştur. 3 T.İş Bankası A.Ş. nin Bağdat/Irak şubesi 24.03.2014 tarihi itibarıyla faaliyete geçmiştir. 5
Tablo 1: Seçilmiş Bilanço Kalemleri Değişim (Yıllık) Değişim (Çeyreklik) Değişim (Yıllık) Değişim (Çeyreklik) Milyon TL Mart 2014 Tutar % Tutar % Milyon TL Mart 2014 Tutar % Tutar % LİKİT AKTİFLER (1) 293.739 70.018 31,3 12.509 4,4 MEVDUAT 959.454 170.006 21,5 13.684 1,4 - TCMB (ZK. Serbest dahil) 36.563 3.686 11,2 4.152 12,8 REPO 139.563 47.593 51,7 20.451 17,2 - Zorunlu Karşılıklar (Bloke) 158.732 43.279 37,5 3.008 1,9 YURTDIŞI BORÇLAR (Milyon TL) (2) 294.440 76.004 34,8 250 0,1 KREDİLER 1.082.855 249.298 29,9 35.445 3,4 - YURTDIŞI BORÇLAR (Milyon USD)(2) 137.077 15.933 13,2-1.158-0,8 TAKİPTEKİ ALACAKLAR (Brüt) 31.343 5.788 22,7 1.722 5,8 İHRAÇ EDİLEN MENKUL KIYMETLER (Net) 61.641 17.629 40,1 1.065 1,8 MENKUL DEĞERLER 296.617 25.937 9,6 9.887 3,4 ÖZKAYNAKLAR 202.217 15.981 8,6 8.494 4,4 - Dönem Net Karı/Zararı 6.069-980 -13,9 - - TOPLAM AKTİFLER 1.797.346 369.691 25,9 64.946 3,7 TOPLAM PASİFLER 1.797.346 369.691 25,9 64.946 3,7 GAYRİNAKDİ KREDİLER 347.127 95.810 38,1 13.147 3,9 DİĞER TAAHHÜTLER 483.502-937.027-66,0-54.367-10,1 TÜREV ÜRÜNLER (3) 627.875 249.674 66,0 74.939 13,6 (1) Nakit Değerler, Merkez Bankasından, Para Piyasalarından, Bankalardan ve Ters Repo İşlemlerinden Alacaklar ile Zorunlu Karşılıklar toplamından oluşmaktadır. (2) Yurtdışı bankalar ve yurtdışı merkez şubelerden sağlanan repo, mevduat, kredi, sendikasyon ve seküritizasyon kredileri ile sermaye benzeri kredileri içermektedir. Yurtdışından yapılan repo işlemleri (21 milyar USD) aynı zamanda bilançodaki toplam repo satırında da dahildir. (3) Türev ürünler tek bacaklı olarak alınmıştır. 2014 yılının ilk çeyreğinde likit aktifler, zorunlu karşılıklar hesaplarındaki artışa bağlı olarak %4,4 oranında (12,5 milyar TL) artmıştır. Merkez Bankası nın döviz ve altın cinsinden tutulan zorunlu karşılıklarda artışı teşvik etmesi likit aktiflerin artmasına katkı sağlamıştır. 2013 yılsonuna göre toplam 35,4 milyar TL (%3,4) artan krediler, Mart 2014 itibarıyla 1.083 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Kredilerin, toplam aktifler içindeki payı 2013 yılsonuna göre 0,3 puan azalarak %60,2 seviyesine gerilemiştir. Özellikle bireysel kredilere yönelik yapılan düzenleme değişiklikleri ve olumsuz piyasa koşulları nedeniyle yılın ilk çeyreğinde kredilerin artış hızı önceki yılın tüm çeyreklerinin gerisinde oluşmuş, incelenen çeyrekteki büyüme kurumsal ve ticari krediler ağırlıklı gerçekleşmiştir. Kredi kartlarının artış hızı 2013 yılının son çeyreğinden itibaren belirgin bir şekilde azalmış, 2013 yılsonunda %56,7 olan taksitli bireysel kredi kartı alacaklarının toplam kredi kartı alacakları içerisindeki payı Mart 2014 döneminde %51,4 seviyesine gerilemiştir. Sektörün takipteki alacakları 2013 yılsonuna göre %5,8 (1,7 milyar TL) artarak Mart 2014 dönemi itibarıyla 31,3 milyar TL seviyesinde, takibe dönüşüm oranı ise %2,8 olarak gerçekleşmiştir. Menkul değerler portföyü, yılın ilk çeyreğinde 9,9 milyar TL (%3,4) artarak Mart 2014 itibarıyla 296,6 milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Bankaların menkul değerlerini ağırlıklı olarak ticari portföyde sınıflandırma eğilimleri devam etmekle birlikte, 2013 yılı içerisinde görülen satılmaya hazır portföyden VKET portföye geçişler, 2014 yılının ilk çeyreğinde sınırlı düzeyde gerçekleşmiştir. 6
Mart 2014 itibarıyla, toplam pasifin %53,4 ünü mevduat, %16,4 ünü yurtdışı borçlar, %11,3 ünü özkaynaklar, %7,8 ini ise repo yoluyla sağlanan fonlar oluşturmaktadır. 2014 yılında kredi büyümesini fonlamada sınırlı kalan mevduatın ve yurtdışı bankalara borçların toplam pasifler içindeki payı azalmış, bankalar özellikle repo fonlamasına ağırlık vermiştir. Mevduat 2013 yılsonuna göre %1,4 (13,7 milyar TL ) artarak 959,4 milyar TL düzeyine ulaşmıştır. TP mevduat 2014 yılı ilk çeyreğinde %2,8 azalarak 578 milyar TL ye gerilerken, YP mevduat 2014 yılındaki hızlı kur artışının mudileri dövize yöneltmesinin etkisiyle USD bazında %7,3 artarak 177,1 milyar USD düzeyine yükselmiştir. 2014 yılının ilk çeyreğinde yurtdışı borçlarda yavaşlama gözlenmektedir. Yurtdışı borçlar USD bazında %0,8 (1,2 milyar USD) azalarak 137,1 milyar USD seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu azalış temelde yurtdışı bankalarla yapılan YP repo işlemlerinden kaynaklanmaktadır. 2013 yılında kredi notu artışları ile desteklenen Türkiye ye yönelik risk algısındaki olumlu gelişmeler Türk bankacılık sektörüne yönelik yabancı ilgisini artırmış, küresel piyasalardaki belirsizliklere rağmen Türk bankaları yurtdışı borçlanma kapasitesini sürdürmüştür. Diğer taraftan, 2014 ilk çeyreğinde artan borçlanma maliyetleri ve döviz kurlarındaki gelişmelere bağlı olarak bankalar ilave yurtdışı kaynağa başvurmamışlardır. 2013 yılında da önemli bir fon kaynağı olan repo işlemlerinden sağlanan fonlar 2014 ilk çeyreğinde %17,2 oranında (20,4 milyar TL) artış göstermiştir. Repo fonlamasındaki artış 2013 yılının ikinci çeyreğinden itibaren TCMB ile yapılan işlemler kaynaklıdır. 2013 yılı ilk çeyreğinden sonra piyasalardaki dalgalanmanın ardından TCMB nin kontrollü likidite yönetimi çerçevesinde bankalar kısa vadeli TCMB repo kaynağına ağırlık vermişlerdir. Nitekim 2014 yılının ilk çeyreğinde TCMB ile yapılan repo işlemleri tamamı bir hafta vadeli olmak üzere 18,3 milyar TL artmıştır. 2014 yılı ilk çeyreğinde 1,1 milyar TL ile sınırlı bir artış göstermekle birlikte menkul kıymet ihraçlarındaki artış devam etmektedir. Mart 2014 itibarıyla toplam pasifler içinde %3,4 paya sahip 17,6 milyar TL tutarındaki ihraç edilen menkul kıymetlerin %91,9 u on beş mevduat bankasının yurt içi ve uluslararası piyasalarda ihraç ettiği bono ve tahvillerden, kalanı ise kalkınma ve yatırım bankalarının ihraçlarından oluşmaktadır. Sektörün YP cinsi menkul kıymet ihraçları 16,4 milyar USD dir. TL cinsi menkul kıymetlerin %9,8 i, YP menkul kıymetlerin ise tamamına yakını (%99,1) yurtdışı piyasalara ihraç edilmiştir. TL cinsi ihraçlardan halka arz yoluyla satışı yapılan 21,6 milyar TL lik nominal tutarın %52,8 i bireysel, %47,2 si kurumsal yatırımcılarca satın alınmıştır. 7
Özkaynaklar 2014 yılı ilk çeyreğinde %4,4 oranında (8,5 milyar TL), son bir yıllık dönemde ise %8,6 (16 milyar TL) artmıştır. Diğer taraftan özkaynakların toplam pasif içindeki payı Mart 2013 e göre 1,8 puan gerilemiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine göre piyasa faiz oranlarındaki artışların menkul değerler değerleme farklarına olumsuz etkisine (10,4 milyar TL) rağmen kar dağıtımının sınırlandırılması ve karların bünyede bırakılmasının teşvik edilmesi yönünde Kurumumuzca sürdürülen politikalar çerçevesinde yedek akçelerin 18,1 milyar TL ve ödenmiş sermayenin 4,7 milyar TL artması sektörün özkaynaklarını güçlendirmesini sağlamıştır. Bankacılık sektörü ilk çeyrek net karı 2013 birinci çeyreğe kıyasla 980 milyon TL (%13,9) azalarak 6.069 milyon TL ye gerilemiştir. Dönem net kârının gerilemesindeki esas etkenlerin, net faiz gelirlerinin azalması ile sermaye piyasası işlem kârlarının zarara dönüşmesine bağlı olarak bozulan diğer faiz dışı gelir/gider dengesi olduğu görülmektedir. Sektörün net faiz marjı Mart 2014 te %3,3 e düzeyindedir. Net faiz marjındaki gerilemede, 2013 yılı ilk çeyreğinde %5,7 olan kredi getirisi/mevduat maliyeti marjı 2014 yılı ilk çeyreğinde 150 baz puan azalarak %4,2 ye düşmesi belirleyici olmuştur. Türev işlemler 2014 yılı ilk çeyreğinde 74,9 milyar TL (%13,6, USD bazında %12,2) artarak 627,9 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Türev işlemlerin %71,4 ünü oluşturan swap işlemlerini, %18,6 lık pay ile opsiyon işlemleri, %9,6 lık pay ile forward işlemleri, %0,2 lik pay ile futures işlemleri izlemektedir. 2014 yılında swap işlemler 74,8 milyar TL, forward işlemler 5,1 milyar TL, opsiyon işlemleri 1,3 milyar TL artarken, futures işlemleri 6,1 milyar TL azalmıştır. Yıl sonuna kıyasla swap işlemlerin toplam içindeki payı artmış, diğer işlemlerin payları azalmıştır. Swap işlemleri temelde aktif/pasif vade uyumsuzluğunun giderilmesi, TL/döviz likiditesi sağlanması, yabancı para pozisyonunun dengelenmesi, faiz ve kur beklentileri çerçevesinde koruma veya kazanç sağlanması gibi amaçlarla yapılmaktadır. Gayrinakdi krediler, 2014 yılı ilk çeyreğinde %3,9 (13,1 milyar TL) artarak 347,1 milyar TL ye ulaşmıştır. Artış büyük ölçüde teminat mektuplarından kaynaklanmıştır. Diğer taraftan, Mart 2014 itibarıyla diğer taahhütlerin (türev işlemler hariç) yılsonuna göre 54,4 milyar TL azalarak 483,5 milyar TL ye gerilediği görülmektedir. Bilindiği üzere, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu nun Kararına istinaden bankalarca tesis edilen kullandırılmamış ve kullandırma garantisi bulunmayıp taahhüt niteliği taşımayan kredi limit tahsislerinin cayılabilir taahhütler kapsamından çıkarılması konusunda açıklık getirilmesi sonucunda cayılabilir kredi tahsis taahhütleri hesap bakiyesinde önemli tutarda gerileme görülmüştür. 8
Bankacılık sektörüne ilişkin seçilmiş rasyoların dönemler itibarıyla gelişimi izleyen tabloda yer almaktadır. Tablo 2: Seçilmiş Rasyolar (%) Aralık 2012 Mart 2013 Aralık 2013 Mart 2014 1 KREDİLERİN TAKİBE DÖNÜŞÜM ORANI (*) 2,9 3,0 2,7 2,8 2 SERMAYE YETERLİLİĞİ STANDART RASYOSU 17,9 17,4 15,3 15,7 3 MEVDUATIN KREDİYE DÖNÜŞÜM ORANI (*) 106,1 109,0 114,1 116,3 4 AKTİF KARLILIĞI - ROA (Dönem Net Kârı/Ortalama Aktifler)(**) 1,8 2,0 1,6 1,4 5 ÖZKAYNAK KARLILIĞI - ROE (Dönem Net Kârı/Ortalama Özkaynaklar)(**) 15,7 16,5 14,2 13,0 6 NET FAİZ MARJI(**) 4,1 4,3 3,7 3,3 7 BANKACILIK SEKTÖRÜ TOPLAM AKTİFLER / GSYH (***) 96,7 98,7 110,9 115,1 8 SERBEST SERMAYE / TOPLAM AKTİFLER 9,8 9,6 8,1 8,0 9 KALDIRAÇ ORANI 8,3 8,0 7,7 7,8 (*) Finansal Kiralama Alacakları ve Brüt Takipteki Alacaklar kalemleri kredi bakiyesine dahildir. (**) Ara dönemler yıllıklandırılmıştır. (***) Mart Aralık 2014'te 2012 ve 4. Ocak Çeyrek 2013'te III. GSYH Çeyrek tutarları 2012 GSYH kullanılmıştır. tutarları kullanılmıştır. 2014 yılı ilk çeyreğinde sektörün temel seçilmiş rasyolarından takibe dönüşüm oranı yılsonuna göre 0,1 puan artarken, sermaye yeterlilik oranı 0,4 puan yükselmiştir. Sermaye yeterlilik oranındaki artış yedek akçeler kaynaklı özkaynak artışının yanı sıra kredi riskine esas tutardaki artışın sınırlı kalmasından kaynaklanmaktadır. Sektörün Mart 2014 itibarıyla ana sermaye yeterlilik oranı %13,4, çekirdek sermaye yeterlilik oranı %13,5 tir. Mevduatın krediye dönüşüm oranı 2,2 puan artmıştır. Banka grupları arasında yabancı bankalar %117,8 ile en yüksek orana sahip iken, kamu bankalarının da %100 ün üzerine çıkmasıyla sektördeki tüm banka gruplarında mevduatın krediye dönüşüm oranı %100 ü aşmıştır. Mart 2014 itibarıyla aktif karlılığı, özkaynak karlılığı ve net faiz marjı bir önceki yıla göre azalmıştır. Sektörün kaldıraç oranı 4 %7,8 olarak gerçekleşmiştir. Gelişmiş ülkeler ortalamasına göre düşük olarak değerlendirilen ve mevcut sermayeye göre sınırlı bir varlık büyüklüğü ortaya koyan söz konusu oran bankacılık sektörünün büyüme potansiyelini işaret etmektedir. 4 Kaldıraç oranı, ana sermayenin toplam aktifler, gayri nakdi krediler ve yükümlülükler, cayılamaz taahhütler, cayılabilir taahhütlerin%10 u ve türevlerin kredi dönüştürme oranıyla çarpılmış tutarları toplamına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır. 9
