AİLELER İÇİN BİLGİLENDİRME KİTAPÇIĞI -3 ÇOCUKLARDA İDRAR KAÇIRMA

AİLELER İÇİN BİLGİLENDİRME KİTAPÇIĞI -3 ÇOCUKLARDA İDRAR KAÇIRMA

Sevgili Aileler, Günümüzde bilgisayar, tablet ve televizyon karşısında fazla zaman geçiren veya oyuna dalıp daha fazla oyun oynamak için işemelerini erteleyen ya da okulda teneffüslerde oyun oynamak için tuvalet ihtiyacını erteleyen çocuklar değişik manevralar kullanarak, örneğin bacaklarını çaprazlayarak işemeyi ertelerler. Bunun sonucu olarak işeme fonksiyon bozukluğu meydana gelir. Bozulan işeme fonksiyonu nedeniyle mesane tam boşalamaz. Mesanede kalan idrar nedeniyle sık sık idrar yolu enfeksiyonu gelişir ve bununla birlikte mesanenin dolum fonksiyonu da bozulur ve değişik tipte idrar kaçırma gözlenir. İdrar kaçırma çocuklarda alerjiden sonra en sık görülen problemdir. Değişik yaş aralıklarında birçok çocuğu olumsuz olarak etkilemektedir. Şu iyice bilinmelidir ki; idrar kaçırma çocuğun kontrol edemediği bir durumdur. Bilinenin aksine idrar kaçırma psikolojik değildir. Ancak önemsenmez ve tedavi edilmez ise psikolojik problemler yaratabilir. Çocuğu böylesine önemli bir problemle baş başa bırakmak büyük haksızlıktır. İhmal edilmemelidir. Kendiliğinden geçmesini beklemek, telafisi mümkün olmayan sağlık problemlerine neden olabilir. PROF. DR. MURAT DAYANÇ Üroloji ve Çocuk Üroloji Uzmanı FZT. N. YELDA PEKBAY Fizyoterapist ve Pelvik Terapist

ÇOCUKLARDA İDRAR KAÇIRMAYA NELER SEBEP OLUR? Aşağıdaki şekil çocuğunuzun böbreklerini ve mesanesini gösteriyor. İdrar böbreklerde yapılır ve esnek bir balona benzeyen mesanede depolanır. Mesane gövde ve boyun olmak üzere iki kısımdan oluşur. Üreter dediğimiz iki boruyla üstte böbrek ile bağlantılıdır. Üretra dediğimiz boruyla da dışarıya açılır. Üreter böbrekte oluşan idrarı mesaneye taşır. Üretra ise mesanedeki idrarın tuvalete aktarılmasını sağlar. Mesanede idrar birikir, birikir belli bir seviyeye ulaşınca beyne, işemesi için yeterli doluluğa ulaştığını anlatan bir mesaj gönderir. Bu biraz telefon mesajına benzer, mesanesi çocuğu arar ve tuvalete gitmesini söyler. Çocuğunuzda şartlar uygunsa tuvalete gider ve mesaneyi boşaltır. Çocuklarda idrar kaçırma pek çok sebeple olabilir. Biz burada nörolojik ve anatomik olarak bir problem olmayan sağlıklı çocuklardan bahsedeceğiz. 1. Çocuğunuzun mesanesi idrarını tutabilecek kadar büyük değildir. Bu nedenle gündüz sık tuvalete gitmek zorunda kalabilir. Tüm gece çişini depolamaya yetecek kapasitesi olmadığından gece de tuvalete gidebilir ya da uyanma güçlüğü varsa gece altını ıslatabilir. 2. Çocuğunuzun mesanesi yeteri kadar büyüktür ama istemsiz kasılarak tam dolmadan boşalır. Bu bir şekilde hıçkırığa benzetilebilir. Mesane daha tam dolmadan, beyne, işemesi gerektiğini söyleyen bir mesaj gönderir. Bu mesajla ani bir sıkışma hisseden çocuk tuvalete yetişemezse çişini kaçırabilir. Bu mesajlar gün içinde birçok defa olabilir. Bu da çocuğunuzun gün içindeki işeme sıklığının artmasına neden olur. Bu durum 'aşırı aktif mesane', 'detrusor instabilitesi' veya huzursuz mesane' olarak adlandırılabilir. Bu durumla birlikte çok sık tuvalete gitme ihtiyacı anlamına gelen 'sıklık' problemiyle birlikte, tuvalete yetişmek için acil olarak tuvalete gitme ihtiyacı anlamına gelen 'aciliyet' problemide görülür. Bu çok sık görülen bir problemdir ve 4 yaş üzeri pek çok çocuğu etkileyen bir problemdir (30 kişilik bir sınıfta 1-2 çocuk) 3. Çocuğunuz oyuna daldığında,televizyon seyrettiğinde mesanesinin beyine gönderdiği mesajı fark etmeyebilir. Mesajlar ısrarla işemesi gerekli olduğunu söyler. Ancak çocuğunuz tuvalete gitmek yerine dans etmeye başlar. Bacaklarını çaprazlar, çömelir, zıplar, elleriyle

