Çankaya Üniversitesi-İİBF 2011-2012 Bahar Yarıyılı Dr. Ahmet OZANSOY
Deflasyon nedir? Cari fiyat seviyesinde, toplam arzın toplam talepten fazla olmasından kaynaklanan istikrarsızlık durumuna deflasyon denir. Deflasyon dönemlerinde ekonomide duraklama başlar, fiyatlar ve istihdam düşer. Maliye politikasının doğuşu deflasyon dönemlerinde olmuştur. Deflasyon dönemlerinde fiyatların, yatırımların ve istihdamın düşmesine yol açan eksikliklerin tamamlanması yada giderilmesi yönünde politikalar uygulandığından bu politikalara telafi edici maliye politikaları denilmektedir.
Maliye politikası toplam talebi nasıl artırır? Telafi edici maliye politikaları ile sağlanan mali genişleme toplam talebi 2 şekilde artırır: 1- Vergilerin değişmeden kamu alımlarının artması Toplam talebi doğrudan artırır. 2- Vergilerin azaltılması ve transfer ödemelerinin artırılması Bu politikalar harcanabilir geliri artırmak yoluyla toplam talebi artırır.
Ekonomide toplam arz fazlası neden oluşur? 1- Kısa devreli (devri) dalgalanmalar Ekonominin yapısından kaynaklanan sürekli dalgalanmalardır. Üretim, milli gelir ve istihdam hacmi sürekli zikzak çizer. İktisadi devre refahtan başlar, daralma, çöküntü, canlanma safhasından geçerek tekrar refaha döner. 6 Refah 4 2 Canlanma Daralma 0 Çöküntü Kategori 1 Kategori 2 Kategori 3 Kategori 4
Kısa devreli (devri) dalgalanmalar Dalgalanmalar kapitalizmin doğasında olmakla birlikte, dalgalanmaların nedeni, ekonomik aktörlerin aldıkları kararlar ve davranışlarıdır. Müteşebbisler, üretim hacmini belirlerken gelecek hakkındaki beklentilerine göre hareket ederler. Gelecekte talebin yüksek olacağı ancak üretim maliyetlerinin de artmayacağı düşünülüyorsa beklenen kâr marjı yükseleceğinden üretim hacmi artacaktır. Aksi durumda üretim hacmi azalacaktır. Üretim hacminin artması ya da azalması talebe bağlı olduğundan, üretimi artıracak yatırım mallarına olan talep tüketim talebinden doğan türev bir taleptir. Refah devrelerinin sonuna doğru ekonomi tam istihdama yaklaşacağından, azalan verimler kanunu gereğince maliyetler artıp, kâr marjı düşmeye başlayacaktır. Bu durum daralma evresine geçişi başlatacaktır.
Fiyatlar İstihdam Kâr Marjı Fiyat azalışları bir noktada durur Toplam Yatırım Hacmi Gelecek hakkındaki bekleyiş olumluya döner Ücretler İstihdam Üretim Yatırım hacminin düşmesi nedeniyle biriken fonlar nedeniyle Faiz
Ekonomide toplam arz fazlası neden oluşur? 2- Üretimin fiziki hudutlarına ulaşılması (Olgun Ekonomiler Kuramı) Gelişmiş ekonomilerde gelir düzeyi yüksektir. Tüketim harcamaları belli bir düzeyden sonra artmayacağı için istihdam seviyesi yatırım harcamalarının miktarına bağlı olacaktır. Ancak yatırım harcamaları da bazı sebeplerle artırılamayabilir: a. Yatırım yapacak toprak kalmaması b. Üretimin, büyüme yoluyla artırılamaması c. Yeni doğal kaynakların bulunmaması d. Nüfus artışlarının durması e. Piyasadaki monopolcü firmaların üretim teknolojilerini yenilememeleri
Kamu harcamaları, ait olduğu dönem için bir talep unsuru olduğundan, kısa dönemde talep canlanması için etkili bir araçtır. Cari harcamalar doğrudan etkili Yatırım harcamaları doğrudan etkili Transfer harcamaları dolaylı etkili
Kısa dönemde, durgunluğun önlenmesi için yapılan harcamalarda yatırımlara ağırlık verilmesi daha tutarlıdır. Çünkü, canlanan talep enflasyonist etki yapar. Sonraki dönemlerde üretim artışlarını da beraberinde getirecek yatırımlara ağırlık verilmesi daha doğru olur.
