Yayýn Ekibi Fazýl TATAR Talip AKSAKAL Adem ÞAT Ali Fuat YÜKSEL Þeyma ATEÞ Perihan Saðlam Muhammet YILDIZ Mine BÝLGÝN Hatice Sultan ARSLAN Þahin YILDIZ Deðerli Öðretmenim, Bu ayýn konusu, "DOÐRULUK-DÜRÜSTLÜK" öðrencilerimizde olmasý gereken en önemli özelliklerden biridir. Gelecekte saðlam ve karakterli bir toplum olabilmemiz için öðretmen ve veli olarak elimizden geleni yapmalýyýz. Öðrencilerimize doðruluk ve dürüstlüðü tam manasýyla verebilirsek, onlar hayatlarýnda büyük bir adým artmýþ olacaktýr. Sizler derslerde öðrencilerinize evrensel deðerleri kazandýrmaya gayret ediyor, en az öðretim kadar eðitimin de üzerinde duruyorsunuz. Hazýrladýðýmýz bu kitapçýklar, sizlerin öðrencilerinize yaptýðýnýz rehberlik faaliyetlerini sistemli bir yapýya ulaþtýracaktýr. Böylece her ay bir deðeri kazandýrmayý hedefliyoruz. Örneðin bu ay doðrulukla ilgili hikaye, örnek þahsiyetlerin hayatlarý, etkinlikler ve oyunlarla derslerinizi zenginleþtireceksiniz. Bu kitapçýkta size yardýmcý olabilecek hikayeler ve etkinliklere yer verdik, tavsiye filmler ve oyunlar belirledik. Ama iþin mutfaðýndaki kiþiler sizler olduðunuzdan dolayý etkinlikleri sýnýflarýnýza uygun hale getirmek, çoðaltmak, bilgi ve birikimlerinizle çok daha güzel hale getirmek sizlerin elinizdedir. Baþarýlar dileriz Rehberlik Servisi Musa DURU Ruziye ÖNAL Arzu DEVECÝ Abdurrahman KENDÝRÝCÝ Kaynakça : Perese Yayýnlarý ve Serdar ERTAN'ýn Etkinlikler Kitabý 1
DOÐRULUK Kültür bahçemizde açan bir menekþe olan doðruluk, yalan ve ikiyüzlülükten uzak olma demektir. Emrolunduðun gibi dosdoðru ol sýrrýnca menfaatlerimize ters olan durumlarda bile yalana göz kýrpmamak, dürüstlükten ayrýlmamak, baþkalarýný aldatmamak, aldatma teþebbüsünde bulunmamaktýr doðruluk. Emin olmaktýr, emaneti korumaktýr, güvenmektir, huzurla beraber esenliktir doðruluk. Baþkasýnýn hakkýna saygý duymak, içi-dýþý, özü-sözü bir olmak, ya olduðun gibi görünmek, ya da göründüðün gibi olmaktýr doðruluk. üç boyutludur; düþüncede, konuþmada, davranýþta Birbirini tamamlayan üç boyut, biri olmazsa diðeri anlamsýz kalan üç boyut. Doðru düþünceler doðru söze, doðru söz ise insaný doðru davranýþa götürecektir. Düþüncelerimiz zihnimizdedir, onlarý kimse göremez. Kiþinin fikri ne ise zikri odur derler atalarýmýz. Düþüncede iyi olmak, temiz kalpli ve iyi niyetli olmak yetmez. Bu düþünce ve duygularýmýzý sözlerimizle açýða vurmamýz gerekir. Bazý kimseler ise ben doðruyu söylüyorum diye bir çok kimsenin arkasýndan, onlarýn hoþlanmayacaðý þekilde konuþurlar. Bu da doðru deðildir. Çünkü biliriz ve sonunda yorgun düþüp uyuyakaldýn. Ertesi gün ki Her doðruyu her yerde söylemek doðru deðildir. okula geldiðinde öðretmeninin hastalýðýndan dolayý ýmýz, bizim nasýl bir insan olduðumuzu ödevini yapamayan bir öðrenciye kýzmadýðýný gördün. açýða vurur. Baþkalarýnýn bizi tanýmasýnda ölçü olurlar. Ödev kontrol sýrasý sana geldiðinde sen de hastalýðý Saatin kaç olduðunu söylerken bile saniyesine bahane etmeye karar verdin. Aslýnda iyi bir fikir gibi kadar söylemeli, yalandan kaçýnmalý. Yunus gibi gelmiþti bu ama nedense için de pek rahat etmiyordu. olunmalý dergaha eðri odun götüremeyecek kadar Ýçinden bir ses sürekli 'bu doðru deðil, bu doðru deðil!' doðru olmak. Eðri, yanlýþ, doðru olmayan ne varsa Diye baðýrýyordu. Nihayet o sese kulak verip doðruyu kapý açmamak, yanýndan bile geçmemek. söyledin. Öðretmenin sana haklý olarak sitem etti ama öyle bir erdemdir ki; istikamet ve sadakat doðru olaný yapmaktan dolayý içinde büyük bir huzur kavramlarýyla da baðlantýlýdýr. Ahlakýn, karakterin, vardý. Aslýnda biliyordun ki dürüst davrandýðýn için de erdemli vasýflarýn cem edildiði bir ruh halidir. öðretmeninde güzel bir imaj býrakmýþtýn. Peki, seni Doðruluðu karakterimize yerleþtirirken içten içe rahatsýz eden o huzursuzluðun adý neydi? kullanacaðýmýz en önemli kavram VÝCDAN dýr. Çünkü o Böyle zamanlarda içimizde oluþan o huzursuzluk bizi hiç yanýltamayacak. Bizler Olaylarý ve þartlarý vicdandýr iþte. Yanlýþla doðruyu ayýrt etmemizi ancak vicdan terazisine göre tartacaðýz. saðlayan kalp ibremizdir vicdanýmýz. Onu dinlediðimiz VÝCDAN; içimizde biz yanlýþ yaptýðýmýz zaman zaman hep doðruyu yaparýz. rahatsýz olan ve doðru davrandýðýmýzda rahatlayan la ilgili üstünde bir ses var iþte buna vicdan diyoruz. Örneðin; Önceki durulmasý gereken bir konu akþam ödevini yapmadýn çünkü oyuna fazlaca daldýn d a þ a k a l a r B a z e n birilerini kandýrýp 'þaka yaptým' denilebiliyor. Ama Peygamber Efendimizin (sav) bir hadisi þerifi var 'Þaka dahi olsa yalan söylemeyiniz' Sahabe Efendilerimizden bir tanesi çok þakacýymýþ bir gün arkadaþlarýndan birini gece uyurken baðlamýþ ve köle pazarýna götürmüþ ve satmýþ. Alan kiþiye de demiþ ki '' Bu þimdi uyanýr ve 'ben köle deðilim' der. Çok yalan söyler sakýn inanmayýn.'' Aradan bir müddet geçince de gidip þaka yaptýðýný anlatmýþ ve arkadaþýný kurtarmýþ. Bu durum efendimize anlatýlýnca Efendimiz (sav) hiç memnun olmamýþ ve þakada aþýrý gidilmemesi gerektiðini þaka bile olsa kimseye yalan söylenmemesi gerektiðini bildirmiþ. O kiþi hemen arkadaþýndan helallik istemiþ bir daha þakalarýna çok dikkat etmiþ. Bazen þaka adý altýnda yalana kaçan ifadelerin olduðu ama bunlarýn da yalana girdiðini unutmamalýyýz. ÇOCUÐUNU DÜRÜST BÝREYLER OLARAK YETÝÞTÝRMEK ÝSTEYEN ANNE BABALARA TAVSÝYELER Öncelikli olarak karakter eðitiminde de ilk kuralýn temsil olduðunu hiçbir zaman unutmamalýyýz. Çocuklarýmýz her þeyden önce görerek ve yaþayarak öðreniyorlar. Hepimizin bildiði bu kuralý özetleyen bir söz var 'Çocuklarýmýz hayatýmýzýn fotoðraflarýdýr. Nasýl poz verirsek öyle fotoðraf alýrýz.' Bu kural ekseninde tekrar yaþantýmýzý gözden geçirmeli ve doðrulukla ilgili farkýna varmadan verdiðimiz olumsuz mesajlarý bir an evvel düzeltmeliyiz. Ben size biraz yardýmcý olayým; Örneðin kendinize bir kazak aldýnýz ama eve gelince rengi pek hoþunuza gitmedi. Fakat deðiþtirme kartýnýz yok ve fiþini de kaybettiniz. Maðazaya gidip bir hafta önce almýþ olduðunuz kazaðý 'dün aldým ama fiþini evde unuttum' vs diyerek deðiþtirmeye çalýþýyorsunuz Ya da çok yorgun olduðunuz bir akþam telefon çalýyor ve uzun zamandýr görüþmediðiniz aile dostunuz yakýnlarda olduklarýný geçerken uðramak istediklerini söylüyor. Hiç vakti deðil ev daðýnýk, mutfakta bulaþýklar var ve uyumak istiyorsunuz. Aslýnda görüþmeyi istemenize raðmen 'bu akþam bir yere söz vermiþtik' diyor ve olmayan bir davet çýkarýyorsunuz. Bunlar belki bize pembe yalanlar gibi