2. Krediler 2013 yılsonuna göre toplam 35,4 milyar TL (%3,4) artan krediler 5, Mart 2014 itibarıyla 1.083 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Kredilerin, toplam aktifler içindeki payı 2013 yılsonuna göre 0,3 puan azalarak %60,2 seviyesine gerilemiştir. Özellikle bireysel kredilere yönelik yapılan düzenleme değişiklikleri ve olumsuz piyasa koşulları nedeniyle yılın ilk çeyreğinde kredilerin artış hızının önceki yılın tüm çeyreklerinin gerisinde oluştuğu, incelenen çeyrekteki büyümenin kurumsal ve ticari krediler ağırlıklı olduğu gözlenmektedir. Grafik 1: Toplam Kredilerin Gelişimi (Milyon TL) 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 Toplam Kredilerin Gelişimi (Çeyrek Dönemler İtibarıyla Değişim) 1.082.855 12% 10,6% 9,9% 10,5% 1.047.410 990.441 10% 833.557 921.178 6,6% 682.893 699.107 737.196 755.640 794.756 8% 7,3% 7,5% 525.851 620.398 661.282 5,2% 5,8% 6% 564.303 5,4% 4,9% 3,3% 3,4% 4% 2,4% 2,5% 2% 0% -2% (%) 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Toplam Kredilerdeki Yıllık Değişim (%) 29,9 16,8 Toplam Krediler Artış Oranı (%) Yıllık Değişim (%) Yıllık Reel Değişim (%) 2013 yılsonu ile karşılaştırıldığında TP kredilerde %3,7 (27,7 milyar TL), YP kredilerde ise USD bazında %1,4 (2 milyar USD) artış gerçekleşmiştir. Kur ve parite etkisinden arındırılmış yıllık kredi büyümesi ise Mart 2014 itibarıyla %23,6 düzeyindedir. ABD Merkez Bankası (FED) nın 2013 yılı Mayıs ayında yaptığı varlık alım programına yönelik açıklamaları sonrasında kredi büyümesinde görülen yavaşlamayı Kurumumuza Ekim ve Aralık aylarında yapılan ve bir kısmı Şubat 2014 te yürürlüğe giren bireysel krediler odaklı düzenlemelerin desteklediği görülmektedir. 5 Krediler tutarında ve buna bağlı olarak hesaplanan oranlarda finansal kiralama alacakları dikkate alınmamıştır. 10
Grafik 2: Kredilerin 13 Haftalık Ortalama Artış Oranları (Yıllıklandırılmış) 60,0% 55,0% 50,0% BDDK Kararları Ülke Kredi Notu Artırımı Ülke Kredi Notu Artırımı ve FED Kararları BDDK Kararları 45,0% 40,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% -5,0% 15.01.2010 30.03.2010 12.06.2010 25.08.2010 07.11.2010 20.01.2011 04.04.2011 17.06.2011 30.08.2011 12.11.2011 25.01.2012 08.04.2012 21.06.2012 03.09.2012 16.11.2012 29.01.2013 13.04.2013 26.06.2013 08.09.2013 21.11.2013 03.02.2014 18.04.2014 Bireysel Krediler Şirketler Kesimine Kullandırılan Kr. Toplam Krediler Hızlı kredi büyümesinin oluşturacağı uzun vadeli risklerin bertaraf edilmesi amacıyla alınan önlemler, tüm kredi türlerinde kredi büyümesinin hızını kesmiş, özellikle bireysel kredilerdeki yıllık büyüme oranları şirketler kesimine kullandırılan kredilerin altına inmiştir. Aralık ayı ve sonrasında piyasalardaki gelişmelerin ve otomobil ÖTV sinin artırılmasının olumsuz etkileri yanında kredi kartlarına uygulanan taksit sınırlaması düzenlemelerinin 1 Şubat 2014 itibarıyla yürürlüğe girmesiyle bireysel kredilerin artışı hızlı bir şekilde azalmış ve son haftalarda negatif seviyelere gerilemiştir. Grafik 3: Bireysel Kredilerin Yıllık Büyüme Hızı 13 Haftalık Ort. - Konut (Yıllıklandırılmış) 13 Haftalık Ort. - İhtiyaç+Diğer (Yıllıklandırılmış) 55,0 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 20,1 5,6 75,0 67,5 60,0 52,5 45,0 37,5 30,0 22,5 15,0 7,5 0,0 23,2 10,8 13 Haftalık Ort. - Kredi Kartları (Yıllıklandırılmış) 55,0 45,0 35,0 25,0 15,0 5,0-5,0-15,0-25,0 5,2-21,9 26.02.2010 09.05.2010 20.07.2010 30.09.2010 11.12.2010 21.02.2011 04.05.2011 15.07.2011 25.09.2011 06.12.2011 16.02.2012 28.04.2012 09.07.2012 19.09.2012 30.11.2012 10.02.2013 23.04.2013 04.07.2013 14.09.2013 25.11.2013 05.02.2014 18.04.2014 26.02.2010 09.05.2010 20.07.2010 30.09.2010 11.12.2010 21.02.2011 04.05.2011 15.07.2011 25.09.2011 06.12.2011 16.02.2012 28.04.2012 09.07.2012 19.09.2012 30.11.2012 10.02.2013 23.04.2013 04.07.2013 14.09.2013 25.11.2013 05.02.2014 18.04.2014 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 13 Haftalık Ort. - Taşıt (Yıllıklandırılmış) 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0-40,0-28,5-2 17.06.2011 30.08.2011 12.11.2011 25.01.2012 08.04.2012 21.06.2012 03.09.2012 16.11.2012 29.01.2013 13.04.2013 26.06.2013 08.09.2013 21.11.2013 03.02.2014 18.04.2014 26.02.2010 09.05.2010 20.07.2010 30.09.2010 11.12.2010 21.02.2011 04.05.2011 15.07.2011 25.09.2011 06.12.2011 16.02.2012 28.04.2012 09.07.2012 19.09.2012 30.11.2012 10.02.2013 23.04.2013 04.07.2013 14.09.2013 25.11.2013 05.02.2014 18.04.2014 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 11
Kredi kartlarının artış hızı 2013 yılının son çeyreğinden itibaren belirgin bir şekilde gerilemiş ve negatif seviyelere gelmiştir. Taşıt kredilerinin artış hızı ise 2011 yılı üçüncü çeyreğinden itibaren azalış eğilimini sürdürmekle birlikte, yeni düzenlemelerin 1 Şubat 2014 itibarıyla yürürlüğe girmesiyle azalışı hızlanmış ve negatif seviyelere gelmiştir. Banka grupları bazında kredilerin gelişimi incelendiğinde kalkınma ve yatırım bankalarının 2014 yılının ilk çeyreğinde %12,3 ile en yüksek kredi artış oranına sahip banka grubu olduğu görülmektedir. Diğer taraftan özel bankaların kredileri, %3,4 olan sektör ortalamasının altında büyürken, katılım bankalarının kredileri azalmıştır. Tablo 3: Banka Grupları Bazında Kredilerin Gelişimi Aralık 2013 Mart 2014 Aralık 2013 - Mart 2014 Tutar (%) TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) Kamu Bankaları 211.156 30.926 277.040 223.928 30.894 290.527 12.772-31 13.487 6,0-0,1 4,9 Özel Bankalar 346.130 78.211 512.750 355.443 77.633 522.796 9.313-578 10.046 2,7-0,7 2,0 Yabancı Bankalar 118.966 14.559 149.981 125.370 15.372 158.508 6.405 813 8.527 5,4 5,6 5,7 Katılım Bankaları 56.174 2.749 62.029 54.313 2.551 59.813-1.861-197 -2.216-3,3-7,2-3,6 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 20.272 11.893 45.608 21.333 13.860 51.210 1.061 1.967 5.602 5,2 16,5 12,3 BANKACILIK SEKTÖRÜ 752.699 138.336 1.047.410 780.388 140.310 1.082.855 27.690 1.974 35.445 3,7 1,4 3,4 Mart 2014 itibarıyla bankacılık sektörü toplam kredilerinin %43,1 i kurumsal/ticari kredilerden, %30,6 sı bireysel kredilerden, %26,3 ü ise KOBİ kredilerinden oluşmaktadır. 2013 yılsonuna göre kurumsal/ticari kredilerin toplam krediler içindeki payı 0,7 puan ve KOBİ kredilerinin payı 0,4 puan artarken, bireysel kredilerin payı ise 1,1 puan gerilemiştir. Grafik 4: Kredilerin Türleri ve Para Cinsleri İtibarıyla Dağılımı* DEĞİŞİM 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0,1% 0,1% 0,1% 99,9% 99,9% 99,9% 83,0% 17,0% 18,2% 17,4% 81,8% 82,6% 52,4% 55,2% 54,1% 47,6% 45,9% 44,8% Mar.13 Ara.13 Mar.14Mar.13 Ara.13 Mar.14Mar.13 Ara.13 Mar.14 YP TP Bireysel Krediler KOBİ Kredileri Kurumsal/Ticari Krediler * Dövize endeksli krediler TP tutarlara dahil edilmiştir. 12
Tablo 4: Türleri İtibarıyla Krediler DEĞİŞİM Mart 2013 - Mart 2014 Aralık 2013 - Mart 2014 Mart 2013 Aralık 2013 Mart 2014 (Milyon TL) Tutar (%) Tutar (%) TOPLAM 833.557 1.047.410 1.082.855 249.298 29,9 35.445 3,4 Kurumsal/Ticari Krediler 336.707 443.826 466.624 129.917 38,6 22.799 5,1 KOBİ Kredileri 216.696 271.421 284.858 68.162 31,5 13.437 5,0 Mikro İşletmeler 57.978 70.847 74.886 16.907 29,2 4.038 5,7 Küçük İşletmeler 68.359 85.711 91.349 22.990 33,6 5.638 6,6 Orta İşletmeler 90.359 114.863 118.624 28.265 31,3 3.761 3,3 Bireysel Krediler 280.153 332.164 331.373 51.219 18,3-791 -0,2 Kredi Kartları 73.662 83.806 79.206 5.544 7,5-4.601-5,5 Tüketici Kredileri 206.492 248.357 252.167 45.675 22,1 3.810 1,5 Konut 92.116 110.505 112.399 20.283 22,0 1.894 1,7 Taşıt 7.958 8.532 7.885-73 -0,9-647 -7,6 İhtiyaç + Diğer 106.418 129.321 131.883 25.466 23,9 2.562 2,0 2013 yılsonuna göre kurumsal/ticari krediler 22,8 milyar TL ve KOBİ kredileri 13,4 milyar TL artarken bireysel krediler, kredi kartları kaynaklı olarak 791 milyon TL azalmıştır. Yılın ilk çeyreğinde %5,1 ile en hızlı büyüyen kredi grubu kurumsal/ticari krediler olurken, KOBİ kredilerinin artış oranı %5 olarak gerçekleşmiş, bireysel krediler %0,2 oranında azalmıştır. Tablo 5: Kredi Türleri ve Banka Grupları İtibarıyla Kredilerin Gelişimi Aralık 2013 Mart 2014 DEĞİŞİM Tutar (milyon TL) Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kamu Bankaları 119.814 65.571 91.656 277.040 128.800 69.267 92.461 290.527 8.986 3.696 805 13.487 Özel Bankalar 207.976 134.473 170.302 512.750 211.966 142.090 168.740 522.796 3.990 7.617-1.562 10.046 Yabancı Bankalar 55.879 37.795 56.307 149.981 61.021 40.787 56.699 158.508 5.142 2.993 392 8.527 Katılım Bankaları 21.054 28.793 12.182 62.029 20.455 27.355 12.003 59.813-599 -1.438-179 -2.216 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 39.103 4.790 1.716 45.608 44.382 5.359 1.469 51.210 5.279 569-247 5.602 BANKACILIK SEKTÖRÜ 443.826 271.421 332.164 1.047.410 466.624 284.858 331.373 1.082.855 22.799 13.437-791 35.445 2013 yılsonu ile karşılaştırıldığında kamu bankalarının ve yabancı bankaların tüm kredi türlerinde sektör payının arttığı, özel bankalar grubunun KOBİ kredilerinde sektör payı artarken, katılım bankalarının ise tüm kredi türlerinde payının azaldığı görülmektedir. Tablo 6: Kredi Türleri İtibarıyla Banka Gruplarının Payları Aralık 2013 Mart 2014 DEĞİŞİM (Puan) (%) Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kamu Bankaları 27,0 24,2 27,6 26,5 27,6 24,3 27,9 26,8 0,6 0,2 0,3 0,4 Özel Bankalar 46,9 49,5 51,3 49,0 45,4 49,9 50,9 48,3-1,4 0,3-0,3-0,7 Yabancı Bankalar 12,6 13,9 17,0 14,3 13,1 14,3 17,1 14,6 0,5 0,4 0,2 0,3 Katılım Bankaları 4,7 10,6 3,7 5,9 4,4 9,6 3,6 5,5-0,4-1,0 0,0-0,4 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 8,8 1,8 0,5 4,4 9,5 1,9 0,4 4,7 0,7 0,1-0,1 0,4 BANKACILIK SEKTÖRÜ 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Mart 2014 itibarıyla TP kredilerin toplam krediler içindeki payı %72,1, YP kredilerin payı %27,9 dur. Toplam kredilerin %5,5 ini oluşturan dövize endeksli krediler ise Mart 2014 itibarıyla 27,8 milyar USD (59,9 milyar TL) olarak gerçekleşmiştir. Mart 2014 döneminde kurumsal/ticari krediler içinde YP kredilerin payı %54,1, KOBİ kredilerinde ise %17,4 iken, toplam YP kredilerin %83,5 i kurumsal/ticari kredilerden oluşmaktadır. Sektörün toplam kredileri içinde yurtdışı şubelerden kullandırılanların payı 2013 yılsonuna göre 0,2 puan azalarak %3,5 e kadar gerilemiştir. Mart 2014 itibarıyla TP kredilerin 13
