Sun Tzu - Savaş Sanatı www.cepsitesi.net

Sun Tzu - Savaş Sanatı www.cepsitesi.net SUNUŞ SAVAŞ SANATI BARIŞIN KİTABIDIR Bundan yaklaşık iki bin beş yüz yıl önce ünlü filozof savaşçı Sun Tzu tarafından yazılmış olan Savaş Sanatı (Sunzi bingfa) adlı bu eser, savaş stratejileri tarihinin en prestijli ve etkileyici eseridir. Savaş Sanatı'nın teorileri iki bin beşyüz yıldır tüm askeri lider ve strateji uzmanlarına kılavuzluk ettiği gibi bugün de gerek Asyalı idareci ve politikacılara gerekse modern işadamlarına yol göstermektedir. Feodal toplumdan modern topluma neredeyse bir gecede geçme becerisini gösteren Japonya'da bilim adamları, Sun Tzu'nun klasik öğretilerini, modern çağın siyaset ve iş yaşamına büyük bir başarı ile uygulamışlardır. Gerçekten de bugün pek çok kimse, Japonya'nın bugünkü başarısında. Sun Tzu'nun ünlü Savaşmadan kazanmak en büyük başarıdır,' doktrininin büyük rol oynadığı konusunda birleşmişlerdir. Savaş Sanatı bugünün iş dünyası içindeki bitmek bilmeyen rekabet konusunda gerek kişisel, gerekse uluslararası çekişme ve mücadelenin ana hatlarına ışık tutar. Kitabın okurlarına verdiği ana fikir yenilmez olabilmek, savaşsız zafer kazanmak, savaş ve rekabetin fiziğinin, psikolojisinin ve politikasının doğru analizi ile rakiplere karşı üstünlük kazanmanın yollarının anlaşılmasıdır. Kitap büyük bir dikkatle okunarak değerlendirildiğinde bugünkü acımasız iş yaşamında hemen her zaman benzer koşullarla karşılaşılabileceği

görülecek ve Sun Tzu'nun derslerinin pratik kullanımının uygulama becerisine sahip işadamlarına sağlayabileceği yararlar kolaylıkla bulunacaktır. Bence. Savaş Sanatı sadece askerlerin ya da tarih öğrencileri ya da araştırmanlarının yararlanacağı bir kitap olmaktan çok bugünün dünyasındaki kullanım ve yararlanma alanını en çok iş dünyasındaki sınırsız savaş ortamında bulacak ve bu ikibinbeşyüz yıllık eseri okuyarak, doğru yorumlamayı becerecek akıllı iş adamlarının vaz geçilmez el kitabı olacaktır. Sun Tzu'nun Savaş Sanatı incelendiğinde Doğu Asya'da, gerek psikolojinin, gerekse bilim ve teknolojinin temelini oluşturan Taoizm'den önemli ölçüde etkilendiği görülür. Hatta, bugünkü Uzak Doğu'ya özgü dövüş yöntemlerinin de Taoizm'den ve dolayısıyla Savaş Sanatı'ndan en azından esinlenmiş olacağını bize düşündürür. Bilindiği gibi Uzak Doğu dövüş yöntemleri de benzer felsefe içinde minimum güç kullanımı ile hasmına maksimum zarar vermeye, gereğinde geri çekilir gibi manevra yaparak düşmanı gafil avlamaya yöneliktir. Kitabımızın Savaş Sanatı bölümü tam anlamıyla okunduğunda bu savaş modelinin felsefesi daha iyi anlaşılacak ve Çin dövüş felsefesi olan 'savunma saldırısı' prensibi daha iyi anlaşılacaktır. Çin tarihi boyunca Taoizm, insan düşünce ve davranışlarından dalgalanmaların belirleyici gücü olmuştur. Yaşamın, birbiriyle sürekli çelişen güçlerin karışımı olduğunu öneren Taoizm, maddesel ve zihinsel gelişmeyi öne çıkarır, teknolojik gelişmeyi vurgularken aynı gelişmenin yaratacağı tehlikelere de dikkat çeker; sürekli olarak insanlığın maddi ve manevi yönlerinin dengelenmesine çabalar. Siyaset alanında da Taoizm aynı şekilde hem yönetenin, hem de yönetilenin yanında durarak zamanın ihtiyaçları çerçevesinde iktidarların oluşmasına ya da yıkılmasına destek olmuştur. Bu nedenle Tao düşüncesini yansıtmakta olan Savaş Sanatı, sadece savaşın değil aynı zamanda barışın da kitabıdır. SAVASa SANATI VE TAOİZM Eski bir Çin ö y k ü s ü n e göre, bir z a m a n l a r bir Çin soylusu, zamanının en ileri bilim a d a m l a r ı n d a n olarak kabul e d i l e n üç kardeş o t a c ı d a n en g e n c i n e, a r a l a r ı n d a n en üst ü n olanın kim o l d u ğ u n u s o r m u ş. Otacı cevap vermiş, "En büyük a ğ a b e y i m, hastalıkların ruhunu görüp, daha ortaya ç ı k m a d a n yok ettiği için, ş ö h r e t i evinin d u v a r l a r ı n d a n dışarı çıkmaz." " O r t a n c a kardeşim, hastalıkları ortaya çıktığı anda

yok eder, bu nedenle onun ş ö h r e t i de yaşadığı m a h a l l e n in dışına çıkmaz." " B a n a g e l i n c e, ben damarları açar, şuruplar hazırlar, masaj y a p a r ı m. Bu nedenle ş ö h r e t im her y e r e yayılır." "Şimdi size s o r a r ım hangimiz en üstün?" Bu konu üzerine y o r u m yapan bir Ming dönemi bilgesi, "İşte, liderler, k o m u t a n l a r ve ülkeyi y ö n e t e n t üm yön e t i c i l e r için bundan daha önemli bir kıstas b i l m i y o r u m " der. Yaşlı otacının sözlerine paralellik gösteren Sun T z u ' n u n f e l s e f e s i de, aynı şekilde e l i n d e n g e l d i ğ i n c e çatışmayı g e r e k s i z kılmaya y ö n e l i k t i r. Büyük ustanın ünlü deyişi, "Düşman ordularını s a v a ş m a d a n yenmek en büyük u s t a l ı k t ı r, " bu d ü ş ü n c e y i yansıtan en büyük ö r n e k t i r. Yine aynı otacının s ö y l e d i ğ i gibi Sun Tzu'ya göre de, s a v a ş m a n ı n çeşitli seviyeleri vardır. En usta komutan, d ü ş m a n t u z a k l a r ı n ı boşa çıkartır, ondan daha az d e n e y i m - lisi, düşmanın d e s t e k ç i l e r i n i yok eder; daha sonra geleni, d ü ş m a n ı n askeri g ü ç l e r i n e saldırır; en kötü komutan ise s u r l a r l a çevrili kentleri k u ş a t m a y a kalkar. Ö y k ü d e k i en büyük k a r d e ş i n hastalıkları ö n c e d e n tedavisi n e d e n i y l e kimse t a r a f ı n d a n t a n ı n m a m a s ı ö r n e ğ i n de o l d u ğ u gibi, Sun Tzu da, eski ç a ğ l a r d a yaşamış en d e ğ e r l i savaşçı ve k o m u t a n l a r ı n savaşları, aslında daha savaş b a ş l a m a d a n önce kazanmış olmaları nedeniyle t a r i h ç i l er t a r a f ı n d a n y e t e r i n c e b i l i n m e d i k l e r i n i n, bu nedenle de t a r ih t a r a f ı n d a n gerektiği kadar d e ğ e r l e r i n i n anlaşılarak, ödüll e n d i r i l m e d i k l e r i n i n altını çizer. Eldeki g ü ç l e r i n m i n i m u m kullanımı ile m a k s i m u m baş a r ı y a ulaşmayı a m a ç l a y a n Sun Tzu'nun Savaşmadan Kaz a n m a s t r a t e j i s i, genel hatlarıyla Çin t a r i h i n i n popüler kült ü r l e r i n i o l u ş t u r a n Tedavi Sanatı ile Dövüş Sanatı'nın ilham kaynağı olan Taoist d ü ş ü n c e n i n damgasını t a ş ı m a k t a d ı r. Taoist d ü ş ü n c e n i n Savaş Sanatı üzerindeki etkisi bilim a d a m l a r ı n c a yüzyıllardır i n c e l e n i p y a z ı l m a k t a ve Savaş Sanatı s t r a t e j i s i n i n klasikliği T a o i zm f e l s e f e s i n i n gerek f e l - s e f i, g e r e k s e siyasi ç a l ı ş m a l a r ı n d a da kabul e d i l m e k t e d i r. B u n d a n yaklaşık ikibin beşyüz yıl önce, Çin'in içinde b u l u n d u ğ u iç ve dış savaşlar s ü r e c i n d e yazılmış olan Savaş Sanatı da yine aynı d ö n e m d e d o ğ a n Tao Klasiği Taote Ching (Yol ve Güç) ile b i r l i k t e aynı Çin h ü m a n i zm akımının sosyal koşullarından e s i n l e n m i ş t i r. Savaş k o n u s u n a d u y g u s a l olmaktan çok akılcı bir y a k l a ş ım g ö s t e r e n Sun Tzu bizlere, savaşmanın n e d e n l e r i n i n d o ğ r u anlaşılmasının savaş sorununu ne şekilde çözüme k a v u ş t u r a b i l e c e ğ i n i, h a t t a ç a t ı ş m a l a r ı n daha ortaya ç ı k m a d a n ne ş e k i l d e önlen e b i l e c e ğ i n e kılavuzluk e t m e k t e d i r. B i l im adamları, Taoist d ü ş ü n c e n i n Savaş Sanatı üzer

