6 SINIFLAR RESİM EĞİTİMİ Üsküp, 2011
Müellifler: Mr. Mariya Nikoloska Nanevska Nikola Nanevski Değerlendiriciler: Dr. Maya Raunik Kirkov Mr. Suzana Mihaylovska Sonya Popovska-Traykovska Redaksiyon: Prof. Dr. Arif Ago Düzelti: Dr. Aktan Ago Türkçeye çeviri: Enver Asim Yayıncı: Makedonya Cumhuriyeti eğitim ve bilim bakanlığı Basimevi: Graficki centar dooel, Üsküp Tiraz: 800 Milli Kitap Komisyonu 22-1455/1 sayılı ve 31.08.2011 tarihli kararıyla Dokuz yıllık ilköğretim okulları 6 sınıf Resim Eğitimi kitabı. CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека Св.Климент Охридски, Скопје АВТОР : Марија Николоска Наневска, автор ОДГОВОРНОСТ: Наневски, Никола - автор НАСЛОВ : Ликовно образование : 6 одделение ИМПРЕСУМ : Скопје : Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2011 ФИЗИЧКИ ОПИС: 82 стр. : илустр. ; 30 см ISBN : 978-608-226-324-3 УДК : 373.3.016:73/76(075.2)=163.3 ВИД ГРАЃА : монографска публикација, текстуална граѓа, печатена ИЗДАВАЊЕТО СЕ ПРЕДВИДУВА: 09.11.2011 COBISS.MK-ID : 89198346
Sevgili öğrenciler! Elinizdeki kitabın içerisinde çok sayıda yeni ve ilginç konular bulunmaktadır. Önceki sınıflarda edindiğiniz bilgilerin genişletilmesi ve tamalanması kitabın esas amaçlarından birini oluşturmaktadır. Yaratıcılık etkinliği sizlerin bilgi ve yeteneklerinizi pekiştirecek, sanat fikirlerinizin çizim, tablo, heykel, grafik ve tasarım alanında daha başarılı bir şekilde temsil edebilmenizi sağlayacaktır. Kitaptan erişebileceğiniz enformasyon ve bilgileri her günlük ihtiyaçlarınız için istifade edebileceksiniz. Kitapta sanatçıların insanlık tarihinin değişik dönemlerinde meydana getirdikleri sanat eserlerinin reprodüksiyonlarını bulabileceksiniz. Dünyada ad yapmış müzelerden birini ziyaret edebilecek ve bu eserlerin güzelliğinden hayranlık duyabilecek durumda değilseniz, bu güzellikleri işbu kitapta görebilecek ve onların şekil, renk ve diğer muazzam manzaraların tadını çıkarabileceksiniz. Bu kitapta ülkemizin güzel sanatlar zenginliğinin bir kısmını da bulabileceksiniz. Bunun sayesinde sanat zenginliklerimizin değerlerini anlayabilmenizi, atalarımızın yarattığı, bize emanet ettikleri tüm bu zenginlikleri muhafaza etmeye ve saygılamaya ve sizlerin de geleceğin sanatçıları olmanıza yardımcı olacağına ümit ediyorum. Yazarlar 3
RESİM SANATININ ÖZELLİKLERİ Bir nevi kırmızı tebeşşir ile meydana getirilen çizimler Yağlıboya tekniği ile çizilen tablo Akvarel ile çizilen resim Resim sanatının temel özelliklerinden biri, sanatı görme duyusuyla yani gözlerin yardımıyla algılamamızdır. Bunun için onu görsel yani vizüel sanatı olarak adlandırmaktayız. Resim sanatı bilindiği gibi çizim, resim, haykel, grafik, tasarım, görsel komunikasyonlar ve mimariye ayrılmaktadır. Resim alanları olarak adlandırılan bu bölümlerin her biri kendi özelliklerine sahiptir. Bu sanat dallarının her birinde belli resim alanı için karakteristik olan resim elementleri vardır. Çizimde çizgi temel elementtir. Demek oluyor ki çizim çizgi yardımıyla oluşturulmaktadır. Bu arada çeşitli ilişkide olan çeşitli çizgiler kullanılmaktadır. Bu sanat dalındaki resimlerin çoğu tek renktedir, ancak daha çok renkte de olabilirler. Daha çok renkte olan çizimleri koloristik çizim veya renkli çizim olarak adlandırmaktayız. Renkli çizimlerde sadece çizgilerin renkleri farklıdır (yüzeyler ise çizilen zeminin rengindedir). Çizimler farklı malzemelerden oluşturulabilir. Çizim malzemeleri şunlardır: kalem, kömür, duş ve pene, duş ve fırça, bays, odunlu boya, pastel, keçeli kalem vb. olabilir. Resim, renkli yüzeyler yardımıyla meydana getirilir. Resimde temel resim elementi boyalardır. Çizilmekte olan yüzeyin tamamı