PEDAGOJİK WEB TABANLI TÜRKÇE ÖĞRETİMİ ÜZERİNE ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMLAR ve UYGULAMALAR ÖZET: Bilgi teknolojilerinin gelişmesi ve yaygınlaşması ile birlikte dil öğretimi yöntemleri ve araçları da gelişmektedir. Çağımız insanının öğrenme ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik etkili, ucuz ve kolay yöntemlerin sunulması açık kaynak kodlu yazılımlarla ve sistemlerle mümkün olmaktadır. Bu sistemlerden en yaygın olarak kullanılan Moodle ve Plone, öğretim yönetim sistemleri (LMS) olarak tanınmakta ve sunduğu tekniklerle Türkçe öğretimi açısından yazının konusunu oluşturmaktadır. Pedagojik yöntemler kullanılması sayesinde kişilere sadece bilgi yüklemesi yapılmamakta; kişinin ilgi ve becerisine uygun öğrenme ortamları sağlanmaktadır. İnternet veya dijital ortamda sunulması sebebiyle hem öğretim açısından hem de teknik destek avantajları bakımından çağımızın vazgeçilmez araçlarından sayılabilir. ABSTRACT : Development of information technology and language teaching methods and tools, along with the expansion grows. Our age is effective to meet the learning needs of the people, it is possible with cheap and easy method of the submission of open source software and systems. This system is the most widely used Moodle and Plone, teaching management system (LMS) with a well known and is the subject of the type offered by the technical terms of the Turkish education. Through the use of pedagogical methods only person to do the installation information; People s interests and skills are provided to appropriate learning environment. Due to be presented on the Internet or digital media both in terms of technical support and training benefits in terms of age, considered the indispensable tool. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 58
GİRİŞ Bilgi teknolojilerinin gelişmesi ve yaygınlaşması ile birlikte dil öğretimi yöntemleri ve araçları da gelişmektedir. Çağımız insanının öğrenme ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik etkili, ucuz ve kolay yöntemlerin sunulması açık kaynak kodlu yazılımlarla ve sistemlerle kolayca mümkün olmaktadır. Veritabanları ile bütünleşik olarak çalışan ve yaygın olarak kullanılan Moodle ve Plone, öğretim içeriği yönetim sistemleri (LMS) olarak tanınmaktadır. Sunduğu teknik imkânlar ve pedagojik ortamlar sebebiyle Türkçe öğretimi açısından yazının konusunu oluşturmaktadır. Türkçe öğretimi gerçekleştirilirken yabancılar için başlangıç, orta ve ileri seviyeler; Türkler için de okul öncesinden başlayarak yetişkinlere kadar farklı seviyeler dikkate alınmıştır. Yabancılar kavramı da kendi içerisinde sınıflandırılarak dil ve kültür unsurları da gözetilerek ayrı ayrı değerlendirilmeli ve uygun öğrenme ortamları hazırlanmalıdır. Etkili ve kolay yöntemler kullanarak Türkçe öğretimini sağlamanın faydaları tartışma gerektirmeyecek kadar açıktır. Bu yüzden günümüzde yaygınlaşan yeni öğretim teknolojilerini, kişi ve kurum bazında gerçekleştirilecek teşebbüslerle arttırmamız gerekmektedir. Dünyada çok kullanılan dillerin yaygınlaşmasında, öğrenme ortam ve imkânlarının sunulması önemli bir rol oynamaktadır. Pedagojik yöntemler kullanılması sayesinde kişilere sadece bilgi yüklemesi yapılmamakta; kişinin ilgi ve becerisine uygun öğrenme ortamları sağlanmaktadır. İnternet veya dijital ortamda sunulması sebebiyle hem öğretim açısından