yalnızca %0,3 ü, YP kredilerin ise %11,9 u bankaların yurtdışı şubelerinden kullandırılan kredilerden oluşmaktadır. Yurtdışı şubelerden kullandırılan toplam 17,6 milyar USD tutarındaki kredilerin 12,1 milyar USD lik bölümü off-shore şubeler kaynaklıdır. Mart 2014 itibarıyla 331,4 milyar TL tutarındaki bireysel kredilerin %76,1 i tüketici kredilerinden, %23,9 u ise kredi kartından oluşmaktadır. Tüketici kredilerinin ise %52,3 ü ihtiyaç ve diğer tüketici kredilerinden, %44,6 sı konut kredilerinden, %3,1 i ise taşıt kredilerinden oluşmaktadır. 2013 yılsonuna göre kredi kartlarının bireysel krediler içindeki payı 1,3 puan azalırken, taşıt kredilerinin tüketici kredileri içindeki payı 0,3 puan azalmıştır. Grafik 5: Türleri İtibarıyla Bireysel Kredilerin Yıllık Artış Oranları (Haftalık Veri) KonutKredilerinin Yıllık Artış Oranları Taşıt Kredilerinin Yıllık Artış Oranları % 60,0 50,0 40,0 30,0 22 28,2 20,0 10,0 0,0 1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 Haftalar 2009 2010 2011 2012 2013 2014 % 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 6,9 0,0 0,5-10,0-20,0-30,0 1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 Haftalar 2009 2010 2011 2012 2013 2014 % İhtiyaç ve Diğer Tüketici KredilerininYıllık Artış Oranları 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 29,2 20,0 24,1 10,0 0,0 1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 Haftalar 2009 2010 2011 2012 2013 2014 % Bireysel Kredi Kartı Alacaklarının Yıllık Artış Oranları 35,0 2009 30,0 2010 25,0 2011 20,0 2012 15,0 17,0 2013 10,0 7,7 2014 5,0 0,0 1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 Haftalar Mart 2014 döneminde tüketici kredileri içinde en yüksek artış hızına sahip kredi segmenti %2 (2,6 milyar TL) ile ihtiyaç ve diğer tüketici kredileri olurken, taşıt kredileri %7,6 (647 milyon TL) oranında azalış ile en düşük artış hızına sahip kredi segmenti olmuştur. Aynı süreçte kredi kartları % 5,5 (4,6 milyar TL) azalmıştır (Tablo:7). Tüketici kredilerinin ortalama vadesi, Mart 2014 itibarıyla 5,5 yıl olup yıllar itibarıyla artmaktadır. Konut kredilerinin ortalama vadesi 8 yıl, ihtiyaç ve diğer tüketici kredilerinin ortalama vadesi 3,4 yıldır. 14
2013 yılsonunda %56,7 olan taksitli bireysel kredi kartı alacaklarının toplam kredi kartı alacakları içerisindeki payı Mart 2014 döneminde %51,4 seviyesine gerilemiştir. Eylül 2013 döneminden bu yana taksitli kredi kartı alacaklarının artış hızında görülen azalma devam etmektedir. Grafik 6: Bireysel Kredi Kartı Alacaklarının Taksitli/Taksitsiz Yıllık Değişimleri (%) 13 Haftalık Ort. -Bireysel Taksitli Kredi Kartları (Yıllıklandırılmış) 13 Haftalık Ort. -Bireysel Taksitsiz Kredi Kartları (Yıllıklandırılmış) 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0-20,0-40,0-60,0-50,2-3,6 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0 34,5 16,3 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 2014 yılının ilk çeyreğinde taksitli bireysel kredi kartı kullanımında önde gelen sektörler elektrik-elektronik eşya-bilgisayar, giyim ve aksesuar, market ve AVM sektörleridir. 2014 yılının ilk çeyreğinde taksit sayılarının dağılımı incelendiğinde, kredi kartı taksitli cirosunun %36,9 unun 3-6 taksitli işlemler olduğu ve dokuz aydan uzun taksitli alışverişlerin payının 2013 yılsonuna göre 27 puan gerileyerek %15,2 seviyesinde gerçekleştiği görülmektedir. Diğer yandan Mart 2014 itibarıyla taksitli kredi kartı nakit avans alacağı 8,4 milyar TL iken, bunun 4,9 milyar TL si altı aydan uzun vadelidir. Kredi kartlarına ilişkin taksit düzenlemesinin önemli ölçüde etkili olduğu anlaşılmaktadır. Grafik 7: Taksitli Kredi Kartı Cirosu ve Taksit Sayılarının Sektörel Dağılımı 2014 Yılı İlk Çeyrek Taksitli Kredi Kartı Cirosu - İlk 10 Sektör Eğitim / Kırtasiye / Ofis Malzemeleri 3,3% Telekomünikasyon 3,7% Araç Kiralama- Satış/Servis/Yedek Parça 4,1% 100% 90% 80% Sektörlerin Taksit Sayıları Dağılımı - 2014 Yılı İlk Çeyrek Elektrik-Elektronik Eşya, Bilgisayar 18,0% Yapı Malz., Hırdavat, Nalburiye 5,8% 70% 60% 50% 40% 30% +12 taksit Giyim ve Aksesuar 14,3% Hizmet Sektörleri 8,0% 20% 10% 0% 9-12 taksit 6-9 taksit 3-6 taksit 0-3 taksit Mobilya ve Dekorasyon 8,2% Market ve Alışveriş Merkezleri 10,5% Sigorta 9,1% Kaynak: BKM 15
Kredi faiz oranları 2013 yılının ikinci çeyreği itibarıyla en düşük seviyelerine geldikten sonra FED in izlediği para politikasının gelişmekte olan ülkeler üzerinde yarattığı baskıya bağlı olarak artış eğilimine girmiş ve Merkez Bankası nın 28 Ocak 2014 tarihinde gerçekleştirdiği faiz artışları ile bu eğilim hızlanmıştır. Grafik 8: Kredilerin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (TL) 21,0 19,0 17,0 15,0 13,0 Konut, Taşıt, İhtiyaç ve Ticari Kredilerinin Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları (Masraflar Hariç) TCMB Faiz Kararı (16.05.13) ve FED Kararları(22.05.13) TCMB Faiz Kararı (28.01.14) 16,7 14,9 14,5 13,7 11,0 9,0 7,0 Konut Kredileri Taşıt Kredileri İhtiyaç Kredileri Ticari Krediler Kaynak: TCMB Kredilerin kullandırıldığı sektörler itibarıyla dağılımı incelendiğinde, Mart 2014 itibarıyla en fazla kredinin %31,6 pay ile tüketici kredileri ve kredi kartları 6, %20,1 ile toplam imalat sanayii, %12,2 ile toptan ve perakende ticaret ve %7 ile inşaat sektörlerine kullandırıldığı görülmektedir. 2013 yılsonuna göre inşaat sektörüne kullandırılan krediler %9,9, toptan ve perakende ticaret sektörüne kullandırılan krediler %6,2 ve toplam imalat sanayii ne kullandırılan krediler ise %5,9 artış göstermiştir. 6 Kurumsal kredi kartları dahil edilmiştir. 16
a) Takipteki Alacaklar Sektörün takipteki alacakları 2013 yılsonuna göre %5,8 (1,7 milyar TL) artarak 2014 Mart dönemi itibarıyla 31,3 milyar TL seviyesinde gerçekleşmiştir. 2013 yılsonu ile karşılaştırıldığında takipteki alacaklarda en fazla artış 1,1 milyar TL (%11,2) ile takipteki bireysel kredilerde gözlenirken, takipteki KOBİ kredileri 401 milyon TL (%4,6), takipteki kurumsal/ticari krediler 216 milyon TL (%2) artış göstermiştir. Son bir yıllık dönemde takipteki alacaklar hesabına 20,8 milyar TL yeni intikal olurken, takipteki alacaklardan 10,7 milyar TL tahsilât yapılmış, 2,8 milyar TL tutarında aktiften silinme gerçekleşmiştir. Grafik 9: Takipteki Alacakların Gelişimi (Milyon TL) 30.000 28.000 26.000 24.000 22.000 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 Takipteki Alacakların Gelişimi 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -4,0% (milyon TL) 3.300 2.800 2.300 1.800 1.300 800 300-200 -700 Takipteki Alacaklardaki Net Değişimlerin Dağılımı Ara.08 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 Eyl.10 Ara.10 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14-1.200 Takipteki Alacaklar (Brüt) Önceki Aya Göre Değişim (Sağ Eksen) Kurumsal KOBİ Tüketici Kredi Kartları Yılsonuna göre, toplam takipteki alacaklar içinde kurumsal/ticari kredilerin payı 1,4 puan azalarak %36 ya, KOBİ kredilerinin payı ise 0,3 puan azalarak %29,2 ye gerilerken; bireysel kredilerin payı 1,7 puan artarak %34,9 a yükselmiştir. Grafik 10: Takipteki Alacak Hareketleri 7 (Milyon TL) 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0-1.000-2.000-3.000-4.000-5.000 32,8 103,7 35,2 45,0 44,9 54,2 49,0 51,1 52,6 110 100 90 80 70 60 50 40 30 (%) İlave Tahsilat Aktiften Silinen Tahsilat/İlave (%) 7 Takipten çıkarılıp canlı kredilere dahil edilen tutarlar grafiğe konu edilmemiştir. 17
Mart 2014 itibarıyla takipteki alacaklardan yapılan tahsilatların aynı dönemde takipteki alacaklara ilave olan tutarlara oranı, %52,6 olarak gerçekleşmiştir. Grafik 11: Takibe Dönüşüm Oranının Gelişimi 8,0 Türleri İtibarıyla Kredilerin Takibe Dönüşüm Oranı (%) 7,0 6,0 (%) 5,0 4,0 3,0 2,0 TDO - Toplam Krediler TDO - KOBİ Kredileri TDO - Kurumsal/Ticari Krediler TDO - Bireysel Krediler 2014 yılının ilk çeyreğinde takibe dönüşüm oranı (TDO) 2013 yılsonuna kıyasla 0,1 puan artarak %2,8 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2006 yılından itibaren aktiften silinen 15,3 milyar TL tutarındaki alacakların dâhil edilmesi durumunda takibe dönüşüm oranı %4,1 e yükselmektedir. Kredi türleri itibarıyla Mart 2014 teki en yüksek TDO %3,2 ile bireysel kredilerde görülmektedir. Bireysel kredileri %3,1 ile KOBİ kredileri ve %2,4 ile kurumsal/ticari krediler izlemektedir. Bireysel krediler içerisinde ise en yüksek TDO %6,1 ile kredi kartı alacaklarına aittir. İhtiyaç ve diğer tüketici kredilerinin TDO su %3,6, taşıt kredilerinin TDO su %3,1, konut kredilerinin TDO su ise %0,5 olarak gerçekleşmiştir. 18