i n d e k i etkilerini yüzyıllardır y a z m a k t a, buna karşılık Taoist d ü ş ü n c e n i n felsefi ve siyasal d o k t r i n l e r i de Savaş Sanatı s t r a t e j i s i n i n klasikliğini kabul e t m e k t e d i r. Savaş Sanatı'nın ö n e r d i ğ i bilginin y ü c e l i ğ i, bu bilginin s a ğ l a y a c a ğ ı Yenilmezlik Yeteneği ve bunun s o n u c u n d a g e l e c e k, 'Savaştan Caydırıcılık' da Taoist deyiş o l a n, " d e r i n bilgi ve güçlü davran ı ş ı n bir yansıması olarak kabul e d i l m e k t e d i r. Savaş Sanatı'na göre, usta savaşçı çatışma p s i k o l o - jisi ve mekanizmalarını öylesine iyi bilir ki, düşmanın her h a r e k e t i n i derhal algılayıp, her olasılığa uygun en doğal manevrayı en az güç kullanımı ile uygular. Eski çağların Taoist ç a l ı ş m a l a r ı n d a n, C h u n g - h o chi ( D e n g e ve A r m o n i Kitabı) Taoist b i l g i n i n ve p r a t i ğ i n savaşçı ü z e r i n d e k i etkisini aşağıdaki s ö z l e r l e t a n ı m l a r : Derin bilgi, sıkıntıyı sıkıntının oluşmasından önce. tehlikeyi tehlikenin oluşmasından önce, yok olmayı yok olmadan önce, belayı bela gelmeden önce kestirebilmektir. Güçlü davranış, beden tarafından zorlanmadan önce bedeni eğitmekte, zihin tarafından idare edilmeden önce zihni hazırlamakta, dünya tarafından yönetilmeden dünya üzerinde çalışmakta, görevlerin baskısı altında kalmadan görevleri yerine getirmektir Derin bilgi prensibi ile sıkıntıyı düzene, tehlikeyi güvene, yok olmayı varolmaya, belayı başarıya döndürebilmek mümkündür. Güçlü davranış ile beden uzun yaşama, zihin ile derin düşünce yeteneğine, dünya barışa, görevler başarıya kavuşturulabilir Bu s ö z l e r i n de t a n ı m l a d ı ğ ı gibi, Tao ya da Zen düş ü n c e s i n i b e n i m s e m i ş Asya'lı savaşçılar ulaştıkları derin s o ğ u k k a n l ı l ı k erdemini sadece ölüm f i k r i n e z i h i n l e r i n i haz ı r l a m a k t a değil, ama aynı zamanda karşılarına çıkacak her t ü r d e n d e ğ i ş i k koşullar altında, zaman y i t i r m e d e n anında tepki g ö s t e r e c e k h a s s a s l ı ğa u l a ş m a k t a kullanırlar. Yine Denge ve A r m o n i Kitabı der ki: Sessizlik içinde kavramak, çabalamadan başarmak, görmeden bilmek bunların tümü Tao'nun duygu ve yanıtlarıdır. Sessizlik içinde kavramakla her şeyi anlamak, çabalamadan başarmak ile her şeyi başarabilmek, görmeden bilmek ile her şeyi bilebilmek mümkündür. Hareket oluştuktan sonra hissedip anlamak, anlamak sayılmaz. Büyük çabalardan sonra başarmak, başarı sayılmaz. Gördükten sonra bilmek, bilmek sayılmaz. Bu üç durum hissetme ve karşılık vermekten uzaklaşmayı gösterir. Gerçekten de olayları oluşmadan önleyebilmek, hissedebilmek ve görebilmek birbirlerine bağlı olarak gelişen yeteneklerdir. Hiçbir şey anlaşılmadan hissedilemez. karşılıksız hiç bir şey elde edilemez, hiç kimse fayda görmeyeceği

bir yere gitmez Taoist d ü ş ü n c e n i n a m a ç l a r ı n d a n biri de yaşamdaki ç e ş i t l i o l u ş u m l a r a karşı en uygun hassaslığı ve karşılık v e r m e y e t e n e ğ i n i g e l i ş t i r m e y e yardımcı olmaktır. Aynı akım a l t ı n d a k i Savaş Sanatı da ö ğ r e n c i l e r i n e sayısız kaynak ve p o t a n s i y e l sunar. Aynı kavram içinde g e l i ş t i r i l d i ğ i d ü ş ü n ü l e n uzak doğu dövüş sanatı da yine Taoizm etkisi altında, MÖ.3.Yüzyılda yaşamış olan efsanevi Sarı imparator z a m a n ı n a kadar geri g i d e r. Efsaneye göre Sarı İmparator vahşi k a b i l e l e r i, kendisine Taoist bir bilge t a r a f ı n d a n ö ğ r e t i l e n sihirli dövüş yönt e m l e r i ile ele geçirir. Bu dövüş m e t o d u n u n p r e n s i p l e r i de Sun Tzu'nun savaş b i l i m i n d e k i bireysel savaş ve savunma t e k n i k l e r i n i n kaynağını oluşturur. Sarı İ m p a r a t o r ' d a n bin yıl sonra, Çin'in içinde bulund u ğ u köle t o p l u m modelini sona e r d i r e r e k Çin'e hümanist y ö n e t im kavramını t a n ı ş t ı r a n savaşçı komutanlar da Taoist d ü ş ü n c e n i n bir diğer önemli klasik eseri olan, analitik ve d ü ş ü n s e l ö ğ r e t i l e r i n verildiği / Ching adlı eseri yazmışlardı. / Ching özellikle dövüş sanatları ve klasik sanat için yol g ö s t e r i c i o l m u ş t u. / Ching'in temel p r e n s i p l e r i Sun Tzu'nun savaş y ö n t e m l e r i n d e öne çıkarak geleneksel Taoist e ğ i t i - min bireysel savunma ve savaş t e k n i k l e r i t e m e l l e r i n i meydana g e t i r m i ş t i. / Ching'ten sonraki en önemli Taoist belge Tao-te Ching'dir. Aynı Savaş Sanatı gibi MÖ. birinci binin ortalarında Çin'i mahveden iç savaşlar sırasında kaleme alınan Tao-te Ching de savaş kavramı konusunda Savaş San a t ı ' na oldukça paralel bir y a k l a ş ım g ö s t e r i r. Savaşın kazananlar için bile yıkıcı o l d u ğ u n u, çoğu zaman üretimi eng e l l e d i ğ i n i, zorunlu kalınmadıkça savaştan kaçınılması ger e k t i ğ i n i vurgular. Tao öğretilerine inanan bir lider, dünyayı silahla zorlamaya kalkmaz, çünkü bu tür zorlama aslına geri döner, ordunun bulunduğu yerde sadece çalılar biter, büyük savaşları bereketsiz yıllar takip eder Silahlar uğursuz aletlerdir Silahtan başka çözüm kalmadığında bile soğukkanlı olmak, açgözlülükten kaçınmak, zaferi kutlamamak yapılacak en iyi şeydir Zaferi kutlayanların gözünü kan bürümüştür ve bu tür insanların dünyaya yararı olamaz Benzer y a k l a ş ım içindeki Savaş Sanatı da öfke ve a ç g ö z l ü l ü ğ ü y e n i l g i n i n temel n e d e n l e r i olarak tanımlar. Sun Tzu'ya göre savaşı kazanan savaşçı, d u y g u s a l l ı k t a n uzak, s o ğ u k k a n l ı, kararlı savaşçıdır. Öfkeli, kızgın, öç alma peş i n d e olan savaşçı k a y b e t m e y e m a h k u m d u r. Tao-te Ching der ki;