hem de teknik destek avantajları bakımından çağımızın vazgeçilmez araçlarından olmaya adaydır. Öğrencilerin günün her saatinde bilgiye ve öğretmene chat veya forum araçlarıyla ulaşabilmesi, öğretmenlerin dönütleri her zaman alabilmesi ve öğrencilerin gelişimlerini takip edebilmesi, takvim ve hatırlatıcı araçlarla öğrenme ortamının önceden hazırlanması, ders materyallerinin sesli ve görüntülü ortamlarla sunulabilmesi, internet TV ile materyallerin zaman ve sınır kavramlarını ortadan kaldırması, tercüme araçlarıyla metinlerin çoklu dillerde sunulabilmesi gibi özellikler bu öğretim sistemlerinin sunduğu bazı avantajlardır. Açık kaynak kodlu oluşu öğretim maliyetlerini düşürmekte, sunduğu imkânlar öğretimi daha etkili kılmakta, uzak mesafe kavramını ortadan kaldırmaktadır. LMS sistemlerininde gözönünde bulundurulması gereken ve bu sistemlerin içermesi beklenen özellikler şöyle özetlenebilir: Öğrenme içeriğinin, öğrenme nesneleri olarak nasıl düzenlendiği ve yapının nasıl oluşturulduğu; Tekrar kullanılabilirlik seviyeleri; Veritabanı desteği; Birden çok çıktı türünde (e-learning, CD-ROM, çıktı tabanlı bilgi, EPSS biçimi, PALM Pilot, yardım dosyaları gibi) içerik oluşturabilmek; Hızlı içerik yaratabilme, ekleyebilme ve yetkilendirme araçları; İçerik oluşturmada kullanılan diğer araçlara (Dreamweaver, Flash, Word, PowerPoint gibi) destek; Uyarlanabilir öğrenme desteği ve dinamik içerik oluşturabilme (örneğin bir ögrencinin başarı oranına göre ön sınavlar oluşturup önerebilmesi); İçerik geliştirme ve eklemenin yönetilebilmesi için araçlar içerme; Arşivleme ve dosya yönetimi gibi içerik yönetim yetenekleri; Gelişmiş arama ve üstbilgi saklama yeteneği; Diğer sistemlerle birlikte çalışabilirlik için XML kullanımı; Endüstri standartlarına (AICC ve SCORM gibi) uygunluk; Diğer LMS ler ile birlikte çalışabilirlik; Dağıtım ortamının esnekliği ve performansı; Sistem gereksinimleri (Kış: 2007) Açık Kaynak Kodlu LMS Yazılımları UNESCO nun sitesinde yer alan açık kaynak kodlu LMS yazılımlarının sayısı 70 civarındadır. Bu yazılımlar şöyle sıralanabilir: Claroline (classroom online POPU- LAR Dokeos - Open Source Learning & Knowledge Management POPU- LAR dotlrn POPULAR Knowledge Environment for Web-based Learning (KEWL) PO- PULAR MIT OpenCourseWare (OCW) PO- PULAR Moodle - an open source learning management system POPULAR OLAT - Online Learning And Training POPULAR Bazaar - The Next Generation Learning Management System CamStudio - Free Open Source Streaming Video Software Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 59
ATutor BELTS (Basic E-Learning Tool Set) Centre - Student Information System ClaSS (ClaSS Student System) COL Learning Object Repository Colloquia COSE is a Virtual Learning Environment (VLE) CourseWork Coursework, Stanford University Docebo docebo - FOSS e-learning platform with LMS and CMS Edubuntu educommons Eledge Open Learning Management System estudy exe (e-learning XHTML Editor) MOODLE Bu yazılımlar içinde Moodle, sunduğu zengin öğrenme ortamları ve araçları, etkileyici arayüzü tasarımı, çoklu dil desteği, sıkça güncellenmesi gibi özellikleri bakımından en çok tercih edilen yazılımdır. Moodle ın resmî sitesinde verilen bilgilere göre, 193 ülkede 75 ayrı dilde 500.000 den fazla kayıtlı kullanıcısı olan bir LMS yazılımıdır. İnternet bağlantısı olan herhangi bir yerden yüklenerek kullanılabilir. Çok geniş katılımlı bir geliştirici ekibi vardır. Tamamen gönüllülük esasına dayalı bu işbirliği sayesinde her gün yeni araçlar ve teknikler pedagojik prensiplere uygun olarak geliştirilmekte ve kullanıma sunulmaktadır. 