çiş yaptığı yeri tutar ve çişini tutmaya çalışır. Ama bazen tutmayı başaramaz ve bir kaç damla çiş kaçırabilir. Hatta bazen hiç tutamaz ve olduğu yere çişini yapabilir. Sizin çocuğunuz da çişi geldiğinde tuvalete gitmek yerine etrafta dans ediyor mu? 4. Yukarıda bahsettiğimiz gibi bazı çocuklar çişleri geldiğinde tuvalete gitmemek için tutma manevraları dediğimiz dans etmeye benzer hareketleri yapar. Ancak çocuğunuz çişini tutabilmek için sadece dans etmez,ayrıca pelvik taban kasları dediğimiz kasları da sıkarak çişini tutmaya çalışır. Pelvik taban kasları; bacaklarımızın arasındaki kemikten başlayıp,arkada kuyruk sokumuna kadar uzanan hamak şeklindeki kas grubudur. Pelvis dediğimiz leğen kemiğinin altındaki boşluğu doldurarak karın içindeki organları destekler. Çiş ve kaka kontrolünde çok önemli bir rolü vardır. Çocuğunuz gün içinde toplam 5 dakika çiş yapar, 23 saat 55 dakika ise çişini mesanesinde muhafaza eder. Çİş yapmadığı zamanlarda pelvik taban kasları belli bir tonusla kasılı olarak durur. Böylelikle çocuğunuz hoplasa da zıplasa da çişi mesanede kalır. Ancak mesane beyine mesaj gönderdiğinde işemek için tuvalete gider ve pelvik taban kaslarını gevşeterek çişini tuvalete gönderir ve çişi biter bitmez pelvik taban kasları yine kasılı duruma geçer.ta ki yeni mesaja kadar kasılı durmaya devam eder. Mesane beyine mesaj göndermesine rağmen halen tuvalete gitmeyen çocuk pelvik taban kaslarını kasar,kasar,kasar. Böylelikle pelvik taban kas aktivitesini arttırır. Kasın fonksiyonunu bozar. Öyle ki zaman içinde pelvik taban kasları işeme esnasında da gevşeyemez hale gelir. Artık çocuğunuz bir dirence karşı işemek zorundadır. Bu nedenle kesik kesik işeyebilir. işemeye başlamada zorluk yaşayabilir. Tam boşaltamama hissedebilir.zayıf akımlı işeyebilir. Bu nedenle idrar kaçırabilir. Biz buna işeme fonksiyon bozukluğu diyoruz. 5. Bazı çocuklar gün içinde o kadar az tuvalete gider ki bazen saatlerce tuvalete gitmediği olur hatta genellikle sabah uyandığında tuvalete gitme ihtiyacı hissetmezler. Bu çocukların mesane kapasiteleri yaşlarına göre büyüktür. Ancak taşma noktasına geldiğinde tuvalete giderler bu esnada geç kaldıklarında taşma tipi idrar kaçırma gözlenebilir. Bu problem tembel mesane ya da az aktif mesane olarak da adlandırılır. 6. Bazı çocuklar sadece gülme esnasında idrar kaçırır. Onun dışıda başka zamanlarda idrar kaçırma problem yaşamazlar.