Askerlikte başarılı olanlar askercilik yapmazlar, savaşta iyi olanlar kızmazlar, düşmanlarına karşı galip gelenler, düşmanlarına karşı herhangi bir duygu beslemezler. Sun Tzu der ki; " S a v u n m a d a başarılı olanlar t o p r a ğ ı n t üm d e r i n l i k l e r i n e s a k l a n a b i l i r, saldırıda başarılı olanlar ise g ö k l e r i n en yüksek k a t m a n l a r ı n d a manevra yaparlar. Bu ş e k i l d e k e n d i l e r i n i k o r u y a r a k kesin z a f e r e ulaşırlar." Benzer yansımayı t i c a r e t d e y i m l e r i n d e de g ö r e b i l i r i z, "iyi t ü c c a r hazinelerini s a k l a y a r a k hiçbir şeyi yokmuş gibi g ö s t e r i r, " ya da "İyi usta iz b ı r a k m a z. " Bu d e y i m l e r, Tao klas i ğ i n i n ve g e l e n e k s e l uzak d o ğ u dövüş sanatının ilk ö ğ r e n - c i l e r i olan Zen B u d i s t l e r i n c e kendi sanatlarını ifade e t m e k a m a c ı y l a b e n i m s e n m i ş t i r. Tao Yasalarında siyasi ö r g ü t l e n m e n i n gerek sivil ger e k s e askeri yönleri ile ilgili yazılar b u l u n m a k t a d ı r. Savaşan E y a l e t l e r i n dramatik sonunu t a k i b e n iktidara gelen Han H a n e d a n ı ' n ı n başlarında yazıldığı bilinen ve Tao klasikleri a r a s ı n d a önemli bir yere sahip olan Huan Efendileri (Huain a n - t z u ) adlı kitapta bir t am b ö l üm Savaş Sanatı'nın temel ö ğ e l e r i n i o l u ş t u r a n Taoist savaş b i l i m i n e ayrılmıştır. Savaş sanatında stratejinin anlaşılmazlığı en önemli unsurdur. Duruş belirsiz, hamleler öngörülemez olunca. hamleye hazırlık yapmak imkansızdır. Bir komutanı savaşta yenilgiden uzak tutup, zafer kazandıran şey öngörülemeyen akılcılığı ile izi algılanamayan hareket tarzıdır Yalnızca durumu bilinmeyene etki edilemez. Bilgeler öngörülmezlik pelerinine saklanır, böylece duyguları algılanamaz; belirsizlik içinde hareket ederler, o zaman yolları kesilemez. Savaş S a n a t ı ' n d a Sun Tzu, " O l a b i l d i ğ i n c e gizlen, öyle ki g ö r ü n m e z ol. O l a b i l d i ğ i n c e gizemli ol, öyle ki sesin bile i ş i t i l m e s i n. O zaman düşmanının kaderi senin elindedir." der. Gerek Sun Tzu, gerekse Huan Efendileri bir araya g e l e r e k çatışmanın ortaya ç ı k a m a y a c a ğ ı, zaferin ise normal insanların gözüyle g ö r ü l e m e y e c e ğ i d ü ş ü n c e s i n d e k i bir f e l s e f i bakış üzerinde b i r l e ş i r l e r. Sun Tzu'nun Savaş Sanatı gibi Huan E f e n d i l e r i ' n i n s t r a t e j i l e r i de, çatışmayı en son çare olarak ama yine de en katı kurallar altında, doğru bir lid e r l i k l e yapılması g e r e k e n bir o p e r a s y o n olarak algılarlar. Bir komutan kendi başına görmeli, bilmelidir Bunun anlamı, komutanın başkalarının göremediğini görmesi, başkalarının bilemediğini bitmesidir. Başkalarının göremediğini görmek parlak zeka. başkalarının bilemediğini bilmek üstün zekadır ilk kazanan parlak, üstün zekalılardır. Çünkü sadece onlar saldırılması olanaksız yerlerde savunma

yapabilir, direnilmesi imkansız yerlere saldırabilirler. T a o i z m ' i n çok sıkı askeri kuralları ruhsal pratikle paralellik gösterir. Taoist öğreti ve e ğ i t i m d e barış ve savaş kavramları geniş bir ç e r ç e v e içinde kullanılır. / Ching adlı e s e r d e de b e l i r t i l d i ğ i üzere Taoist u y g u l a m a n ı n ana prens i p l e r i n d e n birisi, hem fiziksel hem de p s i k o l o j i k anlamlar i ç e r e n, "boşluk ve d o l u l u k " y ö n e t i m i d i r. Savaş Sanatı'nda tam bir bölümün ayrıldığı boşluk ve doluluk y ö n e t i m i, Taoist dövüş sanatının fiziksel uygul a m a l a r ı n ı n k a y n a k ç a l a r ı n d a n o l d u ğ u gibi, askeri olsun sivil o l s u n h ü k ü m e t l e r i n örgütsel ve s o s y o p o l i t i k t e m e l l e r i n i de o l u ş t u r u r. Boşluk ve Doluluk anlayışını kesin başarının yolu o l a r a k açıklayan Huan Efendileri d ü ş ü n c e l e r i n i şu şekilde y a n s ı t ı r l a r : Bu bir "Boşluk" ve "Doluluk" meselesidir Astlar ile üstler arasında ayrılık varsa, komutanlar ve subayları birbirlerine etki edemiyorsa, birliklerde tatminsizlik oluşmuşsa, buna "Boşluk" denir. Sivil Yönetim akıllı, askeri yönetim iyi, astlar ile üstler tek bir düşüncede, istek ve enerjilerini birleştirmişlerse buna "Doluluk" denir. Becerikli lider halkını enerjiyle besleyerek, başkalarının "Boşluklarını da doldurabilirken; beceriksiz lider başkalarının "Doluluğu" önünde kendi halkının enerjisini boşaltır. Adalet ve refah tüm halka ulaştığında, devlet çalışmaları ulusal krizlere çözüm olabildiğinde, göreve o pozisyona layık olanlar atandığında, planlama zayıf ve güçlü noktaları görebildiğinde, başarı kesindir. A s k e r i g ü ç l e r i n siyasal t e m e l l e r i, ya da her örgüt ile ilgili sosyal t e m e l l e r de / Ching adlı eserin ö ğ r e t i l e r i arasında yer alır. Savaş S a n a t ı ' n d a bu konuya özel ö n e m v e r i l m i ş, k i t a b ın ilk b ö l ü m ü s t r a t e j i k olarak r a k i p l e r e, etik d e ğ e r l e r e, sosyal düzene, y ö n e t i m i n p o p ü l a r i t e s i n e ya da genel ahlaka ayrılmıştır. Sun Tzu'ya g ö r e uygun koşullar a l t ı n d a küçük bir g r u p büyük bir g r u b a karşı galip g e l e b i l i r ve bu koşulları da adalet, düzen, d a y a n ı ş m a ile ahlak o l u ş t u r u r. Bu husus da yine Huan Efendileri t a r a f ı n d a n askeri s t r a t e j i için v u r g u l a n a n ö n e m l i, öncü Çın d ü ş ü n ü ş l e r i n d e n d i r. Güç yalnızca geniş bir arazi ile büyük nüfus topluluğu değildir. Zafer sadece güçlü silahlarda değildir. Güvenlik sadece yüksek duvarlar ya da derin çukurlar meselesi değildir Otorite sadece kesin emirler ile katı cezalar değildir. Yaşayabilen bir örgüt kurabilenler sayıları az da olsa yaşayabilirler, oysa can çekişen toplumlar büyük olsalar bile yok olurlar Bu konu MÖ. Üçüncü yüzyılda yaşamış, Sun T z u ' n u n ö ğ r e t i l e r i n i t a k i p e d e r e k büyük bir ş ö h r e t e ulaşan',

eski Çin'in en ünlü askeri strateji u z m a n l a r ı n d a n Zhuge Liang t a r a f ı n d a n da v u r g u l a n m ı ş t ı. Askeri operasyonların Tao'su savaşçıların uyumunda yatar Asker arasında uyum olması halinde asker, üzerinde baskı olmasa da doğal olarak tüm gücüyle mücadele eder. Ama. askerle subaylar arasında itimat yoksa, savaşçılar kendilerini savaştan uzakta tutar: güven duyacakları emirleri duymayan asker gizli gizli konuşmaya ve eleştirmeye başlar. Orduda ikiyüzlülük çıktığında komutan eski bilge kralların tüm aklına bile sahip olsa, basit bir köylü sürüsünü bile yenebilmek olanaksız olur. Bu konuda eski bir atasözünü akıldan çıkarmamak gerekir." Askeri operasyon ateşe benzer: kontrolden çıkarsa kendini yakar, bitirir. " Z h u g e ' n i n dehası ö y l e s i n e büyüktür ki, bütün yazıları, ç i z i m l e r i ve kendisi hakkında yazılan her şey T a o c u yasal a r d a yer alır. Eski çağlarda iyi yöneticiler silahlanmadılar, iyi silahlananlar savaş hatları kurmadılar, iyi savaş hatları kuranlar savaşmadılar, iyi savaşanlar kaybetmediler, iyi kaybedenler ölmediler. Bu sözler, savaşın en son çare o l d u ğ u d ü ş ü n c e s i n i, T a o - t e Ching'in bir devamı olan Savaş Sanatı'nın ana f i k r i o l a n, savaşmadan kazanmak d o k t r i n i ' n i v u r g u l a m a k t a d ı r. Z h u g e Liang ayrıca T a o ' n u n klasik ö ğ ü d ü n e de büyük ön em verir. "Silahlar kötü k e h a n e t i n araçlarıdır, bu nedenle k u l l a n ı l m a s ı kaçınılmaz o l m a d ı k ç a k u l l a n ı l m a m a l ı d ı r. " Ancak Liang da T a o ' n u n tarihi tezi olan 'orijinal insanlık d e v r i - nin artık sona ermiş o l d u ğ u ' d ü ş ü n c e s i n e k a t ı l m a k t a d ı r. Liang da Sun Tzu gibi iç savaş s o r u n u n a e ğ i l m i ş ve bu ned e n l e çalışmaları daha çok ülkenin gerek siyasal g e r e k s e a s k e r i e m n i y e t i n e y ö n e l i k pratik ö ğ r e t i l e r l e akılcı y a k l a ş ı m - lar üzerine o d a k l a n m ı ş t ı r. Askeri meselelerin yönetimi sınırlardaki ya da sınır bölgelerindeki sorunların yönetimindedir. Bu yönetim tarzı, otonte ve askeri cesaretle, direnenlerin ve asilerin yok edilerek vatanın korunması ve ülke barışının sağlanmasıdır. Medeniyetin askeri hazırlığa ihtiyacının en büyük nedeni budur. Hayvanların pençeleri ve dişlerinin amacı da budur Eğlenirken birbirleriyle oynayıp, kızdıklarında da birbirlerine saldırırlar. İnsanların pençeleri ya da dişleri yoktur, insan bu amaçla zırh ve silah kullanarak kendini savunur. Ülkeler de yine bu amaçla ordular besler, hükümdarlar aynı amaçla bakanlar kullanır. Yardımcılar güçlüyse, ülke güvendedir, yardımcılar zayıfsa ülke tehlikededir.