3. Menkul Değerler Portföyü Sektörün menkul değerler portföyü, yılın ilk çeyreğinde 9,9 milyar TL (%3,4) artarak Mart 2014 itibarıyla 296,6 milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Yıllık bazda ise menkul değerler %9,6 (25,9 milyar TL) artmıştır. Mart 2014 dönemi itibarıyla sektörün toplam menkul değerler portföyünün %69,2 si satılmaya hazır menkul değerlerden, %29,8 i VKET menkul değerlerden ve %1 i gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan menkul değerlerden oluşmaktadır. Bankaların menkul değerlerini ağırlıklı olarak ticari portföyde sınıflandırma eğilimleri devam etmekle birlikte, 2013 yılı içerisinde görülen satılmaya hazır portföyden VKET portföye geçişler, yılın ilk çeyreğinde sınırlı düzeyde gerçekleşmiştir. Son bir yıllık dönemde satılmaya hazır portföyün payı 3,4 puan, gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan menkul değerlerin payı 2,6 puan azalırken, VKET portföyün payı 5,9 puan artmıştır. Yılın ilk çeyreğinde, gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan portföy 1,9 milyar TL azalırken, satılmaya hazır menkul değerler 9,6 milyar TL, vadeye kadar elde tutulacak portföy 2,1 milyar TL artmıştır. 2014 yılında portföye alınan ve önceki dönemlere göre yüksek faizi olan menkul değerlerin satılmaya hazır portföye konulmasından, bankaların önümüzdeki süreçte faizlerde düşüş bekledikleri ve bu düşüşten faydalanarak özkaynaklarını güçlendirmeyi hedefledikleri değerlendirilmektedir. Tablo 7: Menkul Değerlerin Gelişimi Değişim 2012/12 2013/3 2013/12 2014/3 2013/3-2014/3 2013/12-2014/3 (Milyon TL) Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Tutar % Gerçeğe Uygun Değer Farkı K/Z Yan. Men.Değ. 7.794 2,9 9.687 3,6 4.990 1,7 3.090 1,0-6.597-68,1-1.900-38,1 Satılmaya Hazır Menkul Değerler 195.772 72,5 196.395 72,6 195.590 68,2 205.233 69,2 8.839 4,5 9.643 4,9 Vadeye Kadar Elde Tutulacak Men. Değ. 66.428 24,6 64.599 23,9 86.150 30,0 88.294 29,8 23.695 36,7 2.144 2,5 Menkul Değerler Toplamı 269.994 100 270.680 100 286.731 100 296.617 100 25.937 9,6 9.887 3,4 Toplam Aktif 1.370.690 19,7 1.427.656 19,0 1.732.400 16,6 1.797.343 16,5 369.687 25,9 64.943 3,7 (*) Her bir menkul kıymet grubunun menkul değerler içerisindeki payları ile MDC'nin aktif toplamı içerisindeki paylarını göstermektedir. Menkul değerler portföyündeki 12 aylık değişim, 2013 yılının ilk yarısında negatif seyrederken, Temmuz 2013 itibarıyla pozitife (%1,7) dönmüştür. Yılın ikinci yarısından itibaren artış eğilimi gösteren yıllık büyüme, Aralık 2013 itibarıyla kur artışının da etkisiyle %6,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2014 yılında menkul değerler portföyündeki 12 aylık değişim yükselerek Mart 2014 itibarıyla %9,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. 19
Grafik 12: Menkul Değerlerin Yıllık Gelişimleri 40,0 35,0 30,0 (%) 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0-5,0-10,0 2010 2011 2012 2013 2014 Menkul değerler portföyünün artış hızının toplam aktiflerin artış hızının gerisinde kalması nedeniyle menkul değerlerin toplam aktifler içindeki payı azalmaya devam etmektedir. Aralık 2011 de %23,4 olan menkul değerlerin toplam aktiflere oranı 2012 yılsonunda ilk defa %20 nin altına gerileyerek %19,7 ye, Aralık 2013 te %16,6 ya, 2014 yılının ilk çeyreğinde ise %16,5 seviyesine gerilemiştir. Grafik 13: Menkul Değerlerin Portföy Dağılımı 250.000 200.000 Grafik 14: Kamu Borç Stoku ve MDC Gelişimi 700,0 600,0 500,0 598,2 Mİo TL 150.000 100.000 Milyar TL 400,0 300,0 296,6 50.000 200,0 0 100,0 2004/3 2004/6 2004/9 2004/12 2005/3 2005/6 2005/9 2005/12 2006/3 2006/6 2006/9 2006/12 2007/3 2007/6 2007/9 2007/12 2008/3 2008/6 2008/9 2008/12 2009/3 2009/6 2009/9 2009/12 2010/3 2010/6 2010/9 2010/12 2011/3 2011/6 2011/9 2011/12 2012/3 2012/6 2012/9 2012/12 2013/3 2013/6 2013/9 2013/12 2014/3 0,0 Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar/Zarara Yansıtılan Menkul Değerler Satılmaya Hazır Menkul Değerler Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler Oca.12 Şub.12 Mar.12 Nis.12 May.12 Haz.12 Tem.12 Ağu.12 Eyl.12 Eki.12 Kas.12 Ara.12 Oca.13 Şub.13 Mar.13 Nis.13 May.13 Haz.13 Tem.13 Ağu.13 Eyl.13 Eki.13 Kas.13 Ara.13 Oca.14 Şub.14 Mar.14 Borç Stoku MDC Borç stoku verileri Hazine Müsteşarlığı'nın internet sitesinden alınmıştır. Mart 2014 itibarıyla bankaların portföylerinde bulunan menkul değerlerin %95,6 8 sı kamu borçlanma senetlerinden oluşmaktadır. Yabancı ülke devlet tahvillerine yapılan yatırım 1,1 milyar TL (%0,4) dir. Yurtdışı banka ve yabancı özel sektör borçlanma senetleri ise 2,1 milyar TL ile toplam içinde %0,7 paya sahiptir. Sektörün menkul değerler portföyü içinde krediye bağlı tahvillerin payı %1 (2,9 milyar TL) olup, yurtiçi bankalarca ihraç edilen tahviller, hisse senetleri, yatırım fonları, özel sektör tahvilleri ile banka bonoları veya banka garantili bonolarının toplam payı %2,1 dir. 8 Hazinece yurtiçinde ve yurtdışında ihraç edilen ve Aralık 2013 itibarıyla 6,1 milyar TL bakiye arz eden kira sertifikaları dâhildir. 20
Kamu brüt borç stoku Mart 2014 itibarıyla 598,2 milyar TL ye yükselmiştir. Kamu borç stokunun bankaların menkul değerler portföyünde bulunan kısmı cari dönem itibarıyla %47,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Sektörün menkul değerlerinde son bir yılda görülen 25,9 milyar TL tutarındaki artışın 13,8 milyar TL si (%53,3) özel bankalardan kaynaklanmaktadır. Yılın ilk çeyreğinde 7,2 milyar TL si özel bankalar, 3,5 milyar TL si kamu bankaları ve 1 milyar TL si katılım bankalarından kaynaklanmak üzere sektörün menkul değerleri 9,9 milyar TL yükselmiştir. İncelenen dönemde, yabancı bankaların menkul değerleri 1,4 milyar TL gerilemiştir. Mart 2014 itibarıyla sektörün toplam menkul değerlerinin yarıya yakınına (%49,7) sahip olan özel bankaların payı yılsonuna kıyasla 0,8 puan artarken, yabancı bankaların payı 0,8 puan, kamu bankalarının payı 0,1 puan azalmıştır. Grafik 15: Banka Gruplarına Göre Menkul Değerler Grafik 16: Menkul Değerlerin Kullanımına Göre Dağılımı 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 8,4 8,5 9,5 9,1 9,9 9,6 9,1 9,3 8,8 50,4 50,8 49,4 51,4 49,1 49,0 49,5 49,2 49,7 38,7 37,5 37,6 36,5 37,5 38,0 37,9 37,9 37,9 2011/12 2012/12 2013/3 2013/6 2013/9 2013/12 2014/1 2014/2 2014/3 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% KAMU ÖZEL YABANCI KALKINMA VE YATIRIM KATILIM TMSF Repo İşlemine Konu Menkul Değerler Teminata Verilen Menkul Değerler Serbest Menkul Değerler Mart 2014 itibarıyla sektörün menkul değerler portföyünün %50,6 sı repo (150 milyar TL) işlemlerine konu edilmiş, %15,9 u (47 milyar TL) teminata verilmiştir. Söz konusu tutarın büyük kısmı TCMB ve İMKB nezdindeki piyasalarda işlem teminatı olarak verilen menkul değerlerden oluşmaktadır. Mart 2014 itibarıyla 99 milyar TL tutarındaki serbest menkul değerlerin payı son bir yıllık dönemde 16 puan azalarak %33,5 e gerilemiştir. İncelenen dönem itibarıyla sektörün menkul değerlerinin %81,3 ü TP, %18,7 si YP menkul değerlerden oluşmaktadır. Yılsonuna kıyasla, TP menkul değerler 6 milyar TL, YP menkul değerler 3,8 milyar TL (1,5 milyar USD) yükselmiştir. Mart 2014 itibarıyla sektörün toplam menkul değerlerinin %52,1 i değişken faizli, %44,9 u sabit faizlidir. Menkul değerlerin %3 ü ise getirisi faize duyarlı olmayan kıymetlerden oluşmaktadır. Değişken faizli menkul değerlerin %56,2 si (86,6 milyar TL) TÜFE ye, %40,8 i (63 milyar TL) referans tahvil faizlerine ve %1,7 si (2,6 milyar TL) LIBOR a endekslidir. 21
Emanet kıymetler, son bir yıllık dönemde, %50,4 ü yurtiçi yerleşikler, %49,6 sı yurtdışı yerleşikler kaynaklı olmak üzere %5,2 oranında (10,2 milyar TL) artarken, 2014 yılının ilk çeyreğinde yurtdışı yerleşikler kaynaklı olarak 2,7 milyar TL (%1,3) azalmıştır. 2014 yılı başından itibaren yurt içi yerleşiklerin emanet kıymetleri 3,9 milyar TL artarken, yurt dışı yerleşiklerin emanet kıymetleri 6,7 milyar TL azalmıştır. Buna paralel olarak, Aralık 2013-Mart 2014 döneminde yurtiçi yerleşiklerin toplam emanet kıymetler içindeki payı 2,5 puan artarak %50,4 e yükselirken, yurtdışı yerleşiklerin payı ise %49,6 seviyesine gerilemiştir. Böylece, Ağustos 2012 döneminden sonra ilk defa yurt içi yerleşiklerin emanet kıymet tutarı yurt dışı yerleşikleri geçmiştir. Tablo 8: Emanet Kıymetlerin ve Menkul Değerlerin Gelişimi Yurtiçi Yurtdışı Toplam Emanet % MDC % Milyon TL Yerleşikler Yerleşikler Emanet MDC Değişim** Değişim** Aralık 2010 65.971 37.711 103.682 287.855 8,4 9,5 Aralık 2011 82.282 69.431 151.713 284.983 46,3-1,0 Aralık 2012 88.099 100.266 188.366 269.994-5,3-5,3 Ocak 2013 89.284 101.104 190.387 268.767 1,1-0,5 Şubat 2013 88.976 102.175 191.150 272.219 0,4 1,3 Mart 2013 89.251 106.882 196.133 270.680 2,6-0,6 Nisan 2013 89.223 115.715 204.938 266.043 4,5-1,7 Mayıs 2013 89.156 114.018 203.175 272.589-0,9 2,5 Haziran 2013 90.948 113.008 203.956 274.203 0,4 0,6 Temmuz 2013 91.771 108.009 199.780 282.434-2,0 3,0 Ağustos 2013 94.513 107.372 201.885 283.733 1,1 0,5 Eylül 2013 94.241 108.355 202.596 288.163 0,4 1,6 Ekim 2013 96.013 109.481 205.494 284.444 1,4-1,3 Kasım 2013 97.677 108.967 206.644 283.182 0,6-0,4 Aralık 2013 100.130 108.874 209.004 286.731 1,1 1,3 Ocak 2014 100.795 105.556 206.352 291.990-1,3 1,8 Şubat 2014 102.871 105.511 208.382 291.124 1,0-0,3 Mart 2014 104.063 102.222 206.285 296.617-1,0 1,9 * Nominal Değer ** Bir önceki döneme göre yüzde değişim Emanet Kıymetler* Grafik 17:Emanet Kıymetlerin Dağılımı(%) ve Bakiyesi-Yerleşiklere Göre 65,0 140.000 60,0 120.000 55,0 100.000 50,0 45,0 40,0 80.000 60.000 40.000 35,0 20.000 30,0 0 Mart 2011 Mayıs 2011 Temmuz 2011 Eylül 2011 Kasım 2011 Ocak 2012 Mart 2012 Mayıs 2012 Temmuz 2012 Eylül 2012 Kasım 2012 Ocak 2013 Mart 2013 Mayıs 2013 Temmuz 2013 Eylül 2013 Kasım 2013 Ocak 2014 Mart 2014 Mart 2011 Mayıs 2011 Temmuz 2011 Eylül 2011 Kasım 2011 Ocak 2012 Mart 2012 Milyon TL Mayıs 2012 Temmuz 2012 Eylül 2012 Kasım 2012 Ocak 2013 Mart 2013 Mayıs 2013 Temmuz 2013 Eylül 2013 Kasım 2013 Ocak 2014 Mart 2014 Yİ Yerleşikler (% Pay) YD Yerleşikler (% Pay) Yurtiçi Yerleşikler Yurtdışı Yerleşikler Uluslararası makro ekonomik konjonktürün yanı sıra 2012 yılının son çeyreğinde Türkiye nin yatırım yapılabilir ülke notu almasının da etkisiyle 2012 yılının ikinci yarısından itibaren artış gösteren yurtdışı yerleşiklerin toplam emanet kıymetler içindeki payında 2013 yılının ikinci yarısından itibaren görülen azalma devam etmektedir. 22
