İleri Evre Parkinson Hastalığı nda Tedavi Seçenekleri
Parkinson Hastalığı Nasıldır? Parkinson Hastalığı nda amaç, beyinde eksilen dopaminin oluşturduğu etkiyi yerine koymaktır. Bu maddenin yerine geçen bir ilaç aldığınızda daha iyi hareket edersiniz. Parkinson Hastalığı nda bilinen en etkili tedavi; beyinde dopamine dönüşerek etkisini gösteren Levodopa adındaki ilaçtır.
Parkinson Hastalığı Nasıl İlerler? Hareketlerde dalgalanmalar İstemsiz, kontrol edilemeyen hareketler Belirtisiz dönem İyi Yıllar Belirtilerde değişmeler Açık (hareketli)- kapalı (hareketsiz) zamanlar Erken Evre Parkinson Hastalığı Ağızdan alınan Levodopa tedavisine çok iyi yanıt alınabilir. Orta Evre Parkinson Hastalığı Ağızdan alınan Levodopa nın etkisi azalmaya başlar. İleri Evre Parkinson Hastalığı Ağızdan alınan Levodopa nın etkisi iyice azalır. Levodopa ya bağlı yan etkiler ortaya çıkar.
Parkinson Hastalığı nızın İlerlediğini Nasıl Anlarız? Hastalığınızın belirtileri gittikçe şiddetlendiyse, Mevcut tüm ağızdan tedaviler ve bunların kombinasyonları denenmesine rağmen belirtileriniz yeterince hafiflemiyorsa, Gün içinde ağızdan Levodopa tedavinize bağlı fazla açık (aşırı hareketli) ve kapalı (aşırı hareketsiz) şeklinde dalgalanmalar yaşıyorsanız, Açık dönemlerinizde bile isteğiniz ve kontrolünüz dışında birtakım normal dışı hareketleriniz ortaya çıkıyorsa, Gün içinde kaslarınızda ağrılı kasılmalar oluyorsa, İlaç dozu sonuna doğru uzun süreli hareketsiz dönem oluyorsa,
Parkinson Hastalığı nızın İlerlediğini Nasıl Anlarız? Hastalığınız ileri safhaya geçti demektir. Bu durumda ağızdan tedaviler yerine daha ileri tedavi seçenekleri için adaysınız.
İleri Evre Parkinson Hastalığı nda Tedavi Seçenekleri Nelerdir? İleri Evre Parkinson Hastalığı nın tedavisinde uygulanabilecek 3 seçenek vardır: Apo-Go (Apomorfin kalemi ve Pompası) Duodopa (Levodopa/ Karbidopa içeren barsak jeli) Derin beyin uyarımı (Beyin pili) Eğer siz de tedavinize ağızdan ilaçlar ile devam etmek istemiyorsanız seçeneklerden birine hekiminizle beraber karar verebilirsiniz.
Apo-Go (Apomorfin Kalemi ve Pompası)
Apomorfin Nedir? Apo-Go nun içinde Apomorfin bulunur. Apomorfin: Dopamine benzeyen bir ilaçtır. Etkisi ağızdan alınan Levodopa ya benzerdir. Cilt altından verildiğinde etkisi çabuk başlar (10-15 dk) ve 1,5 saat sürer.
Apo-Go Nasıl Uygulanır? Apo-Go Pompası Alt karın bölgesindeki veya dış kalça bölgesindeki cilt altından uygulanır. Genellikle günlük 14-16 saat süre ile uygulanır.
Apo-Go Nasıl Uygulanır? Apo-Go İnfüzyon Pompası Gün içinde kapalı geçirilen zamanlar çok fazla ise; İnjeksiyon kaleminin günde en az 5-8 kez uygulanması gerekiyor ise, injeksiyon kalemi etkisiz kalıyor demektir. Bu durumda Apo-Go kaleminden Apo-Go pompasına geçilir. Apo-Go pompası küçük, taşınabilir bir pompadır ve günlük infüzyon şeklinde uygulanır.
Apo-Go Nasıl Uygulanır? Apo-Go İnjeksiyon Kalemi Apo-Go kapalı geçirilen zamanları azaltmak amacı ile injeksiyon kalemi vasıtası ile aralıklı injeksiyon şeklinde uygulanabilir. Bunun için insülin iğnelerine benzeyen kısa ve çok ince iğneler kullanılır.
Apo-Go nun Avantajları Nelerdir? Kullanıma hazırdır. Gün içinde nispeten daha bağımsız ve özgür hareket etmenizi sağlar, kapalı geçirdiğiniz zamanı azaltır. Hareketlerinizdeki dalgalanmaları azaltarak 'açık' geçirdiğiniz zamanı uzatır ve titremelerinizi azaltabilir.
Apo-Go nun Avantajları Nelerdir? Tedaviden önce ve tedaviden sonra Apo-Go tedavisinde uzmanlaşmış hemşireler tarafından sürekli bakım hizmeti sağlanmaktadır.