B u r a d a Zhuge, Sun T z u ' n u n liderlik d ü ş ü n c e l e r i n i takip e t m e k t e d i r. Sun Tzu'ya g ö r e hem sivil hem de askeri lid e r l i k en fazla önem verilmesi gereken u n s u r l a r d a n d ı r. Z h u g e de, Sun Tzu ve Huan E f e n d i l e r i ' n i n liderlik g ü c ü n ü n kişisel n i t e l i k l e r e ve popüler b i l i n c e bağlı olduğu d ü ş ü n c e - s i n e k a t ı l m a k t a d ı r. Taoist d ü ş ü n c e y e göre liderlik m a d d e s e l o l d u ğ u kadar ahlaki bir kavramdır; ahlaki gücün kendisini, h em insanın öz k o n t r o l ü hem de başkaları üzerindeki etkisi ş e k l i n d e g ö s t e r d i ğ i n e inanılır. Ulusal savunmanın gücü h a k k ı n d a Zhuge şunları yazar: Sonunda her şey komutanların askeri liderliğine olan güvene kalır Popüler olmayan bir komutandan ne ülkesine fayda gelir ne de ordusuna. Bir k a r a k t e r tahlili y ö n t e m i n e göre, popüler o l m a y a n k o m u t a n halkını inkar eden komutandır. Sun Tzu, gönül b i r l i ğ i n i güçlü olmanın ana kaynağı olarak v u r g u l a r. Sun T z u ' n u n minimalist savaş f e l s e f e s i, t o p l u m u n ortak ilgi alanı f i k r i n d e n beslenir. Zhuge Liang yine T a o - t e C h i n g ' d e n alıntı y a p a r a k akıllı savaşçının t o p l u m u n t ü m ü y l e i l g i l e n d i ğ i n i belirtir. "Silahlar kötü k e h a n e t i n araçlarıdır, bu nedenle kullanılması kaçınılmaz o l m a d ı k ç a kullanılmamalıdır." Z h u g e, stratejisi olmayan savaştan ve g e r e k ç e s i o l m a y a n çatışmadan kaçınma düşüncesi ile Savaş Sanatı'nın yakın bir inanırı o l d u ğ u n u gösterir. "Silah kullanmanın tek yolu, stratejisi ö n c e d e n b e l i r l e n m i ş o p e r a s y o n - lardır. B u l u n d u ğ u n arazi ve iklim koşullarını d i k k a t l e incele, halkının kalbine bak. Askerine t e ç h i z a t ı n kullanımı hakkında e ğ i t im ver, ödül ve ceza y ö n t e m l e r i n i n açık olmasına özen göster, d ü ş m a n ı n s t r a t e j i s i n i incele, yolunun üzerindeki t e h l i k e l i g e ç i t l e r e dikkat et, güvenli ve t e h l i k e l i bölgeleri ayırt et, iki t a r a f ı n da koşullarını araştır, ne z a m a n i l e r l e m ek ya da geri ç e k i l m e k g e r e k t i ğ i n i iyi gör, koşulların zamanlamasına adapte ol, saldırı gücünü artırırken savunmanı k u v v e t l e n d i r, a s k e r l e r i n i y e t e n e k l e r i n e göre ö d ü l l e n d i r, zaf e r planları hazırla, ölüm ve y a ş am meselesini göz önüne al. Ordunu, ancak t üm bunları yerine g e t i r d i k t e n sonra ve yalnızca t am güvene sahip k o m u t a n l a r ı n komutası altında d ü ş m a n üstüne g ö n d e r e b i l i r s i n. " Sun Tzu'nun Savaş Sanatı'na göre savaşta başarının anahtarı olan sürat ve k o o r d i n a s y o n s a d e c e s t r a t e j i k hazırlığa değil, liderliğin en büyük dayanağı olan p s i k o l o j i k day a n ı ş m a y a da bağlıdır. Zhuge şöyle yazar: Komutan, ülkesi için yararlı bir araçtır. Önce stratejiyi belirleyip, sonra da uygulamayı yöneten komutanın komutası akıntı içinde yüzmeyi başaran bir dal gibidir. Düşmanı ele geçirişi bir şahinin avına saldırışıdır. Sakinken gerili bir yay, harekete geçtiğinde çalışmaya başlayan

bir makine gibi.durdurulmaya çalışıldığı yere girer, en güçlü düşman bile kendisine direnemez. Şayet komutanın görüşü yetersiz, askerleri hızlı değilse, üzerinde fikir birliği olmayan bir strateji, elinizde bir milyon kişilik bir ordu bile olsa düşmana gerekli korkuyu veremez. Sun Tzu'nun klasik e s e r i n d e n, 'başarılı s t r a t e j i n i n en büyük el kitabı' olarak b a h s e d e n Zhuge, askeri ö r g ü t l e n m e ile ilgili kendi d ü ş ü n c e l e r i n i Savaş Sanatı'nın ana t e m a l a - rını t o p a r l a y a r a k özetler. Görüşleri g e n e l l i k l e Taoist gelen e k t e n k a y n a k l a n a n savaşçı eğitimi ve ruhu üzerinde odaklanır. Size düşmanlık göstermeyenlere kötü düşünceler beslemeyin. Size karşı çıkmayana saldırmayın. Bir mühendisin verimliliği yalnızca bir uzmanın gözleriyle ölçülebilir. Savaş planları yalnızca Sun Tzu'nun stratejisi ile hazırlanabilir Sun Tzu'yu t a k i p eden Z h u g e, b e k l e n m e d i k baskınların ve s ü r a t i n d ü ş m a n ı n o y u n u n u b o z m a k t a k i avantajlarını v u r g u l a r. Planlama gizli, saldırı çabuk olmalıdır. Ne zaman bir ordu aynı avını kapmak üzere dalmakta olan bir şahin gibi düşmanını ele geçirir, bendini kıran bir nehir gibi savaşırsa, düşmanları onun önünde dağılıp gider. Buna ordu momentinin kullanımı denilir. Daha önce de b e l i r t i l d i ğ i üzere Sun T z u ' n u n Savaş S a n a t ı ' n ı n ana t e m a l a r ı n d a n biri de o b j e k t i f o l m a k t ı r. Eser i n d e, k a r ş ı l a ş ı l a c a k d u r u m l a r l a ilgili nasıl t u t k u s u z kalınması g e r e k t i ğ i n i ö ğ r e t i r. Z h u g e bu konuda da Sun Tzu ile aynı f i k i r d e d i r. Dikkatle h e s a p l a n m ı ş saldırının avantajlarını belirtir: Savaşta usta asker sinirlenmeyen askerdir. Zaferde usta asker korkusuz askerdir. Bu nedenle akıllı olan savaşı önceden kazanır, oysa cahil asker kazanmak için savaşmak zorundadır B u r a d a Zhuge, Sun Tzu'nun, yetersiz p l a n l a m a n ı n, g ü ç ve adam kaybıyla s o n u ç l a n a n h a r e k a t l a r ı n sonuçları h a k k ı n d a k i uyarılarını aynen yazar. Bir ülke gerekli malzemeyi yüksek fiyatla almak zorunda kaldığında tükenmiş, malzemelerini uzun mesafelere taşımak zorunda kaldığında fakirleşmiştir. Saldırılar tekrarlanmama!/, savaşlar çoğaltılmamalıdır. Güç, kapasiteyle orantılı bir şekilde kullanılmalı, aşırı kullanmanın gücü tükettiği unutulmamalıdır. Gereksizden kurtul, ülken bu şekilde barış dolacaktır. Rekabet edemeyenden kurtul, ülken bu şekilde kazançlı çıkacaktır. Z h u g e, son olarak Tao-te C h i n g ' i n, Sun Tzu'nun Savaş Sanatının ve Huan E f e n d i l e r i ' n i n g e l e n e ğ i n e uyarak