11.04.2015 tarihi itibariyle Moodle istatistikleri incelendiğinde LMS olarak yaygın kullanımı görülmektedir: Kayıtlı site : 54049 Ülke sayısı : 225 Ders sayısı : 7802040 Kullanıcı sayısı : 69037498 Forum mesajları : 139804132 Kaynaklar : 70756235 Sınav soru sayısı : 298002016 Moodle php tabanlı açık kaynak kodlu online eğitim sistemidir. Dersler modüller halinde kurulur. Linux, Unix, Windows ve Mac OS X işletim sistemlerine destek verir. Online demosu ve online help sistemi mevcuttur. GPL lisansı ile birlikte kullanılır. Online olarak farklı modullerine rahatlıkla erişilebilir. Raporlama ve anket ozellikleri vardır. Üyelik rol tabanlıdır. Her kullanıcının serverda tek bir hesabı vardır ve yetkilendirme bunun üstünden yapılır. Portal mantığıyla yönetilir. SSL, TSL desteği verir. Belirli bir süre devam etmeyen öğrenciler sistemden kendiliğinden atılır. Öğretmenler forum ve anket içeriklerini istedikleri taktirde mail olarak da görebilir. Plugin ler modül şeklinde yüklendiği için portal yönetimi yapmış kişiler için oldukça kolay bir sistemdir (Önal, Kaya, Draman: 2006). Türkiye deki resmî ve özel kurumların yanında LMS yazılımlarıyla öğrenme ortamı hazırlayan özel şirketler de bulunmaktadır. Bazıları: Enocta İes Eğitim ≫ Sebit (Sbs) + Mobilsoft Kavrakoğlu Meteksan Bilge Adam Koç System Halıcı (Halsoft) Pleksus Bilişim Teknolojileri Bilsoft (Bilgi, Eğitim, Teknoloji) Febau Element Eğitim Teknolojileri İnfinity Teknoloji 5m (Fullearn) şeklinde sıralanabilir (Doruk: 2007). Yapısalcı Kuram Uyarınca Zihinsel Yapılandırma Nasıl Gerçekleşir? Dışarıdan alınan bilgi, bireyin daha önce öğrendiği bilgilerle çelişmiyorsa, bilgi belleğe kaydedilir. Dışarıdan alınan bilgi zihindeki yapılara uymuyorsa, birey zihninde birtakım yeni düzenlemeler yapar. Genel özellikleri Moodle Tamamıyla ücretsizdir. Sistem hem Windows hem de Linux sistemleri altında çalışmaktadır. Ölçeklenebilirlik: Sistem, 50.000 öğrencili ve binlerce kurslu örneklere sahiptir. Tek başına ticari paketlerle (Web- CT ve BlackBoard) yarışmakta olup eğitim sektöründe büyük bir paya sahiptir. Geniş geliştirici kitlesi nedeniyle ürün yaşam çevrimi çok hızlıdır. Yani çok kısa sürede yeni sürümler geliştirilmektedir. Genel özellikleri Çoğu son kullanıcı hiçbir programlama ve veri tabanı deneyimine sahip olmadan kullanmakta. Sorun olduğunda sorunun giderilmesi ticari sistemlerden daha hızlı olmaktadır. Açık kaynak kodlu sistem olduğundan Güvenlik açıklarının kapatılması ticari sistemlere göre çok daha hızlıdır. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 60
Çevrim içi veya çevrim dışı ödevler verilir ve aynı yolla ödevler teslim alınır (MS Office, PDF, image, vb.). Sohbet Öğrencilerin yazı ile iletişim kurmalarına imkân verir. Sınav Öğretmenler tarafından kısa sınav yapılır ve sonuçları öğrencilere gönderilir. Bu modül anket uygulamak için de kullanılabilmektedir. Veritabanı Ücretsiz olduğundan test edici kitlesi çok geniştir. Sürekli olarak çok miktarda yeni özellik blok, filtre ve modül geliştirilmekte ve ücretsiz olarak kullanıma sunulmaktadır. Başlangıç Moodle modül ve bloklardan oluşan değişken bir yapıya sahiptir. Bu eklentileri kursa eklemek ve kaldırmak da kolaydır: 1. Kurs sayfasından Düzenlemeyi aç düğmesi seçilir. 