Proje Hazırlama Prof. Dr. Hasan Efeoğlu Mühendislik Fakültesi E&E Müh. Bölümü PROJE Kısa Orta ve Uzun vadede planlanaması olan Bilimsel / Endüstriyel manada AR-GE (Araştırma-Geliştirme ) faaliyetleri birer proje çerçevesinde gelişir, hayat bulur ve sonuçlanır. 2
Proje Kavramı... Bir sonucu hedefleyen, orijinalliği, özgünlüğü olan ve sınırlı bir süre içinde gerçekleştirilen girişimler PROJE kapsamında değerlendirilir. Başka bir ifade ile Bilim insanı için Toplumun Öncelikleri ve/veya Kişisel Düşünceler doğrultusunda yapılan planlama ve organizasyonlar birer PROJEdir. PROJE Tanımlanmış bir sürede başlar ve biter Başlangıç-Bitiş sürecinde sürekliliği olan bir projenin: Tanımlanmış hedef ve amacı, Özgün bir ürünü veya hizmeti, Sınırlı finans kaynağı, vardır Süreç içinde Planlaması-Uygulaması-Kontrol ü bulunur. 3 Ne Çeşit Proje? Projeler hedefleri itibari ile çeşitlilik gösterir. Kamuya yönelik projeler genellikle büyük bütçelidir ve profesyonel yönetim gerektirir. Askeri projeler günün gerçeklerini esas alan olabileceği gibi olası gelişmeleri kapsayan senaryo sonucuna da odaklanabilir. Askeri projeler kısa vadede ülke savunmasına ve caydırıcılığa yönelik iken uzun vadede topluma açınımı ile kendi geleceğini finans etme özelliğine sahiptir. Fen bilimlerindeki Bilimsel projeler ise yukarıdaki iki maddeye de temel teşkil etmek üzere Temel Bilimler ve Mühendislik alanında gruplandırılabilir. 4
Proje Kriterleri Bilimsel bir Ar-Ge proje önerisi bazı kriterleri sağlamalıdır, bunlar: ÖZGÜN DEĞER YAYGIN ETKİ YAPILABİLİRLİK BÜTÇE VE GEREKÇESİ SÜRE EKİPMAN ve ORTAM YÖNTEMİ 5 Projenin Özgün Değeri olmalı Proje konusunun mevcut bilim ve teknolojideki yeri açıkça ortaya konulmuş olmalı, Literatür taramasıyla desteklenmeli, Hipotezler araştırma konusunu incelemek için iyi düşünülmüş ve alternatifler göz önüne alınmış olmalı, Yeni bir fikir, teknoloji, bilimsel yöntem veya kavramsal/kuramsal çerçeve geliştirilmesine yönelik olmalı, Öneri mevcut bilim ve teknolojideki ve/veya kullanılmakta olan deneysel yöntemlerdeki eksiklik ve hataları doğru olarak ortaya koymalı, Bilgi ve teknoloji transferi ile yerel, ulusal veya uluslararası bir soruna çözüm getirilmesine yönelik olmalı, Patent alma potansiyeli var ise projenin özgünlüğü güçlenir. 6
Projenin Yaygın Etkisi olmalı Proje konusu, ülke öncelikleri arasında olmalı, Farklı bilimsel ve teknolojik alanlarda kullanılabilme özelliğine sahip olmalı, Toplumun sorunlarına çözüm üretebilecek nitelikte olmalı, Uluslararası alanda öncü konuma katkı sağlayabilecek nitelikte olmalı, Ülkenin sürdürülebilir kalkınmasına katkı sağlama potansiyeli var olmalı, Yurtdışı bağımlılığı gideren yeni bir ürün veya model geliştirme potansiyeli olmalı, Ülkenin bilimsel ve teknolojik araştırma gücüne, bilim insanı yetiştirilmesi ve yeni yetenekler kazanılmasına katkı sağlama potansiyeli olmalı, Sonuçların ticarileştirilme potansiyeli yüksek olmalı Proje disiplinler arası ve grup çalışmalarını da içermelidir. 7 Proje ve Yapılabilirlik Proje yürütücüsü bilimsel birikime sahip olmalı, Tüm ekip üyelerinin görevleri/rolleri ve gereklilikleri/gerekçeleri açıkça ortaya konmalı ve planlanlanmalı, Ekipte araştırmacılarla birlikte sonuçları kullanacak uygulayıcıların olması, katma değer çıktısının olası olacağını da gösterir. Proje yürütücüsünün ve katılımcı araştırmacıların önceden proje deneğimi ve bilimsel geçmişi, projenin yapılabilirliği için artıdır. 8
Projenin Bütçesi ve Gerekçesinin Uygunluğu Kaynak sağlayıcının önceden belirlenmiş kriterleri, bütçe açısından göz önüne alınmalıdır. Genel olarak proje kaynaklarının uygulamadaki misyonu, destek miktarları üzerinde belirleyicidir. Ortaya konan bütçe gerekçesi gerekçeleri ile iyi açıklanmalı. Proje öneri ve hedef çerçevesi ile uyuşmayan Talep listesi Proje için ciddi olumsuzluktur. 9 Proje Süresinin Uygunluğu Çerçevesi çizilen projenin hayata geçmesi, sonuca ulaşması, ve değerlendirmelerin yapılması için zaman planlamasının iyi yapılması gerekir. 10