z a f e r i n anlaşılmaz olanın hakkı o l d u ğ u n u yazar: Başarılı saldırı, düşmanın kendisini nasıl savunacağını bilemediği saldırıdır. Başarılı savunma, düşmanın nasıl saldıracağını bilemediği savunmadır. Bu nedenle savunmada başarı yüksek duvarlara bağlanamaz. Bu nedenle yüksek duvarlar, derin su çukurları güvenliği garanti edemez. Sağlam zırhlar ve etkili silahlar da aynı şekilde güçlü olmayı garantileyemez. Düşman bir arada kalmayı tercih etmişse hazır olmadığı yerden saldır: düşman saldırı hattı kuruyorsa, seni hiç beklemediği yerde karşısına çık. ' B i l i n m e z olurken bilmek' fikri pek çok kere zaferin anahtarı olarak y i n e l e n m e k t e d i r. Bu strateji Taocu düşünüşle Savaş Sanatı arasındaki en güçlü bağlardan birini o l u ş t u r m a k t a d ı r. Taoist f e l s e f e n i n ö ğ r e t i l e r i n i n g e t i r d i ğ i pratik yönleri a n l a m a k bize çelişkili g e l e b i l e c e k bir ikilemi anlama olanağı sağlar. Sun Tzu'nun bir yandan savaşı lanetleyip bir yandan da savaş s t r a t e j i l e r i ö ğ r e t m e s i bir çelişki olarak algılan a b i l i r e de bu konuya bir de Tao f e l s e f e s i n i n insan zekasına bakışı ile bakmak g e r e k l i d i r. Bir bakışın aynı anda b i r b i r i n d e n farklı açılardan değerl e n d i r i l m e s i ünlü bir Taoist t e k n i k t i r. Çelişki ve ikilemler bu y ö n t e m l e ç ö z üm bulur. Savaş Sanatı'nın ikilemine bir diğer örnek, Tao-te C h i n g ' d e yazılı acımasızlık ile iyiliğin Aklın Yolu o l d u ğ u t e m a s ı n d a ortaya çıkar. "Cennet ve c e h e n n e m insancıl değildir. Orada pek çok şey s a m a n d a n kukla köpekler gibi kabul edilir. Bilgeler de insancıl d e ğ i l d i r, o n l a r da halkı saman köpek gibi kabul e d e r l e r. " d i y e yazmıştır, Tao-te C h i n g ' i n ünlü f i l o z o f u. Batılı bir a r a ş t ı r m a n 1950lerdeki Kore Barış A n l a ş m a s ı ' n ı n hemen ardındaki g ü n l e r d e bu yazıdan 'Canavarın g e m i n d e n k u r t u l m a s ı ' olarak bahsetmişse de, Taoistler açısından bu hiç de insanlık dışı olarak a l g ı l a n m a m ı ş t am t e r s i n e Budist ö ğ r e t i d e o l d u ğ u gibi bir o b j e k t i f l i k çalışması o l d u ğ u b e l i r t i l - m i ş t i r. M o d e r n akıma g ö r e de bu tür bir d ü ş ü n c e bir p s i k o l o g ya da s o s y o l o g u n, ülkelerin davranışları, d ü ş ü n c e l e r i ve b e k l e n t i l e r i n i n bağımsız akılcı kararların biraraya gelmes i n d e n çok, çevresel f a k t ö r l e r i n etkisi altında, g e r e k bireysel gerekse t o p l u m s a l k o n t r o l ü n ö t e s i n d e k i d e ğ e r l e r d en k a y n a k l a n d ı ğ ı tezine benzer bir d ü ş ü n c e d e n öteye gidemez. Sun Tzu'nun klasik e s e r i n d e de b e l i r t i l d i ğ i üzere Savaş S a n a t ı ' n d a b e l i r t i l e n olgu kan d ö k ü c ü l ü k t e n çok t o p l u m p s i k o l o j i s i n i n g ü c ü n ü a n l a m a y a y ö n e l i k t i r. İnsanların hangi t ü r d e n d u y g u l a r l a y ö n l e n d i r i l e b i l e c e ğ i n i anlamak bu gücü k u l l a n m a y ı arzulayanlar kadar bu güçten kaçınmak istey

e n l e r e de büyük yarar sağlar. Bu ışık altında bakıldığında Savaş Sanatı'nın s i l a h l a n m a y a d a v e t t e n çok koşullama üzerine bir çalışma o l d u ğ u görülür. Çatışmaların siyasal, psikolojik ve maddi f a k t ö r l e r i n i bu ş e k i l d e t üm d e r i n l i ğ i y l e analiz e t m e k t e k i Sun T z u ' n u n mesleki amacı savaşı teşvik e t m e k t e n çok savaşın m i n i m i z e e d i i e r e k kısa k e s i l m e s i n i s a ğ l a m a k t ı r. T a o - t e Ching bu konuda da Savaş Sanatı ile paralellik g ö s t e r i r : Elimde tuttuğum ve ödüllendirdiğim üç hazinem var. Birisi şefkat, ikincisi tutumluluk, üçüncüsü ise başkaları üzerinde öncelik iddia etmemek. Şefkatten cesaret doğar, tutumluluk bize görüş sahası sağlar, başkaları üzerinde öncelik iddiasından kaçınma da yaşam güvenliği getirir. Şefkati, cesareti ve tutumluluğu bırakan, alçakgönüllülüğü terk ederek saldırganlığı tercih eden kısa zamanda yok olur. Savaşta şefkat zafere ulaştırır, savunmada şefkat ise güvenliği sağlar. Klasik e s e r i n d e Sun Tzu Hoca askeri saldırıyı "durd u r u l m a d ı k ç a kendini y a k a c a k bir ateşe" benzetir ve kendis i n e ait 'çatışmasız başarı' s t r a t e j i s i n i n her zaman elde ed i l m e s i n i n her ne kadar kolay değilse de 'üstün etkililik' s t r a t e j i s i n i n g e n e l l i k l e anlamsız vahşet ve yok olmayı minimize e d e b i l e c e ğ i n i bizlere ö ğ r e t i r. Taoist d ü ş ü n c e y e göre başarı ç o ğ u n l u k l a hiç bir şey y a p m a d a n kazanılır; Savaş Sanatı stratejisi de neyin, ne zaman yapılmaması ger e k t i ğ i n i bilmenin, neyi, ne zaman yapmayı bilmek kadar önemli o l d u ğ u n u n altını çizer. Egzotik uzak doğu savaş sanatının dikkat çekmeme, bilinmez ve t u t u l m a z olma gibi niteliklerini içeren H a r e k e t s i z l i k Sanatı, Taoism'in Varlık B i l i m i ' n d e n kaynaklanır. Yine uzak doğu dövüş ve kültür t e k n i k l e r i n i içeren Hareket Sanatı da T a o i s m ' i n Yaşam B i l i m i ' n d e n kaynaklanır. Varlık Bilimi g e n e l d e zihin ile i l g i l e n i r k e n, Yaşam Bilimi e n e r j i kullanımını i ç e r m e k t e d i r. Savaş Sanatı'nın tam anlamı bu iki kavramın d e n g e s i n d e d i r. Daha ileri ç a ğ l a r d a, b u konu hakkındaki belirleyici Taoist görüş Ming Hanedanı'nın ( 1 3 6 8-1 6 4 4 ) dört olağan ü s t ü kitabından biri olan Batı Y o l c u l u ğ u (Hsi-yu chi) ile ö l ü m s ü z l ü ğ e kavuşmuştur. Batı Y o l c u l u ğ u, Moğol saldırıları altındaki eski Çin'de Tao d ü ş ü n c e s i n i n önemli d o k t r i n - lerini hiçe sayarak, yaşam bilimini i n c e l e r k e n varlık bilimini ihmal etmenin, maddesel g e l i ş m e n i n üzerinde d u r u r k en p s i k o l o j i k g e l i ş m e n i n ihmal e d i l m e s i n i n ya da Sun Tzu nun ö ğ r e t i l e r i n e göre zekasız güç sahibi olmanın ne gibi sonuçlar ü r e t t i ğ i n e en güzel ö r n e k l e r d e n biridir. Bu kitaptaki baş kahraman karşılaştığı bir maymun

m e d e n i y e t i n i n başına g e ç e n sihirli bir m a y m u n kraldır. Son u ç t a maymun kral dünyayı karıştıran bir şeytanı y e n e r e k, ş e y t a n ı n kılıcını çalar. Ş e y t a n ' ı n kılıcı ile ülkesine geri d ö n d ü ğ ü n d e, kılıç k u l l a n m a d a ustalaşarak silahşor olur. Hatta ü l k e s i n d e k i diğer maymunlara da oyuncak kılıçlar yaptırarak savaş oyunları oynatır. Ancak, ülkesinin komutanı olan bu savaşçı maymun maalesef kendisini kontrol e t m e k t e başarısız olur. Kafasında uyanan bir d ü ş ü n c e y e kapılarak k e n d i l e r i n i n o y u n c a k s i l a h l a r l a savaş oyunu oynamalarının komşu ü l k e l e r c e gerç e k savaş çalışması olarak algılandığı d ü ş ü n c e s i n e kapılır ve bu sefer kendisi de g e r ç e k bir s i l a h l a n m a y a r ı ş ı n a girişir. Bu O n ü ç ü n c ü Yüzyıl eseri ne kadar da g ü n ü m ü z ü y a n s ı t ı y o r değil mi? Ö y k ü d e k i m a y m u n kral e l i n d e k i g ü c ü akılsızca k u l l a n - mayı, doğal düzeni b o z a r a k o r t a l ı ğ ı b i r b i r i n e k a t t ı k t a n s o n r a k e n d i n i yok e d e c e k t u z a ğ a kendi k e n d i n e d ü ş m e s i n i anlatır. Tuzağa d ü ş t ü ğ ü n d e ise içinde k a y n a k l a n a n d a y a n ı l m a z a r z u y u y i t i r e r e k, varlık bilimini a r a ş t ı r m a y a y ö n e l i r. Dikkatini akılcılık ve b i r l e ş m e y e t o p l a r. M a y m u n ' u n düşüşü Buda ile k a r ş ı l a ş t ı ğ ı n d a başlar. T a o ' c u din adamları k e n d i s i n e içindeki y a r a t ı k l a s a v a ş m a s ı g e r e k t i ğ i n i s ö y l e r l e r ve Taoist eser I C h i n g ' d e b e l i r t i l en Ruh Simya Kazanında p i ş m e s i n i ö ğ ü t l e r l e r, ancak m a y m u n kral bu g e l i ş m e d e n kaçar. Buda, m a y m u n u n g u r u r u n u kainatın karşı k o n u l m a z g ö r e c e l i l i k k a n u n u n u k e n d i s i n e açıklayarak ele g e ç i r i r ve m a y m u n u beş element dağına h a p s e d e r e k kibirinin son u ç l a r ı n d a n acı ç e k m e y e m a h k u m eder. Beş yüzyıl sonra Budist t a r i h ç i Kuan Yin y a p t ı k l a r ı n - dan pişman olmuş m a y m u n u n yattığı h a p i s h a n e y e g i d e r e k ş u n l a r ı yazar: Ne kadar kötü ki sihirli maymun halkına hiç hizmet etmedi; Akılsız bir kahramanlık gösterişine kapıldı. Çılgın bir yürekle çevresini yakıp yıkarak Ölümsüzlerin toplantısında; Büyüklük tutkusunun kasırgasıyla egosunun peşine kapılıp Mutluluk cennetine koştu. Yüzbinlerce askerin arasında, Kendisine direnecek yoktu; Gökyüzündeki en yüksek cennet katında Ürkütücü bir varlıktı o. Ancak ne zaman ki şaşırtıcı Buda ile karşılaştı, Merak ediyoruz, artık kim bilir ne zaman yeniden ortaya çıkarak aynı şeyleri yapmaya kalkabilecek?

