FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI 1- Fikri Mülkiyet Hakları: Fikri mülkiyet, bir kişiye veya kuruluşa ait olan fikir ürünüdür; söz konusu kişi ya da kuruluş, sonradan bunu serbestçe paylaşmayı veya kullanımını belirli biçimlerde kontrol etmeyi tercih edebilir. Fikri mülkiyet hakları, Fikir ve sanat eserlerine ait haklar veya kısaca Telif hakları olarak da adlandırılmaktadır. Telif hakları, eser sahibinin hususiyetini taşıyan, ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her türlü fikir ve sanat ürünlerinin üzerinde sahip olunabilecek maddi ve manevi hakları ifade etmektedir. Telif hakları, eserin meydana getirilmesiyle kendiliğinden doğar. Korunması için tescil ettirilmesine ihtiyaç bulunmamaktadır. Eserin kamuya sunulması ile koruma şartları kendiliğinden sağlanmış olur. Telif hakları 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile düzenlenmektedir. Kanuna göre bir fikir ve sanat ürününün eser olarak kabul edilip koruma altına alınabilmesi için; Fikri bir çabanın ürünü olması, Sahibinin hususiyetini taşıması, Şekillenmiş olması, Kanunda sayılan eser türlerinden birine girmesi, gerekmektedir. 5846 sayılı Kanun kapsamında bulunan eser çeşitleri şunlardır: İlim ve edebiyat eserleri, Musiki eserleri, Güzel sanat eserleri, Sinema eserleri, İşlenme ve Derlemeler. Kanunumuza göre; bir eserin sahibi onu meydana getiren kişidir. Bir eserin birden fazla sahibi olabilir. Sinema eserlerinde; yönetmen, özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı eserin birlikte sahibidir. Ayrıca çizgi filmlerde animatör de eser sahipleri arasında sayılmıştır. Müzik, sinema, ilim - edebiyat ve güzel sanat eserleri, prensip olarak eser sahibinin hayatı boyunca ve ölümünden sonra da 70 yıl süreyle korunmaktadır. Telif hakları ile ilgili detaylı bilgiye T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü nden ulaşılabilir: http://www.telifhaklari.gov.tr/ana/default.asp 1
2- Sınai Mülkiyet Hakları: Sınai mülkiyet hakları; marka, patent, tasarım, faydalı model ve coğrafi işaretler gibi buluşların ve yeniliklerin, yeni tasarımların ve özgün çalışmaların ilk uygulayıcıları adına ticaret alanında üretilen ve satılan malların üzerlerinde, üreticisinin veya satıcısının ayırt edilmesini sağlayacak işaretlerin sahipleri adına, kayıt edilmesini ve böylece bu kişilerin ürünü üretme ve satma hakkına belirli bir süre sahip olmalarını sağlayan haklardır. Sınai mülkiyet haklarında korumanın sağlanması için, ilgili patentin, tasarımın, markanın vs. tescil ettirilmesi gerekmektedir. Bitki çeşitlerine ait ıslahçı haklar Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nda, diğer haklara ilişkin tescil işlemleri ise Türk Patent Enstitüsü nde yapılmaktadır. Korunma süreleri sınai mülkiyet hakkının türüne göre değişmektedir: marka 10 yıl (onar yıllık dönemler halinde süresiz olarak uzatılabilir); patent 20 yıl; faydalı model 10 yıl; endüstriyel tasarım 5 yıl (beşer yıllık dönemler halinde 25 yıla kadar uzatılabilir); entegre devrelerin topoğrafyaları 10 yıl; bitki çeşitlerine ait ıslahçı haklar 25 yıl (ağaçlar, asmalar ve patatesler için 30 yıl) Mevzuatımızdaki Sınai Mülkiyet Hakları şunlardır: - Markalar: Markalar, belirli mal ve hizmetleri diğerlerinden ayıran işaretlerdir. Markalar, sözcük, şekil, harf veya sayılardan oluşabilir. Markalar genellikle ticaret ünvanları ile karıştırılmaktadır. Ticaret ünvanı tacirin (gerçek kişi veya tüzel kişi tacirler), marka ise mal ve hizmetlerin kimliğini diğerlerinden ayırmaya yarar. Örneğin, Kaya Gıda Sanayi Anonim Şirketi bir şirkete ait ticaret ünvanıdır. Bu şirket Güneş adı altında bir bisküvi üretirse, Güneş ibaresi marka olmaktadır.. Tescilli bir marka, sahibine markanın kullanımına veya başkasına kullanma yetkisi verebilmesine yönelik özel bir hak sağlar. Markalar, 556 Sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiştir. - Patentler ve Faydalı Modeller Sınırlı bir süre ve yer için üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, satılmasını, kullanılmasını veya ithal edilmesini engelleme yoluyla sahibine tanınan tekel haklarıdır. Bir buluşa patent verilebilmesi için; yenilik içermesi, buluş 2
