Avian Influenza Surveylans Çalışmaları Dr. Fethiye ÇÖVEN Uzman Veteriner Hekim Bornova VKAE Kanatlı Hastalıkları Teşhis Laboratuvarı AI / ND Ulusal Referens Laboratuvarı AI nın Yayılışı ile İlgili Teoriler Global Isınma Göç yollarının ve zamanlarının değişimi Göç eden türlerin değişimi Kanatlı populasyonunun dağılımındaki değişiklikler Çiftlik sayılarında artış Küçük ve orta ölçekli çiftlikler ve yetersiz biyogüvenlik Açık besleme modellerinde artış Kaz, doğal tavuk, ördek,hindi ve devekuşu yetiştiriciliği Canlı kanatlı pazarları 1
Türkiye için Ana Risk Faktörleri Türkiye, Dünya Kanatlı Endüstrisi ile yakın işbirliği içerisindedir PS günlük civciv Damızlık yumurta Aşı, biyolojik madde Yem hammaddesi Ekipman, vs. Türkiye de Kanatlı Popülasyonu Yoğunluğu 2
Türkiye Kanatlı Popülasyonu Türkiye için Ana Risk Faktörleri Sulak Alanlar 3
Konaklama Alanları http://www.milliyet.com.tr/2006/01/12/guncel/resim/axgun02.gif (20.02.2007 tarihli eriş erişim) im) Türkiye için Ana Risk Faktörleri Kuş Göç Yolları 4
Migration agenda Spring Migration Autumn Migration Avian Influenza Araştırma Çalışmaları (1989 2004) 5
Avian Influenza Amaç: Solunum sistemi problemi olan sürülerde AIV varlığının araştırılması Klinik olarak normal görünümdeki kanatlılarda AIV varlığının araştırılması Avian Influenza Kapsam: 1989 2004 yılları arası 8 farklı araştırma çalışması Çalışma Alanı: Örnekler; Ticari kanatlılar Güvercin & kumru Hayvanat Bahçesindeki kanatlılar Kafes kuşları 6
Toplanan Örneklerin Tü Türe Gö Göre Dağı Dağıllımı 1989 2004 1989 1991 1992 1995 Damızlık Yumurtacı Broiler Hindi Damızlık Hindi Diğerleri Toplam 25 25 53 136 10 4 22 225 1998 9 4 12 25 2002 5 47 243 2003 2 32 2004 5 11 7 302 34 21 37 Toplam 7 162 390 19 15 55* 648 *Bireysel vaka Sonuç Değişik zaman dilimlerinde ve değişik coğrafik bölgelerde yapılan çalışmalarda 7.330 organ numunesi / kloakal swap örnekleri virolojik olarak 8.276 serum örneği serolojik olarak test edilmiştir Test edilen sürülerin hiçbirinde AIV ve bu virusa karşı oluşmuş antikor varlığı tespit edilmemiştir. 7
Ulusal AI Sero Survey Çalışması 2002 Ulusal AI Sero Survey Çalışması 2002 Amaç Amaç Türkiye de AIV varlığını ortaya koymak Risk analizi belirlemek Kapsam Türkiye çapında 312 endüstriyel kanatlı işletmesi Yaklaşık 18,669 kan serumu 8
Yetiştirme Türüne göre Örneklerin Dağılımı Ünite İşletme Sürü Broiler Damızlık Hindi Yumurtacı Diğer Toplam 243 5 7 47 10 312 14,589 300 420 2,760 600 18,669 Test Sonuçları Ünite Örnek Sayısı Test Methodu Sonuçlar İşletme 312 AGID Negatif (312) Sürü 18,669 AGID Negatif(18,669) 9
Sonuç Türkiye deki kanatlı işletmeleri Avian Influenza dan ari bulunmuştur. Türkiye de Ekim 2005 e kadar Avian Influenza vakası rapor edilmemiştir. 10