Şimdi maymun artık s e r b e s t bırakılması için azizlere y a l v a r m a k t a d ı r. Azizler kendisini bir şartla serbest bırakac a k l a r ı n ı söylerler; artık t ü m gücünü yalnızca aydınlanma p e ş i n e d ü ş m e k t e k u l l a n a c a k t ı r. Ancak bu a y d ı n l a n m a sad e c e kendisi için değil t üm t o p l um için o l a c a k t ı r. Son olarak aziz, maymunu uzun yoluna çıkmak üzere serbest bırakmadan önce bir t e d b i r alarak m a y m u n u n başına bir halka g e ç i r i r. Bu halka maymun t u t k u y a kapılarak yanlış bir davranışa kalkıştığında başını sıkarak dayanılmaz bir acı ver e c e k t i r. Savaş Sanatı y ü z l e r c e yıldır, s t r a t e j i n i n en önemli klasik e s e r l e r i n d e n biri olarak b i l i n m e k t e d i r. Ancak bizce bu e s e r i n en önemli b i l g e l i ğ i Sun Tzu'nun kendi eserini okuyan her savaşçının başına g e ç i r d i ğ i halkadadır. Tarih bu halkayı unutan savaşçıların başının nasıl bir sihirli güç t a r a f ı n - dan sıkıldığını g ö s t e r e n ö r n e k l e r l e d o l u d u r

S A V A Ş S A N A T I N I N Y A P I S I VE İ Ç E R İ Ğ İ Tao ö ğ r e t i l e r i n i n felsefi ve siyasal etkisi altındaki Sun T z u ' n u n Savaş Sanatı, Tao klasiği Tao-te Ching adındaki e s e r l e bir başka açıdan da p a r a l e l l i k g ö s t e r i r. Her iki eserde de ö n e r i l e n deyişler d e s t a n kahramanların ı a n d ı r a n bir bilgenin ağzından s ö y l e n m e k t e d i r. Kitaplarda bir bilge bizlere s e s l e n e r e k kendi ö ğ r e t i l e r i n i n yerine g e t i - rilmesi halinde başarının, aksi t a k t i r d e ise başarısızlığın m u t l a k o l d u ğ u n u s ö y l e m e k t e ve ö n e r i l e r i n i t a r t ı ş m a kabul etmez bir üslup ile i l e t m e k t e d i r T a o c u l a r ı n bir kısmı T a o - t e C h i n g ' i n yazarı t a r a f ı n d an y a r a t ı l m a y ı p, daha çok eski d e y i ş l e r i n d e r l e n m e s i ve bir araya g e t i r i l m e s i şeklinde hazırlandığını ileri s ü r m ü ş t ür Aynı d ü ş ü n c e Savaş Sanatı için de öne s ü r ü l e b i l i r. Sonuç o l a r a k her iki eserin de benzer k a y n a k l a r d a n e s i n l e n d i ğ i f i k r i bugün bilim a d a m l a r ı n c a yaygın olarak kabul e d i l m e k - t e d i r. Savaş Sanatı'nın birinci bölümü Planlama'nın önemini v u r g u l a m a y a ayrılmıştır. I Ching'de de belirtildiği üzere, "Liderler herhangi bir şeyi y a p m a d a n önce m u t l a k a planını hazırlar," ve "Liderler s o r u n l a r ı i n c e l e y e r e k önlemini alırlar." Savaş manevraları konusunda Savaş Sanatı her h a r e k a t t a n önce m u t l a k a göz ö n ü n e alınılması g e r e k e n beş f a k t ö r d e n önemle bahseder: Uyum, hava, arazi, askeri lid e r l i k ve d i s i p l i n f a k t ö r l e r i. Bu b a ğ l a m d a "Uyum" f a k t ö r ü, sivil l i d e r l i k le daha d o ğ - RUSU siyasal lider ile halk a r a s ı n d a k i iş birliği konusuna eğilir. Gerek Tao, g e r e k s e K o n f ü ç y ü s ' e göre dürüst bir hükümet T a o ' n u n "Uyum Yolu"na bağlı olmalıdır. Bu konuda savaşçı Sun Tzu, U y u m d a n "halkın liderle aynı hedefe yön e l t i l m e s i " d ü ş ü n c e s i olarak söz e t m e k t e d i r. Hava f a k t ö r ü, yani savaş için uygun mevsimin seçimi h em o r d u y u o l u ş t u r a n askerler hem de askeri d e s t e k l e y e n h a l k l a ilgilenir. Buradaki ana konu halkın ü r e t im g ü c ü n ü n d o ğ r u kullanımının s a ğ l a n m a s ı d ı r. Bu da savaş için d o ğ r u m e v s i m i n s e ç i l e r e k hem üretimin hem de savaş alanında i l e r l e y e n o r d u n u n mevsim f a k t ö r l e r i n d e n en az z a r a r l a çıkmasını s a ğ l a m a y a v e r i l e n önemi g ö s t e r i r. Arazi Faktörü'ne gelince savaş esnasında g e ç i l m e s i g e r e k e n arazinin uzunluğu, arazideki e n g e b e l e r, boyutlar v e güvenlik gibi f a k t ö r l e r mutlaka ö n c e d e n ö n g ö r ü l e r e k, p l a n l a n m a l ı d ı r. Burada, yöreyi iyi tanıyan kılavuzların kullanımı en önemli unsur olarak ortaya çıkmaktadır. I

C h i n g ' d e de "Avın kılavuzsuz takibi çalılıklarda bit e r, " d e n i l e r e k bu husus bir kere daha v u r g u l a n m ı ş t ı r. A s k e r i Liderlik hakkındaki Savaş Sanatı k r i t e r l e r i yine h em g e l e n e k s e l T a o i zm hem de K o n f ü ç y a n i z m ' c e de kabul g ö r e n ana d e ğ e r l e r d e n d i r. Bu kriterler, zeka, güvenilir olma, insana önem verme, cesaret ve kararlılıktır. Budist b i l g e l e r e göre, "zekasız insancıllık, sahip olunan tarlanın s ü r ü l m e m e s i n e benzer. Cesaretsiz zeka, filizlerin ekili old u ğ u arazideki yabani otların t e m i z l e n m e m e s i d i r. İnsanı ihmal eden cesaret ise o l g u n l a ş m ı ş ürünü biçmesini bilm e m e k t i r. " Diğer iki değer olan güvenilir olmak ve kararlılık bir lid e r e e m r i n d e k i l e r i n s a d a k a t i n i ve itaatini kazandıran o l g u - lardır. S ö z k o n u s u k r i t e r l e r d e n beşincisi olan d i s i p l i n, ö r g ü t - sel dayanışma ile v e r i m l i l i k konuları ile ilgilenir. Disiplin f a k t ö r ü, kullandığı ana mekanizma olan ceza ve ödül sist e m i ile, askeri l i d e r l e r d e mutlaka aranılan temel n i t e l i k l e r - den g ü v e n i l i r l i k ve kararlılık ilkeleri ile d o ğ r u d a n b a ğ l a n t ı l ı - dır. Savaşçılar t a r a f ı n d a n adil ve d e n g e l i olarak kabul edilerek b e n i m s e n e c e k bir ödül ve ceza s i s t e m i n i n k u r u l m a s ı na b ü y ü k ö n em verilir. Yine "Eyaletler Savaşı" sırasında bitmek b i l m e y e n sav a ş l a r a çözüm arayan d ü ş ü n ü r l e r i n o l u ş t u r d u ğ u Yasallık Okulu da kişisel f e o d a l y ö n e t im s i s t e m i n i n y e r i n e akılcı örg ü t l e n m e ile h u k u k u n önemini v u r g u l a m ı ş t ı r. Bu bölümün ardından Savaş Sanatı a l d a t m a c a n ın ö n e m i n i ortaya koyar: "Askeri harekat a l d a t m a c a y ı içerir. G ü c ü n ü z v a r k e n kendinizi güçsüz g ö s t e r i n. Etkiliyken e t k i - siz d u r u n. " Tao-te C h i n g ' d e de yazıldığı gibi, "En büyük ustalık zayıf ve beceriksiz g ö z ü k m e k t e d i r. "Savaşta maks i m u m v e r i m l i l i ğ i n ve z a f e r i n y e g a n e ilacı olan s ü r p r i z fakt ö r ü karşı taraf hakkında t am bilgiye sahip o l u r k e n bilinmez o l m a y a bağlıdır; bu nedenle sır t u t m a ve düşmanı yanlış y ö n l e n d i r m e b e c e r i l e r i ana s a n a t l a r d a n d ı r. Genel olarak d i ş e - d i ş savaş akıllı savaşçı için ancak son ç a r e d i r. Sun Tzu'ya göre akıllı savaşçı her d u r u m için hazırlıklı olmalı, ancak g e r ç e k t e n z o r u n l u o l m a d ı k ç a güçlü ve zorlu bir d ü ş m a n l a karşı karşıya g e l m e k t e n kaçınmalıdır. Sun Tzu, d ü ş m a n a d o ğ r u d a n s a l d ı r a r a k üstün g e l m e y e ç a l ı ş m a k t a n çok, geri ç e k i l m e y ö n t e m l e r i y l e d ü ş m a n ı n kanatları a r a s ı n d a k i dengeyi bozmaya, düşmanın maneviyatı ile oynayarak düşmanın öfkesini, kızgınlığını kendisine karşı kullanmaya önem verir. Burada özet olarak büyük usta, Savaş Sanatı'nın üç büyük kriterini g ö z l e r i m i z in ö n ü n e s e r e r : Sosyal, p s i k o l o j i k ve f i z i k s e l f a k t ö r l e r.