7. Eğer çocuğunuz yeterli sıklıkta kaka yapmıyorsa, kaka çocuğunuzun alt kısmında toplanır ve mesanesine baskı yaparak çişi tutmasını zorlaştırır. Bu da idrar kaçırmaya neden olabilir. 8. Eğer bir idrar yolu enfeksiyonu varsa bu çocuğunuzun normalden fazla tuvalete gitmesine neden olabilir ve aynı zamanda çiş kaçırma kazaları yaşamasına neden olabilir.ayrıca çocuğunuz çişini yaparken bir miktar yanma ya da acı hissedebilir.böyle durumlarda uzmana başvurmalısınız. Ancak çocuğunuz bu problemi sık sık yaşıyorsa enfeksiyona neden olan durumun detaylı incelenmesi gerekebilir. 9. Bir takım yiyecek ve içecekler çocuğunuzun mesanesini rahatsız edebilir.bazı durumlarda bu gıdalardan uzak durmak bile problemden kurtulmanıza neden olabilir. 10. Çocuğunuz yanlış pozisyonda, yanlış bir şekilde işediği için mesanesini tam boşaltamıyor olabilir. Böyle durumlarda muhakkak işeme eğitimiyle doğru işemesi çocuğa öğretilmelidir. ÇOCUKLARDA İDRAR KAÇIRMA NASIL TEDAVİ EDİLİR? İdrar kaçırma tedavisi çocuğa özel olmalıdır. Çünkü çocuklar farklı nedenlerden dolayı idrar kaçırır. Kimisi gün içinde sık sık tuvalete gitme ihtiyacı duyarken kimisi gün içinde çok az tuvalete gider, ya da çişini yapmakta zorlanır.ama bu çocukların ortak özellikleri idrar kaçırmaları olabilir. Bu nedenle çocuğun neden idrar kaçırdığının iyice anlaşılması gerekmektedir. İdrar kaçırma işeme geliştirme program ile tedavi edilmelidir. İşeme geliştirme programı içerisinde birçok tedavi programı vardır. Bunlar; 1. değerlendirme ve bilgilendirme 2. mesane eğitimi 3. düzgün tuvalet pozisyonu ve işeme eğitimi 4. yaşam biçimi önerileri 5. pelvik taban kas eğitimi 6. biofeedback 7. fonksiyonel elektrik stimülasyonu- nöromodülasyon 8. ilaç tedavisi mesane içi botox enjeksiyonu 9. alarm tedavisi

10. takip ve kayıt tutma 11. ödüllendirme Bu tedavi seçeneklerinden uygun olanları seçilerek kişiye özel tedavi program planlanır. Bu şekilde planlanıp,doktor ve fizyoterapist tarafından uygulanan işeme geliştirme programının başarı yüzdesi çok yüksektir. ÇOCUĞUNUZA YARDIMCI OLABİLMEK İÇİN NELER YAPABİLİRSİNİZ? 1. Çocuğunuzun tuvaletini yaparken doğru pozisyonda olmasını sağlamalısınız. Çocuğunuz klozete oturduğunda ayakları yere basmalıdır. Eğer ayakları havada kalıyorsa ayaklarının altına basamak koymalısınız. Sırtı düz olmalı ve uyluklar ile gövde arasındaki açı 90derece olmalı. 2. Çocuğunuza düzenli tuvalete gitme alışkanlığı kazandırmalısınız. 3. Çocuğunuzun 2 saatte bir bir şeyler içmesini sağlamalısınız. Böylelikle günde 6-8 bardak sıvı tüketmesini sağlayabilirsiniz. 4. Çocuğunuzun çişi geldiğinde tuvalete gitmek yerine dans etmeye başlamasını önlemelisiniz. Çocuğunuz çişini tutmak istediği için dans etmeye başlar. Eğer sizin çocuğunuzda dans ediyosa onu tuvalete gitme konusunda ikna etmelisiniz.