Durgunlukla mücadelede uygulanan maliye politikası, iktisat politikası amaçları arasında fazlaca çatışma yaratmaz. Harcamalar Üretim ve Büyüme Sosyal transferler Gelir dağılımı adaletsizliği
Depresyonla Mücadelede Kamu Harcamaları Politikası Daralmadan Depresyona Geçiş Depresyondan Canlanmaya Geçiş
Daralmadan Depresyona Geçiş Girişimciler Tüketiciler Borçlarını öder, stoklarını azaltır, aşınan sermaye ve teçhizatlarını yenilemez. Tüketimlerini kısar, borçlarını öder, likiditelerini artırırlar. Daralma genişler, milli gelir düşer, işsizlik artar, bankalarda borç verilecek fonlar kredi talebi yetersizliği nedeniyle artar.
Telafi edici harcamaların, gelir akımında iddihara (yastık altına) giden sızmaları asgariye indirecek ve bu harcamaların milli geliri artırıcı etkilerini azamiye çıkaracak şekilde dizayn edilmesi gerekir. Bunun için yapılması gerekenler şunlardır:
1- Telafi edici harcamalar, açık bütçelerle (borçlanarak) finanse edilmelidir. Yapılan harcamalar, vergilerle finanse edilirse halkın elindeki para alınıp devletçe harcanmış demektir ve ekonominin bütünü açısından toplamda gerçek bir harcama artışı olmamış olur. Ancak atıl fonlar vergilendirilebilir. Zira böylece toplanan vergi marjinal tüketim eğilimi yüksek olan kesimlere aktarılarak ekonomiye kazandırılır. Ancak bu fonların çekilmesi, faiz oranını yükselterek yatırımlara engel olabilir.
2- Borçlanmalar, hususi harcamaları asgari düzeyde etkilemelidir. Devlet; özel şahıslara değil, bankalara borçlanmalıdır. Böylece kaydî para imkânı nedeniyle ödünç verilebilecek fonlarda bir daralma meydana gelmez. Para arzı artar. 3- Telafi edici harcamalar, girişimcileri gelecek hakkındaki bekleyişlerinde karamsarlığa düşürmemelidir. Devlet; özel şahıslara değil, bankalara borçlanmalıdır. Böylece kaydî para imkânı nedeniyle ödünç verilebilecek fonlarda bir daralma meydana gelmez. Para arzı artar.
4- Ekonomiye akıtılacak parasal akımlar yastık altına gitmemelidir. Kamu harcamalarının, toplumun düşük gelir gruplarının gelir ve harcamalarını artıracak şekilde yürütülmeleri gerekir. Bayındırlık harcamaları (karayolu, sulama tesisi, elektrik santrali vs.) yüksek finansman gerektirdiğinden tüketim ve yatırım harcamalarını önemli ölçüde artırır.
Depresyondan Canlanmaya Geçiş Depresyondan canlanmaya geçiş aşamasında, kamu harcamalarının yapılmasında dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır: 1- Telafi edici harcamaların boyutu, deflasyon boşluğunu giderici miktarla sınırlı olmalıdır. Canlanma aşamasının başında kamu harcamaları hemen kısılırsa, ekonomi tekrar depresyona düşebilir. İş alemindeki hava düzelinceye kadar kamu harcamaları devam etmelidir.
2- Kamu harcamaları, yavaş yavaş azaltılmalıdır. Canlanma oldukça, aynı oranda kamu harcamaları yavaş yavaş azaltılmalıdır. Ekonomi tam istihdama yaklaştıkça telafi edici harcamalardan kaçınılmalı, sadece zorunlu harcamalar yapılmalıdır. 3- Milli gelir ve istihdam düzeyini yükseltecek şekilde kamu harcamaları yapılmalıdır. Girişimcilerin beklentileri iyileştikçe artan tüketim ve yatırım harcamaları, çarpan ve hızlandıran prensibini harekete geçirerek iyileşmeyi hızlandırır.
4- İş çevresinde güven sağlanmalıdır. Güveni ölçmek hem zordur, hem de kişiden kişiye değişir. Mali ve teknik önlemlerin doğru olması güveni artırabilir ancak bazen izlenen politikanın doğruluğu ya da yanlışlığıyla ilgisi olmaksızın da değişebilir. Halk, izlenen politikaların ekonomik bakımdan faydalı ve zorunlu olduğunu bilmeli ve buna inanmalıdır.