boyalarla örtülmektedir. Çizimde olduğu gibi, resim çizmekte de değişik teknik ve malzemeler kullanılmaktadır. Resimler genelde kağıt, bez, cam, odun (ahşap) duvar, post, pergament ve diğer zeminler üzerinde çizilmektedir. Resim çizmekte kullanılan boyalar kati veya sıvı olabilirler. Buna göre resim teknikleri de kuru ve ıslak teknikler olabilirler. Kuru resim teknikleri şunlardır: kolaj, moazik, vitraj, pastel, odunlu boya, keçeli kalem vb. Islak resim teknikleri şunlardır: tempera, guaş, akvarel, akril, batik, renkli duşlar ve b. Resim dalında heykeller üç boyutlu sanat eserleridir. Heykeller, bir alan kapsar yani onların hacmi vardır. Heykelde hacim temel sanat elementidir. Heykeller çizim ve resimler ol- 4
duğu gibi iki boyutlu zemin üzerinde oluşturulmazlar, onları her taraftan görebilir ve elle dokunabiliriz. Heykeller büyüklüğüne göre minyatür, galeri ve anıtsal olabilirler. Heykellerin yapımında kullanılan malzemeler: killi toprak, alçı, ahşap, metal, beton, kağıt, polyester, cam vb. olabilir. Heykel olduğu gibi mimari de üç boyutlu sanattır. Bu sanat dalında insanın yaşama, çalışma ve eğlence için kullandığı estetik değerleri olan yapılar meydana getirilmektedir. Bunlar değişik amaçla kullanılan yapılardır: köprüler, binalar, evler ve binalar, müzeler, tiyatrolar, spor yapıları vb. Grafik eserlerin çoğaltılabileceği ve basım ile meydana getirilen tek sanat dalıdır. Grafik zeminin hangi kısımlarının basıldığı gözönüne alarak, grafik teknikleri, yüksek basım (kabartma) teknikleri, derin basım ve düz basım tekniğine ayrılır. Grafik eserlerin zemini için değişik malzemeler kullanılabilir. Genelde mukavva, linolyum, ahşap, alçı, bakır plaklar, alüminyum plaklar vb. kullanılır. Herhangi bir plakadan kağıt üzerine damga (iz) alınır ve grafik meydana getirilir. Tasarım ve görsel iletişimlerde her günlük hayatta kullanılan nesnelerin görünümü meydana getirilmektedir. Buna göre otomobiller, mobilya, ev eşyaları, gıda ve kozmetik ürünlerin ambalajı, kitap, reklamlar, illüstrasyon ve afişler, kostimografi, senaryo vb. görünüm meydana getirilmektedir. Oluşturulan nesnelerin türüne bağlı olarak, tasarım şöyle olabilir: sanayi tasarımı, grafik tasarım, görsel iletişim ve tatbiki sanatlar. Taş heykel (mermer) Derin baskı olarak hazırlanan grafik İç tasarım UNUTMA: Farklı sanat dallarında sanat eserlerinin yaratılmasında farklı malzemeler ve farklı zeminler kullanılabilir. 5
ÇİZME DEĞİŞİK ÇİZGİLER VE ÇİZGİLERİN YOĞUNLUĞU Antonio Mancini: Portre, kömür, yumşak çizgi örneği Peter Poul Rubens: Portre, duş ve pene, farklı yoğunlukta olan çizgiler Doğayı ve çevremizi seyrederken, etrafımızda çizgileri anımsatan farklı şeylerin bulunduğunu gözleyebiliriz. Çizgileri ağaçların soyulmuş dallarında, otlarda, çiçek gövdelerinde, evlerin kenarlarında, duvarlarda, kalemimizde veya fırçamızda, saçlarımızda görebiliriz. Resim çizmenin bir elementi olan çizgi tüm sanat dallarında kullanılmaktadır, ancak resim sanatında temel resim elementini temsil etmektedir. Bir çizim yapmamız için her zaman değişik çizgiler kullanarak, kendi fikir, ide ve duygularımızı dile getirmekteyiz. Esasta iki çizgi tipi mevcuttur: düz çizgi ve eğri çizgi. Eğri çizgi dalgalı, kırık, derinleme, kabarık, yay gibi olabilir... Her çizgiyi üç yönde çizebiliriz: yatay, dikey veya çapraz. Çizgiler çember şeklinde de olabilir. Çizgiler uzun veya kısa, kalın veya ince, dolu ya da kesik, armonik ya da kontrastlı olabilirler. Herhangi bir çizgiyi çizebilmemiz için, çizim için kullanılan herhangi bir zemin üzerine iz bırakmamız gerekiyor. Çizim zeminini oluşturan malzeme üzerine yapılan basınç daha büyük ise, çizginin