4. Mevduat Türk bankacılık sektörünün alternatif fon kaynaklarına ulaşma kapasitesinin artmasıyla birlikte, toplam pasif içindeki payı %53,4 ile seviyesine gerileyen mevduat halen en önemli fon kaynağı olma özelliğini korumaktadır. Mevduat 2013 yılsonuna göre %1,4 (13,7 milyar TL ) artarak 959,4 milyar TL düzeyine ulaşmıştır. Mart 2014 itibarıyla kur ve parite etkisinden arındırılmış olarak toplam mevduatın yıllıklandırılmış 13 haftalık ortalama artış hızı %4,3, yıllık artış hızı ise %12,3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Grafik 18: Toplam Mevduatın Gelişimi Toplam Mevduat (Yıllıklandırılmış) Milyon TL 945.770 959.435 950.000 7,7% 902.664 9% 900.000 837.657 8% 850.000 6,1% 7% 800.000 772.217 789.448 7,8% 4,8% 718.791 738.422 6% 750.000 4,6% 4,8% 700.000 695.496 696.434 5% 659.406 683.688 650.000 617.037 629.341 3,2% 2,7% 4% 600.000 3,7% 2,2% 1,7% 3% 550.000 2% 500.000 0,1% 1,4% 450.000 1% 2,0% 400.000 0% Ara.10 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 30,0% 26,0% 22,0% 18,0% 14,0% 10,0% 6,0% 2,0% -2,0% -6,0% 4,3% 12,3% Toplam Mevduat Artış Oranı (Önceki Döneme Göre) 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık TP mevduat 2014 yılı ilk çeyreğinde %2,8 azalarak 578 milyar TL ye gerilerken, YP mevduat 2014 yılındaki hızlı kur artışının mudileri dövize yöneltmesinin etkisiyle USD bazında %7,3 artarak 177,1 milyar USD düzeyine yükselmiştir. Grafik 19: Dönemler İtibarıyla TP ve YP Mevduatın Gelişimi Milyon TL 625.000 600.000 575.000 550.000 525.000 500.000 475.000 450.000 425.000 400.000 375.000 350.000 325.000 300.000 10,3% 1,3% 4,9% 433.501 439.108 460.830 457.155 459.958 456.446 468.750 0,6% -0,8% -0,8% 2,7% 492.010 5,0% 5,7% 520.250 530.719 2,0% 582.505 594.051 577.669 563.451 10% 6,2% 3,4% 2,0% Ara.10 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 12% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -2,8% -4% Milyon USD 200.000 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 119.365 123.825-4,3% 3,7% 122.903 122.371-0,7% -0,4% 135.366 138.412 137.854 141.558 143.047 142.460 124.696 1,9% 8,6% 2,3% -0,4% 2,7% 1,1% -0,4% 12% 177.096 165.095 10% 157.210 8% 10,4% 5,0% Ara.10 Mar.11 Haz.11 Eyl.11 Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 7,3% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% TP Mevduat Artış Oranı YP Mevduat Artış Oranı 23
TP Mevduat (Yıllıklandırılmış) YP Mevduat (Yıllıklandırılmış) 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% -10,0% -20,0% -6% 8,2% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% -10,0% -20,0% -30,0% -40,0% -50,0% 32% 22,1% 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık YP mevduat artışında, TL ve diğer para cinsleri arasındaki faiz farkının açılmasıyla arbitraj imkanının oluşmasına bağlı olarak, vadeli döviz satış getirisinin artmasının etkisi olmuştur. 2013 yılsonuna göre gerçek kişilerle yapılan FX-TL swaplarında belirgin bir artış (2,5 milyar USD) gözlenmiş olup, yurtiçi ve yurtdışı arasındaki faiz farklarının azalmasıyla 2014 Nisan ayının başından itibaren söz konusu işlemlerdeki artış durmuş ve bu işlemler azalma eğilimine girmiştir. Gerçek kişilerle yapılan FX-TL swapları Mart 2014 itibarıyla toplam YP mevduatın %3,8 ini; YP tasarruf mevduatının ise %6,7 sini oluşturmaktadır. Grafik 20: Gerçek kişilerle yapılan swap işlemleri 2013 yılsonuna göre, kamu bankaları ve katılım bankalarının mevduatı azalırken, özel bankalar ve yabancı bankaların mevduatı artış göstermiştir. En fazla artış gösteren banka grubu 13,7 milyar TL (%10,8) ile yabancı bankalar olmuştur. 24
Tablo 9:Banka Grupları İtibarıyla Mevduatın Gelişimi TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) Mart 2014 döneminde tasarruf mevduatının 9 TP (Milyon TL) toplam mevduat içerisindeki payı yılsonuna göre 1,3 puan artarak %59,7 olarak gerçekleşmiş, resmi mevduatın payı 0,2 puan, ticari ve diğer mevduatın payı ise 1,1 puan azalmıştır. Ticari mevduattaki azalış esasen TP ticari mevduattan kaynaklanmaktadır. İşletmelerin likidite ihtiyaçlarını mevduatlarından karşılamaları ticari mevduattaki azalışta etkili olduğu değerlendirilmektedir. Diğer taraftan YP mevduatta meydana gelen artış sonucunda yılsonunda %37,2 olan YP mevduatın payı 2,6 puan artarak %39,8 e yükselmiştir. Grafik 21: Mevduatın/Katılım Fonlarının Türleri ve Para Birimi İtibarıyla Dağılımı YP (Milyon USD) DEĞİŞİM Aralık 2013 Mart 2014 TUTAR % Toplam (Milyon TL) (Milyon TL) TP YP Toplam Kamu Bankaları 216.180 39.596 300.536 210.510 40.994 298.882-5.670 1.398-1.654-2,6 3,5-0,6 Özel Bankalar 260.938 91.953 456.834 248.156 98.698 460.918-12.782 6.745 4.084-4,9 7,3 0,9 Yabancı Bankalar 80.358 21.925 127.068 84.192 26.232 140.740 3.834 4.307 13.672 4,8 19,6 10,8 Katılım Bankaları 36.567 11.616 61.313 34.812 11.172 58.896-1.755-444 -2.417-4,8-3,8-3,9 TMSF Bankaları 9,0 5 19 10 4 19 1-0,5 0 7,6-10,7-1,2 BANKACILIK SEKTÖRÜ 594.052 165.095 945.770 577.679 177.100 959.454-16.373 12.005 13.684-2,8 7,3 1,4 * YP mevduat tutarı hesaplanırken ilgili tarihteki TCMB USD alış kuru esas alınmıştır. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Mevduat ve Katılım Fonlarının Türler İtibarıyla Dağılımı 36,2 35,1 5,5 5,3 58,4 59,7 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 Mevduatın Para Birimi İtibarıyla Dağılımı 67,2 67,3 65,5 65,2 66,6 67,4 64,5 62,8 34,5 34,8 33,4 32,6 32,8 32,7 35,5 37,2 60,2 39,8 0,0 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 Tasarruf Resmi Ticari ve Diğer TP Mevduat YP Mevduat Grafik 22: Tasarruf Mevduatı ile Ticari ve Diğer Mevduatın Gelişimi Tasarruf Mevduatı Tasarruf Mevduatı (Yıllıklandırılmış) 700.000 10% 35,0% 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 5,5% 2,5% 1,3% 2,3% 3,6% 4,8% 3,1% -1,0% 7,8% 6,5% 3,0% 6,4% 5,0% 1,8% 7,3% 3,7% 1,0% 8% 6% 4% 2% 0% -2% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 19% 13,4% 100.000-4% 0,0% 0-5,2% Aralık 12 Mart 2013 Haziran 2013 Eylül 2013 Aralık 2013 Mart 2014-6% TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP Artış % YP Artış % Toplam Artış % 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık 9 Katılım bankalarındaki gerçek kişilere ait fonlar dahildir. 25
400.000 Ticari ve Diğer Mevduat 20% 65,0% Ticari Mevduat (Yıllıklandırılmış) 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000-0,1% 12,3% 7,3% 4,0% 2,0% -0,1% 10,8% 9,0% 6,8% 14,8% 7,9% 6,6% 5,7% 3,0% -0,6% 6,4% -1,6% 15% 10% 5% 0% 55,0% 45,0% 35,0% 25,0% 15,0% 5,0% -5,0% 17,1% 100.000 50.000-8,9% -5% -10% -15,0% -25,0% -5,4% 0-15% Aralık 12 Mart 2013 Haziran 2013 Eylül 2013 Aralık 2013 Mart 2014 TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP Artış % YP Artış % Toplam Artış % 13 Haftalık Ortalamalar Yıllık Türk Bankacılık Sektörünün yapısal sorunlarından vade uyumsuzluğunu azaltmak amacıyla Bakanlar Kurulu ve Maliye Bakanlığı tarafından alınan önlemlerin de etkisiyle, vadesiz ve 3 aya kadar vadeli mevduatın payı Haziran 2013 döneminde %83,1 ile en düşük düzeye geriledikten sonra piyasalardaki volatilitenin yükselmesine bağlı olarak yeniden artış eğilimine girmiş ve Mart 2014 te %87,1 e yükselmiştir. Bu oran Aralık 2010 döneminden beri görülen en yüksek oran olarak gerçekleşmiştir. Tablo 10: Mevduatın Vade Dağılımı (%) Değişim (Puan) Aralık 2012 - Ara.10 Ara.11 Ara.12 Mar.13 Haz.13 Eyl.13 Ara.13 Mar.14 Aralık 2013 Mart 2014 - Aralık 2013 Vadesiz 15,9 17,4 17,9 17,6 18,3 18,9 18,7 18,1 0,8-0,6 1 Aya Kadar Vadeli 26,0 14,8 14,7 13,9 14,4 13,3 14,5 13,5-0,2-1,0 1-3 Ay Arası Vadeli 49,7 53,2 54,4 53,2 50,4 53,2 53,0 55,5-1,4 2,5 Vadesiz ve 3 Aya Kadar Vadeli 91,6 85,4 87,0 84,8 83,1 85,4 86,3 87,1-0,8 0,8 3-6 Ay Arası Vadeli 4,1 7,5 6,2 6,7 7,2 6,0 5,5 5,0-0,8-0,5 6-12 Ay Arası Vadeli 1,5 2,4 2,2 4,3 5,3 4,4 4,0 4,0 1,8 0,0 1 Yıldan Uzun Vadeli 2,7 4,6 4,5 4,2 4,4 4,2 4,3 4,0-0,3-0,3 Tamamına yakını altın mevduatından oluşan kıymetli maden depo hesapları Mart 2014 itibarıyla 8,1 milyar USD tutarındadır. Söz konusu hesapların 820 milyon USD si bankalararası depolardır. Kıymetli maden depo hesapları sektördeki YP mevduatın %4,6 sını oluşturmaktadır. Altının ons fiyatındaki artışa paralel olarak 2011 yılında artış gösteren kıymetli maden depo hesaplarının artış hızında 2012 yılında bir yavaşlama gözlenmiş ve Mart 2013 te ulaştığı en yüksek değerden sonra düşüş eğilimine girmiştir. Diğer taraftan, özellikle katılım bankalarının öncülük ettiği altın günleri uygulamasıyla şubelere getirilen ziynet altınlarının standart altına dönüştürülmesi ve benzeri altına dayalı mevduat ürünü uygulamaları sonucunda 2012 yılsonunda %18,2 olan vadeli kıymetli maden depo hesaplarının toplam kıymetli maden depo hesapları içerisindeki payı, 2014 yılının ilk çeyreği itibarıyla %29,1 e yükselmiştir. 26
Tablo 11 : Kıymetli Maden Depo Hesaplarının Gelişimi Grafik 23 : Altın Fiyatı ve Altın Depo Hesaplarının Gelişimi Kıymetli Maden Depo hesabı Toplam Değişim ** Milyon USD Vadeli Vadesiz Toplam* YP Mevduat İçindeki Payı Tutar % Mar.11 447 1.967 2.414 1,9 Haz.11 565 2.621 3.186 2,6 772 32,0 Eyl.11 990 6.471 7.460 6,1 4.274 134,2 Ara.11 1.081 6.742 7.823 6,3 362 4,9 Mar.12 1.254 7.759 9.012 6,7 1.190 15,2 Haz.12 1.478 7.911 9.389 6,8 377 4,2 Eyl.12 1.671 7.413 9.085 6,6-304 -3,2 Ara.12 1.945 8.710 10.656 7,5 1.571 17,3 Mar.13 2.479 9.383 11.863 8,3 1.207 11,3 Haz.13 2.166 8.664 10.830 7,6-1.033-8,7 Eyl.13 2.619 8.208 10.827 6,9-3 0,0 Ara.13 2.204 7.648 9.852 6,0-975 -9,0 Mar.14 2.357 5.740 8.098 4,6-1.754-17,8 (*) Bankalararası depolar dahildir. (**) Değişim bir önceki döneme göre hesaplanmaktadır. USD 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 Şubat 2012 Mart 2012 Nisan 2012 Kaynak: TCMB, Bloomberg Mayıs 2012 Haziran 2012 Temmuz 2012 Ağustos 2012 Eylül 2012 Ekim 2012 Kasım 2012 Aralık 2012 Altın Depo Hesaplarının Gelişimi Fiyat (USD) Ocak 2013 Şubat 2013 Mart 2013 Nisan 2013 Mayıs 2013 Haziran 2013 Temmuz 2013 Ağustos 2013 Eylül 2013 Ekim 2013 Kasım 2013 Aralık 2013 Ocak 2014 Şubat 2014 Mart 2014 Altın Depo Hesaplarının Gelişimi Ton (Sağ Eksen) 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 Altın fiyatlarının %7 artış gösterdiği 2014 yılının ilk çeyreğinde altın depo hesapları 271 tondan 195 tona gerileyerek 75,9 ton azalış göstermiştir. Yurtdışı şubeler nezdinde toplanan mevduat, toplam mevduatın %4,6 sını oluşturmaktadır. 2013 yılsonuna göre yurtdışı şubelerin topladığı mevduat, ağırlıklı olarak TP mevduat kaynaklı olarak %3,2 (1,4 milyar TL) azalmıştır. Söz konusu azalış büyük ölçüde Malta şubesinden kaynaklanmıştır. Tablo 12: Yurt Dışı Şubeler Nezdinde Toplanan Mevduat Yurtdışı Şubeler Nezdinde Toplanan Mevduat Top. Değişim** (%) Mevduat Dönem TP (Milyon TL) YP* (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) İçindeki Pay TP YP Toplam Ara.10 27.110 13.065 47.198 7,6 - - - Haz.11 16.254 11.194 34.341 5,2-40 -14,3-27,2 Ara.11 13.570 10.008 32.474 4,7-16,5-10,6-5,4 Haz.12 8.761 12.739 31.775 4,4-35,4 27,3-2,2 Mar.12 10.661 11.796 31.575 4,5 21,7-7,4-0,6 Eyl.12 12.673 11.106 32.495 4,4 18,9-5,8 2,9 Ara.12 14.975 10.744 34.073 4,4 18,2-3,3 4,9 Mar.13 12.275 11.481 33.041 4,2-18,0 6,9-3,0 Haz.13 10.232 14.855 38.825 4,6-16,6 29,4 17,5 Eyl.13 8.086 17.962 44.665 4,9-21,0 20,9 15,0 Ara.13 8.014 17.808 45.953 4,9-0,9-0,9 2,9 Mar.14 5.728 17.599 44.501 4,6-28,5-1,2-3,2 (*) TCMB kurları esas alınmıştır. (**) Önceki döneme kıyasla değişim Yurtdışı şubeler nezdindeki mevduatın %49 u; toplam mevduatın ise %5,7 si yurtdışı yerleşik mudilere aittir. Tablo 13: Mevduatın Dağılımı Tutar Olarak Dağılım (Milyon TL) Yüzde Olarak Dağılım (Mart 2014) Yurtiçi Yerleşikler Yurtdışı Yerleşikler Toplam Yurtiçi Yerleşikler Yurtdışı Yerleşikler Toplam Yurtiçi Şubeler 881.672 33.262 914.934 91,9 3,5 95,4 Yurtdışı Şubeler 22.722 21.779 44.501 2,4 2,3 4,6 Toplam 904.394 55.041 959.435 94,3 5,7 100,0 27