Türkiye de Avian Influenza nın Seyri o İlk vaka Ekim 2005, Manyas/BALIKESİR Oldukça patojen, H5N1 Yabani kuşlar tarafından bulaşma o İkinci vaka Aralık 2005, Aralık/IĞDIR o Üçüncü vaka Şubat 2007, Gercüş /BATMAN o Dördüncü vaka Şubat 2008, Çaycuma /Zonguldak 11
Avian Influenza Salgınlarından sonra Yapılan Survey Çalışmaları İlk Salgı Salgın Sonrası Sonrası Çevrede yapı yapılan Virolojik Survey (1) 10.10.2005 1511.2005 Manyas Kuş Cenneti ve Uluabat Kuş Cenneti ndeki değişik yabani kuş türlerinden 49 örnek alındı Kloakal svaplar ve organ örneklerinde virus izolasyon çalışmaları yapıldı. 12
Manyas Kuş Kuş Cenneti ve Uluabat Kuş Kuş Cennetinde Virolojik Survey (2) Tür İngilizce Latince Yeşilbaş Mallard Anas platyrhynchos Boz Ördek Gadwall Anas strepera Kara Ördek Common Scoter Melanitta nigra Su Çulluğu Snipe Gallinago gallinago karabatak Cormorant Phalacrocorax carbo Su tavuğu Moorhen Gallinula chloropus Sakarmeke Coot Fulica atra Balıkçıl Grey Heron Ardea cinerea Kaşıkgaga Shoveler Anas clypeata Çamurcun Teal Anas crecca Ak Pelikan White Pelican Pelecanus onocrotalus Martı Gull Larus minutus Kumru Dove Streptopelia decaocto Manyas Kuş Cenneti ve Uluabat Kuş Cennetinde Virolojik Survey (3) Yer Örnek Sayısı Test Sonuçlar Manyas Kuş Cenneti 20 VI* 0 / 29 Uluabat Kuş Cenneti 29 VI* 0 / 12 * Virus izolasyonu 13
Manyas Kuş Cenneti ve Uluabat Kuş Cennetinde Virolojik Survey (4) ʘ Tüm örnekler AIV negatif bulundu. Survey Çalışmaları 14
Survey Çalışmaları Pasif Survey Köy Tavukları Tavuklarında Aktif Klinik Survey Ticari Sü Sürülerde Aktif Klinik Survey Köy Tavukları Tavuklarında Serolojik Survey Yabani Kuş Kuşlarda Survey PASİ PASİF SURVEY SURVEY (1) Saha taramaları taramaları devam etmektedir. Tablo Tablo 1. 06/10/200506/10/200531/03/2006 Evcil Yabani Toplam 10,284 4339 14,623 748 728 1476 10,284 4339 14,623 Negatif 9205 3553 12,758 Pozitif 331 58 389 Gelen Materyal MUD* Test Edilen *Muayeneye Uygun Değil 15
PASİ PASİF SURVEY SURVEY (2) Saha taramaları taramaları devam etmektedir. 2007 salgı salgınından önce Tablo Tablo 2. 01/04/200601/04/200605/02/2007 Evcil Yabani Toplam Gelen Materyal 462 273 735 MUD 13 32 45 Test Edilen 462 273 735 Negatif 449 241 690 Pozitif 0 0 0 *Muayeneye Uygun Değil PASİ PASİF SURVEY SURVEY (3) Saha taramaları taramaları devam etmektedir. Salgı Salgın dö döneminde Tablo Tablo 3. 06/02/2007 26/02/2007 Evcil Yabani Toplam 280 85 365 0 8 8 Test edilen 280 77 357 Negatif 254 67 321 Pozitif 25 11 36 Gelen Materyal MUD *Muayeneye Uygun Değil 16