yoğunluğu daha büyüktür, diyoruz. Çizgiyi defalarca tekrarlıyorsak ve farklı çizim malzemeleri seçmiş olursak, çizginin yoğunluğu da farklı olacaktır. Bazı malzemeler çizginin büyük yoğunluğunu diğerleri ise daha az yoğunluk sağlamaktadırlar. Demek oluyor ki çizginin çizim şekli onun yoğunluğunu belirlemektedir. Çizginin yoğunluğu şekli gösterebilmemizi ya da şeklin bazı bölümlerini vurgulamamızı sağlamaktadır. Aynı öyle, farklı yoğunluk, resimde neyin daha önde nelerin daha arkada olduğunu, yani alanı göstermektedir. Farklı yoğunlukta farklı çizgiler kullanmaya dene ve blok kağıdında kalem yardımıyla Daldaki Kuş un resimini çizmeye çalış. UNUTMA: Sanat eserindeki çizgilerin yoğunluğu değişik olabilir. Resime onlar güzellik vermektedirler. 6
ÇİZME Dominique Ingres: Kaunits Kızkardeşlerin Portresi, kurşun kalem, farklı yoğunlukta olan çizgiler Gerhard Richter: Mahkum, kömür, ince ve hafif çizgi örneği Nikola Martinoski: Oturan Kadın, pastel, farklı yoğunlukta olan çizgiler Sigmar Pokle: Karnaval, kombineli teknik, farklı yoğunlukta olan çizgiler 7
ÇEVRESEL (Kontur), YAPISAL (Strüktür) VE DOKUSAL (Tekstür) ÇİZGİ ÇİZME Gustav Klimt: Uzun Saçlı Kız, mavi kalem, yapısal çizgili resim Pablo Picasso: Baş, duş ve pene, çevre çizgi örneği Çizgi çizmekte temel element olduğuna karşın, çizerken: form, tekstür, ton, yön, büyüklük, alan ve kimi defa boya gibi diğer resim elementleri de kullanmaktayız. Bu resim elementlerinden bazılarını çizgiyi çizmekle meydana getirmekteyiz. Böylece resmin şeklini çizgiler yardımıyla oluşturmaktayız, yani çizginin hereketi kapandığı anda şekil elde etmekteyiz. Şekli tarif eden dış çizgiye Kontur (çevre) çizgisi denir. Çevre çizgisini, diğer çizgilere kıyasen daha kalın çizmekteyiz. Bu çizgi şekli ifade eder ve çizmekte olduğumuz şeyin esas özelliğini belirtir. Yapı çizgileri iç çizgilerdir, çizmekte olduğumuz şekil veya nesnenin bünyesi ve yapısını ek olarak açıklamaktadırlar. Yapı çizgilerini genelde çevre çizgilerine kıyasen daha ince çizmekteyiz. Dokusal çizgiler de iç çizgiler olabilir. Bu çizgiler çizmekte olduğumuz şeyin yüzeyinin nasıl olduğunu gesterir. Bir kontur çizgisi diğer kontur çizgisinden kalınlık bakımında farklı olabilir, buysa resimimizde en çok neyin göze batmasını istediğimize bağlıdır. Çevre çizgileri kullanarak: Ben ve Köpeğim başlıklı bir resim çiz. Bu motifi ifade edebilmen için kalem tekniğini kullan. UNUTMA: Çevre (kontur) çizgileri şekli tarif eden dış çizgilerdir. Yapısal (stüktür) çizgiler, zemindeki kaliteyi ek olaraktan açıklamakta, dokusal (tekstür) çizgi ise çizmekte olduğumuz şeklin bünyesini veya oluşumunu tamamlayan çizgilerdir. 8
ÇİZME Henri Matisse: Katlamış Ellerle Kadın, kontur ve yapısal çizgilerle resim Öğrenci eseri: Dokusal Çizgiler için Örnekler, duş ve pene Ernst Ludwig Kirchner: Portre, duş ve pene, yapısal çizgiler Öğrenci eseri: Evim, duş ve pene, kontur çizgiler Nikola Martinovski: Dans, kalem Öğrenci eseri: Toprağı sürme, duş ve pene, çevresel çizgi ve yapısal çizgi 9
ÇİZME DOKUSAL (TEKSTÜR) ÇİZGİ İLE TANIMLANAN YÜZEY Leonardo da Vinci: Otoportre, duş ve pene, müellif saçı ve sakalını çizerken dokusal çizgiler kullanmış Pablo Picasso: Tanrıçe, kalem, çevre ve dokusal çizgilerin kullanıldığı resim Matthias Grünewald: Eller, (detay) kömür, post üzerinde dokusal çizgi Nesne, havyan ve bitkileri gözetlerken, yüzeylerin farklı olduğunu görebiliriz. Odunun kabuğunu elle değdiğimizde, yüzeyin pürüzlü olduğunu, tavşan kürkünün ise yumuşak ve narin olduğunun farkına varabiliriz. Etrafımızdaki tüm yüzeyler farklı kaliteye sahiplerdir, yani farklı bir görünümleri vardır. Onları resimde ifade edebilmemiz