2. Bir Etkinlik Ekle menüsünden istenen eklenti seçilir ve kurulur. Kaynaklar menüsü, etiket, sayfa, bağlantı, dizin gibi Kaynakları eklemektedir. The activity menu allows teachers to add assignments, lessons, and more. KURS YÖNETIM ÖZELLIKLERI Öğretmen ve öğrencilerin yazı, ses ve görüntü kayıtlarını kaydetmeleri ve görüntülemeleri için kullanılır. Forumlar İşlenen konuların sunumu, öğrencilere hatırlatılması ve duyurulması gibi amaçlarla ve kullanılır. Öğrencilerin bu tartışmalara katılmalarına imkân verir. Sözlük Öğrenciler birbirleriyle bir konuyu tartışabilir. MODÜLLER Ödev Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 61
Bir derste kelime, terim ve maddelerin açıklanması için kullanılır. Liste, ansiklopedi, yardım ve sözlük gibi formatlarda sunulabilir. Online anketler. Çalıştay An Öğrencilerin birbirlerinin projelerini değerlendirdiği modül. Moodle supports adding math expressions to a Resource activity, using the built-in HTML editor. Öğrenci Yönetim Özellikleri Katılımcılar Öğrencilerin bütün faaliyetleri ve profil bilgileri bir tuşa basılarak görülebilir, iletişim için bağlantı adresleri paylaşılabilir. Resim 13 Öğrenciler sınıf içinde ödev veya proje için gruplandırılabilir. Kurs Yönetim Özellikleri - Bloklar Sitenin aylık, günlük ve saatlik erişim trafiğinin takibi. Yaklaşan Olaylar bloklarında duyurulacak özel etkinlikler, sınav başlangıç ve bitiş tarihleri, anketler, ödevlerin tarihleri site ve kullanıcı bazında farklı renklerle yer alır. Etiket Kurs sayfasının herhangi bir yerinde resimlerle açıklama eklemek için kullanılır. Ders kurs sayfasında etkileşimli ders sunumu için sayfalar oluşturmayı sağlar. Her sayfa bir sınavla biter. Öğrenci doğru cevap verirse başka bir soruya, yanlış cevap verirse açıklama sayfasına yönlendirilir. Sınav Öğrenci başarısını değerlendirmek için doğru-yanlış, çoktan seçmeli, kısa cevaplı, eşleştirmeli, cevabı soruya gömülü, rastgele sorular yazı ve grafik desteği ile sorulur. Öğretmen, hazırlamış olduğu sınav sorularını diğer sınavlara ekleyebilir,soru havuzu oluşturabilir. Kaynak Web sayfası, wiki, bağlantı gibi uygulamalar. Anket ödevler yer alır. Yaklaşan Olaylar bloklarında duyurulacak özel etkinlikler, sınav başlangıç ve bitiş tarihleri, anketler, Etkinliklerin gün ve saat olarak başlangıç ve bitiş tarihleri duyurulur. Öğrenci Yönetim Özellikleri Roller Yönetici, sistemi yönetir, kursları hazırlayabilir, öğrenci ve öğretmenlerin rollerini atayabilir. Kurs hazırlayıcısı, kursları hazırlayabilir, öğrenci ve öğretmenlerin rollerini tanımlayabilir. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 62
Yönetim Kontrol Paneli, öğrenci yönetim araçlarını barındırır. Öğrenciler ve öğretmenler kursa dahil edilir veya çıkarılır. Kurs değerlendirmeleri yapılabilir. Yedekleme ve geri yükleme işlemleri yapılabilir. Site genelindeki dosyalar yönetilebilir. Öğrenci Yönetim Özellikleri Ölçekler Öğretmenler, belirli bir kurs içinde yetkilidir. Düzenleme yetkisi olmayan öğretmen, geçici olarak ders verebilir. Öğrenci Yönetim Özellikleri Bloglar Bloglar, kullanıcı temellidir. Yöneticiler site genelinde, öğretmenler ders düzeyinde, öğrenciler de kendi bloglarında etiketler hazırlayabilir. Yetki verilirse sayfalarını yayımlayabilir. Öğrenciler dosya ekleyebilir