Ekipman / Ortam Yönünden Projenin yürütüleceği birimin altyapı-ortam-kaynaklar yeterli olmalı. Proje kapsamında istenilen ekipman ek ekipman olabileceği gibi mevcut altyapı ve proje ile uyumlu olmalıdır. İstenilen ekipman uzun süreli ve birden fazla projede kullanıma uygun olmalısı ise arzu edilir. Proje destek sağlayıcısının haricinde kurum/kurumların ayni/nakdi katkısının olması veya sağlanması proje destek şansını artırır. 11 Yöntem Yönünden Yaklaşımın tasarımı ve seçilen yöntemler sonuca ulaşmak için uygun olmalıdır. Yöntemler belirgin ve doğru olarak açıklanmış olmalıdır, Seçilen yöntemler hipotezleri test etmek için gerekli değişkenleri içermelidir, Hipotez ile ilgili ön çalışmalar yapılmış ve ön sonuçlar alınmış olmalıdır, Seçilen yöntemlerle ilerleme kaydedilememesi durumu için B planı düşünülmüş olmalıdır. 12
Projede Başarı Bilimsel projelerde başarının ölçütü mutlak sayılar ile ifade edilemez. Her projenin başarılı olması beklenmez ise de bu durum kolayca tolere edilmez. 13 Başarısızlıklardaki Nedenler Büyük Projeler İçin: Proje yönetim metodolijisinin uygulanmayışı, Global rekabet ortamı, Kültürel farklılıklar, Risk yönetiminin yapılmaması yada eksikliği. Küçük Boyutlu projelerde ise: Yetersiz veya eksik proje yönetimi, Kötü tanımlanan hedefler ve ihtiyaçlar, Yetersiz ve eksik planlama, Zamanında değişiklik yapılmaması veya eksikliği. 14
Büyük Bütçeli Projelerde Yönetim Proje Yönetimi proje sürecini sistematize eden çalışmaların bütünüdür. Bilgi, beceri ve araçları proje çalışmalarında kullanarak paydaşların beklentilerini karşılamak yönetimin sorumluluğundadır. Proje yönetiminin misyonu; tanımlanan proje çıktısını Optimum sürede Optimum maliyet ve Hedeflenen kalitede ortaya koymaktır. 15 Proje Bileşenleri Zaman Takvim Maliyet Kaynaklar Kapsam Hedeflenen Sonuçlar Kalite Performans, Ürünün Kabul Görüşü 16
Proje Hazırlamada Çerçevemiz Problemin farkına varılması, Problemi açık ve net şekilde tanımlaması, Nedenlerin analiz edilmesi, En olası nedenlerin seçilmesi, Mümkün çözüm önerilerini ortaya koyması, Çözüm önerileri ile ilgili değerlendirme yapması, En iyi olduğu düşünülen çözümün belirlemesi, Eylemin planlanması. Tespit Tanımlama Ön Analiz Çözüm Sentez Planlama 17 Proje ve Başarısı Başarılı bir proje; Kapsamı belirlenen niteliklerde, zamanında ve öngörülen maliyet sınırları içinde tamamlanan projedir. 18
Bir Projenin Başarılı Olması Proje sürecinin uygulanmasına, Gerekli beceri ile proje yönetim felsefesin sahip Proje Liderine, organizasyon kültürüne sahip katılımcı ve paylaşımcı proje paydaşlarına, doğrudan bağlıdır. 19 Üniversitede Proje Kaynakları BAP Bilimsel Araştırma Projeleri: Üniversite kaynaklarından Üniversite Yönetimince BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ UYGULAMA YÖNERGESİ http://www.atauni.edu.tr/userfiles/bap_yonerge(1).doc çerçevesinde organize edilmektedir. 20
Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projesi Nasıl Bir Proje? Sorusu Yönergede Madde 3 de Tanımlanmıştır. b)tamamlandığında sonuçları ile alanında bilime ve evrensel veya ulusal ölçülerde katkı yapması, ülkenin teknolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkı sağlaması beklenen bilimsel içerikli, yükseköğretim kurumu içi ve/veya dışı, ulusal ve/veya uluslararası kurum ya da kuruluşların katılımlarıyla da yapılabilecek projelerdir. 