Köy Tavukları Tavuklarında Aktif tif Klinik Survey (Mart (Mart 2006) Serbest yetiş yetiştirilen tavuk ve hindilerde yapı yapılmış lmışttır. Amaç Amaç Aktif HPAI mihrakları n belirlemek iç mihrakları yada olası olası salgı salgınları nların varlığı varlığın için klinik bilgi toplamak Kapsam 63 / 81 il, il, 13,886 köy * Köyler bir epidemiyolojik ünite olarak kabul edildi ve rastgele örnekleme metodu ve risk değ değerlendirmesine gö göre seç seçildi. Yaklaşı k 140,000 sürü Yaklaşık Sonuç Sonuçlar Surveyde H5N1 tespit edilmedi. edilmedi. Ticari Sü Sürülerde Aktif tif Klinik Survey (1) ( M a r t Aralı Aralık 2 0 0 6) Ticari İşletmelerde İşletmelerde Klinik linik Survey Survey a. b. c. Broiler Kümesler İlçe Müdürlü rlükleri : 4569 Entegrasyonlar: Entegrasyonlar: 3758 Yumurtacı Yumurtacı Kümesler İlçe Müdürlü rlükleri : 2692 Entegrasyonlar : 607 Damı Damızlı zlık Kümesler İlçe Müdürlü rlükleri : 393 Entegrasyonlar : 212 17
Ticari Sü Sürülerde Aktif tif Klinik Survey (2) ( M a r t Aralı Aralık 2 0 0 6) Ticari İşletmelerde İşletmelerde Sektö Sektör tarafı tarafından Yapı Yapılan Testler Hızlı zlı Test Broiler kümes: mes: 4633 Yumurtacı Yumurtacı kümes: mes: 14 Damı Damızlı zlık kü kümes: 18 ELISAELISAAGID Broiler kümes: mes: 42 Yumurtacı Yumurtacı kümes: mes: 3 Damı Damızlı zlık kü kümes: 25 * TÜ TİR* TÜM SONUÇ SONUÇLAR NEGATİ NEGATİF OLARAK RAPOR EDİ EDİLMİŞ LMİŞT SURVEY ÇALIŞMALARI Serolojik Survey Çalışmaları; FAO konsültanlığında 5 il ve çevresinde, Virolojik Survey Çalışmaları; FAO konsültanlığında 1 il ve çevresinde, 18
Köy Tavukları malarıı Tavuklarında Serolojik Survey Çalış alışmalar (1) 1. Basamak Samsun ili çevresinde serosurvey, 2. Basamak Surveylans Serosurvey Virolojik survey Köy Tavukları malarıı Tavuklarında Serolojik Survey Çalış alışmalar (2) 1.Basamak 1.Basamak Samsun ili çevresinde AI antikor tespiti iç için sero serosurvey 7 odaktan 1072 kan örneğ rneği toplandı toplandı AI ELISA kit ile serum örnekleri test edildi ELISA poz pozitif itif örneklerin tü tümü identifikasyon için Hemaglutinasyon Hemaglutinasyon Inhibisyon Inhibisyon test (HI) ile test edildi Testlerde Testlerde H5N1, H5N3, H7N3 ve H9N2 antijenleri antijenleri kullanı kullanıldı ldı 1/16 titre pozitif olarak, 1/2 and 1/8 arası arası titre titreye sahip örnekler şüpheli olarak değ değerlendirildi. 19
Köy Tavukları malarıı Tavuklarında Serolojik Survey Çalış alışmalar (3) 1.Basamak Samsun ili çevresinde sero masıı serosurvey çalış alışmas Sonuç Sonuçlar Influenza A ELISA Test kit ile seroseropozitif oranı oranı: % 15.9. 15.9. HI Testi ile seroseropozitif oranı oranı: % 6.3. 