gelebilir ama doðruluk kavramýnýn çocuðumuzda yanlýþ geliþmesine sebep olur. Kýsaca maddeleyecek olursak; Hata yaptýðýnda, doðru söylediði zamanlar 'bir de utanmadan ben yaptým' diyorsun gibi sözler söylemeyin. Dürüstlüðün en çok kiþinin özsaygýsý için olduðunu dürüst davranmamanýn öncelikle kendini kandýrmak olduðunu anlatýn. Hatalarýnda çok tepkili davranmayýn ki sizinle her þeyi doðru bir þekilde paylaþsýn ve yalana baþvurmasýn. Unutmayýn ki en çok eleþtirilen çocuklar yalan söyler. Çocuklarýnýza sýk sýk onlara güvendiðiniz ve inandýðýnýz mesajýný verin. Onlarýn dürüst davranýþlarýný kendilerinin bulunmadýðý ortamlarda da söyleyin. Muhakkak memnuniyetiniz kulaklarýna gidecektir. Birinin size býraktýðý emaneti kullanmayýn ve bu titizliðinizi onlarýn fark etmesini saðlayýn. Anne baba olarak bazen aþýrý sorular sorup çok inceleyici olabiliyoruz. Bu durum çocuðumuzda ona güvenmediðimiz düþüncesine yol açabilir. Bu nedenle de gözünüze girmek için yapmadýðý þeyleri yapmýþ gibi anlatabilir. Çocuðunuzun para biriktirmesini özendirin. Kendine ait eþyalarýna saygý gösterin. Mülkiyet duygusu kazanan çocuk baþkasýnýn mülkiyetine de saygý göstermeyi öðrenir. Ýzinsiz eþya kullanmamaya dikkat eder. Çocuðunuz dürüst davranmadýðýnda baþkalarýna karþý onu korumayýn. Yalan söyleme, çalma, kopya çekme gibi olumsuz davranýþlarýnýn sonuçlarýna katlanmasýna izin verin. Onun yerine bu sorunlarý çözmeye çalýþmayýn ama onu yalnýz da býrakmayýn. Hatalarýna aþýrý tepki vermekten her zaman sakýnýn ama hatalarýný örtbas da etmeyin. Bu ona tekrar ayný davranýþý yapmasý için kapý aralamak demektir. "Sus, konuþma seni dinlemek istemiyorum " türü cümlelerden özellikle sakýnýn. 'yalancý' türü etiketlemelerden sakýnýn. Bu etiketi alan çocuðun bir daha y a l a n s ö y l e m e m e s i i ç i n b i r s e b e p kalmayacaktýr. Anne Babalara Tavsiyeler 2 3
Atasözü, Duvar Yazýlarý Özlü Sözler OLUMLU KAVRAMLAR Sözünde Durma Açýk Sözlülük Dürüstlük Vicdan Ahlak Sadakat Vefa Emanet Gerçek Samimiyet Hakikat Hak Güvenilirlik OLUMSUZ KAVRAMLAR Riya Ýki Yüzlülük Yanlýþ Hata Dalalet Bencillik Nankörlük Hiyanet Hile Düzenbazlýk Yalan Batýl Kurnazlýk "Rabbimiz Allah'týr" deyip sonra da dosdoðru yaþayanlara korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir. Ahkaf Suresi/13 Cümleler doðrudur sen doðru isen, bulunmaz sen eðri isen Yunus Emre Hiçbir miras doðruluk kadar zengin deðildir. Shakeaspeare Doðru yol kýlavuz istemez. Eðri yoldan giden gelmiþ de doðru yoldan giden gelmemiþ. Doðru duran hür yaþar, doðru durmayan zor yaþar. Ben, doðru yolda kaybolmuþ kiþi görmedim þeyh Sâdî þîrâzî (KS) Doðrularla beraber olun Hadis i Þerif Ýyi dostu olanýn aynaya gereksinimi yoktur. Mevlana Cevap vermede acele eden, doðru cevap vermede geri kalýr. Hz. Ali (RA) Minâre nasýl rüzgâr estiðinde boynunu eðmezse, doðru yolda olan kiþi de baþ eðmez, dik yürür Ârifi Ahmed HÝKMETLER Paþa Mert kiþi;güler yüzlü, tok ve doðru sözlüdür Eðride tok, doðruda aç yoktur Yalan geçici, doðru ise sürekli olarak kurtarýcýdýr. Doðru her daim yüce, yalan her dâim cücedir, insaný daima baþ tacý yapar çünkü, elif harfi bütün harflerin baþýnda gelir Doðruya aç görmedim ben, eðriyi tok, Eðri yay elde kalýr, menzili alýr doðru ok tan ayrýlmayan kimse, murad ve merâmýna mutlaka eriþir! Kendini doðrultmayan, gayrini doðrultamaz, sonsuzluðun güneþidir. Nasýl olsa doðar. Doðrunun yardýmcýsý Allah'týr Düz yol varken, eðri yola sapmak akýl karý deðildir. Sen doðru ol, eðri belâsýný bulur Sýkýntýlarýmýzýn yarýsý, cesaret gösterip doðruyu söylemememizden kaynaklanýr.,hak kapýsýdýr. en büyük fazilettir, her zaman doðruluk peþinde olanýn içi rahattýr. Doðru söz ve helal lokma, anahtarýn diþleri gibidir Gerçek yolunda yürümeyenler, daima yarý yolda kalýrlar, en büyük kuvvettir. Hileyi her zaman yener. Atasözü, Duvar Yazýlarý Özlü Sözler 4 5
K AR AKT ER EÐÝTÝMÝ Doðr u luk ÞÝÝR Örnek Olay Ahmet ertesi gün okula gittiðinde hemen bir arkadaþýnýn yanýna giderek dün akþam annesi çok hasta olduðu için ödevinin yarým kaldýðýný söyledi ve ondan yardým istedi. Arkadaþý onun durumuna üzülerek ödevini kopya etmesine izin verdi. Akþam olduðunda arkadaþýnýn annesinin Nermin Haným ý arayýp, geçmiþ olsun dileklerini ilettiðini fark etti Ahmet. Nermin Haným ise oðlunun mahcup olmasýný istemediði için durumu idare etti. Ahmet in yanýna gelip durumu sorduðunda ise Ahmet, kitapta yanlýþ sayfalarý ödev diye yaptýðýný, öðretmenin ise ödev yapmayanlarýn hiçbir þekilde açýklama yapmalarýna izin vermeden onlara çok kýzdýðýný çok korktuðunu ifade ederek arkadaþýndan ancak böyle isteyebildiðini söyledi. Nermin Haným ise çok üzülmüþtü oðlunun bu durumuna, tabi ki de sýnýf içinde rezil olmamalýydý çocuðu, bir öðretmende nasýl böyle davranabilirdi? Tamam oðlum bir daha dikkatli yazarsýn ödevini, bende ararým öðretmenini diyerek üzerinde çok durmadý. Yola çýkan alýr yolluk Her iþin baþý doðruluk Þükür eden bulur bolluk Her iþin baþý doðruluk Ýsabetli karar alan Ýþi güzel, doðru olan Dünyada yapamaz talan Her iþin baþý doðruluk Çobanoðlu bak hâline Binme kimsenin dalýna Sahip ol kendi diline Her iþin baþý doðruluk Ahmet ise bu tehlikeyi de böylece savuþturmuþtu. Oysaki Ahmet, birgün önce Kurtlar Vadisi dizisini izleyebilmek için ödevlerimi yaptýðýný söylemiþti. Ne de olsa sabah herkes uyurken kalkýp yapacaktý ödevlerini. Ancak uyanamamýþtý ve okula ödevini yapmadan da gitmiþ olmuþtu. Ama þimdi gitgide küçük çarpýtmalarýn ne kadar da yararlý olduðunu düþünmeye baþlamýþtý Ahmet. Sizce bu olayda suçlu kim? Olayý ailenizle birlikte deðerlendiriniz. Sorunu önlemek için neler yapýlabilir? Dürüstlükte tüm karakter özellikleri gibi model alýnarak öðrenilir. Öncelikle dikkat edilecek hususlar: 1. Çocuðunuza örnek olun. 2. Dürüst davranmadýðýnda bedelini ödemesine izin verin. 3. Duygularýný ifade etmesine izin verin. 4. Baskýcý olmayýn. 5. Onlara verdiðiniz sözü mutlaka yerine getirin. Dört Þey Güzel kýzým þu dört þeye dikkat et Temizlik doðruluk güzellik ilim Elinden kaçýrma onu sýký tut Temizlik doðruluk güzellik ilim Bu dünyada gerçekleri gördüren Ýsteyeni muradýna erdiren Ýnsanlýða þeref þaný verdiren Temizlik doðruluk güzellik ilim Kovanýn arýsý peteðin balý Sevgi aðacýnýn yapraðý dalý Ýnsanýn tükenmez serveti malý Temizlik doðruluk güzellik ilim 6 Örnek Olay Yolundaki engelleri kaldýran Ýnsanlýða gerçekleri bulduran Gönülleri sevgi ile dolduran Temizlik doðruluk güzellik ilim 7