5. Yurtdışı Bankalara Borçlar Yurtiçinde ve yurtdışında meydana gelen politik gelişmeler uluslararası sermaye hareketlerinin volatilitesinin artmasına yol açmıştır. Bu çerçevede 2014 yılının ilk çeyreğinde yurtdışından sağlanan fonlarda, repo yoluyla sağlanan fonlardaki gerilemeye bağlı olarak, sınırlı bir azalış gözlenmiştir. Tablo 14: Yurtdışı Bankalardan Sağlanan Fonların Gelişimi Mart 2013 Aralık 2013 Mart 2014 Mart 2014 Değişim Mart 2014 (milyon USD) Tutar % Pay Tutar % Pay Tutar % Pay Tutar (%) Tutar (%) Mevduat 17.777 14,7 17.555 12,7 17.407 12,7-370 -2,1-148 -0,8 Kredi 52.858 43,6 59.755 43,2 61.168 44,6 8.309 15,7 1.413 2,4 Sendikasyon 16.783 13,9 20.044 14,5 20.127 14,7 3.344 19,9 83 0,4 Seküritizasyon 6.433 5,3 7.732 5,6 7.254 5,3 822 12,8-478 -6,2 Repo 19.884 16,4 23.444 17,0 20.982 15,3 1.098 5,5-2.462-10,5 Sermaye Benzeri Krediler 7.393 6,1 9.464 6,8 9.942 7,3 2.549 34,5 478 5,0 Diğer* 16 0,0 241 0,2 197 0,1 181 1107,5-43 -17,9 TOPLAM** 121.144 100,0 138.235 100,0 137.077 100,0 15.933 13,2-1.158-0,8 (*)Vade unsuru taşımayan işlemlerin dışında, İşlem tür kodları sınıflandırmasından herhangi bir tür işlem koduna dahil olmadığı halde bankalarla yapılan borç tarafındaki işlemleri kapsamaktadır. (**) Yurtdışında ihraç edilen tahvil/bono tutarları hariç tutulmuştur. Mart 2013 Aralık 2013 Bir yıllık dönemde sektörün yurtdışı bankalardan temin ettiği borçların toplamı %13,2 oranında (15,9 milyar USD) artış göstererek 137,1 milyar USD ye yükselmiştir. Yurtdışı bankalardan sağlanan fonların gelişimine bakıldığında; mevduat hariç tüm işlem türlerinde yükseliş gözlenirken, en yüksek tutarlı artış 8,3 milyar USD (%15,7) ile krediler kaleminde gerçekleşmiştir. Ayrıca sendikasyon ve seküritizasyon kredilerinde 4,2 milyar USD (%17,9), sermaye benzeri kredilerde 2,5 milyar USD (%34,5) ve repodan sağlanan fonlarda 1 milyar USD (%5,5) artış görülmüştür. 2014 yılının ilk çeyreğinde ise toplam yurtdışından sağlanan fonlar repo işlemlerindeki 2,5 milyar USD azalış kaynaklı olarak %0,8 (1,2 milyar USD) gerilemiştir. Mart 2014 döneminde bankaların yurtdışı bankalara borçları içerisinde kendi risk gruplarından sağladığı fon tutarı, bir önceki yılın aynı ayına göre 5,9 milyar USD (%30,5) artarak 25,3 milyar USD ye yükselmiştir. 2014 yılının ilk çeyreğinde ise bankaların kendi risk gruplarından sağladıkları yurtdışı fon tutarı 0,5 milyar USD (%2) gerilemiştir. Mart 2013 itibarıyla bankaların kendi risk gruplarından sağladığı fon tutarının toplam yurtdışı borçlara oranı %16 iken Mart 2014 döneminde %18,5 e yükselmiştir. 28
2014 yılının ilk çeyreğinde vadesi dolan sendikasyon kredilerinin tamamının yenilendiği gözlenmiştir. Sektör genelinde bankaların, sendikasyon kredilerini yenilemekte problem yaşamadığı, seküritizasyon kredilerindeki azalışı ise yurtdışına ihraç edilen menkul değerler ile ikame ettiği değerlendirilmektedir. Mart 2014 döneminde sendikasyon ve seküritizasyon kredilerinin yurtdışı bankalardan sağlanan toplam yurtdışı fonlar içindeki payı %20, toplam yabancı kaynaklar içindeki payı ise %3,7 düzeyinde gerçekleşmiştir. Grafik 24: Sendikasyon ve Seküritizasyon Kredileri Geri Ödeme Planı 2016 ve Sonrası 2015 Yılı Ara.14 Kas.14 Sendikasyon Seküritizasyon Eki.14 Eyl.14 Ağu.14 Tem.14 Haz.14 May.14 Nis.14 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 Milyon USD 2014 yılının ilk çeyreğinde repo işlemleriyle sağlanan fonlar %10,5 (2,5 milyar USD) oranında azalış göstermiştir. Söz konusu azalışın yılın ilk çeyreğinde artan borçlanma maliyetleri kaynaklı gerçekleştiği değerlendirilirken, repo işlemlerinin gerilemesi sonucu oluşan fon ihtiyacının swap işlemler ve YP mevduatlar ile karşılandığı gözlenmiştir. Repo işlemlerinin %83,3 ü bir yıla kadar vadeli, %16,7 si ise bir yıldan uzun vadeli işlemlerden oluşmaktadır. Yurtdışı bankalar ile gerçekleştirilen repo işlemlerinin %85,4 ü USD para biriminden yapılırken, %5,5 i TP olarak gerçekleştirilmektedir. Bankaların yurtdışından sermaye benzeri kredi şeklinde sağladığı fonlar hem geçen yılın aynı ayına göre (2,5 milyar USD - %34,5) hem de 2014 yılının ilk çeyreğinde (0,5 milyar USD - %5) artış göstermiştir. 2008 yılının ilk çeyreğinden itibaren sektörün sağladığı sermaye benzeri kredilerin tamamı ikincil sermaye benzeri kredi şeklindedir. Mart 2014 itibarıyla, yurtdışı bankalardan sağlanan fonların 83 milyar USD si (%60,4) USD cinsinden, 41 milyar USD si ise (%30,2) EUR cinsindendir. Sektörün yurtdışından sağladığı fonların 9,5 milyar USD lik (%6,9) kısmı TP olup, TP cinsinden fonların 5,6 milyar 29
USD si kredi, 2,5 milyar USD si mevduat, 1,2 milyar USD si repo ve 0,2 milyar USD si sermaye benzeri kredilerden oluşmaktadır. Grafik 25:Yurtdışı Bankalardan Temin Edilen Fonlar Milyon USD 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 9,2 9,1 11,9 14,0 12,3 13,0 11,0 12,5 13,0 14,3 14,9 15,1 14,7 15,0 14,7 14,5 17,4 16,2 16,3 17,0 16,4 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 % 40.000 6,0 4,0 20.000 2,0 0 0,0 Mart 14 Aralık 13 Eylül 13 Haziran 13 Mart 13 Aralık 12 Eylül 12 Haziran 12 Mart 12 Aralık 11 Eylül 11 Haziran 11 Mart 11 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 1 yıla kadar vadeli 1 yıldan uzun vadeli Yurtdışı Bankalara Borçlar/Toplam Pasif (%) Mart 2014 döneminde sektörün yurtdışı bankalardan sağladığı borçların toplam pasifler içindeki payı yılsonuna kıyasla 0,6 puan azalarak %17 den %16,4 e gerilemiştir. 2013 yılında yurtdışından sağlanan fonlar yıl içerisinde dalgalı bir seyir izlemesine rağmen bir önceki yılsonuna göre %23,7 oranında artış göstermiştir. Bu süreçte küresel piyasalardaki belirsizliklere rağmen yurtiçinde gözlemlenen olumlu makroekonomik gelişmeler kredi not artışları ile desteklenmiş ve sektörün yurtdışından sağladı fonlar artış göstermiştir. 2014 yılının ilk çeyreğinde ise artan borçlanma maliyetleri ve döviz kurlarındaki gelişmelere bağlı olarak bankaların yurtdışı borçlanmalarında önemli bir gelişme gözlenmemiştir. Grafik 26: Yurtdışı Bankalardan Temin Edilen Fonların Ülkelere Göre Dağılımı Aralık 2013 Mart 2014 Körfez Ülkeleri 8,3% Diğer 12,6% ABD 16,9% Körfez Ülkeleri 8,1% Diğer 13,6% ABD 17,4% İsviçre 6,2% Libya 2,2% Japonya 3,0% Büyük Britanya 16,2% Libya 1,6% İsviçre 6,0% Japonya 3,1% Büyük Britanya 14,2% Euro Alanı 34,6% Euro Alanı 35,9% 30
Mart 2014 döneminde yurtdışından temin edilen fonlarda yılsonuna kıyasla Büyük Britanya'nın payı 2 puan, Körfez ülkelerinin payı 0,2 puan azalırken; Euro Alanı'nın payı 1,4 puan ve ABD'nin payı 0,6 puan artmıştır 10. Euro Alanı 49,3 milyar USD ile en yüksek tutarda fon sağlanan bölge olmuştur. 10 Banka genel merkezinin yerleşik olduğu ülke esas alınmıştır. 31
6. Özkaynaklar ve Sermaye Yeterliliği Sektörün özkaynakları Mart 2014 dönemi itibarıyla 202 milyar TL düzeyindedir. Bir yıllık dönemde %8,6 oranında artan özkaynakların bankacılık sektörü pasifleri içindeki payı %11,3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bir yıllık dönemde, menkul değer değerleme fonlarındaki 10,4 milyar TL azalışa karşılık, banka karlarının bünyede bırakılmasının teşvik edilmesi yönünde Kurumumuzca sürdürülen politikalar çerçevesinde yedek akçelerin 18 milyar TL ve ödenmiş sermayenin 4,7 milyar TL artması neticesinde sektörün özkaynakları artmıştır. Özkaynaklar, yılın ilk çeyreğinde ise %4,4 (8,5 milyar TL) oranında artmıştır. Küresel ve yurt içi gelişmelere bağlı olarak faiz oranlarında görülen artışın menkul değerler değerleme farklarına etkisi söz konusu artışı sınırlandırmıştır. Grafik 27: Toplam Aktifler ve Özkaynakların Değişimi (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) 15,0 10,0 5,0 % 0,0-5,0-10,0 Mart 05 Eylül 05 Mart 06 Eylül 06 Mart 07 Eylül 07 Mart 08 Eylül 08 Mart 09 Eylül 09 Mart 10 Eylül 10 Mart 11 Eylül 11 Mart 12 Eylül 12 Mart 13 Eylül 13 Mart 14 Grafik 28: Toplam Aktifler ve Özkaynakların Değişimi (Aralık 2002 Baz dönem) 800,0 700,0 600,0 500,0 400,0 % 300,0 200,0 100,0 0,0 Mart 05 Eylül 05 Mart 06 Eylül 06 Mart 07 Eylül 07 Mart 08 Eylül 08 Mart 09 Eylül 09 Mart 10 Eylül 10 Mart 11 Eylül 11 Mart 12 Eylül 12 Mart 13 Eylül 13 Mart 14 16 15 14 13 12 11 10 Aktifler Özkaynaklar Aktifler Özkaynaklar Özkaynak/Aktifler-Sağ.Ek. 2002 baz yılı itibarıyla sektörün toplam aktif ve özkaynak büyüme oranlarının birbirine yakın değerlerde seyrettiği görülmekle birlikte 2013 yılının son çeyreğinden sonra aktifteki artış oranının özkaynaklardaki artış oranını geçtiği gözlenmektedir. Tablo 15: Özkaynak Unsurlarının Gelişimi DEĞİŞİM (%) 2013/3-2014/3 2013/12-2014/3 (Milyon TL) 2012/12 2013/3 2013/12 2014/3 Tutar % Tutar % Ödenmis Sermaye 54.636 55.043 59.327 59.715 4.671 8,5 388 0,7 Yedek Akçeler 103.641 116.313 122.744 134.393 18.080 15,5 11.649 9,5 Ödenmiş Sermaye Enflasyon Düzeltme Farkı 0 0 0 0 0-0 - Sabit Kıymet Yeniden Değerleme Farkları 2.738 4.115 2.374 6.906 2.791 67,8 4.532 190,9 Menkul Değerler Değerleme Farkları 15.074 12.820 2.427 2.447-10.373-80,9 19 0,8 Dönem Karı (Zararı) 23.523 7.050 24.664 6.069-980 -13,9-18.595-75,4 Geçmiş Yıllar Karı (Zararı) -17.671-9.106-17.813-7.313 1.793-19,7 10.500-58,9 TOPLAM ÖZKAYNAKLAR 181.940 186.236 193.723 202.217 15.981 8,6 8.494 4,4 32
