KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI Hazırlayan M. Oğuzhan ÖNEN Kıdemli Uzman

KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI Hazırlayan M. Oğuzhan ÖNEN Kıdemli Uzman

238

1. SEKTÖRÜN TANIMI Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı ISIC Revize 3 sınıflandırmasına göre, imalat sanayii alt ayrımında 21 no lu gruplandırma içinde yer almaktadır. Bu grup altında üçlü düzeyde 1 alt sektör, dörtlü düzeyde ise 3 alt sektör bulunmakta olup bu sektörler aşağıdaki gibidir: 210 (Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı) 2101 (Kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva imalatı) 2102 (Oluklu karton ve mukavva ile kâğıt ve mukavvadan yapılan ambalajların imalatı) 2109 (Diğer kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı) Sektör, NACE REV. 1.1. sınıflandırmasına göre ise aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır: 211 (Kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva imalatı) 2111 (Kâğıt hamuru imalatı) 2112 (Kâğıt ve mukavva imalatı) 212 (Kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı) 2121 (Oluklu karton ve mukavva ile kâğıt ve mukavvadan yapılan ambalajların imalatı) 2122 (Kâğıttan yapılan ev eşyası ve sıhhi melzemeler ile tuvalet gereçlerinin imalatı) 2123 (Kâğıt kırtasiye malzemeleri imalatı) 2124 (Duvar kâğıdı imalatı) 2125 (Başka yerde sınıflandırılmamış diğer kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı) 239

2. SEKTÖRDEKİ FİRMA SAYISI Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe faaliyet gösteren firmaların önemli bir bölümü İstanbul bölgesinde bulunmaktadır. İstatistikî Bölge Sınıflandırması Düzey 2 ye göre (devlet sektörünün tamamı ile özel sektörde 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerini kapsayan 2001 Genel Sanayi ve İşyeri Sayımı sonuçlarına göre), Türkiye genelinde 21 no lu sektörde faaliyet gösteren firma sayısı 218 adet olup imalat sanayii genelindeki firma sayısının 1,9 unu oluşturmaktadır. Sektör genelinde yer alan 218 adet işyeri sayısının, 41,7 si İstanbul bölgesinde yer almakta iken, 11,5 i İzmir, 9,2 si Bursa, 8,3 ü Kocaeli, 6,9 u Adana, 2,8 i Manisa ve Ankara da ve 2,3 ü Konya ve Aydın da bulunmaktadır. Söz konusu bu altı Düzey 2 bölgesi, Türkiye genelindeki firma sayısının 85,2 sini kapsamaktadır. Ülke genelinde altı Düzey 2 bölgesinde (Antalya, Erzurum, Ağrı, Van, Şanlıurfa ve Mardin) ise, faaliyet gösteren herhangi bir firma bulunmamaktadır. 2001 yılı itibariyle sektördeki firmalara ait kurulu çevirici güç kapasitesi 512.143 Bg-Hp (beygir gücü) olup bunun 14,8 i Balıkesir bölgesinde, 14,0 ü Kocaeli, 11,8 i İzmir, 9,1 i Adana, 9,0 u Bursa, 8,1 i Tekirdağ, 7,2 si Zonguldak, 7,1 i İstanbul bölgesindeki firmalara aittir. Sektör genelindeki kurulu çevirici güç kapasitesi, ülke geneli imalat sanayii kurulu çevirici güç kapasitesinin 3,4 ünü teşkil etmektedir. Sektör genelinde çalışanların sayısı incelendiğinde ise 21.063 kişi olan sektör ortalama çalışan sayısının, Türkiye geneli imalat sanayiinde çalışan sayısının 1,9 unu oluşturduğu görülür. Yıllık ortalama çalışan sayısının 27,0 sini İstanbul bölgesindeki firmalar oluşturmakta iken, 16,1 i Kocaeli, 11,7 si İzmir, 10,4 ü de Bursa bölgesindeki firmalarda istihdam edilmektedir. 2001 yılı itibariyle sektör tarafından yaratılan katma değer 636,7 milyon YTL olup ülke geneli imalat sanayiinde yaratılan katma değerin 1,5 ini oluşturmaktadır. Yaratılan katma değerin 28,8 i İstanbul bölgesindeki firmalara ait olup bunu sırasıyla 21,1 ile İzmir, 16,2 ile Kocaeli, 6,4 ile Adana, 6,0 pay ile de Tekirdağ bölgesi izlemektedir. 240

Tablo 1: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektöründe Faaliyet Gösteren Firma Sayısı Düzey 2 Bölgesi Firma Sayısı Yıllık Ortalama Çalışan Sayısı Kurulu Çevirici Güç Kapasitesi Katma Değer Adet Kişi Bg-Hp YTL İstanbul 91 41,7 5.690 27,0 36.370 7,1 183.507.744 28,8 Tekirdağ 9 4,1 887 4,2 41.479 8,1 38.503.833 6,0 Balıkesir 1 0,5 693 3,3 75.950 14,8 6.980.516 1,1 İzmir 25 11,5 2.454 11,7 60.190 11,8 134.366.398 21,1 Aydın 5 2,3 684 3,2 10.750 2,1 13.422.234 2,1 Manisa 6 2,8 716 3,4 26.454 5,2 7.605.877 1,2 Bursa 20 9,2 2.201 10,4 46.130 9,0 53.117.312 8,3 Kocaeli 18 8,3 3.389 16,1 71.660 14,0 103.374.146 16,2 Ankara 6 2,8 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Konya 5 2,3 530 2,5 3.692 0,7 12.591.249 2,0 Antalya 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Adana 15 6,9 1.336 6,3 46.375 9,1 40.674.742 6,4 Hatay 2 0,9 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kırıkkale 1 0,5 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kayseri 2 0,9 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Zonguldak 2 0,9 514 2,4 36.685 7,2 1.424.023 0,2 Kastamonu 1 0,5 527 2,5 8.000 1,6 10.825.848 1,7 Samsun 1 0,5 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Trabzon 2 0,9 382 1,8 26.000 5,1 7.496.505 1,2 Erzurum 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Ağrı 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Malatya 1 0,5 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Van 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Gaziantep 5 2,3 245 1,2 1.748 0,3 1.431.453 0,2 Şanlıurfa 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Mardin 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 TÜRKİYE 218 100,0 21.063 100,0 512.143 100,0 636.691.380 100,0 Not: Özel sektöre ait tesis sayısı 2 ve altında ise işyeri sayısının dışındaki istatistikler, Kanun gereği gizli olarak değerlendirilerek, sektör toplamı içinde verilmektedir. 241