Savaş Sanatı'nın ikinci bölümü genel olarak savaşın ülke ve halk ü z e r i n d e k i e t k i l e r i n e ayrılmıştır. Bu b ö l ü m d e k i ana t e m a savaş e s n a s ı n d a s ü r a t i n ve e t k i n l i ğ i n en önemli s i l ah o l d u ğ u p r e n s i b i d i r. Özellikle uzak ü l k e l e r d e k i savaşların uzun s ü r m e s i n i n ülke kaynakları üzerindeki olumsuz etkisi v u r g u l a n a r a k bu tür uzun s a v a ş l a r d a n kaçınılması dersi ö ğ r e t i l i r. Kaynakların, e n e r j i n i n t u t u m l u kullanılmasına büyük ö n e m v e r i l m i ş t i r. Savaşın ülke ve halkın üzerindeki m a l i y e t i n i azaltmak amacıyla Sun Tzu özkaynak kullanımı y e r i n e d a h a çok akın e d i l e n ülke k a y n a k l a r ı n ı n Kullanılmasını, ele g e ç i r i l e c e k düşman esirlerinden maksimum o r a n d a y a r a r l a n ı l m a s ı n ı salık verir. Ü ç ü n c ü b ö l ü m d e, konu savaşta s t r a t e j i ' d i r. Burada da en büyük ö n e m yine t a s a r r u f a v e r i l m i ş t i r. Ana amaç, düşmana d o ğ r u d a n d o ğ r u y a saldırarak düşmanı yok e t m e y e ç a l ı ş m a k yerine düşmanı ve düşman kaynaklarını savaş a l d a t m a c a l a r ı k u l l a n a r a k o l a b i l d i ğ i n c e az zayiatla ele g e ç i - r e r e k, düşman k a y n a k l a r ı n d a n m a k s i m u m yararın s a ğ l a n - masıdır. Burada hedef ö z k a y n a k l a r ı n t a s a r r u f u n d a o l d u ğ u gibi d ü ş m a n k a y n a k l a r ı n ı n da o l a b i l d i ğ i n c e zarar g ö r m e d e n e le g e ç i r i l m e s i p r e n s i b i d i r. Bu k o n u d a Sun Tzu Usta bizlere ünlü d o k t r i n i, "En iyi zafer s a v a ş m a d a n kazanılan zaferd i r. " d e y i ş i n i ö ğ r e t i r Sun Tzu bu b ö l ü m d e bizlere t a k t i k l e r de g ö s t e r i r. İlk o l a r a k, ana amaç s a v a ş m a d a n kazanmak o l d u ğ u için Sun Tzu, en iyi y ö n t e m i n d ü ş m a n ı n planlarını baştan bozmak o l d u ğ u n u, bu y a p ı l a m a z s a düşmanı izole ederek z o r d a bır a k m a k g e r e k t i ğ i n i ö ğ r e t i r. Usta bu k o n u d a da z a m a n f a k t ö - r ü n ü n önemine d i k k a t ç e k e r, a n c a k s ü r a t i n mutlaka a c e l e c i - l i k t en ayrılması g e r e k t i ğ i n i n ve hazırlıkların hakkı v e r i l e r ek yapılması g e r e k t i ğ i n i n de altını çizer. Kazanılacak z a f e r i n kesin zafer olması g e r e k t i ğ i n i v u r g u l a y a r a k ancak bu dur u m d a işgal kuvveti kullanma gibi bir masraf k a p ı s ı n d a n u z a k t a k a l ı n a b i l e c e ğ i n i söyler. B ö l üm d ü ş m a n ı n gücü ile orantılı harekat s t r a t e j i l e r i ile devam eaer. Temel prensip yine aynıdır: Güçlü düşmanla d o ğ r u d a n savaştan o l a b i l d i ğ i n c e uzak dur. Bu konuda I Ching'de de benzer ş e k i l d e, " Ü s t e s i n d e n g e l i n e m e - y e c e k koşullara d i r e n m e k kötü kader g e t i r i r. " d e n i l m i ş t i r. Aynı meyanda, s t r a t e j i her ne kadar büyük o r a n d a haber a l m a y a bağlıysa da, savaş alanında k a r ş ı l a ş ı l a b i l e c e k değ i ş i k konumlara karşı uyum g ö s t e r m e k gerekir. Yine I C h i n g ' d e bu hususun ö n e m i, " g e ç i l m e z l e karşılaştığında d e ğ i ş, sen d e ğ i ş t i ğ i n d e g e ç i l m e z geçilir olur." d e y i ş i y l e belirtilmiştir. Sun Tzu Usta, usta savaşçının ancak z a f e r i kesin olarak kazanacağını g ö r d ü ğ ü n d e savaşacağı, d ü ş ü n c e s i n - den sonra bize zaferi garanti edecek beş y ö n t e m d e n söz

e d e r. S u n Tzu'ya g ö r e zaferi kazanacak savaşçı ne zaman s a v a ş a c a ğ ı n ı, ne zaman savaştan kaçınacağını bilen sav a ş ç ı d ı r. U s t a k o m u t a n ne zaman az, ne zaman büyük kuvv e t l e saldıracağını bilir, e m r i n d e k i asker ve subaylar fikir b i r l i ğ i n e sahiptir, b e k l e n m e d i k k o ş u l l a r a hazırdır, k o m u t a n - ları siyasal o t o r i t e n i n g ü d ü m ü n d e d e ğ i l d i r. Bu son husus o l d u k ç a hassastır. Askeri l i d e r l i ğ e çok büyük ahlaki ve e n t e l l e k t ü e l s o r u m l u l u k yükler. Savaşlar hemen hemen hiçbir zaman askerler t a r a f ı n d a n başlatılmaz, savaşı başlatan g e n e l l i k l e sivil h ü k ü m e t l e r d i r. Sun Tzu işte böyle bir d u r u m d a elindeki askeri g ü ç l e r i tanımayan, d e ğ e r l e n d i r e m e y e n bir siyasal y ö n e t i m i n askeri yönet i m e müdahale e t m e s i n i n, "askeri d e n g e l e r i bozarak z a f e r e engel o l d u ğ u, " g e r ç e ğ i n i anlatır. Bu konuda da ana mesele b i l g i d e d i r. Sivil y ö n e t i m i n savaş alanındaki orduya m ü d a h a l e e t m e m e s i g e r e k t i ğ i düş ü n c e s i z a f e r e giden yoldaki en önemli silah olarak kabul e d i l e n, elde e d i l e c e k b i l g i n i n en kısa zaman b i r i m i n d e değ e r l e n d i r i l m e s i g e r e k l i l i ğ i n d e n kaynaklanır. Hangi tarafın k a z a n a c a ğ ı n ı b e l i r l e y e n bu beş y ö n t e m i d e ğ e r l e n d i r e n Sun Tzu bizlere, "Kendinizi ve karşınızdakini iyi t a n ı y o r s a n ı z sizin için t e h l i k e y o k t u r, kendinizi iyi b i l m e n i z e r a ğ m e n karşınızdakini y e t e r i n c e t a n ı m ı y o r s a n ı z yine de kazanma şansınız vardır, ancak ne kendinizi ne de karşınızdaki bilmiyorsanız o zaman her savaşta tehlike ile karşı karşıyasınız d e m e k t i r. " d e r. Savaş Sanatı'nın d ö r d ü n c ü bölümü savaş s t r a t e j i s i n in en önemli u n s u r l a r ı n d a n biri olan t a k t i k k o n u s u n a ayrılmıştır. Yine Taoist bir yaklaşımla Sun Tzu burada zaferin a n a h t a r ı n ı n değişik koşullara uyumda ve anlaşılmaz olm a k t a o l d u ğ u n u ö ğ r e t i r Sun Tzu y o r u m c u l a r ı n d a n Du Mu bu hususu, "şekilsiz bir varlık anlaşılamaz, oysa belirli bir k o n u m d a olanı anlamak kolaydır. A n l a ş ı l a m a y a n kazanırken, anlaşılır olan k a y b e d e c e k t i r. " s ö z l e r i y l e belirtir. A n l a ş ı l m a z olmayı pasif k a l m a k t a n ayırmak gerekir. A n l a ş ı l m a z l ı k geri ç e k i l m e k ya da s a k l a n m a k d e ğ i l d i r. Burada önemli olan başkalarının g ö r e m e d i k l e r i n i görmek, d ü ş m a n a kendini g ö s t e r m e m e y i b e c e r m e k t i r. Burada yönt em yine a l d a t m a c a l a r d a d ı r. Fırsatları d ü ş m a n d a n önce görerek, hızlı hareket etmek, özellikle bilinir düşmana karşı büyük avantaj d o ğ u r u r. Bu d ü ş ü n c e y i t a k i b e n Sun Tzu, kesin zaferin y o l u n u n ne zaman hareket e d i l e c e ğ i ya da hareketsiz kalınacağının iyi b i l i n m e s i n d e o l d u ğ u n u bir daha vurgular. "Kendinizi y e n i l m e z yapın," der,"ve düşmanınıza yalnızca zayıf old u ğ u anda y ü k l e n i n. Unutmayın ki, iyi savaşçılar y e n i l m e l e - rinin olanaksız o l d u ğ u y e r l e r d e k o n u ş l a n ı r l a r. " Sun Tzu bu