için görmekte olduğumuz ve değişik yüzey ve zemini dokunarak hissetmekte olduğumuz bu farkları ifade edebilmemiz için, değişik çizgiler kullanmaktayız. Bir zeminin (yüzeyin) kalitesinin nasıl olduğunu (yüzey pürüzlü mü yoksa düz müdür) gösteren çizgilere dokusal (tekstür) çizgi denilir. (8. sayfadaki derse bkz.) Dokusal çizgiler, aynı yapısal çizgiler olduğu gibi, çizmekte olduğumuz şeklin görünüşü ve malzemeyi açıklamak için kullanılmakta, onlarla çevre çizgi ile tarif edilen şeklin içeriğini doldurmaktayız. Bu olay Pablo Picasso ve Matthias Grünewald ın eserlerinde görülebilir. Çoğu zaman, dokusal çizgileri bir biri yanında çizmekteyiz, şöyleki bu çizgiler çevre çizgi- 10
ÇİZME Vincent van Gogh: Yıldızlı Gece, duş ve fırça, yüzey ve şekil dokusal çizgi ile gösterilmiş, Auguste Renoir: İki Kız, kömür, dokusal ve yapısal çizgi ile gösterilmiş yüzey si kullanmadan, şekil gösteren bir zemini göstermektedirler. Diğer sözlerle, sıkı sıkıya dokusal çizgilerle doldurulmuş zemin şekli tanımlayabilir. Bir öğrenci tarafından çizilen sağ taraftaki resim, zeminler sadece dokusal çizgilerle meydana getirilmiştir. Böylece aynı zamanda dokusal çizgileri kullanarak zeminin şeklini gösterebiliriz ve yüzeyin pürüzlü olup olmadığını da açıklayabiliriz. Tıpkı Giorgio Morandi nin eserinde olduğu gibi. Çevre çizgi kullanmadan, sadece dokusal çizgilerle bir resim çizmeye dene ve çizmekte olduğun şeyin yüzeyinin nasıl olduğunu göstermeye çalış. Duş ve pene tekniğini kullanarak Ovada Traktör ya da Kedi ve Yavrucukları konulu bir resim çizmeye dene. Giorgio Morandi: Ölü Doğa, duş ve pene, dokusal çizgi ile gösterilmiş yüzey UNUTMA: Dokusal çizgiler çizmekte olduğumuz yüzeyleri tanımlayabilir ve malzemenin kalitesini (pürüzlü, düz, yumuşak, sert) gösterebilir. Öğrenci eseri: kalem, dokusal çizgiler ile tanımlanan yüzey 11
ÇİZME SANAT ESERLERİNDE IŞIK 12 Rafael: Portre Etüdü, resimde ton farkları Sanat eserlerini algılayabilmemiz için görme duyusuna sahip olmamız ve ışığa ihtiyacımız vardır. Aslında insanın görebilmesi için ışık gereklidir. Bundan dolayı ışık bir sanat eseri yarattığımızda çok önemli bir unsurdur. Etrafımızdaki nesneleri gözlemlediğimizde, onlardan bazıları daha parlak, bazıları ise daha koyu renkte olduğunun farkına varacağız. Bu durumda, nesnelerin farklı ton değerlerde olduğunu söyleriz. Ton değerleri arasındaki ışık farklarını ifade etmektedir. Çizmekte ton farklarını gösterebilmemiz için değişik yoğunlukta çizgiler kullanmaktayız. Koyu renkte yüzey yaratmak istediğimiz yerde daha koyu çizgiler çizeriz, daha açık renkli yüzeyleri ise daha seyrek çizgilerle ifade etmekteyiz. Bir resimde çok ışık ve çok sayıda koyu renkli yüzeyler mevcut ise, resimde açık-koyu kontrast yarattığımızı söyleriz. Ton (ışık) farkları fazla büyük değilse, o zaman resimde ışık armonisi mevcuttur, deriz. Işık değerlerini eğri ya da doğru, kısa ya da uzun ince ya da kalın çizgiler kullanarak ifade Peter Poul Rubens: Figür, kontrastlı ışık tablosu edebiliriz. Çizgi tiplerini gözönüne almadan, çizgilerin yoğunluğu, yüzeyin nerede daha açık nerede daha kapalı olacağını belirlemektedir. Zeminlerdeki açık-kapalı farkların gösterilmesi için dokusal çizgiler de kullanabiliriz. Bu arada, ışık değerlerini ifade edeceğimizden başka, yüzeyin de nasıl olduğunu (pürüzlü, düz) göstermiş olacağız. Bir otobüs durağını gözlemleyerek, farkına varacağın ışık farklarını göstermeye dene. Buna göre, farklı yoğunlukta çizgiler kullanarak, motifin açık ve kapalı yüzeylerini oluştur: Otobüs Durağı, duş ve pene tekniği kullan. UNUTMA: Açık ve kapalı tonlar arasındaki farkları değişik yoğunlukta çizgiler ile ifade etmekteyiz.