6.3. H7,H9 ve dü düşük titrede H5 antikorları antikorları tespit edildi. Köy Tavukları malarıı Tavuklarında Serolojik Survey Çalış alışmalar (4) 2.Basamak 2.Basamak Surveylans Surveylans A SeroSerosurvey AI epidemiyolojisi hakkı hakkında daha aç açık bir bilgi sağ sağlamak iç için yürütüldü ldü. Samsun ili çevresine Tokat ve Sinop illeri katı katılarak kapsam geniş genişletildi. a. HPAI HPAI nın yarı yarı ticari bir iş işletmede gö görüldü ldüğü, kö köy tavukları tavuklarında problemin olmadığı ığı Elazığ ığ ili, olmad Elaz b. Klinik olarak etkilenmeyen bö bölge, lge, Kütahya ili ve çevresi c. SeroSerosurvey yapı yapılan Samsun ili çevresinden sirkü sirkülasyondaki LPAI virusları viruslarını izole etmek ve tiplendirmek iç için kloakal svap örnekleri alı alındı ndı 20
Köy Tavuklarında Serolojik Survey Çalışmaları (5) 2.Basamak Surveylans Surveylans A SeroSerosurvey ELISA ve HI test sonuç sonuçları larının illere gö göre dağı dağıllımı 4340 serum Toplam serum İl ELISA Pozitiflik oranı % HI test pozitiflik oranı (serotiplendirme) H5N3 H7N3 Diğer Samsun 716 32 4 12 Tokat 1162 3 1 Sinop 1010 8 Kütahya 1200 3 3 *6 Elazığ 252 32 6 Köy Tavukları malarıı Tavuklarında Serolojik Survey Çalış alışmalar (6) 2. Basamak Surveylans Surveylans BVirolojik Virolojik Survey Amaç Amaç Köy tavukları tavuklarında LPAI virusları viruslarının izolasyonu ve H9 virusun virusun identifikasyonu Kapsam Samsun ili çevresinde seroseropozitif kö köy tavukları tavuklarından 278 kloakal svap örneğ rneği Sonuç Sonuçlar Tüm svap örnekleri AI (Ag) Tip Tip A ELISA Antijen Antijen Test Kit kullanı kullanılarak negatif sonuç sonuçlar alı alındı ndı Tüm svap örnekleri virus izolasyonu iç için embryolu tavuk yumurtası yumurtasında pasajları pasajları yapı yapıldı ldı ve negatif bulundu. 21
Yabani Kuş malarıı (1) Kuşlarda Survey Çalış alışmalar a. Pasif Pasif Surveylans Surveylans Yabani kuş kuşlarda şüpheli vakalar rapor edilmekte ve laboratuvar teş teşhisleri yapı yapılmaktadı lmaktadır. Bugü Bugüne kadar 121 vaka muayene edildi. Pozitif sonuç sonuç elde edilmedi. edilmedi. b. Aktif Surveylans Surveylans 200520052006 salgı salgınları nları esnası esnasında çeşitli yabani kuş kuş türünden H5N1 virus izolasyonu yapı yapıldı ldı (30 teyid). teyid). Yabani kuş kuşları ların ana konaklama alanları alanları hedef alı alındı ndı AB ve OIE tarafı tarafından belirlenen yü yüksek risk tü türleri hedeflendi Yabani kuş kuşları ların yakalanması yakalanması konusunda yerel ornitoloji organizasyonları organizasyonlarına eğ eğitim Yabani Kuşlarda Survey Çalışmaları (2) 5 Bölgesel TCP, 20 ülke Avian Influenza nın erken tespiti ve korunma için acil yardım Koordinasyon: CIRAD, Wetlands International 22