Bir yıllık dönemde sektörün toplam ödenmiş sermayesi 4.671 milyon TL (%8,5), yılın ilk çeyreğinde ise 388 milyon TL (%0,7) artarak 59.715 milyon TL düzeyine ulaşmıştır. 2014 yılının ilk çeyreğinde sektörün ödenmiş sermaye artışı bir kalkınma ve yatırım bankasının 188 milyon TL ve bir yabancı bankanın 200 milyon TL tutarındaki sermaye artışından kaynaklanmaktadır. Menkul değer değerleme farkları bir yıllık dönemde 10,4 milyar TL (%80,9) azalmıştır. Bahse konu azalışın temel nedeni aynı dönemde satılmaya hazır menkul değerler değerleme farklarındaki 10,6 milyar TL tutarındaki azalmadır. Tablo 16: Banka Grupları İtibarıyla Özkaynaklar DEĞİŞİM (%) 2013/3-2014/3 2013/12-2014/3 (Milyon TL) 2012/12 2013/12 2013/3 2014/3 Tutar % Tutar % Kalkınma ve Yatırım Bankaları 17.010 18.936 17.245 19.394 2.150 12,5 458 2,4 Kamu Bankaları 41.409 45.129 43.034 50.602 7.568 17,6 5.473 12,1 Katılım Bankaları 7.377 8.833 7.701 9.089 1.388 18,0 256 2,9 Özel Bankalar 91.900 94.477 94.218 96.048 1.831 1,9 1.572 1,7 TMSF Bankaları 658 658 660 662 2 0,3 4 0,7 Yabancı Bankalar 23.586 25.691 23.379 26.422 3.043 13,0 730 2,8 Bankacılık Sektörü 181.940 193.723 186.236 202.217 15.981 8,6 8.494 4,4 Banka grupları itibarıyla bir yıllık dönemde en fazla özkaynak artışı kamu bankaları ve yabancı banka gruplarında gerçekleşmiştir. Bahse konu banka gruplarındaki artışa temel teşkil eden kalem yedek akçelerdir. Temmuz 2012 döneminden itibaren Basel II hükümlerinin uygulandığı sektörde, sermaye yeterliliği rasyosu (SYR) yılsonunda %15,3 Mart 2014 te ise %15,7 olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında başlayan küresel finansal kriz sonrasında Basel Bankacılık Denetim Komitesi tarafından yayımlanan ve kamuoyunda Basel III olarak bilinen reform önerilerinin uygulamaya geçirilmesine ilişkin çalışmalar kapsamında Kurumumuzca hazırlanan Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmelik ile Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelikte ki değişiklikler (Sermaye Yeterliliği Yönetmelik Değişikliği) 5.9.2013 tarihli ve 28756 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış olup söz konusu düzenlemeler 1.1.2014 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Bu çerçevede, Sermaye Yeterliliği Yönetmelik Değişikliği ile hâlihazırda yüzde 8 oranında uygulanan asgari sermaye yeterlilik oranında bir değişikliğe gidilmemiş, sadece yüzde 8 lik genel oranın kendi içinde alt dağılımını belirleyen yeni oranlar ihdas edilmiştir. 33
Bu kapsamda, yüzde 8 lik oranın alt oranları olarak; yüzde 4,5 oranında asgari çekirdek sermaye yeterliliği oranı ve yüzde 6 oranında asgari ana sermaye yeterliliği oranı belirlenmiştir. Grafik 29: Sektör Sermaye Rasyoları 35,0 30,0 25,0 20,0 % 15,0 10,0 5,0 0,0 Basel II'ye geçiş 2004/3 2004/6 2004/9 2004/12 2005/3 2005/6 2005/9 2005/12 2006/3 2006/6 2006/9 2006/12 2007/3 2007/6 2007/9 2007/12 2008/3 2008/6 2008/9 2008/12 2009/3 2009/6 2009/9 2009/12 2010/3 2010/6 2010/9 2010/12 2011/3 2011/6 2011/9 2011/12 2012/3 2012/6 2012/9 2012/12 2013/3 2013/6 2013/9 2013/12 2014/3 SEKTÖR HEDEF RASYO YASAL SINIR 15,7 12 8 % 13,6 13,4 13,2 13,0 12,8 12,6 12,4 12,2 13,5 13,4 13,2 13,1 12,7 12,6 2014/1 2014/2 2014/3 ANA SERMAYE R ÇEKİRDEK SERMAYE Yapılan düzenlemeler çerçevesinde hesaplanan, sektörün Ana Sermaye Yeterliliği Oranı Mart 2014 te %13,4 ve Çekirdek Sermaye Yeterliliği Oranı %13,5 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 17: SYR Bileşenleri FARK (%)* (Milyon TL) 2012/12 2013/3 2013/12 2014/3 2013/3-2014/3 2013/12-2014/3 Ana Sermaye 165.835 171.090 189.622 199.629 16,7 5,3 Katkı Sermaye 31.380 32.659 34.669 36.567 12,0 5,5 Sermaye 197.215 203.749 224.291 236.195 15,9 5,3 Sermayeden İndirilen Değerler (-) 896 1.033 1.020 1.084 4,9 6,3 Özkaynak 196.319 202.715 223.271 235.111 16,0 5,3 Risk Ağırlıklı Varlıklar 1.099.338 1.162.862 1.460.852 1.493.370 28,4 2,2 Kredi Riskine Esas Tutar 976.545 1.030.510 1.315.708 1.329.740 29,0 1,1 - Menkul Kıymetleştirme Poz. Kay.KRET 0 0 0 0 - - - Karşı Taraf Kredi Riski Dahil KRET 976.545 1.030.510 1.315.708 1.329.740 29,0 1,1 Risk ağırlığı % 0 olanlar, 399.895 417.027 465.792 507.188 21,6 8,9 Risk ağırlığı %10 olanlar, 0 0 0 0 - - Risk ağırlığı % 20 olanlar, 54.531 59.142 80.327 72.450 22,5-9,8 Risk ağırlığı % 50 olanlar 127.138 135.792 169.087 182.002 34,0 7,6 Risk ağırlığı % 50 olanlar, 95.787 97.477 134.974 145.668 49,4 7,9 Risk ağırlığı % 75 olanlar, 277.326 285.736 284.284 293.292 2,6 3,2 Risk ağırlığı % 100 olanlar, 506.812 527.354 688.258 716.363 35,8 4,1 Risk ağırlığı % 150 olanlar, 26.360 29.088 27.600 25.748-11,5-6,7 Risk ağırlığı % 200 olanlar, 49.914 58.380 98.415 82.887 42,0-15,8 Risk ağırlığı % 250 olanlar, 3.164 4.275-35,1 Piyasa Riskine Esas Tutar 23.045 24.073 36.941 39.966 66,0 8,2 Operasyonel Riske Esas Tutar 99.748 108.279 108.203 123.664 14,2 14,3 Sermaye Yeterliliği Rasyosu (%)* 17,9 17,4 15,3 15,7-1,7 0,5 * Sermaye Yeterliliği Rasyosu'ndaki değişim puan olarak ifade edilmiştir. 34
Bir yıllık dönemde yasal özkaynaklar %16 oranında artarken, risk ağırlıklı varlıklar %28,4 oranında artmış ve bu değişimler SYR ye 1,7 puanlık azalış olarak yansımıştır. Yılın ilk çeyreğinde ise özkaynaklardaki %5,3 oranında artış ve risk ağırlıklı varlıklardaki %2,2 puanlık artış SYR ye 0,5 puanlık artış olarak yansımıştır. Mart 2014 itibarıyla risk ağırlıklı varlıkların %89 u kredi riskine esas tutar, %8,3 ü operasyonel riske esas tutar ve %2,7 si piyasa riskine esas tutardan oluşmaktadır. Kredi riskine esas tutar yılın ilk çeyreğinde %1,1, piyasa riskine esas tutar %8,2 artarken, operasyonel riske esas tutar %14,3 oranında artmıştır. Yasal özkaynak artışına temel teşkil eden ana sermaye yılın ilk çeyreğinde 10 milyar TL artarken, katkı sermaye 2 milyar TL düzeyinde artmıştır. Ana sermayedeki artışta yedek akçelerdeki artış etkili olmuştur. Banka grupları bazında incelendiğinde 2014 yılının ilk çeyreğinde kalkınma ve yatırım bankaları, TMSF bankaları ve yabancı bankaların konsolide olmayan SYR si azalmıştır. Diğer banka gruplarındaki SYR artışı sektörün SYR sini artırmıştır. Mart 2014 döneminde TMSF bankaları hariç tutulduğunda, kalkınma ve yatırım bankaları %31,4 ile en yüksek SYR ye sahipken, %15,3 ile en düşük SYR yabancı bankalar ve kamu bankaları grubunda görülmektedir. Tablo 18: Banka Grupları Bazında Sermaye Yeterliliği Rasyosu Fark (Puan) (%) 2012/12 2013/3 2013/12 2014/3 2013/3-2014/3 2013/12-2014/3 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 34,3 34,5 32,7 31,4-3,07-1,25 TMSF Bankaları 40,3 40,4 38,4 37,6-2,77-0,83 Bankacılık Sektörü 17,9 17,4 15,3 15,7-1,69 0,46 Özel Bankalar 17,1 16,7 14,8 14,9-1,84 0,10 Yabancı Bankalar 17,6 16,7 15,4 15,3-1,39-0,18 Kamu Bankaları 17,2 16,7 13,5 15,3-1,42 1,73 Katılım Bankaları 13,9 14,7 14,0 14,4-0,32 0,42 Mart 2014 itibarıyla bankacılık sektörünün yasal sınır ve hedef rasyonun üzerinde seyreden SYR si; sektörün yeterli özkaynakları sayesinde risklerini yönetebilecek durumda olduğunu göstermektedir. 35
7. Kârlılık Bankacılık sektörü dönem net kârı bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla 980 milyon TL (%13,9) azalarak Mart 2014 döneminde 6.069 milyon TL ye gerilemiştir. Dönem net kârının gerilemesindeki esas etkenlerin, net faiz gelirlerinin azalması ile sermaye piyasası işlem kârlarının zarara dönüşmesine bağlı olarak bozulan diğer faiz dışı gelir/gider dengesi olduğu görülmektedir. Tablo 19: Bankacılık Sektörü Karşılaştırmalı Gelir Tablosu Dönem Değişim Toplam Gelire/Gidere Oranı Bankacılık Sektörü (Milyon TL) Fark Mar.13 Mar.14 Tutar % Mar.13 Mar.14 (Puan) Toplam Faiz Gelirleri 27.019 32.495 5.475 20,3 75,8 74,8-1,0 Kredilerden Alınan Faizler 20.100 24.398 4.298 21,4 56,4 56,2-0,2 Menkul Değerlerden Alınan Faizler 6.124 6.931 807 13,2 17,2 16,0-1,2 Bankalardan ve Para P. Alınan Faizler 279 417 139 49,7 0,8 1,0 0,2 Diğer 516 749 232 45,0 1,4 1,7 0,3 Toplam Faiz Giderleri 12.068 17.755 5.686 47,1 33,9 40,9 7,0 Mevduata Verilen Faizler 9.231 12.717 3.486 37,8 25,9 29,3 3,4 Bankalara ve Para P. İşl. Verilen Faizler 1.225 1.858 632 51,6 3,4 4,3 0,8 İhraç Edilen Menkul Kıymetlere Verilen Faizler 688 1.060 372 54,1 1,9 2,4 0,5 Repo İşlemlerine Verilen Faizler 706 1.937 1.231 174,2 2,0 4,5 2,5 Diğer 217 183-34 -15,7 0,6 0,4-0,2 I) NET FAİZ GELİRİ (GİDERİ) 14.951 14.740-211 -1,4 41,9 33,9-8,0 Takipteki Alacaklar Özel Provizyonu 2.478 3.028 550 22,2 7,0 7,0 0,0 II) PROV.SONRASI NET FAİZ GELİRİ (GİDERİ) 12.473 11.712-761 -6,1 35,0 27,0-8,0 Toplam Faiz Dışı Gelirler 7.802 9.294 1.493 19,1 21,9 21,4-0,5 Bankacılık Hizmet Gelirleri ve Komisyonlar 5.369 5.891 522 9,7 15,1 13,6-1,5 Alınan Kâr Payları 372 687 315 84,9 1,0 1,6 0,5 Aktif satış Kazançları 175 228 53 30,5 0,5 0,5 0,0 Diğer 1.887 2.488 602 31,9 5,3 5,7 0,4 Toplam Faiz Dışı Giderler 12.119 12.964 844 7,0 34,0 29,8-4,2 Personel Giderleri 3.861 4.385 524 13,6 10,8 10,1-0,7 Provizyonlar 2.703 1.934-769 -28,4 7,6 4,5-3,1 Diğer 5.555 6.645 1.090 19,6 15,6 15,3-0,3 III) NET FAİZ DIŞI GELİR (GİDER) -4.318-3.669 648 - -15,1-9,8 5,3 IV) TOPLAM DİĞER FAİZ DIŞI GEL./GİD. (1+2+3) 830-469 -1.300-2,3-1,3-3,6 1- Sermaye Piyasası İşlemleri Karı (Zararı) (Net) 556-2.122-2.678-1,6-5,7-7,2 2- Kambiyo Karı (Zararı) (Net) 275 1.652 1.377 500,6 0,8 3,8 3,0 3- Olaganüstü Gelirler (Giderler) (Net) -0 0 0 - -0,0 0,0 0,0 V) VERGİ ÖNCESİ KAR (ZARAR) (II+III+IV) 8.985 7.573-1.413-15,7 25,2 17,4-7,8 Vergi Provizyonu 1.936 1.503-432 -22,3 5,4 3,5-2,0 DÖNEM NET KARI (ZARARI) 7.050 6.069-980 -13,9 19,8 14,0-5,8 Faiz Gelirleri/Faiz Giderleri % 223,9 183,0 Net Faiz Marjı (Yıllıklandırılmış) 4,3 3,3 Prov. Sonrası Net Faiz Marjı (Yılıklandırılmış) 3,6 2,6 Faiz Dışı Gelirler/Faiz Dışı Giderler % 64,4 71,7 Faiz Dışı Gelirler/Faiz Dışı Giderler %* 72,9 74,3 Faiz Dışı Gelirler/Faiz Dışı Giderler %** 61,2 62,5 Not: Diğer faiz dışı gelirler, faiz dışı gelir - gider dengesi hesaplamasında net değerleri üzerinden değerlendirilmiştir. * Diğer faiz dışı gelir/giderler dahil edilmiştir. ** Takipteki alacaklar özel provizyonu ve diğer faiz dışı gelir/giderler dahil edilmiştir. Diğer taraftan, çeyrek dönemler itibarıyla birikimsiz kâr tutarlarının gelişimi incelendiğinde, 2013 yılı ikinci çeyrekten itibaren süregelen çeyrek dönemlik kârlardaki azalış eğiliminin sona ermesi ve 2014 yılı ilk çeyreğinde elde edilen kârın, bir önceki çeyreğe göre 1.156 milyon TL (%23,5) artması, sektörün dönem net kârındaki daralmanın şiddetini azalttığını ortaya koymaktadır. -40,9-1,0-1,0 7,3 1,3 1,3 36