21 Araştırma Projelerinin Seçiminde Dikkate Alınan İlkeler Madde 4 Araştırma projeleri, Üniversitemizin uzman elemanı bulunan her dalı ile ilgili olarak, Beş Yıllık Kalkınma Planı hedeflerine, Üniversite yönetim kurulunun belirlediği üniversite bilim politikasına veya ülke bilim politikasına uygun konulara öncelik verilerek değerlendirilir ve seçilir. Araştırma projelerinin evrensel ve ulusal bilime, ülkenin teknolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkı sağlaması esastır. Araştırma projelerinin seçimi ve desteklenmesinde; temel bilim içerikli, sonuçları uygulamaya dönük, kaynakları ve faaliyetleri bakımından çok katılımlı, çok merkezli, kurumlar arası, uluslararası ve disiplinler arası nitelikteki projelere öncelik verilebilir. Lisans üstü tez araştırmaları da araştırma projeleri kapsamında desteklenebilir. 22
Üniversiteler İçin Bir Başka Kamu Kaynağı TÜBİTAK http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=337 DESTEKLER SANAYİ Ar-Ge PROJE DESTEKLERİ AKADEMİK Ar-Ge DESTEKLERİ KAMU KURUMLARI ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJELERİNİ DESTEKLEME PROGRAMI BİLİM VE TOPLUM PROJE DESTEKLERİ v.b. 23 AKADEMİK Ar-Ge DESTEKLERİ Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEP) 1001- Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerinin Destekkleme Programı 1002- Hızlı Destek Programı 1007- Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı 1008- Patent Başvurusu Teşvik ve Destekleme Programı 1010- Evrensel Araştırmacı (EVRENA) Programı 1011- Uluslararası Bilimsel Araştırma Projeleine Katılma programı 1301- Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Ağları ve Platformları Kurma Girişimi Projeleri (İŞBAP) Destekleme Programı 3501- Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı (Kariyer Programı) 24
ARDEB HAKKINDA Misyon ve Tanımlama Araştırma Destek Programları Başkanlığı Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projeleri Destekleme Programı ile evrensel gelişmeler ve ülke öncelikleri doğrultusunda, bilgi ve teknolojinin üretilerek, sonuçların hizmet ve/veya ürüne dönüştürülmesi yoluyla topluma kazandırılması için Ar-Ge faaliyetlerini yürüten bilim insanlarımızı desteklemektedir. Ayrıca Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projeleri Destekleme Programı dahilinde kamu kurumlarımızın Ar-Ge ile giderilebilecek ihtiyaçlarını karşılamak ve sorunlarına çözüm üretmek amacıyla bilim ve teknoloji alanlarında Ar-Ge projelerini desteklemektedir. 25 BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA PROJELERİNİ DESTEKLEME PROGRAMI (1001) Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz Bilimleri Araştırma Grubu - Elektrik, Elektronik ve Enformatik Araştırma Grubu - Mühendislik Araştırma Grubu - Savunma ve Güvenlik Teknolojileri Araştırma Grubu - Sağlık Bilimleri Araştırma Grubu - Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Grubu - Temel Bilimler Araştırma Grubu - Tarım, Ormancılık ve Veterinerlik Araştırma Grubu - Sözleşme Yönetimi Müdürlüğü - ÇAYDAG EEEAG MAG SAVTAG SBAG SOBAG TBAG TOVAG SYM 26
Son Söz Sizler; Akademik bir çalışma yapmayı planlıyorsunuz Çalışmanızın kapsamı Lisans Üstü Eğitim olarak değerlendirilmektedir. Her bir Lisans Üstü Eğitim, Proje Odaklıdır Doğal olarak bu projelerde katılımcı olarak bulunacaksınız. Her bir projenin de mutlaka bir lideri olacaktır. Dahil olduğunuz projenin başarılı olması katılımcı olarak sizin de başarınız olacak Başarılı bir proje Özgeçmiş (CV) için artı referans olacaktır. Proje Başarısında Katılımcılarının Profesyonelce Davranış Sergilemesi Önemlidir. 27 Son Söz Kimlerin proje fikri olur? Sürekli Öğrenen ve bu süreci, İhtiyacından da Fazla Öğrenen olarak değerlendiren Kişiler Ancak proje üreten olur. 28
Kaynaklar TÜBİTAK Proje değerlendirme kriterleri TÜSSİDE-TÜBİTAK Proje Yönetimi Çalıştayı notları http://www.atauni.edu.tr/userfiles/bap_yonerge(1).doc http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=337 29