Sınav, ödev, proje ve forum gibi etkinliklerin değerlendirme ölçekleri düzenlenebilir. Öğrenci Yönetim Özellikleri Not Verme Bütün etkinliklerin notları bir sayfada görüntülenebilir. Ölçeklere göre ağırlıklı değerlendirmeler hesaplatılabilir. Öğrenci Yönetim Özellikleri Kayıtlar Öğrencinin Monitor when and what course resources the learner has accessed. Moodle s Logs provide detailed learner activity. Öğrenci Yönetim Özellikleri Dosyalar Site genelindeki bütün etkinlikler için gerekli olan dosyaların yönetimi için kullanılır. Öğrenci Yönetim Özellikleri Yönetim Paneli
Öğrenci Yönetim Özellikleri Yardım Örnekleri verilen uygulamaların dışında eğitim amaçlı kullanılabilecek 450 civarında eklenti vardır. Moodle Yardım Dosyasına ulaşmak kolaylaştırılmıştır. İlgili konu için Yardım dosyasına ulaşma düğmesidir. Öğrenci Yönetim Özellikleri Giriş Öğrenciler, kurs sayfasına giriş için kayıt olabilir. Kullanım amacına uygun olarak bunların seçilmesi ve siteye eklenmesi yeterli olmaktadır. Sürekli güncellenen ve geniş katılımcı desteği ile her geçen gün sayıları artan bu uygulamalar eğitimin daha etkili ve eğlenceli bir şekilde gerçekleşmesini sağlamaktadır. EKLENTİLER Ajax işaretleme, Yönetici uyarısı, Blog etiketleri, Katılımı değerlendirme, Tarayıcı özellikleri, Haber içerikleri, Kredi hesaplama, Moodle Google, Aktif kullanıcılar, SMS gönderme, Rastgele Sözcük, Geri besleme, Dimdim web meeting, Bağlantılar, Flash video, Oyun, Harita, Medya, Zihin haritası, Nanogong sesli mesaj, OU blog, OU wiki, Hedefler, Ödüllendirme. Eğer kurumlar desteğe ihtiyaç duyarlarsa ulaşabilecekleri siteler vardır. Bu Moodle siteleri, forum ve bilgilendirme araçlarıyla yardımcı olmaktadır. Kullanıcı Deneyimi E-Mail Uyarısı Öğrenciler bir foruma üye olduklarında bilgilendirme amaçlı mesajlar gönderilir. Ayrıca öğretmenler de bütün ders katılımcılarına tek komutla mesaj gönderebilir. Kullanıcı Deneyimi Etiketler Moodle kullanırken kim yardım edecek? Açık kaynak kodlu yazılım kullanıcılarının oluşturduğu topluluk, bilgi paylaşımı amacıyla yardımcı olmaktadır.
SONUÇ Yabancı dil öğretimi veya harmanlanmış öğretimde destek olarak kullanılan MOODLE, yabancılara Türkçe öğretimi için de kullanılabilecek öğretim yönetim sistemlerinden biridir. Açık kaynak oluşu sebebiyle geliştirilmeye uygunluğu ve ücretsiz kullanılabilmesi, dünya çapında yaygın olmasının temel sebeplerinden biridir. Dil öğretiminin yanında diğer dersler için de kullanılabilmektedir. Bu özellikleriyle, Türkçe öğretimi için eğitim kurumları ve bireysel kullanıcılar tarafından tercih edilebilir. KAYNAKLAR DORUK, Zehra (2006), Türkiye de e-learning, http://www.mmistanbul.com/soru-cevap/action/detail/ question/turkiyede-e-learning KIŞ, Mehmet (2007) Öğrenme Yönetim Sistemleri (Learning Management Systems - LMS) http:// kodveus.blogspot.com/2006/05/ renme-ynetim-sistemleri-learning. html ÖNAL, Ata, KAYA, Ahmet, DRAMAN, Seymen Ersen (2006), Açık Kaynak Kodlu Çevrimiçi Eğitim Yazılımları, http://ab.org.tr/ab06/bildiri/179. pdf http://www.unesco.org/webworld/portal_freesoft/ http://www.unesco-ci.org/cgi-bin/ portals/foss/page.cgi?d=1&g=18 http://snipurl.com/47p2l Moodle Resmî sitesi, http://www. moodle.org Özel destek: http://moodle.com/ Moodle gösteri sitesi: http://demo. moodle.org/ Moodle dokümanları: http://docs. moodle.org/ Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 65