basamağını aşması yani uzman bir kişi tarafından tekniğin bilinen durumundan aşikar bir şekilde çıkarılamaması ve sanayiye uygulanabilir bir nitelikte olması gerekir. Patentler, 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile düzenlenmiştir. 551 Sayılı KHK nın 6. maddesine göre buluş niteliğinde olmadığından patent verilemeyecek konular ve buluşlar şunlardır: - Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları - Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar - Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan eserler, bilgisayar yazılımları - Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller - İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri Ülkemizde patent korumasında incelemeli ve incelemesiz olmak üzere iki sistem mevcuttur. İncelemeli patentte, araştırma raporundan sonra inceleme raporu düzenlenmekte olup, koruma süresi 20 yıldır. İncelemesiz patentte ise sadece araştırma raporu düzenlenirken, inceleme raporu düzenlenmemektedir ve koruma süresi 7 yıldır. Patentin koruma süresi bittiğinde buluş kamuya mal olur ve bu durumda buluş her türlü ticari kullanıma açık hale gelerek başkaları tarafından değerlendirilebilir. Her patent, sadece başvuru yapılan ülkede koruma sağlar. Başka ülkelerde de koruma isteniyorsa, koruma istenen ülkelerde de başvuru yapılması gereklidir. Faydalı model ise, Türkiye de ve dünyada yeni olan, sanayiye uygulanabilen buluşların sahiplerine verilen, patent gibi koruma sağlayan bir sistemdir. Faydalı model belgesi verilmesi işlemleri, patente oranla, zaman ve masraf açısından daha elverişlidir. Faydalı modelin koruma süresi 10 yıldır ve süre bitiminde yenilenemez. - Coğrafi İşaretler Coğrafi işaretler, belirli bir bölgeden kaynaklanan ya da belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle bu bölge ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretlerdir. Coğrafi işaretler menşe adı ve mahreç işareti olmak üzere ikiye ayrılır. Menşe adı, ürünün tamamı ile tanımlanan yerde üretilmiş olmasını gerektirir. Ürünler ait oldukları coğrafi bölgenin dışında üretilemezler. Çünkü ürün, ancak ait olduğu yöre içinde üretildiği takdirde niteliklerini kazanabilir. Çünkü o bölgenin havası, suyu, toprağı gibi doğal özelliklerin menşe adını oluşturan bir katkısı söz konusudur. Örneğin; Malatya Kayısısı, Afyon Mermeri. Mahreç işaretinde ise, ürünün üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az biri, sınırları belirlenmiş coğrafi alanda gerçekleşmek zorundadır. Mahreç işaretine konu 3
olan ürünün özelliklerinden en az birinin o yöreden kaynaklanması şartıyla, yöre dışında da üretilebilmesi mümkündür. Örneğin, Hereke Halısı, Adana Kebabı. Coğrafî İşaretlerin korunmasındaki amaç, her türlü doğal, tarımsal, madenî ve el sanatları ürünleri ile belli nitelikleri haiz sanayi ürünlerinin korunmasını sağlamak, belirli coğrafî bölgelere özgü ürünlerin değişik denemeler sonucu kazanılmış olan niteliklerinin bozulmasını önlemektir. Coğrafî işaretler üzerindeki hakların diğer fikrî mülkiyet haklarından farklı yönü; kullanan kişi yönünden tekelci bir yetki tanımamasıdır. Coğrafî işaretler üzerindeki hak belli bir kişiye veya kişilere ait değildir. Bundan dolayı da coğrafî işaretler devir ve lisans gibi hukukî işlemlere konu olamazlar. Coğrafi işareti, tescilde düzenlenen şartlara uygun üretim yapan herkes kullanabilir. Türk Patent Enstitüsü ne