Apo-Go nun Dezavantajları Nelerdir? İğnenin her gün değiştirilmesi gerekir. Her gün iğne uygulanması nedeni ile cilt altı kabartıları gibi cilt problemlerine yol açabilir. Cilt problemleri sıklıkla tedavinin kesilmesine neden olur. Hastalarda bu tedaviye devam edebilme süresi genellikle 3-5 yıldır. Çoğunlukla ağızdan ilave ilaç tedavilerine gerek duyulur. Daha çok kapalı dönemleri kısaltabilir, açık dönemleri uzatma etkisi yeterli olmayabilir. İstemsiz, kontrol dışı hareketleri yeterince önleyemez. Uyuklama, sanrılar görme, bulantı-kusma, ruhsal bozukluklar gibi yan etkilere yol açabilir. Pompayı takmak veya doldurmak için destek gerekir. Bunama ya da şuur zayıflaması varsa kullanılamaz.
Duodopa (Levodopa / Karbidopa içeren barsak jeli) Duodopa
Duodopa Nedir? Levodopa içeren ve ince barsağa uygulanmak üzere özel bir formül olarak hazırlanmış bir barsak jelidir. Duodopa jeli, plastik kasetler içinde bulunur. Bu kasetler Duodopa pompası adı verilen özel bir pompaya bağlanır. Bu pompa vasıtası ile ince barsağa gün boyunca Duodopa jeli uygulanır.
Duodopa Neden İnce Barsaktan Uygulanır? Levodopa nın vücutta en iyi emildiği yer ince barsaktır. Levodopa nın doğrudan ince barsağa uygulanması, buradan sürekli ve düzgün miktarda ve hızlı bir şekilde emilmesini ve beyne hızla ulaşmasını sağlar. Böylece levodopa uygulandığı andan itibaren barsaktan beyindeki etki yerlerine düzenli ve sabit miktarlarda ulaşır. Bu da kanınızdaki ilaç düzeyinin daha sabit olacağı ve hareketle ilgili bazı yan etkilerin daha az olacağı anlamına gelir.
Duodopa Nasıl Uygulanır? Duodopa genellikle gün içinde 16 saat boyunca uygulanır. Önce sabah bir doz uygulanır, bu doz ilacın etkisinin hızla başlamasını sağlar. Daha sonra günlük 16 saatlik sürekli doz uygulanır, bu da ilacın etkisinin gün boyunca devam etmesini sağlar. Ayrıca gün içinde tekrar kapalı dönemler ortaya çıkarsa ya da ilave ilaç dozuna ihtiyaç duyarsanız, Duodopa pompası ile gün içinde küçük miktarlarda ilave dozlar da uygulanabilir.
Duodopa Nasıl Uygulanır? Duodopa 2 aşamada uygulanır: 1.Test Safhası 2.Tedavi Safhası
1. Duodopa Test Safhası 1.Test Safhası Test safhası, burundan ince barsağa uzatılan ve nazojejunal tüp adı verilen bir tüp vasıtası ile uygulanır. Bu tüpün vücudunuzun dışında kalan ucuna bir uzatma tüpü takılır. Bu tüpün ucuna da Duodopa pompası takılarak hareketleriniz izlenir ve ilaç dozunuz sizin hareketlerinize göre ayarlanır. 3-5 gün kadar süren test safhası, sizin için en uygun ilaç miktarının tespit edilmesini ve test safhasını geçtiğiniz takdirde kalıcı tedaviye karar verilmesini sağlar.
Duodopa Nasıl Uygulanır? 1.Test Safhası 2.Tedavi Safhası Test safhası başarı ile tamamlandığı takdirde Duodopa ile kalıcı tedavi safhasına geçilir.
2. Duodopa Tedavi Safhası PEG/J sistemi Duodopa Pompası Duodopa kalıcı tedavisi, perkütan endoskopik gastrojejunostomi, yani kısaca PEG/J adı verilen bir sistem ile uygulanır. Bu sistem mideden takılır ve bir barsak tüpü vasıtası ile ince barsağa doğru uzatılır. İnce barsak tüpü Duodopa Barsak Jeli Kasedi Bu tüpün dışarıda kalan ucuna da Duodopa pompası takılır. İlaç dozunda son ince ayarlar yapıldıktan sonra tedavi başlatılır. Bu işlem, doktorunuzun sizi yönlendireceği bir gastroenterolog ya da bir genel cerrah tarafından yapılır.
Duodopa nın Avantajları Nelerdir? Kapalı geçirdiğiniz zamanları azaltır ve açık geçirdiğiniz zamanları uzatır. Hareketlerinizdeki dalgalanmaları ve istem dışı hareketlerinizi azaltır. Titremelerinizi azaltabilir. Gün içinde daha bağımsız ve özgür hareket etmenizi sağlar. Günlük ilaç ihtiyacınızı azaltabilir. Tedaviye karar vermeden önce test safhası sayesinde tedaviyi deneme şansınız vardır. Dilediğiniz anda geri dönüşü olan bir tedavidir. 18 yaşın üzerindeki tüm yaşlarda uygulanabilir. Dozu günlük ihtiyacınıza göre kolayca ayarlanabilir.