Dünyayý Düzeltmek Ýçin ve Adalet Hikayeler Adam, bir haftanýn yorgunluðundan sonra, pazar Sonra düþündü: sabahý kalktýðýnda keyifle eline gazetesini aldý ve - Oh be, kurtuldum! En iyi coðrafya profesörünü bütün gün miskinlik yapýp evde oturacaðýný hayal bile getirsen bu haritayý akþama kadar düzeltemez! ediyordu. Aradan on dakika geçtikten sonra oðlu babasýnýn Tam bunlarý düþünürken oðlu koþarak geldi ve yanýna koþarak geldi: parka ne zaman gideceklerini sordu. - Babacýðým, haritayý düzelttim. Artýk parka Baba, oðluna söz vermiþti; bu hafta sonu parka gidebiliriz! dedi. götürecekti onu ama hiç dýþarýya çýkmak Adam önce inanamadý ve görmek istedi. istemediðinden bir bahane uydurmasý gerekiyordu. Gördüðünde de hayretler içindeydi ve oðluna bunu Sonra gazetenin promosyon olarak daðýttýðý nasýl yaptýðýný sordu. dünya haritasý gözüne iliþti. Çocuk þu ibretlik açýklamayý yaptý: Önce dünya haritasýný küçük parçalara ayýrdý ve -Bana verdiðin haritanýn arkasýnda bir insan resmi oðluna uzattý: vardý. Ýnsaný düzelttiðim zaman dünya kendiliðinden - Eðer bu haritayý düzeltebilirsen seni parka düzelmiþti! götüreceðim! dedi. Güzel Bir Erdemdir On bir yaþýndaydý ve New Hampshire gölünün ortasýndaki adadaki evlerinde ne zaman eline bir fýrsat geçse hemen balýða giderdi. Levrek avý yasaðýnýn kalkmasýndan bir gün önce, babasýyla akþamýn ilk saatlerinde küçük güneþ balýklarýndan yakaladý. Sonra oltasýna yem takýp, oltayý fýrlatma talimi yaptý.yem suya deðdiði zaman gün batýmýnda suda altýn haleleler oluþturmuþ, daha sonra gölün üzerinde ay doðmuþtu. Oltasýnýn hýzla çekildiðini hissedince, oltaya büyük bir balýk geldiðini anladý. Babasý oðlunun balýðý çekiþini hayranlýkla izledi.çocuk sonunda yorgun düþen balýðý sudan çýkardý. O güne kadar gördüðü en büyük balýktý, bir levrek; ama av yasaðýnýn kalkmasýna sadece saatler kalmýþtý.baba oðul güzelim balýða baktýlar, pullarý ay ýþýðýnda ýþýl ýþýl parlýyordu.babasý bir kibrit yakýp saatine baktý. Saat on olmuþtu. Av yasaðýnýn bitmesine daha iki saat vardý.önce balýða, sonra oðluna baktý. "Suya geri býrakman gerekiyor, oðlum," dedi. "Baba!" diye itiraz etti çocuk aðlamaklý bir sesle. "Baþka balýklar da var," dedi babasý. "Ama hiçbiri bunun kadar büyük deðil!" dedi çocuk. Göle þöyle bir göz attý. Gölde hiçbir balýkçý teknesi yoktu. Babasýnýn yüzüne baktý bu kez. Kendilerini hiç kimsenin görmemiþ olmasýna, kimsenin ne balýðý yakaladýklarýný bilmesinin olanaksýz olmasýna karþýn, babasýnýn sesinden bu konuda hiçbir ödün vermeyeceðini anlamýþtý. Oltanýn ucunu balýðýn aðzýndan çekti ve balýðý gölün karanlýk sularýna býraktý. Balýk suya düþer düþmez, þöyle bir çýrpýndý ve gözden kayboldu. Çocuk bir daha bu kadar büyük bir balýk tutamayacaðýndan emindi.. Bu olay bundan tam otuz dört yýl önce oldu. Bugün o çocuk New York City'nin ünlü mimarlarýndandýr. Babasýnýn küçük evi hâlâ o adadadýr. Oðlunu ve kýzlarýný hâlâ o adadaki küçük eve balýk tutmaya götürür. Çocuk haklýydý. Bir daha o kadar büyük bir balýk tutamadý. Fakat deðerler konusunda bir ikilem yaþadýðý zaman hep o balýðý gözünün önüne getirir.babasýndan öðrendiði gibi deðerler doðru ile yanlýþýn ne olduðu konusunda çok basit bir konudur. Güç olan yalnýzca deðerlerin uygulanabilmesidir.birileri görmediði zaman da doðru olaný yapabiliyor muyuz? Evet, küçüklüðümüzde bizlere balýðý suya geri býrakmak öðretilseydi, doðru olaný yapabilirdik. Çünkü gerçeðin ve doðrunun ne olduðunu öðrenmiþ olurduk.doðru olaný yapma kararý belleklerimizdeki canlýlýðýný hiçbir zaman yitirmez. Bu anýyý dostlarýmýza ve torunlarýmýza göðsümüz kabara kabara anlatýrýz. Fýrsatlardan yararlanmak deðil, doðru olaný yapmaktýr önemli olan. Mesut birinci sýnýfta okuyordu. Arkadaþlarý ve öðretmenleri Mesut u çok seviyorlardý. Mesut akýllý ve dürüsttü. Haklý olan arkadaþlarýn daima arkasýnda idi. Ayrýca haksýzlýk yapýlmasýna da hiç mi hiç dayanamazdý. Hiç yalan söylemez yalan söyleyenlerle de arkadaþlýk yapmaktan kaçýnýrdý. Doðru olaný her yerde hiç çekinmeden korkmadan söylerdi. Haksýzlýða uðrayan bir arkadaþýný gördüðünde dayanamaz, hemen yardýma koþardý.günlerden bir gün teneffüs sýrasýnda sýnýflarýnda bir olay meydana geldi. Sýnýfýn akýllý ve ayný zamanda yaramaz çocuklarýndan biri sýnýf baþkanýný, yardýmcýsýný ve birkaç arkadaþýný da ikna ederek sýnýfta top oynamaya karar verdiler. Futbol topuyla bir oraya bir buraya derken bir ara yaramaz çocuðun vurduðu top öðretmen masasýnýn üzerindeki çiçek dolu vazoya gelerek vazonun düþüp kýrýlmasýna neden oldu. Bir an ortalýða derin bir sessizlik çöktü. Top oynayan çocuklar bu durum karþýsýnda çok korktular. Yaramaz çocuk vazoyu oyuna kandýrýlarak zorla alýnan sesiz, arkadaþlarýný seven Gökhan ýn üzerine attýlar. Gökhan her ne kadar ben yapmadým dediyse de suç onun üzerine kalmýþtý. Baþkan ve baþkan yardýmcýsý da istemeyerekte olsa yaramaz çocuktan yana oldular. Bütün bu olup bitenlere sýrasýndan þahit olan Mesut, arkadaþýna çok üzülmüþtü. Öðretmenleri zil çalýnca sýnýfa geldi. Vazonun yere düþüp kýrýldýðýný görünce çok þaþýrmýþtý. Hemen sýnýf baþkanýný çaðýrdý. Zalim Vali Baþkana vazoyu kimin kýrdýðýný sordu. Baþkan kýsýk ve ürkek bir sesle: Gökhan kýrdý. öðretmenim dedi. Oyun oynayan bütün arkadaþlarý hep bir aðýzdan Evet öðretmenim Gökhan kýrdý. dediler. Hepsi yalan söylemiþlerdi. Çünkü baþkanla oynamak hem güzel hem de onlar için bir ayrýcalýktý. Çünkü baþkan herkesle oynamýyordu. Bu gruba karþý gelmek doðruyu söylemek bir daha onlarla oynamamak demekti. Bu sýrada Gökhan hüngür hüngür aðlýyordu. Mesut arkadaþýna yapýlan haksýzlýða dayanamýyordu. Ýzinsiz konuþmamak için kendini zor tutuyordu. Patlayacak bir yanardað gibiydi. Öðretmen Mesut a söz hakký verdi. Mesut olup biteni bir güzel anlattý. Kimse de Mesut a yalan söylüyor diyemiyordu. Çünkü Mesut un yalan söylemediðini haksýzlýða dayanamadýðýný bütün sýnýf ve öðretmeni çok iyi biliyordu. Mesut; Acaba beni dýþlarlar mý, beni oynatmazlar mý? diye hiç düþünmedi, düþünemezdi de Olayýn doðrusunu anlattýðýnda öyle bir rahatlamýþtý ki kuþ gibi hafiflemiþti. Çünkü suçlular cezasýný çekecek suçsuz olan haksýz yere cezalandýrýlmayacaktý. Olay aydýnlýða kavuþunca Gökhan Mesut un yanýna gidip teþekkür etti ve en doðru sözlü arkadaþýnýn o olduðunu söyledi. Sonra da Mesut ile Gökhan birbirlerine candan arkadaþça sarýldýlar. Yaptýklarýndan utanan baþkan ve arkadaþlarý Gökhan dan özür dilediler. Zalim bir vali vardý. Bu vali bir gün adamlarýný - Ya þeyh, niçin yalan söylüyorsun? dediler. göndererek Hasan Basri Hazretleri'ni yakalatmak - Ben yalan söylemedim, dedi. Siz göremedinizse, istedi. O da bir vakit ders verdiði Habib-i Acemi benim suçum ne? Hazretleri'nin kulübesine gelip saklandý. Valinin Tekrar girdi, aradý, fakat bulamadýlar. Onlar adamlarý geldi ve hýþýmla: gidince, Hasan Basri Hazretleri: - Hasan Basri'yi (r.a.) gördün mü? diye sordular. - Ey Habib! Biliyorum ki Rabb'im senin hürmetine O gayet sakin: beni onlara göstermedi. Fakat yerimi niçin söyledin, - Evet, dedi. hocalýk hakký yok mudur? dedi. - Nerede? Hazreti Habib mahcub bir þekilde: - Ýþte þu kulübemde... - Ey Üstadým! Sizi bulamamalarý benim Adamlar kulübeye daldý, fakat bir türlü Hasan hürmetime deðil, doðru söylediðimizdendir. Çünkü Basri Hazretleri'ni bulamadýlar. Dýþarý çýkýnca tehdit bilirsiniz ki, Doðrularýn yardýmcýsý Allah'týr. Eðer yalan edip: söyleseydim, sizi de beni de götürürlerdi, dedi. Hikayeler 8 9