coğrafî işaret başvurusunda bulunacak kişiler şunlardır: - Ürünün üreticisi olan gerçek veya tüzel kişiler, - Tüketici dernekleri, - Konu ve coğrafî yöre ile ilgili kamu kuruluşları. Patentte olduğu gibi, coğrafi işaretler de sadece başvuru yapılan ülkede koruma sağlar. Ülkemizde tescilli coğrafi işaretler için tescil sahipleri, söz konusu ürünlerin Avrupa Birliği nde de korunması için Türk Patent Enstitüsü aracılığıyla başvuruda bulunabilirler. Coğrafi işaretler, 555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiştir. - Endüstriyel Tasarımlar Endüstriyel tasarımlar, bir ürünün dekoratif veya estetik yönüdür. Bu tasarımlar bir ürünü çekici, görsel olarak etkileyici kılarak ticari değerini arttırırlar. Bu nedenle tasarımlar tescil edilerek korunur. Örnek olarak, cep telefonu alırken telefonun fonksiyonu kadar şekli, boyutu, rengi ve genel görünümü de tercihlerimizi etkiler. Cep telefonunun görünümü endüstriyel tasarım tescili, içerdiği teknoloji (devreler, sensörler, pil, vs) patent tescili, üzerinde bulunan markası ise marka tescili ile korunmaktadır. Endüstriyel tasarımlar, 554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kararname ile düzenlenmiştir. - Entegre Devre Topoğrafyaları Günümüzde elektronik eşyalar hayatın her alanında vazgeçilmez bir unsur haline gelmiştir. Bu elektronik eşyaların yapım ve geliştirilmesinde özellikle entegre devreler çok etkilidir, çünkü bu devreler aletlerin ana kumanda merkezini, yani beynini oluştururlar. Entegre devrelerin geliştirilmesi faaliyeti, her şeyden önce yüksek yatırımı, bu alanda uzmanlaşmayı ve teknolojik birikimi gerektirir. Türkçe de çip ya 4
da yonga olarak adlandırılan entegre devreler, yapısı yeryüzüne benzeyen katmanlardan oluşur. Bu benzerlikten dolayı entegre devre tasarımlarına topoğrafya denilir. Entegre devre topoğrafyası; entegre devreyi oluşturan tabakaların üç boyutlu dizilimini gösteren, üretim amacıyla hazırlanmış ve herhangi bir formatta sabitlenmiş görüntüler dizisi olup, her görüntü entegre devrenin üretiminin herhangi bir aşamasındaki yüzeyinin tamamının veya bir kısmının görünümüdür. Entegre devre topoğrafyasını koruma hakkı, tasarlayıcısına veya onun hukukî haleflerine aittir. Entegre Devre Topoğrafyasının birden çok kişi tarafından tasarlandığı durumlarda ise aralarında aksine bir sözleşme yoksa, koruma hakkı bu kişiler tarafından müştereken kullanılmaktadır. Entegre devre topoğrafyaları, 5147 sayılı Entegre Devre Topografyalarının Korunması Hakkında Kanun ile koruma altına alınmıştır. - Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklar Bitki çeşitlerinin geliştirilmesini özendirmek, yeni çeşitlerin ve ıslahçı haklarının korunmasını sağlamak amacıyla, 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Hakların Korunması Hakkında Kanun 15 Ocak 2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yeni, farklı, yeknesak ve durulmuş olduğu tespit edilen bitki çeşitleri, ilgili Kanunda belirtilen diğer şartların yerine getirilmesi kaydıyla, ıslahçı hakkı verilerek korunur. Tescil işlemi Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı tarafından yapılır. Islahçı hakkı, korunan çeşit ile ilgili olarak, hak sahibine bu çeşidi üretmek veya çoğaltmak, çoğaltım amacıyla hazırlamak, satışa arz etmek, satmak veya diğer şekilde piyasaya sürmek, ihraç veya ithal etmek ve depolamak konusunda mutlak tekelci bir hak verir. - Marka, - Patent, - Coğrafi İşaret, - Endüstriyel Tasarım, - Entegre Devre Topoğrafyaları ile ilgili detaylı bilgilere Türk Patent Enstitüsü nden ulaşılabilir: http://www.tpe.gov.tr - Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklar ile ilgili detaylı bilgilere Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ndan ulaşılabilir: http://www.tarim.gov.tr/konular/bitkisel-uretim/tohumculuk/islahci-haklari 5
3- Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının İhlal Edilmesi Hususunun Gümrük Mevzuatı Açısından İncelenmesi: - Fikri ve sınai mülkiyet haklarını ihlal eden eşyalar nelerdir? Fikri ve sınai mülkiyet haklarını ihlal eden eşyalar; sahte eşya, sahte eşyanın tamamlayıcıları, telif hakkına tabi taklit eşya veya sahte veya telif hakkına tabi taklit eşyanın kalıp ve matrisleri olabilir. Sahte eşya; güvence altına alınan bir fikir veya sınai mülkiyet hakkını ihlal eder mahiyette ambalajı da dahil olmak üzere, yetkisiz olarak hak sahibinin geçerli tescilli markası ile aynı ticari marka veya esas yönleri itibariyle bu ticari markadan ayırt edilemeyen bir ticari markayı taşıyan eşya ; sahte eşyanın tamamlayıcıları; sahte eşyayla birlikte veya ayrı olarak piyasaya sunulan logo, stiker, broşür, kullanım kılavuzu, garanti belgesi gibi markayı simgeleyen eşya ile bu eşyaların markalarını taşıyan ambalajlar. telif hakkına tabi taklit eşya; bir telif hakkı, komşu hakkı veya tasarım hakkına konu eşyanın hak sahibinin fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması mevzuatına göre güvence altına alınan hakkını, ulusal kanunlar altında tescil edilmiş olsun olmasın, ihlal eder mahiyette, hak sahibinden veya bu hak sahibi tarafından üretim yapılan ülkede yetkilendirilen kişiden izinsiz olarak kopyalanan ve bu kopyalar kullanılarak üretilen eşyayı ve patent veya faydalı model hakkını ihlal eder mahiyetteki eşya; sahte veya telif hakkına tabi taklit eşyanın kalıp ve matrisleri ise; fikri ve sınai mülkiyet haklarını ihlal eden bir eşyayı(sahte bir ticari markayı veya bu markayı taşıyan eşyayı, patent hakkını ihlal eden eşyayı) üretmek amacıyla özellikle tasarlanan veya uyarlanan ve kullanılması halinde hak sahibinin fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması mevzuatına göre güvence altına alınan hakkını ihlal edecek kalıp ve matrisleridir. - Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri nelerdir? Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri 4458 sayılı Gümrük Kanunu nun 57 nci, Gümrük Yönetmeliği nin 100 ila 111 inci maddeleri ile düzenlenmiştir. Bu maddeler çerçevesinde, fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması mevzuatına göre, marka, coğrafi işaret, endüstriyel tasarım hakları ile Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamına giren haklarla ilgili olarak, hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder mahiyetteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması hak 6
sahibinin veya temsilcisinin talebi üzerine gümrük idareleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Gümrük idaresine henüz talepte bulunulmadığı durumda ve söz konusu eşyanın bu hakları ihlal ettiğine dair sahte markalı ya da telif hakkına tabi taklit mal tarifine uyduğuna ilişkin açık deliller bulunması halinde hak sahibinin veya temsilcisinin geçerli bir başvuruda bulunabilmesini teminen gümrük idarelerince eşya 3 işgünü süresince re sen alıkonulmakta veya eşyanın gümrük işlemleri durdurulabilmektedir. - Fikri Mülkiyet Haklarının Korunmasına ilişkin başvurular nasıl yapılmaktadır? Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin gümrük önlemleri, Gümrük Kanununun 57 nci ve Gümrük Yönetmeliğinin 100 ila 111 inci maddelerinde düzenlenmiştir. Buna göre, fikri ve sınai mülkiyet hakları mevzuatına göre korunması gereken haklarla ilgili olarak, hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder mahiyetteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması hak sahibinin veya temsilcisinin talebi üzerine gümrük idareleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Gümrük Yönetmeliğinin 103 üncü maddesinin 1 inci fıkrası uyarınca fikri ve sınai mülkiyet haklarını ihlal eder nitelikteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması talebi, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın internet sayfasında "E- İşlemler/Uygulamalar" başlığı altında yer alan Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Programı yoluyla elektronik olarak yapılması gerekmektedir. Bu başvuru, başvuru sahipleri tarafından elektronik imza kullanılarak TC Kimlik No nun girilmesi ile mümkün bulunmaktadır. Anılan madde hükümlerine uygun olarak yapılan başvurunun kabul edilmesi halinde, söz konusu başvuruda yer alan bilgiler Bakanlığın İntranetinde konuya ilişkin yer alan veri tabanına girilerek, tüm gümrük idarelerinin erişimine açılmaktadır. - Önceki yıllarda elden imzalayarak Gümrükler Genel Müdürlüğüne gönderilen ve koruma sağlanan marka hakkına ilişkin olarak yine aynı işlem mi gerçekleştiriliyor? 26/3/2013 tarihli, 28599 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak 1/4/2013 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük Genel Tebliği (Fikri ve Sınai Haklar) (Seri No:1) uyarınca, fikri mülkiyet haklarının gümrüklerde korunma başvurusunun elden imzalanıp gönderilerek yapılması mümkün bulunmamaktadır. Mezkur başvuruların, anılan Tebliğ kapsamında Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın internet sayfasında E-İşlemler başlığı altında yer alan Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Programı yoluyla, Gümrük Yönetmeliği nin 13 no.lu ekinde yer alan başvuru formundaki bilgiler çerçevesinde elektronik olarak yapılması gerekmektedir. Fikri ve Sınai Hakların İhlali İle İlgili Olarak Gümrük İdaresinin Harekete Geçmesine İlişkin Başvurunun elektronik imza ile internet üzerinden yapılmasına imkan sağlayan programın kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlara ilişkin detaylı bilgiler, Bakanlığın kurumsal web sitesinden ulaşılabilen (Anasayfa/E-İşlemler/Uygulamalar) 7
Fikri ve Sınai Hakların Gümrüklerde Korunmasına İlişkin E-Başvuru Rehberi aracılığıyla edinilebilmektedir. - Başvuruların geçerlilik süresi nedir? Başvuruların geçerlilik süresi başvurunun Bakanlık kayıtlarına girdiği tarihten itibaren 12 aydır. Bu süre sonunda başvuruların yenilenmesi için tekrar talepte bulunulması gerekmektedir. Bu kapsamda hak sahibinden veya temsilcisinden alınan başvuru incelendikten sonra Bakanlıkça kullanılmakta olan fikri ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin merkezi bilgisayar sistemine işlenmekte ve tüm gümrük idareleri bu sistem üzerinden başvuruya ulaşabilmektedirler. Ancak gümrüğe gelmemiş bir eşya ile ilgili olarak yapılan başvuru dilekçesinde muhtemel bir hak ihlalinin önlenmesi amacıyla gümrük idaresince tedbirli olunmasının talep edildiği sürenin de belirtilmesi gerekmekte olup, bu süre de başvuru dilekçesinin gümrük idaresi kaydına girdiği tarihten itibaren otuz günü geçemez. - Başvuru dilekçesinde nelerin belirtilmesi gereklidir? Fikri ve sınai hakları ihlal eder nitelikteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması talebi ile ilgili başvurularda, söz konusu eşyanın gümrük idaresince tanınmasına imkan verecek şekilde; a) Eşyanın tam ve ayrıntılı teknik tanımı, b) Hak sahibince sahteciliğin tür ve şekline ilişkin olarak verilebilecek her türlü bilgi, c) Hak sahibince belirlenen irtibat sağlayacak kişinin isim ve adres bilgisi, bulunması zorunludur. Başvurulara; başvuru sahibinin söz konusu eşya ile ilgili olarak hak sahibi olduğunu ve hakkın Türkiye de tescil edildiğini kanıtlayan bir belgenin de eklenmesi gerekir. Başvuru sırasında, bilindiği takdirde, hak sahiplerince; a) Orijinal eşyanın başvurunun yapıldığı ülkenin piyasasındaki vergi öncesi kıymeti, b) Eşyanın gönderildiği veya gönderilmesi planlanan yer, c) Sevkiyata veya ambalaja ilişkin ayrıntılar, ç) Planlanmış olan varış veya yola çıkış tarihi, d) Taşıyıcı firma ve taşımada kullanılan araca ilişkin bilgi, e) İthalatçı, ihracatçı veya eşyanın zilyedine ilişkin bilgiler, f) Eşyanın üretildiği ülke veya ülkeler ve eşya sevkiyatında kullanılan güzergahlar, g) Orijinal eşya ile bu eşyaya ilişkin hakları ihlal ettiğinden şüphe edilen eşya arasındaki teknik farklılıklar, bildirilir. 8