3. ÜRETİM VE KAPASİTE KULLANIM ORANI 3.1. Üretim Endeksindeki Gelişmeler Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe üretim endeksi son yıllarda artış eğilimi göstermektedir. 1997 de 100 olan endeks değeri 1998 yılında bir önceki yılın üzerinde, 1999, 2000 ve 2001 yıllarında altında, daha sonraki yıllarda tekrar bu değerin üzerine çıkmıştır. 2006 yılında (ilk üç çeyrek dönem ortalaması) 111,8 düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde imalat sanayiine ait genel endeks değeri ise 136,2 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 2: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, yıllık ortalama) Yıllar İmalat Sanayii 21 210 Endeks Endeks Endeks 1997 100,0-100,0-100,0-1998 100,1 0,1 100,4 0,4 100,4 0,4 1999 95,9-4,2 95,9-4,5 95,8-4,6 2000 102,1 6,5 87,6-8,7 87,6-8,6 2001 92,4-9,5 83,8-4,3 83,8-4,3 2002 102,5 10,9 101,2 20,8 101,2 20,8 2003 112,0 9,3 110,9 9,6 110,9 9,6 2004 123,7 10,4 113,6 2,4 113,5 2,3 2005 129,6 4,8 119,1 4,8 119,1 4,9 2006 * 136,2 5,1 111,8-6,1 111,8-6,1 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. Üretimdeki fiziki artışların bir göstergesi olan üretim endeksindeki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, sektör üretim endeksinin, Ocak 2005-Temmuz 2006 döneminde, en yüksek değeri 142,7 ile Aralık 2005 de gerçekleşirken aynı dönemin en düşük endeks değeri 71,2 ile Ocak 2006 da gerçekleşmiştir. Ocak 2005 de 113,6 olan üretim endeksi dönem sonu olan Temmuz 2006 da 122,4 olmuştur. 242

Endeks GRAFİK 1 : ÜRETİM ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (Yıllık Ortalama) (1997=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 21 210 Tablo 3: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki aya göre değişme) Aylar İmalat Sanayii 21 210 Endeks Endeks Endeks Ocak-2005 116,6-113,6-113,6 - Şubat-2005 112,1-3,9 109,2-3,9 109,2-3,9 Mart-2005 130,1 16,0 120,0 10,0 120,0 10,0 Nisan-2005 129,3-0,6 117,5-2,1 117,5-2,1 Mayıs-2005 133,6 3,4 118,4 0,8 118,4 0,8 Haziran-2005 134,1 0,3 112,2-5,3 112,2-5,3 Temmuz-2005 128,8-3,9 110,2-1,8 110,2-1,8 Ağustos-2005 130,2 1,1 119,9 8,8 119,9 8,8 Eylül-2005 142,6 9,5 133,1 11,0 133,1 11,0 Ekim-2005 131,3-7,9 118,3-11,1 118,3-11,1 Kasım-2005 129,2-1,6 113,6-4,0 113,6-4,0 Aralık-2005 137,0 6,0 142,7 25,6 142,7 25,6 Ocak-2006 107,4-21,6 71,2-50,1 71,2-50,1 Şubat-2006 118,5 10,3 84,4 18,5 84,4 18,5 Mart-2006 143,0 20,7 98,5 16,8 98,5 16,8 Nisan-2006 139,0-2,8 90,0-8,6 90,0-8,6 Mayıs-2006 146,2 5,2 123,9 37,7 123,9 37,7 Haziran-2006 148,8 1,8 129,5 4,5 129,5 4,5 Temmuz-2006 141,1-5,2 122,4-5,5 122,4-5,5 243

Endeks GRAFİK 2: ÜRETİM ENDEKDİNDEKİ GELİŞMELER (Aylık) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 İmalat Sanayii 21 210 Tablo 4: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki yılın aynı dönemine göre değişme) Yedi Aylık Yıllık Temmuz Ortalama 1998 2000 2002 2003 2004 2005 2005 2006 2005 2006 İmalat Sanayii 0,1 6,5 10,9 9,3 10,4 4,8-2,6 9,5 2,8 6,7 21 0,4-8,7 20,8 9,6 2,4 4,8-3,0 11,1 4,5-10,1 210 0,4-8,6 20,8 9,6 2,3 4,9-3,0 11,1 4,6-10,1 3.2. Kapasite Kullanım Oranındaki (KKO) Gelişmeler Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe kapasite kullanım oranı (KKO) 73-85 civarında seyretmektedir. Sektör genelinde gerçekleşen bu KKO ları, imalat sanayii genelinde gerçekleşen KKO ya (75-80) yakındır. Alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde ise, sektörde üçlü düzeyde 1 alt sektör bulunmaktadır. Bu alt söktöre ait KKO ile sektörün geneline ait KKO ları birbirinin aynıdır. 244