Hikayeler Bir Salkým Üzüm Kanuni Sultan Süleyman Han, ordusuyla sefere koparýlan üzümün ücreti olduðunu anladým. Sizde çýkmýþ. Ordu yavaþ yavaþ ilerlerken dar bir yol çýkmýþ böyle güzel ahlaklý asker olduðu müddetçe sýrtýnýz karþýlarýna. Askerler baðlarýn içinden geçmek zorunda yere gelmez. kalmýþlar. Hava çok sýcakmýþ ve herkes çok Köylüyü dikkatle dinleyen Kanuni, derhal o askerin susamýþ.askerin biri dayanamayýp baðdan bir salkým bulunmasýný emretmiþ. Köylü, Hükümdar bu askere üzüm koparmýþ ve susuzluðunu gidermiþ. Sonra da çok büyük bir ödül verecek herhalde diye düþünerek yediði üzümün ücretini fazlasýyla karþýlayacak merakla beklemeye baþlamýþ. Nihayet asker bulunup miktarda para çýkarmýþ cebinden, bir keseye koymuþ padiþahýn huzuruna getirilmiþ. parayý ve asma dallarýndan birine baðlamýþ keseyi. Kanuni: Ardýndan da yoluna devam etmiþ.çok geçmeden mola - Parasý verilmiþ olsa bile, sahibinden habersiz mal verilmiþ. Bir köylü koþarak ordunun konakladýðý yere almanýn yanlýþ olduðunu bilmiyor musun, diye askeri gelmiþ ve ýsrarla padiþah görmek istediðini söylemiþ. azarlamýþ. Sonra da: Köylüyü Kanuni nin huzuruna çýkarmýþlar. - Bu asker derhal ordudan uzaklaþtýrýlsýn, diye emir Kanuni sormuþ: vermiþ. - Nedir bu hâlin? Kan ter içinde kalmýþsýn. Yoksa Köylü heyecanla: askerlerimden birinin sana bir zararý mý dokundu? - Ben bu askerin ödüllendirilmesi için gelmiþtim, - Ben þikâyet için deðil memnuniyetimi bildirmek sizse onu cezalandýrdýnýz, demiþ. için geldim, diye cevap vermiþ adam. Kanuni yse: - Askerlerim sizi memnun edecek ne yaptýlar? - Kursaðýnda haram lokma bulunan bir askerle - Askerleriniz baðýmdan geçtikten sonra, asmanýn zafer kazanýlmaz. Bunun için ordudan attým onu. Eðer dalýnda baðlý bir kese gördüm. Ýçinde para vardý. Bir aldýðý üzümün parasýný býrakmamýþ olsaydý iþte o anlam veremedim. Etraftaki çiftçilerden biri, bir zaman cezasý çok daha aðýr olurdu, diye cevap vermiþ. askerin bir salkým üzümü koparýp yediðini, sonra da keseyi dala astýðýný söyledi. O zaman kesedeki paranýn Doðruluða Dair Süper Bir Hikaye Hoca talebelerine birer tohum daðýtýr. Bu tohumu tarif ettiði þekilde topraða ekmelerini ve birkaç ay bakýmýný yaptýktan sonra getirmelerini söyler. Bakalým bu sýnavý kim kazanacak der. Aradan aylar geçer, bir talebe hariç diðerlerinin bitkileri büyür. Rengârenk çiçek açmýþ, adeta yarýþ halindedirler. Tohumu yeþermeyen talebe annesine: "Anneciðim, ben hocamýn dediði þekilde tohumun bakýmýný yaptým ama hiç büyümedi arkadaþlarýmýnki çok güzel yeþerdi der. Annesi: Oðlum sen ödevini yerine getirdin. Gerisi Allah'a kalmýþ" der. Artýk zaman gelmiþti. Diðer talebeler, gururla rengârenk bitkilerini hocalarýna takdim ederler. Fakat tohumu yeþermeyen talebe utana sýkýla "hocam, bütün dediklerinizi yaptým, ama olmadý" der. Diðer talebeler gülüþürler. Hoca: "Ýþte bu sýnavý geçen tohumu yeþermeyen talebemdir. Çünkü ben o tohumlarý kaynatmýþtým. Büyümesi imkânsýzdý, sizleri denemiþtim. Ama bu talebem dýþýnda hepiniz tohumlar yeþermeyince, baþka tohum ektiniz, hile yaptýnýz. Yalnýzca doðru ve dürüst davranan bu arkadaþýnýz olmuþtur"der. Eþkiyalar ve Çocuk Yücelerden Abdülkadir Geylâni, daha küçükken Baþkan: bilgili olma isteðine düþmüþtü. Annesi, babasýndan - Bakýn bir kere! diye emir verdi. kalan kýrk altýný oðlunun kaftanýnda koltuk altýna dikti Kaftan çýkarýldý, söküldü ve kýrk altýn bulundu. ve bilgi kazanmaya Baðdat'a giden oðlunu þu öðütle Baþkan hayret içinde. Sordu: uðurladý: - Biz, seni yakalamamýþ ve yoklamaya da lüzum - Her iþte, doðruluktan baþka gayen olmasýn. görmemiþtik. Sen kendi kendine söyledin isteseydin Abdülkadir, bir kervanla birlikte Baðdat'a yollandý. saklayabilirdin. Bir dað baþýndan geçerlerken karþýlarýna eþkiyalar Küçük Abdülkadir güldü: çýktýlar. Eþkiyalar, bütün yolcularýn paralarýný, - Siz bana Senin bir þeyin var mý? diye mallarýný aldýlar. Mallar ve paralar, eþkiyalarýn baþkaný sormuþtunuz. Annemin bana sýký öðüdü var; olan adamýn önüne yýðýlýyordu. doðruluktan ayrýlamam. Onun için yalan söylemedim. Eþkiyalardan biri, küçük Abdülkadir'e yanaþtý ve Kýrk altýn için annemin öðüdünü çiðneyemezdim. sordu: - Eþkiyalarýn baþkaný bu küçük çocuða dakikalarca - Ey çocuk senin üzerinde bir þeyler var mý? baktý. Gözleri yaþarmýþtý. Çevre yanýndakilere: Abdülkadir hiç çekinmeden cevap verdi: - Gördünüz mü? dedi. Çocuk annesinin öðüdünü - Var. Kýrk altýným var. tutuyor, çiðnemiyor, yalan demiyor. Ya ben? Hý? Eþkýya alay etti: Allah'ýn bütün öðütlerini çiðniyor, þunun bunun canýný - Nerende bakalým? yakýyorum. Fakat artýk yok. Bu çocuðun sözleriyle - Koltuðumun altýnda. Annem kaftanýma dikti aydýnlýða çýktým, ayýldým. Daðýtýn topladýðýnýz paralarý, onlarý. daðýtýn topladýðýnýz mallarý sahiplerine. Çabuk! Çocuðun bu korkusuz ve ciddi söyleyiþini gören eþkiyanýn içine bir kurttur düþtü. Çocuðu alýp baþkanýn önüne götürdü. Baþkan, dað gibi iri yarý bir palabýyýk. Eþkýya durumu ona anlattý. Hikayeler 10 11