ÇİZME Anselm Kiefer: Ayçiçekleri, açık ve kapalı tonların güçlü kontrastı Jacques-Louis David: Tibar ve Aziz Ancelo Şatosuna Bakış, lavire duş, ışık harmonisi Claude Lorain: Paris in Yargılanması, lavire duş ile ışık kontrastı Öğrenci eseri: Pazar, belirgin tonlar, farklı yoğunlukta çizgiler Augustin Lhermitte: Eduar Mane Portresi, ton armonisi içeren kompozisyon Öğrenci eseri: Çoban, farklı dokusal çizgiler ile çizilen resim 13
GÖZLEM, HATIRLAMA VE HAYAL BAZLI RESİMLER ÇİZME Vincent van Gogh: Akşam Yemeği, gözlem ile çizilen resim Kanaleto: Londra Peysajı, gözlemleyerek çizilen resim Bir sanat eseri yarattığımız zaman, kendi ide, düşünce, duygu ve tutumlarımızı ifade etmekteyiz. Eserler hayal gücümüzün ürünü olabilier ya da etrafımızda gördüklerimizden kaynaklanabilir. O anda görmekte olduğumuz bir şeyi çizdiğimizde, gözlemleyerek çiziyoruz, denilir. Daha önce görmüş olduğumuz bir şeyi çiziyorsak, hatırlayarak çizdiğimizi söyleriz. Fantezimizin ürünü olan bir resim çiziyorsak, fantezi bazlı resim çizmekte olduğumuzu diyebiliriz. Gözlemleyerek çizdiğimiz resimin esas özelliklerinden biri, çizmekte olduğumuz şeyin tamlığındadır. Aslında çizilen şey resime aktarıldığında, gözlemlemekte olduğumuz şeyin tüm detaylarını çizmeye özen gösteririz. Belleğimizde saklı olan bir şeyin resimini çizdiğimiz zaman, o zaman hatırlayabileceğimiz tüm detayları çizmeye çaba harcarız. Belleğimizdeki resmi çizerken aslında bizi ilgilendiren ve esinleştiren izlenimlerimizi çizmekteyiz. Ancak bu izlenimler her zaman doğru ve tam olmayabilir, yani izlenimlerimizde hayalimizin bir kısmı da bulunabilir. Fantezi bazlı resimlerde, çizmekte olduğumuz tüm şekiller fantezi yani hayal gücümüzün ürünüdür. Bu resimlerde şekillerin tam ya da doğru olması asla önemli değildir, hiçbir zaman görmemiş olduğumuz bir şeyi çizebiliriz, ya da görmüş olduğumuz bir şeyi anımsatabilir. Yaratıcılık sürecinde, nasıl kullanacağımıza bağlı olarak, resimin çizilmesinde kullanılan resim elementleri ve prensipleri en önemli rolü oynamaktadır. Onlar resim ilhamımızı ne kadar iyi ifade edebileceğimizi ve resimin ne kadar kaliteli olacağını belirlemektedirler. İşe başlamazdan evvel resimi gözlemleyerek mi, belleğinde saklı motife göre mi, yoksa fantezi resmi mi çizeceksin diye karar vermen gerekiyor. Çizeceğin konu Pencereden Bakış, tekniğin ise ahşap boyalar olabilir. UNUTMA: Gözlem ile çizilen resim, bir şeyi gözleyerek çizilen resimdir. Hafızaya göre resim, daha önce belleğimize sakladığımız bir şeyi çizmek demektir. Fantezi resimi, resimde fantezilerimizi gösterdiğimiz resimdir. 14
ÇİZME Edgar Degas: Balerinler, kömür ve tebeşir, gözlem ile çizilen resim Pablo Picasso: Guernica (taslak), fantezi ile çizilen resim François Millet: Buğday Toplayan Kadınlar, bellek resmi Pieter Bruegel: İlkbahar, bellek resmi Andrea Mantegna: Deniz Tanrıların Savaşı, fantezi ile çizilen resim Öğrenci eseri: Evim, bellek resmi 15
ÇİZME RESİMDE RİTİM Ahşap çit, dolayısız ortamımızda sade ritim örneği Plakalarla döşeli patika, alternatif ritm örneği 16 Bileşik ritim örneğini temsile eden yakıt odunları Etrafımızı gözlemlerken tekrarlanmakta olan bir dizi şeyi göreceğiz. Bir bahçede çiçekler tekrarlanır, manavda elma tekrarlanır, binada basamaklar ve pencereler tekrarlanır vb. Bütün bu tekrarlanmalar daha büyük ya da daha küçük miktarda izlenimler bırakır. Çizgiyi kendi başına sanat elementi olarak kullanabileceğimizi daha önce söyledik. Ancak çizgi yardımıyla bazı diğer resim elementleri de meydana getirebiliriz. Çizgi yardımıyla şekil ve dokunun nasıl oluşturulduğunu daha önce gösterdik. Çizgiyi ritim yaratmak için de kullanabiliriz. Ritim bir sanat prensibidir ve bir eserde resim elementlerinin tekrarlanmasını işaret etmektedir. Sanat eserinde herhangi bir resim elementi tekrarlanabilir. Yaratmakta olduğumuz ritim: sade (basit) ritim, alternatif (değişimli) veya bileşik ritim olabilir. Ritim türünün nasıl olacağı, ne kadar ve hangi resim elementleri tekrarlanıyor sorusuna bağlıdır. Örnek olarak, geometride düz paralel çizgiler çizdiğimizde, basit ritim oluşturmaktayız. Eserlerimizde de ritim yarattığımız paralel çizgiler kullanmaktayız. Alternatif ritimde iki ya da daha çok resim elementi art arda tekrarlanmaktadırlar. Basit ve alternatif ritimde elementler belli bir sıralamaya göre tekrarlanırlar. Belli bir sıralama olmaksızın daha çok element tekrarlandığı zaman bileşik ritim vardır, deriz. Oyuncak Dükkânında konulu üç bile ritim türünü kullanacağın bir resim çiz, keçeli kalem kullan. UNUTMA: Ritim bir sanat prensibidir ve bir eserde sanat elementlerinin tekrarlanması demektir.