Tablo 5: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, Yıllık Ortalama,) Yıllar İmalat Sanayii 21 210 1988 74,8 78,8 78,8 1989 72,8 72,7 72,7 1990 75,2 83,0 83,0 1991 74,0 73,5 73,5 1992 76,4 77,7 77,7 1993 79,6 73,1 73,1 1994 72,9 75,3 75,3 1995 78,6 82,4 82,4 1996 78,0 76,4 76,4 1997 79,4 82,9 82,9 1998 76,5 77,9 77,9 1999 72,4 75,4 75,4 2000 75,9 79,3 79,3 2001 70,9 73,4 73,4 2002 75,4 78,6 78,6 2003 78,4 81,9 81,9 2004 81,3 85,1 85,1 2005 80,3 84,7 84,7 2006 * 80,6 82,3 82,3 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. Kapasite kullanım oranındaki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, Ocak 2005 de kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe KKO, 78,7 iken, Temmuz 2006 da 82,8 düzeyine yükselmiştir. 2005 yılı ortalama KKO 84,7 düzeyinde iken, 2006 yılının yedi aylık döneminde ortalama KKO 81,7 olmuştur. 245

GRAFİK 3: KAPASİTE KULLANIM ORANI (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 21 210 İmalat sanayii genelinde ise Ocak 2005 de 76,6 olan KKO nın, Temmuz 2006 da 82,2 seviyesine yükseldiği görülürken, 2005 yılı genelinde imalat sanayii genelinde ortalama KKO 80,3, 2006 yedi aylık dönemde ise 80,5 oranında gerçekleştiği dikkati çekmektedir. Tablo 6: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, ) Aylar İmalat Sanayii 21 210 Ocak-2005 76,6 78,7 78,7 Şubat-2005 77,1 83,5 83,5 Mart-2005 80,5 85,1 85,1 Nisan-2005 79,8 86,2 86,2 Mayıs-2005 81,3 87,4 87,4 Haziran-2005 81,4 86,1 86,1 Temmuz-2005 80,6 85,8 85,8 Ağustos-2005 79,8 86,1 86,1 Eylül-2005 82,7 85,6 85,6 Ekim-2005 82,3 85,4 85,4 Kasım-2005 80,9 83,1 83,1 Aralık-2005 80,7 83,6 83,6 Ocak-2006 75,4 77,3 77,3 Şubat-2006 77,2 80,8 80,8 Mart-2006 80,7 81,6 81,6 Nisan-2006 82,3 82,5 82,5 Mayıs-2006 82,6 83,0 83,0 Haziran-2006 83,1 83,9 83,9 Temmuz-2006 82,2 82,8 82,8 246

GRAFİK 4: AYLIK KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Değeri ağırlıklı, ) 90,0 88,0 86,0 84,0 82,0 80,0 78,0 76,0 74,0 72,0 70,0 68,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 İmalat Sanayii 21 210 3.3. Üretim Değerindeki Gelişmeler 1 Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe, 2005 yılı itibariyle toplam 3.302 milyon YTL değerinde bir üretim gerçekleşmiştir. 2006 yılının ikinci çeyrek itibariyle toplam üretim değeri ise 1.709 milyon YTL dir. Sektör genelinde üretilen ürünlerin üretim değerinin Türkiye imalat sanayii geneli içindeki payı incelendiğinde, 21 no lu sektörün ülke imalat sanayii üretimi içindeki payının 2 civarında olduğu görülür. Yıllar Tablo 7: Üretim Değeri (Cari Fiyatlarla) İşyeri Sayısı 21 210 Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL 1997 80 212 80 212 1998 85 383 85 383 1999 84 573 83 573 2000 87 933 87 933 2001 99 1.405 99 1.405 2002 101 2.311 101 2.311 2003 101 2.642 101 2.642 2004 118 3.034 118 3.034 2005 115 3.302 115 3.302 2006 * 107 1.709 107 1.709 (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 1 Burada verilen üretim değerlerinin sektör genelinin toplam üretim değeri değil, ankete yanıt veren firmaların toplam üretim değeri olduğu ve üretim değerindeki değişmelerin (artma ya da azalma anlamında) sektörün performansının yanısıra, zaman içinde ankete katılan firma sayısındaki değişmeden de kaynaklanabileceğini belirtmek gereklidir. Bu bölüm, sektörün toplam üretim büyüklüğü hakkında bir fikir verilmesi amacıyla hazırlanmıştır. 247

Üretim değeri USD bazında değerlendirildiğinde, sektördeki üretim artışının, imalat sanayiinin geneline oranla biraz daha az olduğu görülür. Nitekim, 1997-2005 döneminde imalat sanayii genelinde toplam üretim artışı 83 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki artış 76 olmuştur. Tablo 8: Üretim Değerindeki Değişme (1994 Yılı Fiyatlarıyla) () Yıllar Milyon USD 21 210 Milyon USD 1997 1.399-1.399-1998 1.472 5,2 1.472 5,2 1999 1.373-6,7 1.373-6,7 2000 1.495 8,9 1.495 8,9 2001 1.149-23,2 1.149-23,2 2002 1.536 33,7 1.536 33,7 2003 1.767 15,1 1.767 15,1 2004 2.133 20,7 2.133 20,7 2005 2.464 15,5 2.464 15,5 2006 * 1.234-1.234 - (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 248

4. DIŞ TİCARET DURUMU Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe, 1995 yılı itibariyle 1 milyar USD olan toplam dış ticaret hacmi (ithalat + ihracat) yıllar itibariyle artış göstererek, 2005 yılında 2,6 milyar USD düzeyine yükselmiştir. Sektörün dış ticaret hacmi 1995-2005 döneminde 2,4 kat artış göstermiştir. Tablo 9: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü Dış Ticaret Hacmi Yıllar İmalat Sanayii 21 210 Bin USD Bin USD Bin USD 1995 47.816.182-1.051.242-1.051.242-1996 55.732.947 16,6 962.210-8,5 962.210-8,5 1997 63.115.096 13,2 990.889 3,0 990.889 3,0 1998 63.089.516 0,0 1.010.296 2,0 1.010.296 2,0 1999 57.893.639-8,2 1.046.441 3,6 1.046.441 3,6 2000 69.717.782 20,4 1.315.898 25,7 1.315.898 25,7 2001 61.512.116-11,8 1.026.381-22,0 1.026.381-22,0 2002 75.084.676 22,1 1.310.060 27,6 1.310.060 27,6 2003 100.068.195 33,3 1.685.873 28,7 1.685.873 28,7 2004 140.026.418 39,9 2.169.640 28,7 2.169.640 28,7 2005 163.020.058 16,4 2.557.483 17,9 2.557.483 17,9 2006 * 104.979.669-1.599.440-1.599.440 - (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. 249