Ayrıca, başvuruda belirtilen fikri ve sınai hakkın niteliğine mahsus olarak ayrıntılı bilgi istenilebilir. - Hangi eşyaya fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri uygulanmaz? Yolcuların kendi kullanımlarına mahsus kişisel eşya ile ticari mahiyette olmayan ve gümrük vergisi muafiyeti sınırları içinde kalan hediyelik eşya için fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri uygulanmaz. Fikri ve sınaî haklar mevzuatına göre korunması gereken haklar ile korunmuş ve hak sahibinin izni ile üretilmiş eşyanın; hak sahibinin rızası dışında bir gümrük işlemine tabi tutulması veya hak sahibinin onayladığından farklı şartlarda üretilmesi veya başka şartlarda bir marka taşıması halinde, söz konusu eşya için fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sınır önlemleri uygulanmaz. - Posta yoluyla gelen veya yolcuların beraberinde bulunan eşyalar hangi hallerde fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin önlemlerden muaf tutulmamaktadır? Posta gönderilerinin veya yolcuların beraberinde bulunan eşyanın, a) Ticari miktar ve mahiyette olması, b) Süreklilik arz etmesi, c) Şahsi, ailevi veya hediyelik eşya niteliğinde olmaması veya d) Posta gönderileri için karşılığında alıcı tarafından herhangi bir ödeme yapılması, hallerinden birisinin söz konusu olması durumunda, fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin önlemlerden muaf tutulmamaktadır. - Gümrük idarelerince alınan durdurma veya alıkoyma kararından sonra yapılan işlemler nelerdir? 1. Gümrük idaresince alınan durdurma veya alıkoyma kararının hak sahibine tebliğinden itibaren çabuk bozulabilir eşya için üç iş günü, diğer eşya için on iş günü içinde hak sahibince ihtiyati tedbir kararı getirilmemesi halinde, eşya hakkında beyan sahibinin talepte bulunduğu gümrük rejimi hükümlerine göre işlem yapılır. 2. Haklı bir mazeretin bulunması halinde, hak sahibinin talebi üzerine, gümrük idaresince on iş gününe kadar ek süre verilebilir. 3. Gümrük idaresi, Gümrük Yönetmeliği nin 101 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca gümrük işlemlerinden herhangi birinde yer alan kişilerin ve başvuru sahibinin gümrük işlemleri durdurulan veya alıkonulan eşyayı kontrol etmesine izin verir ve hak sahibinin talebi üzerine eşyanın muayenesi sırasında sadece tahlil edilmek ve sonraki işlemleri kolaylaştırmak amacıyla hak sahibine teslim etmek için 9
söz konusu eşyadan numune alabilir. Numunelere ilişkin her türlü tahlil hak sahibinin sorumluluğu altında gerçekleştirilir. 4. Hak sahibinin başvurusu üzerine gümrük idaresince eşyanın gümrük işlemlerinin durdurulması veya alıkonulmasına ilişkin alınan kararın hak sahibine faks ile veya ilgili idarenin elektronik posta adresinden yapılacak bildirimden itibaren veya 102 nci maddeye istinaden res'en gümrük işlemleri durdurulan veya alıkonulan eşyaya ilişkin olarak da hak sahibinin başvuru tarihinden itibaren on iş günü içinde, hak sahibinin; yetkili mahkemede dava açması ve ihtiyati tedbir kararı alması veya yetkili mahkeme dışında bir mahkemeden ihtiyati tedbir kararı alması ve ihtiyati tedbir kararının alındığı tarihten itibaren on gün içinde yetkili mahkemede dava açması ve bu durumu gösterir bir belgenin gümrük idaresine ibrazı gerekir. Haklı bir mazeretin bulunması halinde gümrük idaresi bu süreyi en fazla on iş gününe kadar uzatabilir. Bozulabilir eşyada birinci fıkrada belirtilen süre üç iş günüdür