DOSTLUK VE ARKADAÞLIK ÝLE ÝLGÝLÝ OYUNLAR Sevgi Kardeþi Oyunu Öncelikle sýnýf mevcudunun yarýsý sayýsýnca küçük kaðýtlar hazýrlanýr.sonra bu kaðýtlara öðrencilerin isimleri ikiþer ikiþer yazýlýr.kaðýtlarýn altýna da sevgi ve arkadaþlýk duygusunu gösteren üç davranýþ eklenir. Kaðýtlarda ismi ilk yazan öðrenci,ikinci öðrencinin sevgi kardeþi olacak ve bir hafta boyunca arkadaþýna kaðýtta yazýlý davranýþlarý göstermeye çalýþacaktýr.ancak hiçbir öðrenci sevgi kardeþinin kim olduðunu bilmeyecektir.haftanýn sonunda öðrencilerden kendilerinin sevgi kardeþini tahmin etmeleri istenir. Örnek sevgi davranýþlarý:ödevine yardýmcý olma,kantinden aldýðý þeyleri paylaþma,bir derdi olup olmadýðýný dorma,sarýlma oyuna çaðýrma yalnýz kaldýðýnda onunla vakit geçirme Etkinlik 1 Kandýrýkçý ç Kandýrma davranýþýnýn sonuçlarýný kavrayabilme. Kandýrma davranýþýný tanýma. Kandýrma davranýþýnýn sonuçlarýný söyleme. Dürüst olmamanýn zararlarýný fark etme. 30-40 dakika. Kandýrýkçý adlý hikâye, kalem, boya kalemleri, renkli kartonlar Öðrencilerden kandýrmanýn ne olduðunu ve sonuçlarýný düþünmelerini isteyin. Kandýnkçý hikâyesini okuyun. Öðrencilere hikâyedeki kiþi hakkýnda bir uyarý ilaný hazýrlamalarýný söyleyin. Bu ilanlarýn büyük caddelerdeki reklam panolarýna asýlacaðýný düþünerek çarpýcý ifadeler ve resimler kullanmalarýný hatýrlatýn. Ýlanlarýnda insanlarýn neden bu kiþilerden haberdar olmalarý gerektiðini, onlardan nasýl korunabileceklerini açýklasýnlar. Çalýþma esnasýnda öðrencilerin aralarýnda dürüstlük üzerine konuþmalarýný saðlayýn. Yapýlan çalýþmalarý daha sonra sýnýf/okul panosuna asýn. Oyunlar Her zaman sokaða büyüklü küçüklü taþlar koymaya bayýlýrdý. Bu taþlara birisi takýlýp düþünce de kahkahalarla gülerdi. Kapýsýnýn önündeki kaldýrýma kimsenin basmamasýný söyler, basanlardan haraç alýrdý. Kaldýrýmýn onun mülkü olduðunu söylerdi. Alýþ veriþe gidince yüklerini taþýtmak için kendinden küçük birini bulup yollarda dolaþtýrýr, yokuþ indirip bayýr çýkararak evine farklý yollardan getirir ve her zaman vaat ettiði ücretin altýnda para verirdi. Herkesi kandýrmak için planlar yapar, birisini kandýrdýktan sonra zekâsýyla övünürdü. Alýþ veriþlerinde iþ para hesabýna gelince bir karýþýklýða getirir, kendi parasýný zaten geri almýþ olurdu. Kasiyer ne olduðunu anlayamadan ortadan kaybolurdu. Söz verir, sözünde durmazdý. "Evdeyim." dediði saatte evde olmaz, "Geleceðim." dediði saatte gelmezdi. Ne zaman doðru söylediðini, ne zaman doðru söylemediðini kimseler anlayamazdý. Doktora gider; baþý aðrýyorsa midem aðrýyor der, hastalýðý doktorun kendi kendine bulmasýný isterdi. Teþhis koymayý doktorun görevi olarak görürdü. Mahallesinde kandýrmadýðý kimse kalmamýþtý. Bakkal, manav, terzi... Çocuklarý bile kandýrýrdý. "Gelin size bir þey vereceðim." diye yanýna çaðýrýr, "Avucunuzu yalayýn." diye geri gönderirdi. Mahalleli kendisinden yaka silkiyordu. Bir gün mahallede kimseyi kandýramadýðýný fark etti. Büyük küçük herkes ondan uzak duruyordu. Ne yapacaðýný bilemeden geçirdi günlerini. Hayata dair eðlencesini kaybetmiþti adeta. Ýnsanlar onunla ilgilenmezse yapabileceði hiçbir þey olmadýðýný anlamýþtý. Mahalle sakinleri bir sabah onu ortalýkta göremediler. Bir gün, iki gün, üç gün... Doðrusu çok merak ettiler. Baþýna kötü bir þey gelmesinden korktular. Polise haber verip durumu anlattýlar. Polis zabýt tutarak çilingire kapýyý açtýrdý. Gördükleri manzaraya inanamadýlar. Birisini kandýrdýðýnda "Zafer benim." diyerek sýrýtan yüz bir kez daha ayný bakýþlarla karþýlarýndaydý. Etkinlikler 12 13
Etkinlik 2 K AR AKT ER EÐÝTÝMÝ Ne Demek? Etkinlik 3 Asla, Bazen, Her Zaman, Çoðu Zaman Oyunlar 14 ç Doðruluðun ne olduðunu kavrayabilme. Doðruluðun ne olduðunu söyleme. Doðruluða ters davranýþlarýn sonuçlarýný tahmin etme. 30-40 dakika. Ne Demek? çalýþma kaðýdý, kalem. kavramýný öðrencilerle birlikte açýklayýn. Ne Demek? çalýþma kaðýdýný daðýtýn. Doðruluðun tanýmýný okumalarýný isteyin. Tanýmý okuduktan sonra çalýþma kâðýdýnda yer alan ilgili bölüme doðruluða olumsuz etki eden davranýþlarýn sonuçlarýný yazmalarýný isteyin., her þeyde ve her yerde doðru olma halidir. Doðru olana yakýþýr þekilde davranmaktýr. Yalan ve gösteriþten uzak olma, namusluluk, dürüstlüktür. Düþüncenin gerçekle uyuþmasý, yargý ve önermelerin gerçeðe uygun olmasýdýr. Ýçinde bulunulan durum için en iyi ve geçerli olabilecek kararý alabilmektir. Menfaatimize aykýrý olsa da her zaman ve her yerde dürüst olmaktýr. Yalan olmayan, isabetli, yerinde ve uygun davranýþlarda bulunmaktýr. Ýyi, doðru ve güzel davranýþlardan ayrýlmamak, aþýrýlýktan uzak durmaktýr. Baþkasýnýn hakkýna saygý duymak, açýk, samimi ve doðru olmak doðruyu söylemeyi baþarmak, baþkalarýný aldatmamaktýr. Olumlu deðer ve güzel ahlakýn hayata geçirilmesidir. Saðduyudan ayrýlmadan uygun bir yol izlemektir. Ýki yüzlülükten uzak içten olmaktýr. Hilesiz, kabul edilebilir kurallara, ölçülere uygun davranmaktýr. Candan, gönülden, açýk yürekli olmaktýr. Özü sözü bir olup büyük bir yakýnlýk ve içtenlikle davranmaktýr., insanýn söz ve davranýþlarýnda hakký hukuku gözetmesidir. ; düþüncede, sözde, niyette, iradede, azimde, vefa ve davranýþlarda görülür. Dürüst olmamak Sözünde durmamak Ahde vefa etmemek Yalan söylemek Hile yapmak Ýkiyüzlülük Kurnazlýk Düzenbazlýk Hýyanet Neye Sebep Olur? ç Matematik mantýðý yardýmýyla doðruluðu kavrayabilme. Matematiði kullanarak kesinlik kavramýný anlama. Doðruluðun ne olduðunu söyleme. Dürüstlük ve doðru sözlülük kavramlarýný geliþtirip hayata uygulama. Kendi davranýþlarýnýn farkýna varma. Mükemmel bir doðruluða ne kadar yakýn olduðunu tartma. 30-40 dakika. Asla, Bazen, Her Zaman, çoðu Zaman çalýþma kâðýdý. Matematik iþlemlerinin kesinliði konusunda öðrencilerin fikirlerini alýn. Matematiði kullanarak kesinlik kavramýný anlamalarýna yardým edin. "Matematikte tek doðru sonuç vardýr, bu nedenle herkes ayný cevaba ulaþýr Matematikte tereddüt ve tahmine yer yoktur. 2 + 2 =4 ifadesi kesindir ve herkesin ulaþacaðý bir sonuçtur Matematikte doðru ve yanlýþ vardýr. Bunun arasýnda bir þey yoktur. " Ýnsan davranýþlarýyla matematikteki bu kesinlik ifadesini karþýlaþtýrmalarýný isteyin. Ýnsanlarýn ayný niyetle farklý davranýþlarda bulunabileceðini izah edin. Farklý insanlarýn ayný durum karþýsýnda farklý; ama doðru davranýþlarda bulunmasýný kesinlik kavramýyla iliþkilendirerek deðerlendirin. "Ýnsan hayatý matematik gibi mutlaklýk ifade etmediði için insanlar birbirlerinden farklýdýrlar. Deðerlerde birliktelik saðlanmýþ olsa bile, bu deðerlere sahip çýkýlmasý noktasýnda farklýlýklar oluþabilir. ýmýz ve sözlerimiz, sahip olduðumuz deðerleri karþý tarafa yansýtýr. Mükemmele hiçbir zaman ulaþamasak da davranýþlarýmýzda daha tutarlý olmak zorundayýz. " Bundan sonra çalýþma kâðýdýný doldurmalarýný isteyin. Çalýþma kâðýdýndaki "her zaman, asla, bazen, çoðu zaman" ifadelerinin yüzde olarak kesinlik derecelerini konuþun. Tabloya tekrar bakmalarýný ve bundan sonra yapacaklarý bir deðiþiklik olup olmadýðýný sorun. ve dürüstlük kavramlarý ile mutlak kavramý arasýndaki iliþkiyi sorgulayarak çalýþmayý bitirin. Aþaðýdaki cümleler üzerinde düþündükten sonra evet ya da hayýr þýkkýný iþaretleyebilirsiniz. Asla insanlarý kandýrmam. Asla bir dükkândan bir þey çalmam. Yanlýþ bir þey yaptýðýmda çoðu zaman kabul ederim. Asla hatamý baþka birinin üzerine yüklemem. Bazen sevmediðim þekilde davranýrým. Kardeþimle çoðu zaman iyi geçinirim. Asla ailemden bir þey gizlemem. Bana verilen sýrlarý her zaman saklarým. Çoðu zaman doðru olan þeyleri yapmaya çalýþýrým. Yalan söyleyenlere her zaman kýzarým. Bazen yakýnlarýmýn eþyalarýný izinsiz kullanýrým. Her zaman doðruyu söylerim. Gittiðim yerleri her zaman aileme söylerim. Geciktiðim zamanlar asla bahaneler uydurmam. Her zaman doðruyu söylerim. Asla insanlarý kandýrmam. Asla bir dükkândan bir þey çalmam. Yanlýþ bir þey yaptýðýmda çoðu zaman kabul ederim. Bazen hoþuma gitmeyen davranýþlarým olur. Çoðu zaman doðru olan þeyleri yapmaya çalýþýrým. Evet Hayýr Ad Soyad Sýnýf Tarih 15 Etkinlikler