Olgun ekonomilerde refah devresi, tam çalışmanın altında gerçekleşir ve kısa ömürlüdür. Depresyonlar ise sık tekerrür eder ve uzun sürer. Bu sebeple olgun ekonomilerde, refah dönemlerinde bile açık bütçe tercih edilir. Olgun ekonomilerde toplam talepteki yetersizlik, yatırımların tasarruflara göre azlığından ileri gelir. Bu nedenle tasarruf-yatırım dengesinin kurulması için; Yatırımlara göre fazla olan tasarruflar, tüketime yönlendirilebilir. Yatırım teşvikleri ile yatırım hacmi genişletilebilir. Hem tüketim hem de yatırım harcamaları artırılabilir. Her üçünde de amaç, atıl fonları aktifleştirmektir.
Fonlar aktif hale getirilirken; İş hayatındaki güven hissi sarsılmamalı Bütçe açıklarının, girişimcilerin gelecek hakkındaki bekleyişlerini olumsuzlaştırmasına izin verilmemeli. Kontrolsüz ve sınırsız olmamak kaydıyla, böyle ekonomilerde bütçe açıklarından korkmaya gerek yoktur. Zira, borçlanma faizleri milli gelirdeki artışları geçmedikçe, bu harcamaların milli gelir üzerinde genişletici etkisi vardır. Ancak unutulmamalıdır ki, kendiliğinden tam istihdama ulaşamayan ekonomilerde, kamu harcamalarının kaldıraç etkisi düşüktür. Bu nedenle olgun ekonomilerde, sadece telafi edici harcamalarla ekonomiyi tam çalışma seviyesine taşımak çok zordur.
Milli geliri artırmak için yapılan kamu harcamalarının miktarı kadar bileşimi de önemlidir. Bu nedenle belirli bir plan ve program dahilinde rasyonel harcamalar yapılmalıdır. Telafi edici kamu harcamalarından azami fayda sağlamak için: Devlet harcamalarının, ekonomiyi canlandırmaya yönelik yapıldığı, halk tarafından bilinmelidir. Aksi halde, gelecek hakkındaki bekleyişler kötümsere döner. Harcama programı azami dikkatle ve daralma başlamadan önce hazırlanmalı ve istenildiği anda uygulamaya hazır hale getirilmelidir. Harcama zamanı, yeri, türü vs. belli olmalıdır. Diğer politikalarla uyumu sağlanmalıdır.
Depresyonla mücadele yapılacak telafi edici harcamalar, başlıca üç tür altında belirtilebilir: Sosyal Yardımlar Mali Yardımlar ve Transfer Ödemeleri Yatırım Harcamaları
Sosyal yardımlar, bundan faydalananların bir şey yapmasına gerek olmaksızın devletçe sağlanan karşılıksız yardımlardır. Yaşlılara, engellilere, bakım çağında çocuğu olan fakirlere vs. yardım yapılır. Sosyal yardımların hemen tamamı tüketime yönelir. Bu yönüyle gerçek bir telafi edici harcama niteliğindedir. Sosyal yardımlar; toplam talebi toplam arz seviyesine yükseltmek bakımından, tüketim meyli düşük olan tabakalardan toplanan fonları, tüketim meyli yüksek tabakalara aktararak devlet harcamalarının gelir yaratıcı etkilerini artırırlar. Ancak, sosyal yardımlar üretim faaliyeti karşılığı verilmediğinden, ekonomiye iktisadi israf yüklerler. Bu yüzden karşılıksız verilmek yerine üretime yönlendirilerek verilmeleri daha faydalıdır.
En önemli transfer harcamalarından biri işsizlik yardımıdır. İşsizlik yardımı, kamu gelirlerinden değil, işçiler, işverenler ve devletin işsizlik sigortası için ödediği primlerden karşılanır. İşsizlik ücreti alabilmek için belli süre işsiz kalmak şarttır. İşsizlik yardımları, genelde sosyal yardımlardan biraz daha yüksek olur ve özellikle işçi ücretlerinin yüksek olduğu ülkelerde, tamamı hemen tüketime gitmez, bir kısmı tasarruf edilir. Belli bir süre sonra işsizlik yardımı kesileceğinden, bu tasarruf isteği artar. Bu nedenle işsizlik ödemelerinin genişletici etkileri sosyal yardımlar kadar yüksek değildir. Ancak işsizlik sigortasının varlığı, normal dönemde işçilerin ihtiyaten tasarruf miktarını azaltır. Öte yandan işsizlik sigortası, duraklama devrelerinde işçi harcamalarının düşmesine engel olur. Bu nedenle uzun vadede sosyal yardımlara tercih edilir.