5. Çocuğunuzun işeme sıklığı,işeme miktarı ve işeme şekli konusunda bilgi sahibi olmanız çok önemli. Çünkü sizden gelicek bu bilgiler sayesinde tedavi planlanacak ve uygun olan tedavi seçenekleri seçilecek. 6. Çocuğunuz çişini yaparken acele etmemeli. Mesanesini tam boşalttığından emin olana kadar kalkmamalıdır. Ona bu konuda yardımcı olabilmek için çişini yaparken sayı saymasını ya da şarkı söylemesini önerebilirsiniz. Böylelikle çişini yaparken 10-20 sn boyunca tuvalette oturmasını sağlayabilirsiniz. 7. Çocuğunuz okulda tenefüslerde çişe gitmeyi unutmamalı. Eğer sizin çocuğunuzda tenefüslerde tuvalete gitmeyi unutuyorsa ona gün içinde maksimum 5 defaya kadar kurulabilen alarmlı kol saatinden alabilirsiniz. Bu saat ona hatırlaması için yardımcı olacaktır. 8. Çocuğunuzun günde kaç kere, hangi miktarda çiş kaçırdığını kendisinin takip etmesini sağlamalısınız. Böylelikle farkındalık kazanmasını sağlarsınız. Her gün çiş kaçırdığı zamanları not etmesini sağlayabilirsiniz.

9. Çocuğunuzun kabız olmasını önlemelisiniz. Bağırsakta kalan kaka mesaneye baskı yapacağından idrar kaçırma probleminin dahada kötüye gitmesine neden olabilir. Bu nedenle çocuğunuza düzenli kaka alışkanlığı sağlamalısınız. 10. Kabızlığı önlemek için çocuğunuza lifli besinler yedirmelisiniz. Kefir ve probiyotik yoğurt mesane ve bağırsak sağlığı için çok önemli. Çocuğunuzun bunları tüketmesini sağlamalsınız. 11. Çocuğunuzun mesanesini rahatsız edecek gıdalardan uzak duemasını sağlamalısınız.(kakao,kahve,çay, asitli içecekler,portakal suyu v.b..)

12. Bu tedavide motivasyon çok önemli. Çocuğunuzu kuru kaldığı günler ve olumlu davranışlaı konusunda ödüllendirmelisiniz. ÇOCUKLARDA idrar KAÇIRMA TEDAVISINDE ilaç NE ZAMAN KULLANILMALI? Mesane problemi ile mücadele edebilmek için, özellikle de sorunun 'huzursuz mesaneden' kaynaklandığı düşünülüyorsa, bazen 'ilaç reçete' edilebilir. Bu ilaçlar (antikolinerjik olarak adlandırılırlar) mesanenin hıçkırık hareketini durdurmaya yardımcı olur ve mesaneyi sakinleştirir. Eğer çocuğunuzun mesanesinde bir enfeksiyon varsa, enfeksiyonun geri gelmemesi için antibiyotik denilen ilaçları kullanması gerekebilir. İlaç tedavisi tedavi programına eklenebiliyor. Ancak ilk tedavi seçeneği olarak kullanılmamalıdır. Önce diğer tedavi seçenekleri denenmelidir. MESANE GÖRÜNTÜLEMESi NEDiR? Bazen çocuğunuz çiş yaptıktan sonra, mesanesini tam boşaltıp boşaltmadığını görmek için mesaneyi ultrason ile kontrol etmek gerekebilir. Eğer çocuğunuz mesanesini uygun şekilde boşalmazsa bu daha fazla idrar kaçıracağına veya bir enfeksiyonun olabileceğine işaret eder. Doktorunuz, çocuğunuzun mesanesini 'mesane görüntüleme aleti' (bladder scan) denilen bir

cihazla kontrol eder. Bu makine mesanenizin bir resmini çeker ve orada kalan idrar miktarını ölçer. Çocuğunuzun karnına bir prob konulur. Mesanedeki kalan idrar ölçülür. Bu çok kolaydır ve kısa surer, çocuğunuz hiç acı veya ağrı hissetmez. İdrar kaçıran çocukların aileleri bu konuyla ilgili ne yapacaklarını, kime danışacaklarını bilmemektedir. Çocuğunuz 4 yaşından büyükse ve idrar kaçırıyorsa çocuk üroloji uzmanına başvurmalısınız. Hem çocuklar hem de anne babalar için büyük sıkıntı yaratmasına rağmen bir çok ailede bu konu üzerine konuşulmamakta ve bu önemli sorun saklanmaktadır. Çocuklarda idrar kaçırma çok sık karşılaşılan bir problemdir. Lütfen unutmayın.yalnız değilsiniz.sizinle aynı sorunu yaşayan bir çok aile var. Çocuklarda idrar kaçırma tedavi edilebilir bir durum. Lütfen kendiliğinden geçecek diye beklemeyin. Aksine bu bekleme süreci çocuğunuzun sağlığına zarar verebilir. Çocuğunuz değişik miktarlarda idrar kaçırabilir bu damla damla olabildiği gibi kıyafetini ıslatacak kadar hatta bulunduğu yeri ıslatacak kadar bile olabilir. Bu durum alt üriner sistem fonksiyon bozukluğunun habercisi olabilir. Lütfen idrar kaçırmayı önemseyin. Bazı aileler idrar kaçıran çocuğunu cezalandırarak sorunu çözmeye çalışır. Lütfen çocuğunuzu cezalandırmayın. Bu durumun daha da kötüleşmesine neden olabilir. Çocuğunuz sizin geçmişte yaptığınız bir takım davranışlar yüzünden idrar kaçırmıyor. Bu durum sizin suçunuz değil. Lütfen kendinizi suçlamayın.