4.1. İhracattaki Gelişmeler Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe 2005 yılı itibariyle 559 milyon USD düzeyinde bir ihracat gerçekleşmiştir. 2006 yılının ilk yedi ayında bu değer 315 milyon USD olmuştur. 1995-2005 döneminde sektör genelinde ihracat değeri 4,5 kat artış göstermiştir. Tablo 10: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü İhracatı Yıllar İmalat Sanayii 21 210 Bin USD Bin USD Bin USD 1995 19.261.253-125.876-125.876-1996 20.525.761 6,6 125.667-0,2 125.667-0,2 1997 23.312.800 13,6 154.163 22,7 154.163 22,7 1998 24.064.586 3,2 150.018-2,7 150.018-2,7 1999 23.957.813-0,4 148.674-0,9 148.674-0,9 2000 25.517.540 6,5 164.294 10,5 164.294 10,5 2001 28.826.014 13,0 241.729 47,1 241.729 47,1 2002 33.701.646 16,9 302.575 25,2 302.575 25,2 2003 44.378.429 31,7 367.209 21,4 367.209 21,4 2004 59.579.116 34,3 457.442 24,6 457.442 24,6 2005 68.812.893 15,5 558.553 22,1 558.553 22,1 2006 * 44.065.402-315.559-315.559 - (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin USD GRAFİK 5: YILLARA GÖRE İHRACAT 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 21 210 250

Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörünün toplam ihracatımız ve imalat sanayii ihracatı içindeki payı incelendiğinde ise, sektöre ait ihracat değerinin gerek toplam ihracat içindeki payının gerekse imalat sanayii ihracatı içindeki payının sürekli olarak artış gösterdiği dikkati çekmektedir. Nitekim 1995 de toplam ihracat içinde 0,58 olan sektör ihracatının payı, 2005 de 0,76 seviyesine ulaşırken, imalat sanayii ihracatı içinde 0,65 olan payı da 0,81 düzeyine çıkmıştır. Tablo 11: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü İhracatının Toplam İhracat ve İmalat Sanayii İhracatı İçindeki Payı () Yıllar 21 210 1 2 1 2 1995 0,58 0,65 0,58 0,65 1996 0,54 0,61 0,54 0,61 1997 0,59 0,66 0,59 0,66 1998 0,56 0,62 0,56 0,62 1999 0,56 0,62 0,56 0,62 2000 0,59 0,64 0,59 0,64 2001 0,77 0,84 0,77 0,84 2002 0,84 0,90 0,84 0,90 2003 0,78 0,83 0,78 0,83 2004 0,72 0,77 0,72 0,77 2005 0,76 0,81 0,76 0,81 2006 * 0,67 0,72 0,67 0,72 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1): Toplam ihracat içindeki yüzde pay (2): İmalat sanayi ihracatı içindeki yüzde pay 251

4.2. İthalattaki Gelişmeler Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe ithalat miktarı ihracata oranla daha yüksek seviyededir. 2005 yılı itibariyle, sektörde 1.998,9 milyon USD düzeyinde bir ithalat yapılmıştır. Tablo 11: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü İthalatı Yıllar Bin USD 21 210 Bin USD 1995 925.366-925.366-1996 836.543-9,6 836.543-9,6 1997 836.726 0,0 836.726 0,0 1998 860.278 2,8 860.278 2,8 1999 897.767 4,4 897.767 4,4 2000 1.151.604 28,3 1.151.604 28,3 2001 784.652-31,9 784.652-31,9 2002 1.007.486 28,4 1.007.486 28,4 2003 1.318.664 30,9 1.318.664 30,9 2004 1.712.198 29,8 1.712.198 29,8 2005 1.998.931 16,7 1.998.931 16,7 2006 * 1.283.880-1.283.880 - (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Sektörde, 1995 yılında 925 milyon USD olan ithalat, 1995-2005 döneminde 216 oranında artış göstermiştir. 2006 yılının ilk yedi ayında ise ithalat 1.283,8 milyon USD olmuştur. Bin USD GRAFİK 6: YILLARA GÖRE İTHALAT 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 21 210 252

Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörünün toplam ithalatımız ve imalat sanayii ithalatı içindeki payı incelendiğinde ise, sektöre ait ithalat değerinin gerek toplam ithalat içindeki payının gerekse imalat sanayii ithalatı içindeki payının arttığı dikkati çekmektedir. Nitekim 1995 de toplam ithalat içinde 2,59 olan sektör ithalatının payı, 2005 de 1,71 seviyesine çıkarken, imalat sanayii ithalatı içinde 3,24 olan payı da 2,12 düzeyine çıkmıştır. Tablo 12: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü İthalatının Toplam İthalat ve İmalat Sanayii İthalatı İçindeki Payı () Yıllar 21 210 1 2 1 2 1995 2,59 3,24 2,59 3,24 1996 1,92 2,38 1,92 2,38 1997 1,72 2,10 1,72 2,10 1998 1,87 2,20 1,87 2,20 1999 2,21 2,65 2,21 2,65 2000 2,11 2,61 2,11 2,61 2001 1,90 2,40 1,90 2,40 2002 1,95 2,43 1,95 2,43 2003 1,90 2,37 1,90 2,37 2004 1,76 2,13 1,76 2,13 2005 1,71 2,12 1,71 2,12 2006 * 1,66 2,11 1,66 2,11 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1) : Toplam ithalat içindeki yüzde pay (2) : İmalat sanayi ithalatı içindeki yüzde pay 4.3. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe dış ticaret dengesi, Türkiye nin aleyhine yönelik bir gelişim göstermektedir. 1995 yılı itibariyle sektör genelinde 799,5 milyon USD düzeyinde bir dış ticaret açığı söz konusu iken, bu açık, 2004 te 1.254,8 milyon USD, 2005 te ise 1.440,4 milyon USD seviyesine yükselmiştir. 1995 yılında 14 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı (ihracat/ithalat), 2001 de en yüksek seviyesi olan 31 düzeyine yükselmiş olmasına rağmen, daha sonraki yıllarda düşerek 2005 te 28 olmuştur. 2006 yılının ilk yedi ayında dış ticaret açığı 968,3 milyon USD, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise 25 düzeyine gerilemiştir. 253

Tablo 13: Yıllar İtibariyle İhracat/İthalat Oranı 21 210 Yıllar X-M (Bin USD) X / M () X-M (Bin USD) X / M () 1995-799.490 14-799.490 14 1996-710.876 15-710.876 15 1997-682.563 18-682.563 18 1998-710.260 17-710.260 17 1999-749.093 17-749.093 17 2000-987.310 14-987.310 14 2001-542.924 31-542.924 31 2002-704.911 30-704.911 30 2003-951.455 28-951.455 28 2004-1.254.756 27-1.254.756 27 2005-1.440.378 28-1.440.378 28 2006 * -968.321 25-968.321 25 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. 35.0 GRAFİK 7: İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (X / M) 30.0 25.0 20.0 15.0 10.0 5.0 0.0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 21 210 4.4. Sektörün Dış Ticaretteki Rekabet Gücü Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler olarak adlandırılan RCA kavramı, sektörlerin dış ticaretteki rekabet gücünü tespit etmek amacıyla hesaplanan RCA değerlerini kapsamaktadır. RCA skorlarına göre ortalama skor değeri 50 ve üzerinde olan sektörler (RCA>50) Rekabet Gücü Yüksek, RCA skorları 50 den büyük, 50 den küçük olan sektörler (50>RCA>-50) Rekabet Gücü Sınırda, RCA skorları 50 den küçük sektörler (-50>RCA) ise Rekabet Gücü Düşük sektörler olarak belirlenmiştir. 254

Dış ticaret istatistikleri kullanılarak hesaplanan rekabet gücü endeksi (RCA) rakamları incelendiğinde, 21 no lu kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörüne ait RCA değerlerinin 1995-2005 döneminde devamlı artış gösterdiği ve 1995 de -149,4 olan RCA değerinin 2005 de -81,2 düzeyine çıktığı görülmektedir. Sektörün 1995-2006 dönemi itibariyle ortalama RCA değeri -107,8, 1995-2000 dönemi itibariyle -128,3, 2001-2006 dönemi itibariyle ise -87,4 dür. Sektörün, bu üç döneme ait ortalama endeks değerleriyle rekabet gücü düşüktür. (RCA skorunun - 50 den küçük olması). 21 no lu kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörü, 1995-2006 dönemine ait ortalama RCA değeri ile, imalat sanayiinin altında yer alan 22 alt sektör içerisinde 20 inci en yüksek RCA değerine sahip sektör olurken, son yılları kapsayan 2001-2006 dönemindeki ortalama RCA değeriyle de 18 inci sırada yer alır. Alt sektörler itibariyle rekabet gücüne bakıldığında ise, sektörün üçlü düzeyde yalnızca bir tane alt sektörden oluşması, üçlü düzeydeki RCA değerlerinin de aynı olmasını doğurmaktadır. Bu nedenle sektör geneli için yapılan yorumlar, üçlü alt düzey için de geçerlidir. Ancak dörtlü alt düzey bazında 21 no lu sektör incelendiğinde ise aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır: 1995-2006 dönemi itibariyle 2101 no lu sektöre ait RCA skorları -50 den küçük olduğu için rekabet gücü düşüktür. 2102 no lu sektöre ait RCA skorları 50 den büyük olduğu için bu sektörün rekabet gücü yüksektir. 2109 nolu sektöre ait RCA skorları 1995-2002 yılları arasında -50 den büyük ve 50 den küçük olduğu için rekabet gücü sınırda iken, son yıllarda rekabet gücüne ait bu eğilimin arttığı dikkati çekmektedir. 2003 yılından sonra bu sektöre ait RCA skorları 50 den büyük olduğu için rekabet gücünün yüksek olduğu görülmektedir. 1995-2006 RCA Ort. Tablo 14: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü RCA Değerleri Yıllar 21 210 1995-149,4-149,4 1996-126,5-126,5 1997-107,7-107,7 1998-121,4-121,4 1999-137,3-137,3 2000-127,3-127,3 2001-89,9-89,9 2002-84,5-84,5 2003-89,5-89,5 2004-88,5-88,5 2005-81,2-81,2 2006 * -90,5-90,5 Skoru -107,813-107,813 Değer Düşük Düşük Eğilim Artıyor Artıyor 2001-2006 RCA Eğilim Sabit Sabit (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. 255

