Arzu BALAN EKONOMİK BİR SUÇ OLARAK SERMAYE PİYASASI KANUNUNDA DÜZENLENEN İŞLEME DAYALI PİYASA DOLANDIRICILIĞI SUÇU
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... XI KISALTMALAR DİZİNİ... XVII Birinci Bölüm EKONOMİK BİR SUÇ ALANI OLARAK SERMAYE PİYASASI 1. SERMAYE PİYASASI KAVRAMI VE BUNA İLİŞKİN DÜZENLEMELER...1 I. Genel Olarak...1 II. Sermaye Piyasası Kavramı...2 III. Sermaye Piyasası Unsurları...6 A. Fon Arz Edenler...6 B. Fon Talep Edenler...6 C. Sermaye Piyasası Araçları...7 1. Menkul Kıymetler...8 1.1 Pay Senetleri...9 1.2 Tahvil...10 1.3 Katılma İntifa Senetleri...10 1.4 Gayrimenkul Sertifikaları...11
XII 1.5 Yatırım Fonu Katılım Belgeleri...11 1.6 İpoteğe Dayalı Menkul Kıymetler...12 1.7 Yabancı Sermaye Piyasası Araçları...12 1.8 Varant...12 2. Türev Araçlar...13 3. Yatırım Sözleşmeleri...14 4. Diğer Sermaye Piyasası Araçları...15 D. Sermaye Piyasası Kurumları...16 1. Piyasalar...19 1.1 Birincil Piyasalar...19 1.2 İkincil Piyasalar... 20 i. Borsalar...21 ii. Tezgâhüstü Piyasalar... 24 IV. Sermaye Piyasasının Tarihsel Gelişimi... 25 A. Genel Olarak... 25 B. Dünyadaki Gelişim... 26 C. Türkiye de Gelişim...32 1. Genel Olarak...32 2. Osmanlı Devleti Dönemi...33 3. Türkiye Cumhuriyeti Dönemi... 34 3.1 1945-1980 Arası Dönem...37 3.2 1980 ve Sonrası... 40 V. Sermaye Piyasasının Düzenlenmesi... 46 A. Genel Olarak... 46 B. Sermaye Piyasası Mevzuatı...47 C. Sermaye Piyasası Kurulu... 49 D. Borsa İstanbul A.Ş...52 2. MODERNLEŞME SÜRECİNE EŞLİK EDEN EKONOMİK SUÇLAR VE SERMAYE PİYASASININ CEZAİ DÜZENLEMELERİ...54 I. Genel Olarak... 54
XIII II. Modernliğin Krizlerine Eşlik Eden Hukuk ve Ceza Hukuku...55 III. Ekonomik Suç Kavramı ve Kapsamı... 63 A. Genel Olarak... 63 B. Ekonomik Suçların Tarihçesi... 64 C. Ekonomik Suç Kavramı... 68 D. Ekonomik Suç Kavramının Belirsizliği Sorunu...73 E. Ekonomik Suçların Özellikleri... 77 F. Ekonomik Suçlarda Korunan Hukuki Değer... 86 1. Genel Olarak... 86 2. Korunan Hukuki Değerin Önemi... 88 3. Korunan Hukuki Değerin Tespiti... 90 IV. Sermaye Piyasası Kanununda Düzenlenen Suçların Genel Özellikleri... 92 A. Genel olarak... 92 B. Sermaye Piyasası Kanunu İle Düzenlenen Sermaye Piyasası Suçları... 92 C. Sermaye Piyasası Suçlarının Özellikleri...95 D. Sermaye Piyasası Kanununda Düzenlenen Suçlarla Korunan Hukuki Değer... 97 E. Sermaye Piyasasının Düzenlenmesinin Gerekliliği... 100 DEĞERLENDİRME... 104 İkinci Bölüm İŞLEME DAYALI PİYASA DOLANDIRICILIĞI SUÇU 1. GENEL OLARAK...109 2. ESKİ-YENİ KANUN DÜZENLEMESİ ve TERMİNOLOJİ DEĞİŞİKLİĞİ...111 I. Eski Kanun ve Manipülasyon Suçu...111 II. Yeni Kanun ve Modern Dolandırıcılık...114
XIV 3. KORUNAN HUKUKİ DEĞER...118 4. SUÇUN UNSURLARI...125 I. Tipiklik... 125 II. Maddi Unsurlar... 126 A. Eylem... 126 1. Hareket... 127 1.1 Alım veya Satım Yapmak... 129 1.2 Emir Vermek... 134 1.3 Emir İptal Etmek... 142 1.4 Emir Değiştirmek... 146 1.5 Hesap Hareketi Gerçekleştirmek... 147 1.6 Suça İlişkin İşlem Kalıpları... 148 1.7 Suça İlişkin Davranış Kalıpları... 163 2. Netice... 166 B. Fail... 184 1. Genel Olarak... 184 2. Gerçek Kişi Fail... 186 3. Tüzel Kişi...191 C. Suçun Konusu... 199 D. Mağdur... 201 III. Manevi Unsur...204 A. Genel Olarak...204 B. Kast... 205 C. Özel Kast... 208 1. Yanlış veya Yanıltıcı İzlenim Uyandırma Amacı... 210 1.1 Fiyatları Etkilemek...216 1.2 Fiyat Değişimlerini Etkilemek...216 2. Arz ve Talebi Etkilemek...217 IV. Hukuka Aykırılık Unsuru...217 A. Genel Olarak...217
XV B. Genel Hukuka Uygunluk Nedenleri... 219 C. Özel Hukuka Uygunluk Nedenleri... 221 Üçüncü Bölüm SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ, YAPTIRIMI, İDARİ TEDBİRLER VE CEZA MUHAKMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER 1. SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ...227 I. Teşebbüs... 227 II. İştirak... 231 III. İçtima... 238 IV. Kusuru Azaltan ya da Kaldıran Hâller... 242 A. Etkin Pişmanlık... 242 2. YAPTIRIM... 248 I. Genel Olarak...248 II. Ceza...248 III. Güvenlik Tedbiri... 250 A. Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma... 251 B. Müsadere... 251 C. Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri... 253 3. İDARİ TEDBİRLER...253 4. CEZA MUHAKEMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER...258 I. Soruşturma ve Kovuşturma... 258 II. Görevli ve Yetkili Mahkeme... 262 SONUÇ... 265 KAYNAKÇA... 275