İdrar kaçırma çocuğunuzun bilinçli yaptığı bir eylem değil. Bu durum onun tembel olmasıyla, dikkatsiz olmasıyla ya da üşengeç olmasıyla hiç alakalı değil. LÜTFEN ONU BU KONUDA SUÇLAMAYIN! Lütfen idrar kaçırmayı ciddiye alın. Yardım isteyin, çocuklarınıza sağlıklı ve kendine güvenen insan olarak yetişme şansı verin. Günümüzde artık hiçbir çocuk idrar kaçırma derdiyle yaşamamalıdır. Aileler bu problemi çözmek için bir çok çaba harcamış olduklarından çoğu kez çaresizlik,utanç ve umutsuzluk hissederler. Çocuğunuz psikolojik nedenlerden dolayı idrar kaçırmıyor. Ancak idrar kaçırma problemiyle baş başa kaldığı için psikolojik problemler yaşayabiliyor. Bu onun tek başına mücadele edebileceği bir durum değil. LÜTFEN ONU BU PROBLEMLE BAŞ BAŞA BIRAKMAYIN! Bazı aileler CEZA YOLUNU tercih ederek sorunla baş edebileceklerini düşünmektedir bu çok yanlış bir tutumdur problemin daha da kötüye gitmesine neden olabilir. Sizin çocuğunuz gibi aynı problemi yaşayan bir çok çocuk var. YALNIZ DEĞİLSİNİZ! Bir çok çocuk bu probleminden kurtuldu. UNUTMAYIN İDRAR KAÇIRMANIN TEDAVİSİ VAR. Tedavinin işe yaraması zaman alabilir ve bu sırada çocuğunuz halen idrar kaçırıyor olabilir. SABIRLI OLMALISINIZ. Bazı aileler tedavi konusunda bıkkınlık yaşamaktadır. Her yolu denediğini düşünerek durumu kabullenme yolunu seçmektedir. Ancak şu iyi bilinmeli, tedavi için öncelikle idrar kaçırmanın sebebi çok iyi analiz edilmeli sonra soruna yönelik tedavi yaklaşımları sabırla ve yüksek motivasyonla uygulanmalı. Bütün bunlar bir araya geldiğinde %90 ların üzerinde başarı yüzdesinden bahsedilir. BU NEDENLE DURUMU KABULLENMEK YANLIŞTIR. Çocuğunuzun idrar kaçırmaması için sıvı kısıtlamasına başvurmamalısınız. Çocuğunuzun yaşıyla uyumlu miktarda sıvı tüketmesi gerekmektedir.

Çocuğunuzun devamlı idrar kaçırması sizi bıkkın ve sinirli yapabilir. Bu durumun hiç geçmeyeceğini düşünüp çoğu zaman ümidinizi kaybedebilirsiniz. Bu durumu iyice çıkmaza sokabilir. UNUTMAYIN TEDAVİDE BAŞARIYA ULAŞMAK İÇİN ÇOCUĞUNUZUN VE SİZİN MOTİVASYONUNUZ ÇOK ÖNEMLİ. Çocuğunuzu kuru kalma çabalarından dolayı her zaman ödüllendirin ve DOKTORUNUZDAN VE FİZYOTERAPİSTİNİZDEN DAHA FAZLA YARDIM İSTEYİN.