ÇİZME Basit ritim şeması: 1. kalemle, kareler, 2. yıldızlı ve 3. dairelerle, alternatif ritim örneği Frank Stella: Gav İşlemi, kurşun kalem, alternatif ritim örneği Urlich Rückriem: Kompozisyon, alternatif ritim örneği Pol Klee: Peysaj, bileşik ritim örneği Öğrenci eseri: Serbest Kompozisyon, alternatif ritim örneği Öğrenci eseri: Duvarcı, Öğrenci basit ritim kullanmış 17
ÇİZME ÇİZİM TEKNİKLERİNİN ÖZELLİKLERİ Alfred Sisley: Oğlum Pierre, kurşun kalem Vincent van Gogh: Hüzün, kurşun kalem Çizim tekniklerinde özel işlemler mevcuttur. Okulda genelde kalem ile çizeriz. Değişik tipten kalemler mevcuttur, onları zeminde bıraktıkları izine göre ayırt ederiz. Kömür, kalem tekniğine benzerdir, kömürle zemin üzerine daha koyu iz bırakmaktadır. Çizerken sıklıkla duş kullanmaktayız. Duş zemine pene ya da fırça ile yağladığımız bir sıvıdır. Duş ile pene ve duş ile fırça iki tamamen farklı tekniklerdir. Kesin çizgiler çizmek istediğimiz zaman duş ve pene kullanırız, çizgilerin kalınlığı, penenin farklı ebatlarına göre değişir. Duş ve fırça tekniğiyle, duş ve peneye farklı olarak, öylesine kesin olmayan çizgiler çizebiliriz. Ancak bu teknikle kalınlığı bakımından çok farklı olan çizgi zenginliğini oluşturmaktayız. Kalem, kömür, duş ve pene... ile çizdiğimizde gölgeleme işlemini kullanarak açıkkapalı ilişkileri kolaylıkla gösterebiliriz. Açık-kapalı ilişkiler tufalama işlemiyle de gösterebiliriz. Tufalama için boya veya duşa batırılan daha sonra da boyayı zemine indiren sünger ya da pamuk kulanmaktayız. Çizmek için ahşap boyalar, işaretleyici veya pastel kullanabiliriz, onlarla tek renk veya renkli resim çizebiliriz. Renkli resimlerde çizgileri değişik renklerle çizeriz. Ahşap boya, işaretleyici ve pastel resim çizme malzemesi olarak da kullanılabilir (28. sayfada, Çizme Tekniklerinin Özellikleri dersine bkz). Kaktüsler konulu resim çiziniz, çizim tekniğini kendiniz seçiniz, aynı zamanda seçmiş olduğun tekniğe uygun olarak gölgeleme, tufalama veya lavalama tekniklerinden istediğini kullanabilirsin. UNUTMA: Çizim tekniklerinde: kalem, duş ve pene, duş ve fırça, ahşap boyalar, bays, keçeli kalem, pastel gibisinden değişik malzemeler kullanılmaktadır... 18
ÇİZME Edgar Degas: Şarkıcı Kadın, kağıt üzerine kömür ve pastel kombinasyonu Auguste Renoir: Çizen Çocuk, resim, kömür tekniği Rembrandt van Rijn: Kompozisyon, duş ve kurşun kalem Öğrenci eseri: Patenci, duş ve kurşun kalem Paul Cezanne: Yüzücüler, kalem Öğrenci eseri: Köy Avlusu, duş ve pene 19
ÇİZME BİLGİSAYAR İLE ÇİZİLEN RESİMLER Öğrenci eseri: Oyun, bilgisayar ile çizilen resim Öğrenci eseri: Oturma Odası, bilgisayar resimi İnsanlar her günlük hayatlarına kolaylıklar getiren makine ve cihazlar icat etmektedirler. Bilgisayar insanın giderek daha çok kullandığı ve hayatının tüm alanlarında yer bulduğu icatlardan biri bilgisayardır. Anlaşılan bilgisayar resim sanatında da kullanılmaktadır. Bir sanat eserinin yaradılmasında bilgisayarın istifade edilmesini sağlayan birçok yol vardır. Bilgisayar aracılığıyla çizim oluşturulabilir. Resim çizmeye yarayan çok sayıda bilgisayar programı vardır. Gimp, Photoshop, Paint, Corel Draw, Corel Painter vb. bu programlardan sadece bazılarıdır. Bilgisayar ve bilgisayar çizim programları kalem, kömür, duş ve pene ve diğer sözü edilen teknikler gibi, resim çizmekte kullanılabilen çizim programları, yani araçlardır. Anlaşılan diğer tekniklerle olduğu gibi bilgisayarla doğrudan kağıt üzerine çizim yapamayız. Dijital ortamda meydana getirilen resmi ekranda görebiliriz, kağıt üzerine indirmek istiyorsak yazıcı yardımıyla yazdırmalıyız. Bilgisayarda resim çiziminde kullanılan öyle denilen çizim çubukları bulunmaktadır. Bu şekilde kalem çubuğu veya fırça çubuğu ile çizmeyi seçebiliriz ve çizgi kalınlığını değiştirebiliriz. Bu arada resim çizerken kullanacağımız boya, şekil ve çizgi çeşitlerini seçebiliriz. Aynı öyle resimin diğer yerlerine yapıştırabileceğimiz, kesebileceğimiz ve taşıyabileceğimiz hazır fotograflar da kullanabiliriz. Resim çizmekte bilgisayar en çok tasarımda (68 sayfadaki derse bkz.) kullanılmaktadır. Anlaşılan kullanılabilecek çok sayıdaki diğer imkânlar da vardır, fakat her şey hangi programın kullanıldığına bağlıdır. Yine de bilgisayar ile çizerken, resimin kalitesi herhangi bir teknikte resimin oluşturulmasında geçerli olan resim elementleri ve prensiplerini nasıl kullandığımıza bağlıdır. Öğretmeninizle birlikte hangi bilgisayar tekniği ile çizeceğini seçiniz, Çocuk Oyunu konusunda resim çiziniz, bundan sonra aynı konuda başka bir teknikte de resim çiz. Bilgisayar ile çizdiğin resimi yazdır ve öteki teknikte işlediğin resimle kıyasla. UNUTMA: Bilgisayar ile çizilen resim birkaç programla yapılabilir: Gimp, Photoshop, Paint, Corel Draw, Adobe İllustrator, Corel Painter ve b. 20
ÇİZME Öğrenci eseri: Benim Odam, bilgisayar tekniği Öğrenci eseri: Arkadaşlarım, bilgisayar tekniği Öğrenci eseri: Kız Arkadaşım, bilgisayar tekniği Öğrenci eseri: Yanlız Ağaç, bilgisayar tekniği Öğrenci eseri: Ben ve Çizgi Roman Kahramanım, bilgisayar tekniği Öğrenci eseri: Çocuk Oyunu, bilgisayar tekniği 21
RESİMİN ESTETİK ANALİZİ ÇİZME Leonardo da Vinci: Leda - Bu tabloda ne gösteriliyor? - Sanatçının değişik yoğunlukta çizgiler nerede kullandığını açıkla? - Bu tabloda sanatçı dokusal çizgiler kullanmışmıdır? - Leonardo da Vinci nin yarattığı yönün adı ve dönemini öğrenmeye çaba harcayınız. Peter Paul Rubens: Nikolas Rubens Portresi - Bu sanat eseri resim yoksa tablo mudur? - Saç yüzeyi ve şapka yüzeyi arasındaki farkı hangi çizgilerle ifade etmiştir? - Peter Paul Rubens in eserlerinde hangi motiflere en çok rastlandığını öğrenmeye çalış Henri Matisse: Tablo - Sanatçı bu resimde hangi çizgi türlerini kullanmıştır? - Bu eserde yapısal çizgiler bulabilir misin? - Sanatçı, bu resmi yaratmak için hangi tekniği kullanmıştır? - Henri Matisse nin yarattığı daha birkaç resmi bulmaya çalış (edebiyat veya internet kaynaklarında). Victor Vasarely: Zebralar - Vasarely nin Zebralar tablosunda tekrarlanma var mı? - Sanatçı hangi ritim tipini kullanmış? - Eserde açık-kapalı ışıklar kontrastı mevcut mu? - Sanatçı Victor Vasarely Op-Art yönünde yaratmıştır. - Bunun ne olduğunu öğren ve bu yöne ait olan başka eserler de bulunuz. 22
ÇİZME Resim çizme konusunda tekrarlama soruları: Rembrandt van Rijn: Otoportre - Bu eserde ton (ışık) değerleri gösterilmiş mi? - Sanatçı ışık farklarını nasıl yakalamış? - Sanatçı bu eseri meydana getirmek için lavalı duş tekniğini kullanmış mıdır? - Barok sanatçısı Rembrandt van Rijn hakkında yeni bir şeyler öğren. Borko Lazeski: HKS fresk çizimi - Bu eser nasıl bir resimdi, gözlem ile çizilen, bellek resmi ya da fantezi resmi midir? - Sanatçı dokusal çizgiler kullanmış mı? - Eserde hangi kontrast türleri var? - Borko Lazeski, Çağdaş Makedon resim sanatının kurucularından biridir. Onun hakkında daha fazla öğren. 1. Resim sanatı nasıl bir sanattır? 2. Resim sanatı nasıl ayrılır? 3. Doğada çizgilerin nerede görülebileceğini açıkla? 4. Çizmekte temel çizim elementi hangisidir? 5. Çizgi yoğunluğu nedir? 6. Çizmekte kullanılan resim elementlerini say? 7. Çevre (kontur) ve Dokusal (tekstür) çizgiler arasındaki fark nedir? 8. Dokusal çizgi yardımıyla şeklin nasıl oluşturulduğunu açıkla? 9. Dokusal çizgi olmaksızın şekil elde edilebilir mi? 10. Dokusal çizgiler nedir? 11. Resimde açık-kapalı renk ilişkileri nasıl gösterilebilir? 12. Resimde açık-kapalı kontrast nedir? 13. Gözlem ile çizilen resim nedir? 14. Bellek ve fantezi bazlı resimler arasındaki fark nedir? 15. Bir resimde belli bir resim elementini çok defa tekrar ettiysek, hangi resim prensibini kullanmış oluruz? 16. Ritim tiplerini say. 17. Birkaç çizim tekniği say. 18. Çizerken iş aleti olarak fırça kullanılabilir mi? 19. Kolorist resim nedir? 20. Hangi bilgisayar programlarıyla resim çizilebilir? 23