Etkinlik 4 Anka Kuþu ve Oduncu (1) Etkinlik 5 Anka Kuþu ve Oduncu (2) Fabl üzerinden dürüstlükle ilgili bilinç geliþtirebilme. Fabl türünü tanýma. Konusu dürüstlük, doðruluk olan bir fabl yazma. Edebi metinler aracýlýðýyla dürüstlükle ilgili bilinç geliþtirebilme. Dürüstlük kavramýný pekiþtirme. Doðru kararlarý vermek için dürüst olmak gerektiðini anlama. ç 30-40 dakika. Anka Kuþu ve Oduncu adlý fabl, kaðýt, kalem Schiller'in ", her þart altýnda meyve verir." sözünü öðrencilerle tartýþýn. Dürüst insanlar ödüllendirilirken dürüst olmayanlarýn neden ödüllendirilmediklerini öðrencilere sorun. Ýnsanlarýn dürüst davranýþlarýndan dolayý nasýl ödüllendirildiklerini konuþun. Öðrencilerin çevrelerindeki kiþilere karþý dürüst davranýþlarýndan örnekler vermelerini isteyin. Öðrencilere Anka Kuþu ve Oduncu fablýný okuyun. Fablýn özelliklerini onlara tanýtýn. Öðrencilerden belirlediðiniz bir derste paylaþmak üzere konusu doðruluk, dürüstlük olan bir fabl yazmalarýný isteyin. ç 30-40 dakika. Anka Kuþu ve Oduncu adlý fabl, Oduncular çalýþma kâðýdý, kalem. Öðrencilere Anka Kuþu ve Oduncu fablýný okuyun. Oduncular çalýþma kâðýdýný vererek karakter özelliklerini karþýlaþtýrmalý olarak tespit etmelerini isteyin. Öðrencilere Anka Kuþu'nun neden fakir oduncuyu ödüllendirip diðerlerini cezalandýrdýðýný, hikâyedeki kahramanlardan hangisinin yerinde olmak istediklerini sorun. Cevaplarýný çalýþma kâðýdýnýn ilgili bölümüne yazmalarýný isteyin. Kendi yaþadýklarý olaylardan dürüst ve doðru sözlü olanlarýn ödüllendirildiði örnekler bulmalarýný isteyin. Bu örnekler üzerinden bir tartýþma baþlatýn. Her þart altýnda dürüst olmanýn ölümü üzerinde konuþun. Oyunlar Fakir bir oduncu ormanda derin bir uçurumun kenarýnda aðaç kesiyordu. Geç olmuþtu ve odun cu yorulmuþtu. Aðaç kesmeye, sabah güneþ ýþýklarýyla beraber baþlamýþtý. Yorulduðu için de balta darbeleri iyice güçsüzleþmiþti. Baltayý tutmakta zorlanýyordu. Bu yüzden balta elinden kayýp uçuruma düþtü. Oduncu umutsuz ve çaresizdi. Baltasý onun yaþamasýný sürdürmek için kazanç saðlayabileceði tek aletti. Yeni bir balta alabilecek parasý da yoktu. Ellerini ovuþturup aðlamaya baþladýðý sýrada çok güzel bir kuþ yanýnda belirdi. Bu, Anka Kuþuydu. Anka Kuþu oduncuya üzüldüðü þeyin ne olduðunu sordu. Oduncu, kuþa baþýndan geçenleri anlattý. Kuþ uçurumdan aþaðýya doðru uçtu ve oduncunun baltasýný alýp getirdi. Kuþ yukarý çýktýðýnda oduncu, kuþun getirdiði baltanýn altýn olduðunu gördü. Anka Kuþu oduncuya baltayý göstererek sordu: "Bu senin mi?" Oduncu cevapladý: "Hayýr, benim deðil." Kuþ altýn baltayý yere býrakýp uçurumun derinliðine doðru tekrar kanat çýrptý. Bu sefer de gümüþ bir balta ile geri döndü; fakat oduncu baltasýnýn sýradan bir balta olduðunu söyledi. Kuþ üçüncü kez uçuruma doðru uçtu. Bu defa geri geldiðinde pençelerinde, o zamana kadar baþka oduncular tarafýndan kaybedilmiþ olan tüm baltalar vardý. Oduncu baltalara baktý ve aralarýndan kendi baltasýný seçti. Fakir oduncu baltasýnýn bulunmasýna çok sevinmiþti; kuþa teþekkür etti. Kuþ oduncunun dürüstlüðünü takdir etti. "Dürüstlüðüne hayran oldum." dedi oduncuya. "Ödül olarak senin baltanýn yaný sýra altýn ve gümüþ olan baltalarý da alabilirsin." Mutlu oduncu hazinesiyle birlikte evine döndü. Dürüst oduncunun baþýndan geçenler zaman içinde köy halký tarafýndan duyuldu. Onun iyi þansýný yakalamak isteyen herkes ormana koþtu. Oraya buraya baltalarýný saklayýp kaybettiklerini söyleyerek yalandan aðlamaya baþladýlar. Feryat ederek Anka Kuþu'nu yardýma çaðýrdýlar. Elbette Anka Kuþu geldi. Her birine önce altýn sonra gümüþ baltalarý getirdi. Oduncularýn her biri aç gözlü davranýp bu baltalarýn kendilerinin olduðunu söylediler. Fakat Anka Kuþu'nun getirdiði baltalarý ellerine alýr almaz baltalar oduncularýn ellerinden yok oldu. Çaresiz köylerine dönmeye karar veren oduncular baltalarýný hiçbir yerde de bulamadýlar. Etkinlikler 16 17
Etkinlik 6 Kavramlar Konuþuyor Etkinlik 7 Olay Ýnceleme Dürüstlüðün önemini kavrayabilme. Dürüstlük kavramýnýn ne olduðunu söyleme. Dürüstlüðe duyulan ihtiyacý fark etme. la ilgili bilinç geliþtirebilme. Doðru haberleri ayýrma. Yanýltýcý ifadelerin amacýný ve etkisini tanýma. Doðru sözlülüðün gerekliliðini anlama. Etkinlikler ç gerçeðe uygunluk 30-40 dakika. Örnek Kavram Haritasý çalýþma kaðýdý, kalem, kaðýt. Dürüstlük ve doðru sözlülükle ilgili kelimeleri öðrencilerle birlikte düþünerek tahtaya yazýn. Örnek Kavram Haritasýný öðrencilerle birlikte inceleyerek bir kelimenin kavram haritasýnýn nasýl çýkarýlacaðýný öðrencilere gösterin. Daha sonra öðrencileri gruplara ayýrarak tahtaya yazýlan kelimelerden birisini seçip kavram haritasýný çýkarmalarýný isteyin. Seçtikleri kavramla ilgili deneyimleri olan öðrencilerden, yaþadýklarýný arkadaþlarý ile paylaþmalarýný isteyin. Gerçek hayatý yansýtan örnekleri kullanabilmeleri için gruplarý motive edin. Yaratýcý ve etkili bir grup yaþantýsý oluþturmak istiyorsanýz, konuþulan deðerlerin yokluðunun toplumda yaratacaðý etkiyi tartýþýn. DOÐRULUK -tur -tur -tur hakikate uygunluk ÖRNEK KAVRAM HARÝTASI iddiaya uygunluk HAK EMEK KARÞILIÐI ADALET Maddi Zihni -týr -tir -tir zulüm ve eziyetten kaçýnmaktýr doðru hüküm vermek herkesin hakkýna riayet etmek ç 30-40 dakika. Olay Ýnceleme ve Basýn Meslek Ilkeleri çalýþma kaðýtlarý, kalem, gazete ve dergiler. Öðrencileri gruplara ayýrýn. Her grup bir gazete veya dergiyi haberlerin niteliði ve inandýrýcýlýðý bakýmlarýndan incelesin. Öðrencilere Beþ N Bir K kuralýný açýklayýn. Haberlerde bu özelliklerin bulunup bulunmadýðýný kontrol etmelerini isteyin. Bir gazete haberini birlikte deðerlendirin. Etkileyici olmak için kullanýlan yanýltýcý ifadeleri, doðruluðu þüphe götürmeyecek kadar net olan ifadeleri, farklý þekillerde anlaþýlmaya müsait olan ifadeleri tespit etmelerine yardým edin. Olay Ýnceleme çalýþma kâðýdýný öðrencilere daðýtýn. Seçtikleri bir haberi Beþ N Bir K kuralýna göre doldurmalarýný isteyin. Haberin gerçekliðini tekrar sorgulamalarýný isteyin. Çarpýtýlmýþ haberlerde amacýn ne olabileceði hakkýnda tartýþma baþlatýn. Doðru sözlülüðün gereklerini konuþun. Yalan haberlerin toplumda meydana getireceði kargaþaya dikkat çekin. Çalýþma kâðýdýnda verilen Basýn Meslek ilkelerini öðrencilerle birlikte inceleyin ve bunlarýn bir Basýn Meslek Ýlkeleri 1. Yayýnlarda hiç kimse; ýrký, cinsiyeti, yaþý, saðlýðý, bedensel özrü, sosyal düzeyi ve dini inançlarý nedeniyle kýnanamaz, aþaðýlanamaz. 