Yabani Kuşlarda Survey Çalışmaları (3) b. Aktif tif Surveylans Surveylans FAO,19 Mayı Mayıs Üniversitesi ve Sivil Toplum Örgü rgütleri ( Kuş Kuş Araş Araştırmaları rmaları Derneğ Derneği, Doğ Doğa Derneğ Derneği) iş işbirliğ birliği ile yü yürütülmekte 22 tü türden 329 yabani kuş kuştan 658 örnek toplandı toplandı: Yumurtalı Yumurtalık Lagü Lagünleri /Adana Kızılırmak Deltas Deltası /SamsunSamsunBafra Nallı Nallıhan Kuş Kuş Cenneti /Ankara Örnekler: rnekler: Bornova Veteriner Veteriner Kontrol ve Araş Araştırma Enstitü Enstitüsü (Ulusal Ref. Lab.) CIRAD (French Agricultural Research Centre for International Development) Yabani Kuşlarda Survey Çalışmaları (4) Test Sonuçları (1) Bölge rrtpcr Test Sonuçları Toplam Örnek (Tracheal / kloakal Svap) Pozitif Şüpheli Negatif Muayeneye Uygun Değil Kızılırmak Deltası 372 71 38 251 12 Yumurtalık Lagünleri 308 24 18 254 12 Nallıhan Kuşcenneti 16 1 1 14 23
Yabani Kuş malarıı (4) Kuşlarda Survey Çalış alışmalar Test Sonuç Sonuçları ları (2) Virus Tespiti: H5N1 tespit edilmedi Diğer HPAI tespit edilmedi LPAI virus tespit edildi Örneklerin % 13.7 (rrtpcr tip A ), % 8.1 (rrt PCR tip A/ ) Yabani Kuş malarıı (5) Kuşlarda Survey Çalış alışmalar Test Sonuç Sonuçları ları (3) Virus izolasyonu rrtpcr pozitif örneklerden 1 i virus izole edildi (Anas platrhyncos (Yeşilbaş ördek) Kızılırmak Deltası) Virus H12N2 LPAIV olarak tiplendirildi 24
Yabani Kuşlarda Survey Çalışmaları (6) Sonuç Salgınların görüldüğü 3 sulak alanda yürütülen çalışmalarda yabani kuşlarda H5N1 virusu tespit edilemedi LPAIV düşük oranda tespit edildi. Laboratuvar Deneyimleri 25
VKAE VKAE lerinin Hizmet Alanları Alanları MVKAE, MVKAE, EtlikEtlikAnkara Konya VKAE* VKAE* Adana VKAE Pendik VKAEVKAEIstanbul Elazığ Elazığ VKAE Erzurum VKAE Bornova VKAEVKAEİzmir** zmir** Samsun VKAE * Konya VKAE, VKAE, Newcastle Disease Ulusal Ref. Ref. Lab. Lab. ** Bornova VKAEVKAE AI Ulusal Ref. Ref. Lab. Lab. Teşhis Aktiviteleri Avian Influenza Ulusal Referens Laboratuvarı Laboratuvarı: Veteriner Veteriner Kontrol ve Araş Araştırma Enstitü Enstitüsü Bornova/İ Bornova/İzmir Bölgesel seviyede 8 Veteriner Veteriner Kontrol ve Araş Araştırma Enstitü Enstitüsü tarafı tarafından sağ sağlanmaktadı lanmaktadır VKAE VKAE lerine solunum sistemi problemi ile gelen örneklerin tü tümü AI yö yönünden test edilmektedir. 26
Salgı Salgınlar Esnası Esnasında Yaş Yaşanan Güç Güçllükler (1) Panik nedeniyle Laboratuvarlara materyal akışında aşırı artış, Şüpheli materyallerin Laboratuvarlara gönderimindeki aksamalar, Laboratuvarlara materyal gönderim şartlarında problemler, Salgınlar Esnasında Yaşanan Güçlükler (2) Laboratuvarlara materyal gönderim hızında problemler, Laboratuvarlarda deneyimli konu uzmanı sayısında yetersizlikler, Laboratuvarlarda gerekli sarf malzemesi yetersizliği, AI nın teşhisi için gerekli damızlık yumurta temininde yaşanan güçlükler, 27