Yatırım harcamalarının özelliği karşılıklı ve reel olmalarıdır. Bu harcamalar genellikle bayındırlık harcamaları olarak karşımıza çıkar. Küçük projelerle (yol bakımı, şehir güzelleştirmesi, anıt, stadyum, park, bahçe vs. yapımı) ilgili bayındırlık harcamaları Bunlar genellikle emek-yoğun yatırımlardır ve işsizlere iş sağlar. Büyük projelerle (baraj, karayolu, büyük inşaat giderleri vs.) ilgili bayındırlık harcamaları Bunlar genellikle sermaye-yoğun yatırımlardır. Harcamaların çoğu sermaye ve teçhizat giderleridir. Bu alanlarda yapılan kamu harcamalarının, pek çok sektörü harekete geçirdiği düşünülerek daha genel kapsamlı duraklama evrelerinde başvurulmalıdır.
Büyük bayındırlık projelerine harcanan paranın tamamı ücret olmadığından, geri ekonomiye dönüşte sızmalar olur. Ancak, sosyal yardımlardan farklı olarak ikincil, üçüncül döngülerde ekonomiye dönüş daha yüksektir. Bu bakımdan sosyal yardımlardan daha az etkili değillerdir. Ancak dikkat edilmesi gereken husus, bu yatırımların uzun vadede özel sektör yatırımlarıyla rekabete girişecek nitelikte olmaması, aksine özel yatırımları artırıcı etki yaratmasına imkân sağlanmasıdır. Örneğin, elektrik, yol, sağlık vs. yatırımları özel sektörü teşvik eder.
Bayındırlık harcamaları planlanırken, bölge ve memleket ekonomisi göz önünde bulundurularak planlama yapılmalıdır. Ertelenebilir nitelikte olan bayındırlık harcamaları refah devrelerinde yapılmamalı, duraklama devreleri beklenmelidir. Bayındırlık harcamalarına uygun zamanda başlanılmalı ve uygun zamanda bitirilmelidir. Duraklama dönemlerinde küçük, depresyon dönemlerinde büyük bayındırlık yatırımları yapılması daha rasyoneldir.
Deflasyonla Mücadelede Kamu Harcamaları Deflasyon boşluğunu hesaplamanın güçlüğü (Tam istihdam MG düzeyi- Cari MG düzeyi)/paranın tedavül hızı Deflasyon boşluğunu telafi etmesi için yapılan kamu harcamalarının gelir yaratıcı etkilerinin ölçülmesi (iyimserlik/kötümserlik)
Vergi, satınalma gücünün mükelleften devlete aktarılmasıdır. Dolayısıyla yatırım ve tüketim mallarına olan ferdi talebi azaltır. Depresyon dönemlerinde vergi politikasının amacı, vergi indirimleri yoluyla bireylerin satınalma gücünü ve özel harcamaları artırmaktır. Devri hareketlerle mücadeleye yönelen vergi politikasının amacı; milli gelir düzeyi tam istihdamın altındayken özel tüketim ve yatırım harcamalarını artırmak, tam istihdama ulaşılınca ise özel tüketim ve yatırım harcamalarını kısmaktır.
Devri hareketlerle mücadelede vergi politikasının amacı Tam istihdamın altında Tam İstihdamda Özel yatırım harcamaları Özel tüketim harcamaları Özel yatırım harcamaları Özel tüketim harcamaları
Genel satış ve özel tüketim harcamaları üzerinden alınan vergilerin indirilmesi Gelir vergilerinde istisna hadlerinin yükseltilmesi ve en az gelir dilimlerindeki vergi oranlarının indirilmesi Kurumlar vergisi ile şahsi gelir vergisi tarifelerinin yüksek gelir dilimlerinde indirilmesi (yatırımcıların gelecek hakkındaki beklentilerini iyileştirmek yoluyla yatırım harcamalarını artırması) Teşvik edici vergi politikasının uygulanması
Verginin Yansıma Durumu Genel olarak gelir vergileri yansıtılamazken, harcama vergileri fiyat mekanizması yoluyla yansıtılabilir. Herhangi bir verginin, toplam talep üzerinde yaratacağı etkiyi tahmin edebilmek için, o verginin yansıması hakkında bilgi sahibi olunması şarttır. Tüketim malları talebini artırmak istiyorsak Harcama vergileri Yatırım malları talebini artırmak istiyorsak Gelir vergileri
Verginin Konusu Depresyonla mücadelede vergi politikasının başarılı olabilmesi için, verginin konusu itibariyle geniş olması gerekir. Şahsi gelir vergileri ve Harcama vergileri Elverişli Emlak vergisi Veraset ve intikal vergisi Muamele vergileri Elverişsiz
Verginin İndirimlerinin Zamanı Vergi politikasıyla müdahale edilmek istenen şey, satın alma gücü olduğuna göre, vergi indirimleri gelirin ele geçeceği zaman yapılmalıdır. Gelir vergileri, sonraki yıl ödendiğinden, yeni oranın önceki yıl matrahlarına uygulanması daha uygundur. Vergi indirimlerinin, depresyon ve iktisadi hayattaki karamsarlık yaygınlaşmadan yapılması başarı şansını artırır.