Grafik 30: Kârlılık Göstergeleri Bankacılık sektörü yıllıklandırılmış net faiz marjının, 2013 yılının ilk çeyreğinden sonra azalış eğilimine girdiği ve Mart 2014 te %3,3 e gerilediği görülmektedir. Net faiz marjındaki gerilemede, kredi getirisi/mevduat maliyeti marjının 2013 yılı ilk çeyreğinde %5,7 iken 2014 yılı ilk çeyreğinde 150 baz puan azalarak %4,2 ye gerilemesi belirleyici olmuştur. Azalış eğilimindeki yıllıklandırılmış provizyon sonrası net faiz marjının da bir yıllık dönemde takipteki alacaklar özel provizyonundaki artışın etkisiyle 100 baz puan azalarak %2,6 ya gerilediği görülmektedir. a) Faiz Gelir/Gider Dengesi Bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla toplam faiz gelirleri, temelde kredilerden alınan faizlerdeki 4.298 milyon TL (%21,4) ve menkul kıymetlerden alınan faizlerdeki 807 milyon TL lik (%13,2) yükselişe bağlı olarak 5.475 milyon TL (%20,3) artarken; toplam faiz giderleri, temelde mevduata verilen faizlerdeki 3.486 milyon TL (%37,8) ve repo yoluyla sağlanan fonlara verilen faizlerdeki 1.231 milyon TL lik (%174,2) yükselişe bağlı olarak 5.686 milyon TL (%47,1) artmıştır. Toplam faiz giderlerindeki artışın faiz gelirlerindeki artışın üzerine çıkmasına bağlı olarak sektörün net faiz gelirlerinin, 211 milyon TL lik (%1,4) azalışla 14.740 milyon TL ye gerilemesindeki ana neden, temel faiz geliri kalemlerinden kredilerin getiri oranının Mart 2013 te %10,5 iken Mart 2014 te %9,6 ya gerilemesi, buna karşılık temel faiz gideri kalemlerinden mevduatın maliyet oranının ise aynı dönemde %4,8 den %5,4 e yükselmesidir. Ayrıca, repo yoluyla sağlanan fonların maliyet oranının son bir yıllık dönemde %3,7 den %6,3 e yükselmesine bağlı olarak repo faiz giderlerinin %174,2 (1,2 milyar TL) artması da sektörün net faiz gelirlerindeki azalışta etkili olmuştur. 37
2013 yılının ilk çeyreğine kıyasla, sektörün hem karşılık ayırma oranının 1,7 puan artması hem de sorunlu alacak bakiyesine olan yeni intikallerin (brüt) artması nedeniyle takipteki alacaklar özel provizyonu 550 milyon TL (%22,2) artmıştır. Bu nedenle provizyon sonrası net faiz gelirleri, net faiz gelirlerindeki azalışın üzerinde %6,1 azalarak 11.712 milyon TL ye gerilemiştir. Grafik 2: Temel Faiz Gelir/Gider Kalemleri (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) Mart 2014 dönemi itibarıyla, 2013 yılı ilk çeyreğe göre sektörün net faiz gelirleri ile provizyon sonrası net faiz gelirleri azalmakla birlikte, söz konusu kalemlerin çeyrek dönemler itibarıyla birikimsiz tutarlarındaki azalış eğilimi 2013 yılının son çeyreğinde sona ermiştir. Bir önceki çeyrekte başlayan artış eğilimi 2014 yılı ilk çeyrekte de devam etmiş ve bir önceki çeyreğe göre net faiz gelirleri %3,2 provizyon sonrası net faiz gelirleri de %1,4 artmıştır. Söz konusu artışların nedeni, 2013 yılının ikinci yarısından itibaren başlayan kredi ve mevduat faiz oranlarındaki artış sürecinin, ilk etapta yeniden fiyatlama döneminin kısalığı nedeniyle mevduat üzerinden maliyet artışına yol açarken, ilerleyen dönemde yeni kredi kullandırımlarında ve yenilenen kredilerde getiri artışına da yol açmak suretiyle kredilerden alınan faizlerdeki artışı mevduata ödenen faizlerdeki artışın üzerine çıkarmasıdır. Zira, 2014 yılın ilk çeyreğinde kredilerden alınan faizler bir önceki çeyreğe göre 1,9 milyar TL artarken, mevduata ödenen faizlerdeki artış 1,2 milyar TL ile sınırlı kalmış ve sektörün kredi/mevduat faiz gelir/gider farkı 722 milyon TL yükselmiştir. Diğer taraftan, TCMB nin Ocak ayı sonunda faiz oranlarını yükseltmesinin etkisiyle, 2014 yılının ilk çeyreğinde sektörün repo faiz giderleri bir önceki çeyreğe göre 681 milyon 38
TL (%54,3) artmıştır. Repo faiz giderlerindeki artış, kredi/mevduat faiz gelir/gider farkındaki yükseliş ve piyasa faiz oranlarındaki yükselişe bağlı olarak artan menkul kıymet faiz gelirlerinin net faiz gelirlerini arttırıcı etkisini sınırlandırmıştır. Temel faiz gelir/gider rasyolarının son bir yıllık dönemdeki gelişimi incelendiğinde; Mart 2013 döneminde %8,4 olan faiz gelirleri/ortalama faiz getirili aktifler oranı, 50 baz puan azalışla Mart 2014 te %7,9 a gerilerken; %4,9 olan faiz giderleri/ortalama faiz maliyetli pasifler oranı ise 50 baz puan artışla %5,4 e yükselmiştir. Bir yıllık dönemde, faiz gelirlerinin toplam gelirlere oranı 1 puan azalarak %74,8 e gerilerken, faiz giderlerinin toplam giderlere oranı 7 puan artışla %40,9 a yükselmiştir. b) Faiz Dışı Gelir/Gider Dengesi Bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla sektörün faiz dışı gelirleri, temel olarak bankacılık hizmet gelirleri ile kredilerden alınan ücret ve komisyonlardaki 522 milyon TL (%9,7), temettü gelirlerindeki 315 milyon TL (%84,9) ve 532 milyon TL si geçmiş yıl giderlerine ait düzeltme hesabı bakiyesindeki artıştan kaynaklanan diğer faiz dışı gelirlerdeki 602 milyon TL lik (%31,9) yükselişe bağlı olarak 1.493 milyon TL (%19,1) artarken; faiz dışı giderleri, temelde personel giderlerindeki (523 milyon TL), kiralama giderlerindeki (130 milyon TL), amortisman giderlerindeki (118 milyon TL) ve kredi kartları ile bankacılık hizmetlerine ilişkin promosyonlardaki (89 milyon TL) artışlar sonucu 1.173 milyon TL (%14,6) yükselen işletme giderlerine karşılık genel karşılık provizyonlarının 236 milyon TL (%23,2) gerilemesinin etkisiyle 844 milyon TL (%7) artmıştır. Faiz dışı gelir artışının faiz dışı gider artışının üzerine çıkmasına bağlı olarak, sektörün net faiz dışı giderleri 648 milyon TL azalarak 3.669 milyon TL ye gerilemiştir. Bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla sektörün diğer faiz dışı gelir/gider dengesinin gelişimi incelendiğinde, Mart 2013 te türev işlemlerden yazılan zarara karşın menkul kıymet alım/satım işlemlerinden elde edilen kârlar nedeniyle nette 556 milyon TL kâr sağlanan sermaye piyasası işlemlerinden, Mart 2014 te menkul kıymet alım/satım işlemlerinden elde edilen kârın yaklaşık 1 milyar TL azalmasının yanı sıra, türev işlemlerden yazılan zararın yaklaşık 1,6 milyar TL artması sonucunda, nette 2.122 milyon TL zarar yazıldığı görülmektedir. Mart 2014 te bankacılık sektörü 49 milyon TL menkul kıymet alım/satım kârı elde ederken, ağırlıklı olarak swap işlemleri kaynaklı 2.149 milyon TL türev işlem zararı yazmıştır. Mart 2013 e kıyasla 1.377 milyon TL artan kambiyo kârı, dönem net kârında sermaye piyasası işlemleri yoluyla oluşan azalışı bir miktar sınırlamıştır. Ancak, sermaye 39
piyasası işlem kâr/zararı ile kambiyo kâr/zararı toplamının Mart 2014 te dönem net kârına olan etkisi, 1,3 milyar TL azalış yönlü gerçekleşmiştir. Son bir yıllık dönemde, özel karşılık provizyonlarındaki artışa ve diğer faiz dışı gelirlerin gidere dönüşmesine rağmen, net faiz dışı giderlerin azalmasına bağlı olarak, bankacılık sektörü faiz dışı gelir/gider rasyosu 11, 1,3 puanlık artışla Mart 2014 te %62,5 e yükselmiştir. Grafik 3: Temel Faiz Dışı Gelir/Gider Kalemleri (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) Yukarıdaki grafikte yer alan temel faiz dışı gelir/gider kalemlerinin çeyrek dönemler itibarıyla gelişimi incelendiğinde, 2014 yılının ilk çeyreğinde faiz dışı gelirlerin bir önceki çeyreğe göre %12,9 artarak 9.294 milyon TL ye yükselirken, faiz dışı giderlerin ise %0,7 azalarak 12.964 milyon TL ye gerilediği ve bu nedenle 2014 yılı ilk çeyrekteki faiz dışı gelir/gider dengesinde iyileşme olduğu görülmektedir. 2014 yılının ilk çeyreğinde faiz dışı gelirlerin artmasında, bir önceki çeyreğe göre temettü gelirlerinin 596 milyon TL, diğer faiz dışı gelirlerin geçmiş yıl giderlerine ait düzeltme hesabı kaynaklı 391 milyon TL ve bankacılık hizmet gelirlerinin 112 milyon TL yükselmesi belirleyici olmuştur. Bu dönemde faiz dışı giderlerin azalmasında ise temel olarak genel karşılık, kıdem tazminatı ve menkul değerler değer azalma provizyonlarındaki toplam 490 milyon TL artışa karşılık, diğer provizyonlar altında sınıflandırılan karşılık ve değer düşme giderlerindeki 336 milyon TL ve diğer işletme giderleri altında sınıflandırılan reklam ilan giderlerindeki 156 milyon TL azalışlar belirleyici olmuştur. 11 Söz konusu rasyonun hesaplanmasında, takipteki alacaklar özel provizyonu ile diğer faiz dışı gelir/giderler dikkate alınmaktadır. 40
Grafik 4: Sermaye Piyasası İşlem K/Z ve Kambiyo K/Z (Çeyrek Dönemler İtibarıyla) Bankacılık sektöründe, bilanço içi açık pozisyon, bilanço dışı pozisyon ile kapatıldığından, genel eğilime paralel olarak kambiyo kârı yazılan dönemlerde, türev işlemlerden zarar edildiği, bunun tersinin de genel olarak doğru olduğu gözlenmektedir. Bu çerçevede, yukarıdaki grafikte kambiyo kâr/zararı ile türev işlem kâr zararları birlikte verilmiş, sermaye piyasası işlem kâr/zararının unsurlarından olan menkul kıymet alım-satım kâr/zararına ayrıca yer verilmiş ve bu üç kalemin ortak etkisi değerlendirilmiştir. Buna göre 2014 yılının ilk çeyreğinde 2.149 milyon TL artan türev işlem zararının net dönem kârına olumsuz etkisi, 1.652 milyon TL artan kambiyo kârları ve 49 milyon TL artan menkul kıymet alım/satım kârlarıyla bir ölçüde sınırlandırılmış, söz konusu kalemlerin toplam etkisi, dönem net kârını 469 milyon TL azaltıcı yönde olmuştur. c) Banka Grupları Bazında Kârlılık Analizi Bankacılık sektörü kârının, Mart 2014 itibarıyla %51,7 si özel bankalar, %30,8 i kamu bankaları, %6,6 sı yabancı bankalar, %6,4 ü kalkınma ve yatırım bankaları ve %4,5 i katılım bankaları tarafından elde edilmiştir. Son bir yıllık dönemde kamu bankaları, özel bankalar ve yabancı bankaların net dönem kârları azalırken, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının dönem net kârları artmıştır. Tablo 20: Banka Grupları İtibarıyla Net Dönem Karı ile Özkaynak ve Aktif Karlılığı Net Dönem Karı (Milyon TL) Aktif Karlılığı - % (Yıllıklandırılmış) Özkaynak Karlılığı - % (Yıllıklandırılmış) Net Faiz Marjı - % (Yıllıklandırılmış) Mar.13 Mar.14 Değişim Fark Fark Fark Mar.13 Mar.14 Mar.13 Mar.14 Mar.13 Mar.14 Tutar % Puan Puan Puan Kamu Bankaları 2.139 1.869-269 -12,6 2,3 1,5-0,8 22,4 16,9-5,5 4,6 3,2-1,4 Özel Bankalar 3.759 3.136-623 -16,6 2,2 1,5-0,7 17,4 14,1-3,3 4,1 3,3-0,8 Yabancı bankalar 626 401-225 -36,0 1,4 0,6-0,8 11,4 6,4-5,0 5,2 3,7-1,5 Katılım Bankaları 226 270 44 19,5 1,2 1,1-0,1 12,7 12,8 0,1 3,7 3,1-0,6 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 297 388 91 30,4 2,3 2,1-0,2 7,2 8,4 1,2 3,7 3,4-0,3 Bankacılık Sektörü 7.050 6.069-980 -13,9 2,0 1,4-0,6 16,5 13,0-3,5 4,3 3,3-1,0 Son bir yıllık dönemde, sektörün özkaynak kârlılığı 3,5 puan azalarak %13 e, aktif kârlılığı da 0,6 puan azalarak %1,4 e gerilemiştir. Bir yıllık dönemde, banka gruplarının tamamının aktif kârlılıklarının azaldığı, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının haricindeki banka gruplarının özkaynak kârlılıklarının da azaldığı görülmektedir. İncelenen 41