Skor GRAFİK 8: REKABET GÜCÜ ENDEKSİ 0,0-20,0-40,0-60,0-80,0-100,0-120,0-140,0-160,0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 21 210 5. VERİMLİLİK DURUMU 5.1 Üretimde Çalışanlar Endeksi 1997=100 temel yıllı üretimde çalışanlar endeksi, 1997-2006 döneminde gerek imalat sanayii genelinde gerekse kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe düşüş eğilimi göstermiştir. Ancak, 1997 de 100 olan endeks değeri, 1997-2006 döneminde, imalat sanayii genelinde 15,7 oranında azalarak 84,3 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki azalma 39,5 olmuştur. Tablo 15: Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii 21 210 1997 100,0 100,0 100,0 1998 100,2 97,1 97,1 1999 91,2 88,6 88,6 2000 89,1 86,4 86,4 2001 81,7 77,0 77,0 2002 82,2 76,1 76,1 2003 83,7 66,9 66,9 2004 85,4 65,0 65,0 2005 84,8 59,3 59,3 2006 * 84,3 60,5 60,5 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 256

Endeks GRAFİK 9: ÜRETİMDE ÇALIŞANLAR ENDEKSİ (1997=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 21 210 Alt sektörler itibariyle çalışanlar endeksi incelendiğinde, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe de çalışanlar endeksinin düşüş eğiliminde olduğu gözlenmektedir. 1997 yılında 100 olan endeks 2006 yılında 39,5 azalarak 60,5 olmuştur. 5.2. Üretimde Çalışılan Saat Endeksi 1997=100 temel yıllı üretimde çalışılan saat endeksi 1997-2006 döneminde, çalışanlar endeksinde olduğu gibi, gerek imalat sanayii genelinde gerekse kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe düşüş eğilimi göstermiştir. Ancak, 1997 de 100 olan endeks değeri, 1997-2006 döneminde, imalat sanayii genelinde 17,3 oranında azalarak 82,7 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki azalma 41,5 olmuştur. Tablo 16: Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii 21 210 1997 100,0 100,0 100,0 1998 99,5 95,7 95,7 1999 89,2 86,0 86,0 2000 88,1 86,9 86,9 2001 79,0 76,1 76,1 2002 80,7 75,0 75,0 2003 82,3 65,6 65,6 2004 84,6 65,0 65,0 2005 83,7 59,0 59,0 2006 * 82,7 58,5 58,5 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 257

Endeks GRAFİK 10: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT ENDEKSİ (1997=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 21 210 Alt sektörler itibariyle çalışılan saat endeksi incelendiğinde, yine çalışanlar endeksinde olduğu gibi, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe de çalışanlar endeksinin düşüş eğiliminde olduğu gözlenmektedir. 1997 yılında 100 olan endeks, 2006 yılında 41,5 azalarak 58,5 olmuştur. 5.3. Üretimde Çalışan Kişi Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışan kişi başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, 1997-2006 döneminde, gerek imalat sanayii genelinde gerekse kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe artış eğilimi göstermiştir. 1997 de 100 olan endeks değeri, 1997-2006 döneminde, imalat sanayii genelinde 61,6 oranında artarak 161,6 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe 85,6 oranında artarak 185,6 olmuştur Alt sektörler itibariyle çalışan başına üretim endeksi incelendiğinde, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe endeks değerinin arttığı görülürken, 1997-2006 döneminde kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründeki çalışan başına üretim endeksi 85,6 oranında artmıştır. 258

Tablo 17: Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii 21 210 1997 100,0 100,0 100,0 1998 100,0 103,4 103,4 1999 105,2 108,1 108,0 2000 114,5 101,4 101,5 2001 113,1 109,2 109,2 2002 124,6 133,0 133,0 2003 133,8 166,7 166,7 2004 144,8 174,9 174,9 2005 152,9 201,3 201,3 2006 * 161,6 185,6 185,6 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 11: ÜRETİMDE ÇALIŞAN KİŞİ BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ (1997=100) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 21 210 5.4. Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışılan saat başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi ise, 1997-2006 döneminde, hem imalat sanayii genelinde hem de kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe artış eğilimi göstermiştir. 1997 de 100 olan endeks değeri, 1997-2006 döneminde, imalat sanayii genelinde 64,5 oranında artarak 164,5 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe 1997-1999 dönemindeki artıştan sonra 2000 yılında bir düşüş olmuş daha sonraki yıllarda sürekli artış eğiliminde olduğu görülmektedir. 1997 yılında 100 olan endeks 2006 yılında 91,8 oranında artarak 191,8 olmuştur. 259

Tablo 18: Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii 21 210 1997 100,0 100,0 100,0 1998 100,7 104,8 104,9 1999 107,5 111,3 111,3 2000 115,7 100,9 100,9 2001 116,9 110,4 110,4 2002 126,9 134,9 134,9 2003 136,1 169,8 169,8 2004 146,1 174,8 174,8 2005 154,8 202,0 202,0 2006 * 164,5 191,8 191,8 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 12: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 İmalat Sanayii 21 210 Alt sektörler itibariyle çalışılan saat başına üretim endeksi incelendiğinde, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe endeks değerinin 1997-1999 dönemindeki artıştan sonra 2000 yılında bir düşüş olmuş daha sonraki yıllarda sürekli artış eğiliminde olduğu görülmektedir. 1997-2005 döneminde çalışılan saat başına üretim endeksi 105,2 oranında artarak 205,2 olmuştur. 2006 yılının üçüncü çeyrek döneminde endeks ortalama olarak 191,8 olmuştur. 260