BOYAMA RESİM SANATINDA ELEMENTLER Henri Matisse: Mavili Kadın, saf boya ile çizilen zeminler örneği Vincent van Gogh: Dr. Gaşet Portresi, renkli tabloda dokusal çizgi örneği Resimde kullanılan temel element boyadır. Ancak boya yanısıra tabloyu seyirci için enteresant yapan diğer elementler de kullanılmaktadır. Bu şekilde zemine boya sürerek, renklendirilmiş bir yüzey, yani şekil oluşturmaktayız. Buna göre şekil de tabloda bir sanat elementi olarak kullanılıyor demektir. Bir resim çizdiğimiz zaman sıkça çizilmekte olan zeminin kalitesini, yani pürüzlü ya da pürüzsüz olduğunu da göstermekteyiz. Bu şekilde resimde doku resim elementini de kullanmaktayız. Dokuyu yoğun ve kalın boya katmanı sürmekle ya da renkli olan ve bir çeşit pürüzü olan malzemelerin yapıştırılmasıyla da gösterebiliriz. Aynı öyle çizimde de, resimde de çizmekte olan şekiller arasındaki ışık ilişkilerini gösterebiliriz. Demek oluyor ki resimdeki açık-kapalı ilişkisi çok önemli rol oynamaktadır. Bu ilişkileri gösterebilmemiz için akromatik boyalar kullanmaktayız, Siyah ve beyaz renkler söz konusudur. Bu renkleri diğer boyalara katmakla farklı tonlar elde etmekteyiz. Çizgi resim elementi olarak en karakteristik olarak çizimde kullanıldığına karşın, tablolarda da görülmesi mümkündür. Tablolarda büyüklük, yön, alan vb. gibisinden tüm diğer resim elementleri de mevcuttur. Bu elementlerin tümü kaliteli bir resim (tablo) yani bir resim kompozisyonu yaratmamıza katkı sunmaktadır. Bir resim çizerken hangi resim elementlerini hangi şekilde çizeceğiz, bizim isteklerimiz ve fikirlerimize bağlıdır. Bir resim çizmek için hangi resim elementlerini kullanmak istediğini düşün. Bugünkü derste daha önceden tanıdığın tempera tekniğini kullan, bu arada kullanacağın motif ise Bahar Açan Ağaçlar olabilir. UNUTMA: Resim (tablo) yaratmakta kullanılan temel element boyadır, ancak aynı öyle şekil, çizgi, ton, büyüklük, yön, alan gibisinden diğer resim elementlerini nasıl kullanıyoruz, çok önemlidir. 24
BOYAMA Diego Velazquez: Akşam Yemeği, tabloda hacim Georgio Morandi: Cansız Doğa, resimde ton farkları Poul Klee: Sualtı Bahçe, tuval üzerinde yağlı boya Piet Mondrian: New York City, resim elementi olarak çizgi örneği Öğrenci eseri: Serbest Kompozisyon, resimde sanat elementi olarak çizgi Öğrenci eseri: Kaplan, boya ve çizgi kombinasyonu 25
BOYAMA TEMEL VE BİLEŞİK RENKLER Tome Mişev: Anne ve Çocuk, tuval üzerine yağlı boya, temel ve ikincil renkler Nikola Martinovski: Ay, tuval üzerinde yağlı boya, temel ve ikincil renkler 26 Doğada insanoğlunun görebildiği ve zevkini aldığı sayısı çok renk mevcuttur. İnsanın gözü kabarık sayıda renk ve renk tonunu farkedebilecek yeteneğe sahiptir, ancak insanın tanıyabildiği tüm renklerden sadece üçü temel renk olarak adlandırılır. Temel renkler diğer renklerin karıştırılmasıyla elde edilemezler, ancak temel renklerin karıştırılmasıyla tüm diğer renkler elde edilir. Temel renkler şünlardır: kırmızı, mavi ve sarı. Temel renkleri (kırmızı, mavı ve sarı) gökküşağında da görebiliriz. Bu renkler temiz renkler olarak da adlandırılır, çünkü onların içinde başka renklerden katık yoktur. İki temel rengin karışımıyla ikincil renkler yani ikinci dereceden renkler elde edilir. Bu renkler şunlardır: portakal, yeşil ve mor. Portakal rengi kırmızı ve sarı rengin karışımıyla elde edilir. Yeşil renk mavi ve sarı rengin karışımıyla, mor ise kırmızı ve mavi rengin karışımıyla elde edilmektedir. Temel ve ikincil renklerin karışımıyla ya da ikincil rengin başka bir ikincil renk ile karışımıyla değişik renkler elde edilmektedir. Gözün görebileceği tüm renkler siyah ya da beyaz boyayla karışabilir. Bu iki renk, yani siyah ve beyaz boya, akromatik veya renksiz boya olarak adlandırılırlar. Başka boyalar akromatik boyalarla karıştırıldığı zaman yeni renk elde edilmez, sadece aynı rengin farklı renk tonu elde edilir. Böylelikle açık mavi ve kapalı mavi renkler mavidir, onların arasındaki fark içerdikleri ışık miktarına bağlıdır. Bu derste temel ve ikincil renkleri kullanmaya dikkat edeceksin. İkinci ve üçüncü el boyaları paletindeki temel renkleri karıştırmakla elde etmeye çalış. Sokaktaki İnsanlar konulu bir motif çiziniz. UNUTMA: Temel renkler şunlardır: Kırmızı, mavi ve sarı, ikincil renkler şunlardır: portakal, mor ve yeşil.