b ö l ü m d e ordu içi ö r g ü t l e n m e n i n, disiplin ve ahlakın bir daha önemini v u r g u l a r. Savaş Sanatı'nın beşinci bölümünün konusu E n e r j i ' d i r. E n e r j i ' d e n k a s t e d i l e n savaş alanında Güç, ya da M o m e n t ' i n kullanımıdır. Burada v u r g u l a n a n Moment, hareket halindeki o r d u n u n dinamizmini s i m g e l e m e k t e d i r. Sun Tzu, bize ö r g ü t l e n m e becerisi ile k o o r d i n a s y o n u n ö n e m i n i n yanı sıra g e l e n e k s e l savaş y ö n t e m l e r i n i n ve g e r i l l a savaşının bir arada kullanımından bahseder. Savaşta manevra d e ğ i ş i k l i ğ i ve s ü r p r i z i n altını çizerek sonsuz sayıda t a k t ik d e ğ i ş i k l i ğ i n kullanılması g e r e k t i ğ i n i, düşmanın psikolojik koşullarını e t k i l e y e r e k düşmanı kolayca v u r u l a b i l e c e ğ i konuma g e t i r m e n i n yararlarını öne çıkarır. Sun Tzu'nun "Enerji" k o n u s u n d a k i ö ğ r e t i l e r i n i n ana teması örgüt içi dayanışma ve b i r l i k t e l i k t i r. Bu sayede bireysel y e t e n e k l e r e bağlı olma z o r u n l u l u ğ u yerine ö r g ü t ü n yani o r d u n u n t ü m ü n ü n o l u ş t u r a c a ğ ı " G ü ç " ü n momenti öne ç ı k a c a k t ı r. "İyi k o m u t a n l a r savaş alanında b i r e y l e r d e n değil o r d u n u n m o m e n t i n d e n sonuç ararlar." T z u ' n u n b i r l i k t e n kaynaklanan güce ve bu g ü c ü n iç ç e k i ş m e l e r i sona e r d i r e r e k b i r l i k t e l i k s a ğ l a m a s ı n a verdiği bu özel ö n e m kendisini ve eserini bugün dövüş sanatı t ü m d ü n y a c a bilinen J a p o n l a r ı n eski ç a ğ l a r d a k i tarihi bireysel savaşçıları olan S a m u r a y ' l a r d a n ayıran en büyük özelliktir. Sun Tzu'nun Savaş Sanatı'nın gerek m o d e m Asya'da ger e k s e t üm dünyada bu kadar yararlı b u l u n m a s ı n d a k i temel neden, b i r l i k t e l i k i ç i n d e k i " M o m e n t ' e v e r d i ğ i ö n e m d e d i r. Kitabın altıncı b ö l ü m ü, " B o ş l u k ve Doluluk" k a v r a m l a - rını öne ç ı k a r a n Gücün Kullanımı k o n u s u n a ayrılmıştır. Bu k a v r a m l a r y ü z y ı l l a r d ır Taoist savaş y ö n t e m i n i n t e m e l l e r i n i o l u ş t u r m a k t a d ı r. Ana fikir d ü ş m a n ı n e n e r j i s i n i t ü k e t i r k en kendi e n e r j i n i k o r u m a b e c e r i s i d i r. Bu b e c e r i bize, d ü ş m a n ı n zayıf d ü ş t ü ğ ü anda s a l d ı r m a k a p a s i t e s i v e r e r e k bizi yenilmez yapar. Bu t a k t i k l e r i n en b a s i t l e r i n d e n biri bugün yalnız s a v a ş t a değil b u g ü n ü n hem sosyal hem de iş manevralarında yaygın olarak k u l l a n ı l m a k t a d ı r. "İyi savaşçılar düşmanının ayağına gitmezler, düşmanın kendi ayaklarına g e l m e s i n i s a ğ l a r l a r." Kendi enerjini korurken d ü ş m a n ı n ı n enerjisini tük e t m e becerisi bilinmez olmanın bir diğer f o n k s i y o n u d u r. Sun Tzu'nun s ö z l e r i y l e, "Bir o r d u n u n yapısının k u r u l u ş u n - daki m ü k e m m e l l i k o r d u n u n yapısız olması ile t a m a m l a n ı r. O zaman kimse karşınıza bir s t r a t e j i ile ç ı k a m a z. " Sun Tzu a y r ı c a d ü ş m a n l a r ı m ı z ı n kendi g ü ç l e r i n i belirli bir yapıya get i r m e s i n e d ü ş m a n ı teşvik e t m e m i z i, d ü ş m a n g ü ç l e r i n i n yapısını ve d ü ş m a n r e a k s i y o n l a r ı n ı belirli a r a l a r l a sürekli test

e t m e m i z i, ancak kendi g ü ç l e r i m i z i n g e r ç e k d u r u m u n u düşm a n d a n s a k l a m a m ı z ı öğütler. Bu belirli bir d ü z e n d e olmayış ve a k ı ş k a n l ı k yalnızca bir s a v u n m a ve s ü r p r i z aracı olmayıp, potansiyel enerjiyi e l d e t u t m a n ı n d i n a m i k bir aracıdır. Sun Tzu Usta başarılı bir o r d u y u akan suya benzetir, bilindiği gibi suyun da belirli bir şekli o l m a m a s ı n a karşın T a o - t e C h i n g ' d e de b e l i r t i l d i ği üzere su, zayıf sanılan yapısının t am t e r s i n e karşısına çıkan her e n g e l i aşmasını, a ş ı n d ı r m a s ı n ı, yıpratmasını bilir. Sun T z u ' n u n şu s ö z l e r i n e kulak v e r e l i m : " Askeri bir b i r l i ğ in belli bir kalıbı olamaz. Suyun da belli bir kalıbı y o k t u r. Zaf e r i kazanma y e t e n e ğ i d ü ş m a n a göre d e ğ i ş im g ö s t e r m e k v e k o ş u l l a r a a d a p t a s y o n d a n g e ç e r. Buna deha denir." Savaş Sanatı'nın y e d i n c i b ö l ü m ü silahlı çatışma ile ilgili olup o r d u n u n savaş a l a n ı n d a k i düzeni ile savaş manevraları h a k k ı n d a Sun Tzu'nun g ö r ü ş l e r i n i özetler. H a b e r a l ma ve ön hazırlığın önemini a n l a t a r a k konuya giren Sun Tzu, " H e s a b ı n ı y a p t ı k t a n sonr a h a r e k e t e geç. Uzağı ve yakını ilk g ö r e n kazanır; silahlı savaşın kuralı budur." der. Aynı konu h a k k ı n d a I Ching'e baktığımızda da benzer şekilde,"hazır ol. O zaman şans yanındadır. " der. Her zamanki k a r a k t e r i s t i k özelliği olan minimalist / t e - melci g ö r ü ş ü n ü Sun Tzu şu s ö z l e r l e bir kere daha t e k r a r l a r : " D ü ş m a n ı n enerjisini t ü k e t i n, d ü ş m a n k o m u t a n l a r ı n ı n yüreğini k o p a r t ı n. " Doluluk ve boşluk p r e n s i p l e r i n d e n maksimum y a r a r l a n m a y ö n t e m i n i de, "İstekli d ü ş m a n d a n uzakta dur; sendeleyen ve kaçana saldır," s ö z l e r i y l e v u r g u l a r. Esr a r e n g i z kalma b e c e r i s i n e sahip olacak savaşçı için Doluluk ve Boşluk p r e n s i b i n e y ö n e l i k dört ustalığın varlığını anlatır: Enerji Ustalığı, Yürek Ustalığı, Güç Ustalığı ve U y u m l u l u k Ustalığı. Savaş Sanatı'nın sekizinci bölümü savaş ustalığının köşe t a ş l a r ı n d a n biri olan Taktik D e ğ i ş t i r m e ya da Uyumluluk konusuna ayrılmıştır. Sun Tzu Usta bu konuda, "kom u t a n l a r karşılarına çıkan koşullara uyum sağlayarak avantaj yaratma y e t e n e ğ i n e sahip d e ğ i l l e r s e, bulundukları a r a z i n i n yapısını ezbere bilseler bile bundan y a r a r l a n a m a - y a c a k l a r d ı r. " d e m e k t e d i r. Bu hususta I Ching'de, "anlayışının çok ö t e s i n e çabala, bu uğurdaki çaban seni f e l a k e te g ö t ü r e c e k t i r. " diyerek k o m u t a n l a r ı n içinde b u l u n d u k l a r ı koş u l l a r a uyum sağlamak yerine kendi önyargılarının peşine d ü ş m e l e r i n i n k e n d i l e r i n e f e l a k e t t e n başka kader g e t i r m e y e - c e ğ i n i ifade e t m e k t e d i r. T a k t i k d e ğ i ş t i r m e konusu doğal olarak Savaş Sanatı'nın bir diğer önemli niteliği olan hazır olmaya bağlıdır. Sun Tzu Usta bu konuyu, "askeri o p e r a s y o n l a r d a kural,