6. FİYATLARDAKİ GELİŞMELER Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki fiyat değişimleri incelendiğinde, 1995-2004 döneminde, sektör genelindeki fiyat artışlarının hem imalat sanayiinin hem de genel Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki (TEFE) artıştan daha düşük düzeyde olduğu görülür. Nitekim Ocak 1995 de 148,5 olan TEFE değeri (1994=100), Aralık 2004 te 8.403,8 olmuştur. 1995-2004 döneminde genel TEFE değeri 55,6 kat artmıştır. Aynı dönemde imalat sanayii endeks değeri 54,7 kat artarken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki fiyat değişimi 28,1 kat olmuştur. Tablo 19: TEFE deki (1994=100) () Yıl Genel TEFE İmalat Sanayii 21 210 1997 91,0 91,2 79,4 79,4 1998 54,3 47,1 48,3 48,3 1999 62,9 76,7 74,2 74,2 2000 32,7 29,4 34,3 34,3 2001 88,6 96,1 91,2 91,2 2002 30,8 29,7 23,5 23,5 2003 13,9 12,6 1,7 1,7 2004 13,8 14,8 4,3 4,3 Alt sektörler itibariyle TEFE deki değişim incelendiğinde, 210 kodlu kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatında 28,1 kat artış olurken, dörtlü düzeyde, 1995-2004 döneminde, en yüksek fiyat artışının 2109 kodlu diğer kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı sektöründe olduğu görülür. İncelenen dönemde, bu sektördeki fiyat artışı 33,9 kattır. 2101 kodlu kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva imalatında 27,2 ve 2102 kodlu oluklu karton ve mukavva ile kâğıt ve mukavvadan yapılan ambalajların imalatında ise 26,4 kat artış olmuştur. GRAFİK 13: FİYAT ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (1994=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Genel TEFE İmalat Sanayii 21 210 261

Fiyat değişimleri Ocak 2005-Ağustos 2006 dönemi itibariyle değerlendirildiğinde ise, 2003=100 bazlı Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) nin genel olarak 15,3 oranında artış gösterdiği görülürken, imalat sanayii endeks değerinin 18,1, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki fiyat endeksinin de 14,0 oranında arttığı dikkati çekmektedir. Bu dönemde, Nace Revize 1.1. sektör sınıflandırmasına göre, 211 kodlu kâğıt hamuru, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı alt sektöründe fiyat endeksi 14,4 oranında, 212 kodlu kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı alt sektöründeki fiyat artışı 14,1 olmuştur. Tablo 20: Aylar İtibariyle ÜFE Değeri (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii 21 211 212 Ocak-2005 118,6 117,5 106,8 110,9 104,7 Şubat-2005 118,8 117,7 106,1 108,2 105,1 Mart-2005 120,3 119,5 105,5 106,3 105,2 Nisan-2005 121,7 121,8 104,5 105,8 103,9 Mayıs-2005 122,0 121,3 104,9 104,6 105,1 Haziran-2005 121,4 121,8 103,7 103,4 103,8 Temmuz-2005 120,5 121,4 102,0 101,2 102,3 Ağustos-2005 121,7 123,2 101,6 101,6 101,6 Eylül-2005 122,7 125,1 101,0 103,0 99,9 Ekim-2005 123,5 125,6 100,6 102,5 99,6 Kasım-2005 122,4 123,2 100,5 103,1 99,3 Aralık-2005 122,3 122,5 101,1 103,0 100,1 Ocak-2006 124,7 123,7 101,3 102,2 100,8 Şubat-2006 125,0 123,8 102,2 103,6 101,6 Mart-2006 125,3 124,4 102,2 103,5 101,5 Nisan-2006 127,8 126,8 101,8 104,0 100,8 Mayıs-2006 131,3 130,6 103,5 108,4 101,3 Haziran-2006 136,6 137,7 113,0 120,9 109,5 Temmuz-2006 137,8 139,7 120,2 126,2 117,4 Ağustos-2006 136,7 138,8 121,8 126,9 119,5 Not: TÜİK, Aralık 2004 tarihine kadar olan dönemde açıklamakta olduğu 1994=100 bazlı, ISIC Revize 3 sektör sınıflandırmasına göre Toptan Eşya Fiyat Endeksi ni (TEFE), Ocak 2005 tarihinden itibaren 2003=100 bazlı olarak, Nace Revize 1.1 sektör sınıflandırmasına göre Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) adı altında açıklamaktadır. 262

Endeks GRAFİK 14: AYLAR İTİBARİYLE ÜFE DEĞERİ (2003=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 Ağustos-2006 Genel ÜFE İmalat Sanayii 21 211 212 Tablo 22: Aylık ÜFE i (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii 21 211 212 Ocak-2005 - - - - - Şubat-2005 0,1 0,1-0,6-2,5 0,4 Mart-2005 1,3 1,5-0,6-1,8 0,0 Nisan-2005 1,2 2,0-0,9-0,4-1,2 Mayıs-2005 0,2-0,4 0,4-1,1 1,2 Haziran-2005-0,5 0,4-1,2-1,2-1,2 Temmuz-2005-0,7-0,4-1,7-2,1-1,5 Ağustos-2005 1,0 1,5-0,3 0,4-0,7 Eylül-2005 0,8 1,5-0,6 1,4-1,7 Ekim-2005 0,7 0,4-0,4-0,5-0,4 Kasım-2005-0,9-1,9 0,0 0,5-0,3 Aralık-2005 0,0-0,6 0,5-0,1 0,8 Ocak-2006 2,0 1,0 0,3-0,7 0,7 Şubat-2006 0,3 0,1 0,9 1,3 0,7 Mart-2006 0,2 0,5-0,1-0,1-0,1 Nisan-2006 1,9 2,0-0,3 0,5-0,6 Mayıs-2006 2,8 3,0 1,6 4,3 0,5 Haziran-2006 4,0 5,4 9,2 11,5 8,1 Temmuz-2006 0,9 1,5 6,3 4,4 7,3 Ağustos-2006-0,7-0,7 1,4 0,5 1,8 263

7. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı (21) sektörü, Türkiye de başta İstanbul, İzmir, Bursa, Kocaeli, Adana, Manisa, Ankara, Konya ve Aydın Düzey 2 bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Sektörün üretim endeksi (üretim değeri ağırlıklı olarak), genel itibariyle artış eğilimi göstermektedir. Ocak 2005-Temmuz 2006 döneminde, sektör üretim endeksinin en yüksek değeri 142,7 ile Aralık 2005 de, en düşük değeri de 71,2 ile Ocak 2006 da gerçekleşmiştir. Ocak 2005 de 113,6 olan üretim endeksi, Temmuz 2006 da 122,4 olmuştur. Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe kapasite kullanım oranı (KKO) 73-85 civarında seyretmektedir. Sektör genelinde gerçekleşen bu KKO ları, imalat sanayii genelinde gerçekleşen KKO na (75-80) yakındır. Kapasite kullanım oranındaki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, Ocak 2005 de kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe KKO, 78,7 iken, Temmuz 2006 da 82,8 düzeyine yükselmiştir. Sektör genelinde üretilen ürünlerin üretim değerinin Türkiye imalat sanayii geneli içindeki payı incelendiğinde, 21 no lu sektörün ülke imalat sanayii üretimi içindeki payının 2 civarında olduğu dikkati çekmektedir. Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe, 1995 yılı itibariyle 1 milyar USD olan toplam dış ticaret hacmi (ithalat + ihracat) yıllar itibariyle artış göstererek, 2005 yılında 2,6 milyar USD düzeyine yükselmiştir. Sektörün dış ticaret hacmi 1995-2005 döneminde 2,4 kat artış göstermiştir. Sektörde 2005 yılı itibariyle 559 milyon USD düzeyinde bir ihracat gerçeklemiştir. Sektördeki ithalat miktarı ise ihracata oranla daha yüksek seviyededir. 2005 yılı itibariyle, sektörde 1.998,9 milyon USD düzeyinde bir ithalat yapılmıştır. 2005 yılında dış ticaret açığı 1.140 milyon USD, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise 28 düzeyinde olmuştur. 2006 yılının ilk yedi ayında dış ticaret açığı 968,3 milyon USD, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise 25 düzeyine gerilemiştir Sektörün dış ticaretteki rekabet gücü incelendiğinde, rekabet gücünün düşük olduğu görülmektedir. Sektörün 1995-2005 dönemi itibariyle ortalama RCA değeri 107,8, 1995-2000 dönemi itibariyle -128,3, 2001-2006 dönemi itibariyle ise - 87,4 dür. Alt sektörler itibariyle (dörtlü düzeydeki alt sektörler) rekabet gücüne bakıldığında ise, 1995-2005 dönemi itibariyle 2101 no lu sektöre ait RCA skorları - 50 den küçük olduğu için rekabet gücü düşüktür. 2102 no lu sektöre ait RCA skorları 50 den büyük olduğu için bu sektörün rekabet gücü yüksektir. 2109 nolu sektöre ait RCA skorları 1995-2002 yılları arasında -50 den büyük ve 50 den küçük olduğu için rekabet gücü sınırda iken son yıllarda rekabet gücüne ait bu eğilimin arttığı dikkati çekmektedir. 2003 yılından sonra bu sektöre ait RCA skorları 50 den büyük olduğu için rekabet gücünün yüksek olduğu görülmektedir. Sektörün verimlilik endekslerine bakıldığında, sektör genelinde gerek üretimde çalışanlar endeksinin gerekse üretimde çalışılan saat endeksinin devamlı olarak düştüğü görülürken, 1997 de 100 olan endeks değerlerinin, 1997-2005 döneminde, imalat sanayii genelinde 15,2 oranında azalarak 84,8 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki azalma 40,7 olmuştur. 2006 yılının üçüncü çeyreği itibariyle 264

azalış 39,5 dir. Alt sektörler itibariyle çalışanlar endeksi incelendiğinde, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe de çalışanlar endeksinin düşüş eğiliminde olduğu gözlenmektedir. Kısmi verimlilik endekslerinde ise hem kişi başına üretimin, hem de çalışılan saat başına üretim endekslerinin, imalat sanayiinin genelinde olduğu gibi, arttığı görülürken, endeks rakamının, 1997-2005 döneminde, imalat sanayii genelinde 52,9 oranında artarak 152,9 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe 101,3 oranında artarak 201,3 olmuştur. Üretimde çalışılan saat başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi ise, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe 1997-1999 dönemindeki artıştan sonra 2000 yılında bir düşüş olmuş, daha sonraki yıllarda sürekli artış eğiliminde olduğu görülmektedir. 1997 yılında 100 olan endeks 2005 yılında 102,0 oranında artarak 202,0 olmuştur. Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki fiyat değişimleri incelendiğinde, 1995-2004 döneminde, sektör genelindeki fiyat artışlarının hem imalat sanayiinin hem de genel Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki (TEFE) artıştan daha düşük düzeyde olduğu görülür. Alt sektörler itibariyle (dörtlü düzeyde) TEFE deki değişim incelendiğinde, 1995-2004 döneminde en yüksek fiyat artışının 2109 no lu diğer kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı sektöründe olduğu görülür. Sonuç olarak, sektörde üretim endeksinin imalat sanayiinin geneline kıyasla düşük olmasına karşın son yıllarda artış eğilimine girmesi ve kapasite kullanım oranlarında buna bağlı olarak bir artışın olması, sektörel üretim düzeyinin de artmasına işaret etmektedir. Sektördeki bu üretim artışı başlangıçta verimlilikte sağlanan artışlarla karşılanması nedeniyle, sektörün istihdam yapısında değişim olmadığı gibi, istihdam miktarında az da olsa düşüşler meydana gelmiştir. Ancak üretim endeksinde ve dolayısıyla kapasite kullanım oranlarındaki artışların devam etmesiyle birlikte, istihdamda da artışların olacağı tahmin edilmektedir. Yine sektörde ihracatın ithalatı karşılama oranının ve dış ticaret hacminin artış göstermesi, sektörün önemini önümüzdeki yıllarda daha da belirgin hale getirecektir. 265

266