2. Düþünce, vicdan ve ifade özgürlüðünü sýnýrlayýcý; genel ahlak anlayýþýný, din duygularýný, aile kurumunun temel dayanaklarýný sarsýcý ya da incitici yayýn yapýlamaz. 3. Kamusal bir görev olan gazetecilik, ahlaka aykýrý özel amaç ve çýkarlara alet edilemez. 4. Kiþileri ve kuruluþlarý, eleþtiri sýnýrlarýnýn ötesinde küçük düþüren, aþaðýlayan veya iftira niteliði taþýyan ifadelere yer verilemez. 5. Kiþilerin özel yaþamý, kamu çýkarlarýnýn gerektirdiði durumlar dýþýnda, yayýn konusu olamaz. 6. Soruþturulmasý gazetecilik olanaklarý içinde bulunan haberler, soruþturulmaksýzýn veya doðruluðuna emin olmaksýzýn yayýnlanamaz. 7. Saklý kalmasý kaydýyla verilen bilgiler, kamu yararý ciddi bir biçimde gerektirmedikçe yayýnlanamaz. 8. Bir basýn organýnýn daðýtým süreci tamamlanmadan o basýn organýnýn özel çabalarla gerçekleþtirdiði ürün, bir baþka basýn organý tarafýndan kendi ürünüymüþ gibi kamuoyuna sunulamaz. Ajanslardan alýnan özel ürünlerin kaynaðýnýn belirtilmesine özen gösterilir. 9. Suçlu olduðu yargý kararýyla belirlenmedikçe hiç kimse "suçlu" ilan edilemez. 10. Yasalarýn suç saydýðý eylemler, gerçek olduðuna inandýrýcý makul nedenler bulunmadýkça kimseye atfedilemez. 11. Gazeteci, kaynaklarýnýn gizliliðini korur. Kaynaðýn kamuoyunu kiþisel, siyasal ekonomik vb. nedenlerle yanýltmayý amaçladýðý haller bunun dýþýndadýr. 12. Gazeteci görevini, taþýdýðý sýfatýn saygýnlýðýna gölge düþürebilecek yöntem ve tutumlarla yapmaktan sakýnýr. 13. Þiddet ve zorbalýðý özendirici, insani deðerleri incitici yayýn yapmaktan kaçýnýlýr. 14. Ýlan ve reklam niteliðindeki yayýnlarýn bu nitelikleri, tereddüde yer býrakmayacak þekilde belirtir. 16. Yayýn tarihi için konan zaman kaydýna saygý gösterilir. 17. Basýn organlarý yanlýþ yayýnlardan kaynaklanan cevap ve tekzip haklarýna saygý duyarlar. Devamý Arkada Etkinlikler 18 19
K AR AKT ER EÐÝTÝMÝ Etkinlik 7 Doðr u luk Etkinlik 8 Örnek Ýþlemler Dürüstlüðü zedeleyen olumsuz özellikleri kavrayabilme. Örnek iþlemler çalýþma kaðýdý, kalem. ç Aþaðýdaki problemleri çözünüz. 1. Ali kumbarasýný açtý. Kumbarasýndan 150 kuruþ alýp bakkala gitti. Fiyatý 200 kuruþ olan bir çikolata almak istiyordu. Raftan çikolatayý aldý. Kasiyere parayý býraktý. Kasiyer parayý sayarken o dýþarý çýktý. Ali nin çikolatayý almak için daha ne kadar paraya ihtiyacý vardý Ali nin yaptýðýna dürüstlük denilebilir mi? 2. Komþularý Ayþe teyze Lale yi alýþveriþe gönderdi. Ayþe teyze, Lale ye 10 lira verdi ve tanesi 25 kuruþtan 2 ekmek, kutusu 1 liradan bir kutu süt, kolisi 3 liradan bir koli yumurta almasýný istedi. Lale markete gidince kendisine tanesi 50 kuruþtan bir paket cips almayý da ihmal etmedi. Lale nin yaptýðý alýþveriþin toplam tutarý ne kadardýr? Lale bir baþkasýnýn parasýný ondan habersiz harcayarak doðru bir davranýþta bulunmuþ mudur? 3. Çok iyi iki arkadaþ olan fuat ile Murat birlikte misket oynamaya baþladýlar. Fuatýn tam 27, Murat ýn ise sadece 13 misketi vardý. Üstelik Fuat ýn misketleri daha yeniydi. Murat Fuat ýn misketlerini alabilmek için oyunda hile yaptý. Fuat ýn misketlerinden 5 tane aldý. Fuat ýn kaç misketi kaldý? Hikayede doðru olmayan davranýþ nedir? Sizce Fuat ne hissetti? Fuat ýn yerinde siz olsaydýnýz ne yapardýnýz? Oyunlar Etkinlikler 20 21
Etkinlik 9 Sýnýfýn Seyir Defteri Etkinlik 10 Soru - Cevap ç Tecrübelerin paylaþýmý üzerinden dürüstlüðün önemini kavrayabilme. Dürüstlüðe duyulan ihtiyacý kavrama. Dürüstlüðün toplumun ortak bir deðeri olmasý gereðini fark etme. Hazýrlýk bir hafta, deðerlendirme 30-40 dakika. Kâðýt, kalem. Öðrencilerle doðruluk ve dürüstlükle ilgili bir yaþantýnýzý paylaþýn. Bir sýnýf günlüðü temin edin. Öðrencilere çalýþma ile ilgili bilgi verin; bu çalýþma için gönüllülük prensibini ön koþul olarak açýklayýn. Paylaþmak istedikleri doðruluk ve dürüstlükle ilgili anýlarýný sýnýf günlüðüne yazmalarýný isteyin. Paylaþýlan her deneyimin sonuna "Alýnacak Dersler" adý altýnda bir bölüm açýn. Diðer öðrencilerden okuduklarý deneyimlerden çýkardýklarý dersleri bu bölüme yazmalarýný isteyin. Kararlaþtýrdýðýnýz zaman diliminde bir araya gelerek günlüðe yazýlanlarý deðerlendireceðiniz bir çalýþma baþlatýn. ç Dürüstlüðü kavrayabilme. Dürüstlüðü tanýma. Dürüstlükle ilgili inisiyatif geliþtirme. 20-25 dakika. Soru-Cevap çalýþma kaðýdý, kalem. Soru-Cevap çalýþma kâðýdýný öðrencilere daðýtarak onlardan sorularý cevaplamalarýný isteyin. Öðrencilerle birlikte açýklamalar yapýp örnekler vererek sýrayla her soru üzerinde tartýþýn. Ad Soyad Sýnýfý Tarih Kendi zararýnýza da olsa dürüst davrandýðýnýz bir anýnýz var mý? Dürüstlüðünüzden dolayý ne oldu? Sinema ya da TV'de gördüðünüz dürüstlük örneklerini listeleyiniz. Yalan söyleyince burunlarýmýz uzasaydý, bu, yalan söyleyenleri tanýmak için güzel bir yol olur muydu? Neden? Dürüstlüðün önemli olduðu meslekler var mý? Dürüst olmayan birisi bu mesleklerde olursa ne olur? Dürüstlüðüyle ünlü birisini düþünün. Neden kendisine dürüst dendiðini yazýn. Bazý durumlarda neden fikrimizi dürüstçe ifade edemiyoruz? Her zaman gerçekten dürüst olmalý mýyýz? Gerçekten dürüst olunmasý zor durumlar nelerdir? Neden Oyunlar Etkinlikler 22 23