AI şüphesi ile VKAE VKAE lerine gönderilen Örnekler. 06 10. 20052005 31. 03.2006 (Salgı (Salgın Dö Dönemi) Gelen Marazi Madde Sayısı : 14.697 Pozitif : 389 Negatif : 12.799 Muayeneye Uygun Olmayan : 1.499 AI şüphesi ile VKAE VKAE lerine gönderilen Örnekler. 01 04. 20062006 05. 02.2007 Gelen Marazi Madde Sayısı : 735 Pozitif : 0 Negatif : 690 Muayeneye Uygun Olmayan : 45 28
AI şüphesi ile VKAE VKAE lerine gönderilen Örnekler 6.02. 20072007 26. 02.2007 ( Salgı Salgın Dö Dönemi) Gelen Marazi Madde Sayısı : 365 Pozitif : 36 Negatif : 321 Muayeneye Uygun Olmayan : 8 AI şüphesi ile VKAE VKAE lerine gönderilen Örnekler. 27 02. 20072007 24. 08.2007 Gelen Marazi Madde Sayısı : 410 Pozitif : 0 Negatif : 400 Muayeneye Uygun Olmayan : 10 29
Laboratuvar Şartları artlarında Geliş Gelişmeler (1) Yapılanlar; Teşhis hizmetlerinin hızlı ve etkin yürütülebilmesi için VKAE leri alet, ekipman yönünden güçlendirildi, Ulusal Ref.Lab. Personeli eğitimi, Ulusal Ref.Lab. teşhis kapasitesi attırıldı, Teşhis reagentlerinin üretimine başlanıldı, AI/NDV konusunda Uluslararası Yeterlilik Testlerine katılım EU/OIE/FAO Referens Lab. ile işbirliği Laboratuvar Şartları artlarında Geliş Gelişmeler (2) Bölge Lab. Uzmanlarına metot birliği konusunda eğitim, Bölge Lab. Uzmanları ulusal ve uluslararası çalıştaylara katılım, Bölge Lab. Uzmanlarına Biyogüvenlik konusunda eğitim, Laboratuarların teşhis yeterliliklerini ölçmek için Ulusal AI/NDV Yeterlilik Testi (Ring Test) uygulaması Gelecekte Yapılacak İşlemler; Bornova, Etlik, Pendik VKAE lerine BSL3 Lab. 5 Bölge VKAE Lab. BSL2 düzeyine getirilecek. 30
VKAE VKAE lerinde Uygulanan AI Teş Teşhis Testleri Uygulanan Avian Influenza Testleri VKAE ELISA RT VI 1 2 Bornova Etlik Pendik Adana TC3 RTPCR11 rrtpcr12 DIVA13 SEQ14 H A4 H I5 N I6 AGI D7 Ab8 Ag9 IFA T10 Erzurum Elazığ Konya Samsun 1 Hı zlı 2Virus iz zlı Test (Antigen capture) izolasyonu olasyonu 4Hemgglutination 5Hemagglutination inhibition 7Agar gel immunodiffusion 8Antikor Antikor capture ELISA 1010İmmunofluorescence Antikor Antikor test 1111Reverse transcriptase PCR 1313Differentiation of infected and vaccinated animals 1414 Sequencing 3 Doku Kü Kültü ltürü 6Neuroaminidase inhibition 9Antigen capture ELISA 1212Real Time PCR Sonuç Türkiye AI hastalığının üstesinden gelmiştir. Halen gerekli tedbirler alınmaya devam ediyor. Uygun ve sürekli surveylans çalışmaları yapılmakta, Aktif surveylans programı sonucu alınan negatif bulgular ve AI ya karşı aşı uygulaması yapılmadığından,türkiye OIE Terrestrial Animal Health Code (Articles 2.7.12.3. and 2.7.12.4)da bildirilen şartlara uygunluk gösterdiğinden. 14 Haziran 2008 den bu yana HPAI dan ari olduğunu bildirmiştir. 31
Teşekkürler 32