ve bu süre uzatılamaz. - Fikri ve sınai hakları ihlal ettiği gerekçesiyle işlemleri durdurulan veya alıkonulan eşyalar için hangi işlemler yapılamaz? Fikri ve sınai hakları ihlal ettiği gerekçesiyle işlemleri durdurulan veya alıkonulan eşyanın; a) Türkiye Gümrük Bölgesine girişine, b) Serbest dolaşıma girişine, c) Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesine, ç) İhracına, d) Şartlı muafiyet düzenlemesine tabi tutulmasına, e) Serbest bölgeye konulmasına, izin verilmez. - Kolaylaştırılmış imha nedir? Gümrük idaresince gümrük işlemleri sırasında fikri ve sınai bir hakkı ihlal ettiğinden şüphe edilen eşya Kanunun 53 üncü maddesine istinaden mahkemede dava açılmaksızın veya mahkeme kararı beklenmeksizin kolaylaştırılmış imha yoluyla imha edilebilir. İmha işlemi, gümrük idaresince eşyanın gümrük işlemlerinin durdurulduğunun veya alıkonulduğunun tebliğ edilmesini takip eden on iş günü, bozulabilir eşya için ise üç iş günü içerisinde, hak sahibi tarafından verilecek fikri ve sınai hakları ihlal eden eşyaya ilişkin detaylara yer verilen dilekçenin ya da eşyanın imha edilmek üzere gümrüğe terk edildiğine ilişkin eşya sahibi veya temsilcisi tarafından verilmiş muvafakatnamenin gümrük idaresine ibraz edilmesi ve bu süreler içerisinde eşya sahibi veya beyan sahibi tarafından itiraz edilmemesi halinde uygulanır. 10
Gümrük idaresinin kabul etmesi şartı ile eşyanın imha edilmek üzere gümrüğe terk edildiğine ilişkin olarak hazırlanan muvafakatname beyan sahibi veya eşya sahibince doğrudan gümrük idaresine ibraz edilebilir. On işgünlük süre haklı bir mazeretin bulunması halinde on işgünü daha uzatılabilir. İmha işlemi, gümrük idaresinin gözetimi ve hak sahibinin sorumluluğu altında gerçekleştirilir. İmha ile ilgili tüm masraflar hak sahibinden alınır. İmha sırasında eşyadan gümrük idaresince numune alınır. - Fikri ve sınai hakları ihlal ettiği gerekçesiyle işlemleri durdurulan veya alıkonulan eşyalar için hangi işlemler yapılır? Yetkili mahkemenin söz konusu eşyanın sahte veya korsan olduğuna karar verdiği hallerde; a) Eşyanın imhasına karar verildiği takdirde, masraflar eşya sahibine ait olmak üzere eşya tasfiye hükümlerine göre imha edilir.(eşyanın imhasında; eşyanın yakılması, toprağa gömülmesi gibi yöntemler izlenir. İmha işlemlerine ait tüm masraflar eşya sahibine aittir.) b) Eşyanın niteliklerinin değiştirilmesinden sonra eşya sahibine teslimine karar verilmesi halinde, eşyanın nitelikleri hiçbir şekilde ilk haline gelemeyecek şekilde değiştirilir. (Eşyanın niteliklerinin değiştirilmesi, eşyanın mevcut haline dönüştürülemeyecek ve mevcut halindeki kullanım amacı ile kullanılamayacak hale getirilmesi halidir. Etiketlerinin sökülmesi, birleştirilecek şekilde parçalara ayrılması asli niteliklerinin değiştirilmesi anlamına gelmemektedir. Hammadde haline getirilmesi ise asli niteliklerinin değiştirilmesi anlamına gelmektedir.) Bu işlemlere ilişkin masraflar eşya sahibi tarafından karşılanır. Eşyaya ilişkin, niteliklerinin değiştirilmesinden önce bir gümrük beyannamesi verilmiş olması halinde, söz konusu beyanname iptal edilir. Eşyanın asli niteliklerinin değiştirilmemesi halinde eşyanın sahibine verilmemesi mümkün değilken yeniden ihraç edilmesi veya mahrece iadesi de mümkün değildir. c) Sahte veya korsan eşyanın müsaderesine (devlete terkine) karar verilmesi halinde, eşyanın tasfiye hükümlerine tabi tutulmasından önce (b) bendinde belirtildiği şekilde nitelikleri değiştirilir. Devlete terk edilen eşyanın asli nitelikleri değiştirilmeden satış suretiyle tasfiye edilmesi mümkün değildir. Gümrüklerde fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin detaylı bilgi için: http://ggm.gtb.gov.tr/sikca-sorulan-sorular/ticari/fikri-mulkiyet-haklari http://ggm.gtb.gov.tr/bilgi-bankasi 11