K AR AKT ER EÐÝTÝMÝ Doðr u luk Öðrencilere Yönelik Tavsiye Kitaplar Kaþaðý Chester Nmitz Ne Demiþ? Birlikte Geçen 78 Yýlýn Sýrrý : Dürüstlük Konya'nýn Meram ilçesi Ulu ýrmak Selim Sultan mahallesinde yaþayan 96 yaþýndaki Ýbrahim Gümüþok ile 92 yaþýndaki Huriye Gümüþok çifti, 78 yýldýr sürdürdükleri mutlu evlilikleri ile gençlere önemli mesajlar veriyor. Bir asra yaklaþan yaþlarýna raðmen saðlýklý ve mutlu olmalarýný insanlarý sevmelerine baðlayan Gümüþok çifti, gençlerin birbirlerine karþý dürüst ve saygýlý olmalarý tavsiyesinde bulundu. Bilgide Doðruyu Önceleyelim Stanford Üniversitesi'nden Howard Rheingold, teknolojinin çok önemli olduðu bir çaða girildiðini aktardý. Teknolojiye ulaþmaktan ziyade o teknolojiyi kullanma becerisinin daha önemli olduðunu aktaran Howard Rheingold, "Þu anda internette en çok kullanýlan sitelerden birisi de arama motorlarý. Bir bilginin burada doðru ya da yanlýþlýðýný bilemezsiniz, özellikle çarpýtýlmýþ olabilir. Arama motorlarýnda özellikle yazýnýn kaynaðý aranmalý. Web sitesinde yazýlarýn yazar adlarý yoksa pek de güvenilir deðildir. Günümüzde bilginin doðruluðunu öðrenmek için eleþtirel tüketimin olmasý gerekiyor. Ýnsanlarýn sosyal medyada, güvenilir bilgi ile çarpýtýlmýþ bilgi arasýndaki bilgiyi ayýrt etmesi gerekiyor." diye konuþtu. Bir Dürüstlük Örneði: Arý den Çalmaz... Arý, peteði altýgen þeklinde yapar. Altýgen, balý kovanýn içinde depolamak için en ideal yoldur. Arýda her altýgeni bilgisayarla çizilmiþ gibi doðru yapma özelliði var ve bu mucizevi bir beceridir. Arý bu modelden hiçbir zaman sapmaz. Yoruldum, neme lazým, bu da beþgen oluverse ne çýkar, bunun duvarý biraz daha ince oluversin demez. Kuraldan, yani dürüstlükten hiçbir zaman sapmaz. Her kovanda her altýgen tam ve mükemmeldir. 24 Yazarý : Ömer Seyfettin - Nesil Yayýnlarý Ömer Seyfettin, küçük hikayeyi bizlere sevdiren yazar. Duru bir Türkçe ile yazdýðý hikayeleri onca yýl geçmesine raðmen hala çok okunuyor. Ülkemizde en çok baský yapan ve okunan kitaplarýn baþýnda Ömer Seyfettin 'in eserleri gelir. Yazarýn çeþitli konularda hikayeleri var. Çocukluk anýlarý, menkýbe, tarihi ve toplumsal konulardan oluþan hikayeler. Kaþaðý, Ömer Seyfettin'in en meþhur hikayesidir. Kitapta yer alan hikayelerin bir kýsmý, týpký kaþaðý gibi yazarýn çocukluk anýlarýndan oluþmaktadýr. Çoðu, kaþaðý kadar tanýnmýþ hikayelerdir. Kaþaðý, Ant, Ýlk cinayet, Üç Nasihat, Çanakkale den Sonra, Müjde, Velinimet, Tam Bir Görüþ, Herkesin Ýçtiði Su... Bu eserde okuyacaðýnýz birbirinden güzel hikayeler. Yazarýmýzýn dünyasýnda dolaþmaya ne dersiniz?.. Kelile ve Dimne Yazarý : BEYDEBA Beydeba tarafýndan yazýlan ve ahlâk, siyaset,erdem gibi çok önemli konularý içeren Kelile ve Dimne yüzyýllardýr okunmuþ ve pek çok hükümdara bir baþvuru, pek çok edebiyatçýya da ilham kaynaðý olmuþtur. Kelile ve Dimne, nükteli ve imâlý bir üslupla devlet yöneticilerine ve insanlara çok önemli öðütler vermektedir. Eser adýný ilk bölümündeki bir hikayenin kahramaný olan iki çakaldan almýþtýr; "doðrunun ve dürüstlüðün" simgesi "Kelile" ile "yanlýþýn ve yalanýn" simgesi "Dimne". Ahmet Mithat Efendi'nin çevirisi ve edebiyat-dil üzerine yaptýðý araþtýrmalarýyla tanýnan Ata Çatýkkaþ'ýn sadeleþtirmesiyle eser yeniden okuyucuyla buluþuyor. Doðru Söylüyorum Doðru Söylüyorum kitabýnda desteklenen ve Ýlköðretim Programýnda Yer Alan Kazanýmlar Bu kitabýn okuru, * Arkadaþlarýnýn yanlý davranýþlarýný fark eder ve yanlýlýk içermeyen davranýþlar sergiler. * Arkadaþlarýyla ve baþkalarýyla iliþkilerinde duygularýný uygun biçimde ifade eder. * Okula geliþ ve gidiþlerinde kendisinin ve baþkalarýnýn traikteki davranýþlarýný gözlemleyerek, doðru ve yanlýþ davranýþlarý ayýrt eder. * Kendisinin ve arkadaþlarýnýn etik olmayan davranýþlarýný fark eder, arkadaþlarýyla iliþkilerinde olumlu deðerleri gözetir. * Ailesi, akrabalarý ve yakýn çevresinde etik deðerlere ne kadar önem verildiðini gözlemleyerek, etik davranýþlarýn güven duygusunu nasýl güçlendirdiðini ve etik olmayan davranýþlarýn da güven duygusunu nasýl zedelediðini açýklar. * Oyunlar sýrasýnda kendisinin ve arkadaþlarýnýn hata yapabileceðini anlar. Doðru Söylüyorum kitabýnda desteklenen ve Ýlköðretim Programýnda Yer Alan Kavramlar:, dürüstlük, güven, adalet, cesaret, huzur, hak, alýþ veriþ, kural, samimiyet/içtenlik, tutarlýlýk, menfaat, yalan, hile, hýrsýzlýk, ikiyüzlülük, Þaþýrtan Sevinç Yazarý : Mehmet Küçük - Muþtu Yayýnlarý Peygamberimizin anlattýklarýndan yola çýkýlarak hazýrlanan bu hikâyelerde doðruluðu, dürüstlüðü, fedakârlýðý, yardýmlaþmayý, kötü huylarýn çirkin yüzünü ve bir insanda bulunmasý gereken güzel davranýþlarý bulacaksýnýz. Bu hikayeleri okurken bazen hayret edecek, bazen gülümseyecek, bazen de yepyeni bilgiler öðrenmenin mutluluðunu yaþayacaksýnýz. Yüzyýl uyuduktan sonra gözlerinizi açsanýz neler hissedersiniz? Ya çölde devenizi kaybetseniz? Ýlgi ve merakla okuyacaðýnýz birçok hikâye sizleri bekliyor. 25 Tavsiye Kitaplar Amiral Chester W. Nmitz'in sözlerinden, etkilenmemek mümkün deðil: "Ey Allah'ým! Bana, deðiþtirebileceðim þeyleri deðiþtirecek cesareti ve deðiþtiremeyeceðim þeylere de tahammül edecek kudreti ver. Fakat Allah'ým, bana bilhassa, neticeden tamamen ümitsiz olduðum zamanda bile, doðruluðuna inandýðým yoldan dönmemek cesaretini ver.
Tavsiye Filmler Animasyon Komedi Arý Çizgi Filmi Yönetmen: Simon J. Smith, Steve Hickner - Senaryo: Barry Marder, Spike Feresten, Andy Robin Barry üniversite mezunu bir arýdýr. Evine geri döndüðün de yapacaðý tek þeyin arý kovanýnda bal yapmak olduðunu görür ve bunu kabullenemez. Kariyer yapmak için newyorka doðru yol alýr. Yolculuk yaptýðý sýrada ölümle burun buruna gelir ve hayatýný çiçekçilik yapan vanessa kurtarýr. Aralarýnda güzel bir dostluk baþlar. Barry arýlarýn yaptýðý balý insanlarýn zorbalýkla el koyduðunu görür. Bunun üzerine onlara dava açmaya karar verir ve arýlar ile insanlar arasýn da bir çatýþma baþlar. Bakalým çatýþmada kim haklý çýkacaktýr. Animasyon - 2007 - Ýtalya - 90 dk. Pinokyo Yönetmen: Corradi Senaryo : Loris Peota, Clelia, Castaldo Müzik : Micalizzi, F.M. Cantini Hünerli elleri ile tam bir kukla ustasý olan Geppetto Usta'nýn en sevdiði kuklasý, elleri ile hayat verdiði Pinokyo'dur. Arkadaþlarý gibi okula gidip oyunlar oynasa da, Pinokyo'yu diðerlerinden ayýran bir özelliði vardýr. Mavi Peri, Pinokyo'yu hiçbir zaman kimseye yalan söylememesi için uyarmýþ, söylediði takdirde burnunun yalandan uzamasýna engel olamayacaðýný belirtmiþtir. Bu öðüdü aklýndan hiç çýkarmayan Pinokyo, bir gün Mutluluk Hýrsýzlarý denen kiþilerin kendisini kandýrmasýna engel olamaz. Ýyilik yaptýðýný zannederek okulun paralarýný çalmýþ ama istemeden de olsa büyük bir kötülüðün parçasý olmuþtur. Yeniden tahta bir kukla olmakla cezalandýrýlan Pinokyo için eski günlerine dönebilme mücadelesi hiç de kolay olmayacaktýr. Tavsiye Filimler 26 27
28