Duodopa nın Avantajları Nelerdir? Test safhası ve kalıcı tedavi safhası hastanede yatarak uygulanır ve yaklaşık 1-2 hafta içinde evinize taburcu edilirsiniz. Tedaviden önce ve tedaviden sonra Duodopa tedavisinde uzmanlaşmış hemşireler tarafından size sürekli bakım hizmeti sağlanmaktadır.
Duodopa nın Dezavantajları Nelerdir? Pompa ile ilgili teknik sorunlar olabilir. PEG/J işlemine bağlı sorunlar ortaya çıkabilir. Levodopa ya bağlı istenmeyen etkiler daha seyrek de olsa bu tedavi için de geçerlidir.
Derin Beyin Uyarımı (DBS) (Beyin pili) DBS - Beyin Pili
Derin Beyin Uyarımı (Beyin Pili) Nedir? Beyin Pili Derin Beyin Uyarımı (DBS), elektrik akımları ileten elektrod adındaki metal iletken parçaların beynin hareket ile ilgili bölgelerine yerleştirilmesi ve onlara bağlanan beyin pili vasıtası ile beynin uyarılması işlemidir. Beyin pili, dopamin eksikliği nedeniyle fazla çalışmaya başlayan beyin bölgelerini kontrol etmeyi amaçlayan elektronik bir cihazdır.
DBS Nasıl Uygulanır? Beynin içinde tespit edilen sorunlu bölgeye iki tane elektrot yerleştirilir. Göğüs bölgesinden cilt altına beyin pili yerleştirilir ve cilt altından geçirilen uzatma bağlantılarıyla elektrotlar pile bağlanır. Bağlantı kablosu Elektrot Daha sonra, hareket merkezlerini yeniden düzenlemek için bilgisayar aracılığıyla uygun ayarlar yapılır (frekans, dalga boyu, voltaj ve uyarım yeri değiştirilerek). Sistem 24 saat süresince otomatik olarak çalışır. Tıbbi cihaz (akım jeneratörü)
DBS İşlemi Kimler Tarafından Yapılır? DBS işlemi, nöroşirürji bölümlerinde beyin ve sinir cerrahisi uzmanları tarafından yapılır.
DBS in Avantajları Nelerdir? Kapalı geçirdiğiniz zamanı kısaltıp açık geçirdiğiniz zamanı uzatır. Hareketlerinizdeki dalgalanmaları ve isteminiz dışındaki hareketlerinizi azaltır. Titremelerinizi azaltabilir. Günlük ilaç ihtiyacınızı azaltabilir. Gün içinde daha özgür ve bağımsız hareket edebilmenizi sağlar. 24 saat boyunca etkilidir.
DBS in Dezavantajları Nelerdir? Ameliyata bağlı bazı riskleri olabilir. Bazı istenmeyen etkilere yol açabilir (konuşma bozukluğu, yürüme bozukluğu, denge sorunları, gibi). Yaş sınırı vardır; 70 yaşın üzerinde uygulanması önerilmez. Bunama varsa uygulanması önerilmez. Ameliyat öncesi hazırlık ve programlama gerektirir ve bu safhalar uzun sürebilir (3 ay-1 yıla kadar). Fayda görmemeniz ya da istenmeyen bir etki oluşması durumunda geri dönüşü zordur. Pilin ömrü 5-7 yıl olup, bu süre bittiğinde değiştirilmesi gerekir.
Tedavilerin Karşılaştırılması Tedavi özellikleri Apomorfin kalemi ve pompası Duodopa pompası DBS (beyin pili) Etkisi hızlı mı? Titremeleri azaltabiliyor mu? Kapalı zamanı kısaltabiliyor mu? Açık zamanı uzatabiliyor mu? Kısmen İstemsiz hareketleri azaltabiliyor mu? Kısmen Yan etkileri nasıl? Sık ama hafif ve kontrol edilebilir tipte Sık ama hafif ve kontrol edilebilir tipte Nadir ama genellikle ciddi Özel hemşire destek hizmeti var mı? Hayır Tüm yaşlarda uygulanabilir mi? Hayır Şiddetli olmayan bunama veya ruhsal bozukluk varsa kullanılabilir mi? Kısmen; her hastada değerlendirme yapmak gerekir Hayır Hastaların tedavide kalabilme süresi nedir? Çoğunlukla kısa (en fazla 3-5 yıl) Uzun (yıllarca) Uzun (yıllarca) Günlük kullanım süresi nedir? Aksi önerilmedikçe 14-16 saat Aksi önerilmedikçe 16 saat 24 saat
Bu içerik, Parkinson Hastalığı Derneği Yönetim Kurulu Üyeleri tarafından hazırlanmıştır.