Vergi Ahenkleştirmesi Vergilerin konjonktüre göre ayarlanmaları zordur. Halk da vergilerdeki değişikliklere kolaylıkla uyum sağlayamaz. Bu nedenle depresyon dönemlerinde tüm vergilerle değil, sadece birkaç vergiyle oynanmalı, bu oynama da istisna ve muafiyetlerle vergi oranlarına dayanmalıdır. Uygulanan vergi politikası, iş aleminin güvenini sarsmamalıdır. Vergi indirimi yoluyla sağlanan satın alma gücü, piyasaya yönlendirilemezse, tasarrufu artırarak deflasyonu besleyebilir.
Her iki politika da depresyonla mücadelede sınırlı kalmaya mahkumdur. Zira, her ikisinin de doğal sonucu devlet borçlarının artmasıdır. Bu da iş aleminde güvenin sarsılması sonucunu doğurabilir. Depresyon zamanında başlanan işleri enflasyon zamanında hemen kısmak mümkün olmadığı gibi, vergi indirimlerini de hemen kaldırmak mümkün olamaz. Zira vergi artırımı yapmak, politik olarak zordur.
Vergi Politikasının Avantajları Vergi indirimleri kamu harcamalarından farklı olarak kamu ekonomisinin genişlemesine sebep olmaz. Bu yüzden iş alemi, kamu harcamalarının artırılmasına gösterdiği tepkiyi göstermez. En uygun harcama projelerinin hazırlanması ve uygulanması zaman alabilir. Kamu harcamalarının artırılması, idari giderleri de artırır. Vergi indiriminde böyle bir sonuç doğmaz.
Vergi Politikasının Avantajları Vergi indirimleri ile ilgili kanun tasarılarını parlamentodan geçirmek, yeni harcamalarla ilgili tasarıları geçirmekten daha kolaydır. Vergi indirimleri, şahısların satın alma gücünü doğrudan artırır, kamu harcamaları ise dolaylı refah artışı sağlar.
Kamu Harcamaları Politikasının Avantajları Gelir vergisi indirimleri tasarrufların artmasına sebep olabilir, oysa kamu harcamaları (özellikle transferler) marjinal tüketim eğilimi yüksek kesimlere yönelik olduğundan tüketim harcamalarını doğrudan artırır. Vergi indirimleri, tek başına depresyonu gidermeye yeterli olamaz. Menfi vergi politikası ile desteklenme gerekebilir. Bu da zaten, transfer harcaması demektir.
Depresyon, yatırım imkânlarının daralması ve ödünç verilebilecek fonların artması/birikmesi anlamına geldiğinden depresyon dönemlerinde ekonomide atıl fonlar bulunur. Devlet, yatırıma gitmeyen bu atıl fonları borçlanmak suretiyle iktisadi hayata aktarabilirse, depresyondan çıkışı da hızlandırmış olur. Ancak borçlanmanın şahısların tüketimine mani olmayacak şekilde yapılması gerekir. Bu yüzden ticaret bankalarından borçlanma düşük düzeyde tutulmalıdır, aksi halde canlanma safhasında bu bankaların kredi politikalarını kontrol etmek güçleşir. Devlet, depresyon dönemlerinde vadesi gelen borçlarını itfa etmek yerine, vadelerini uzatmayı tercih etmelidir. Zira devlet borçlarının amortismanı deflasyonisttir.
1- İktisadi teşhiste ve telafi edici maliye politikasını en uygun zamanda uygulamaya koyma güçlüğü (hesaplama güçlükleri, tahmin güçlükleri, uygulamadaki politik güçlükler vs.) 2- Maliye politikasının belirsizliğinden doğan güçlükler (Yol haritasının olmaması ya da halka açıklanmaması, politikalara duyulan güvenin azalması) 3- Maliye politikasının finansmanından doğan güçlükler (Borçlanmanın miktarının abartılması, faiz hadlerinin yükselmesinin özel yatırımları azaltması, emisyonla borçlanmanın yarattığı istikrarsızlık korkusu) 4- Mahalli idareler maliyesini devlet maliyesi ile ahenkleştirmekten doğan güçlükler
Stagflasyon nedir? Stagflasyon; deflasyon ve enflasyon kavramlarının birleştirilmesiyle oluşturulmuş ve durgunluk içinde enflasyon anlamına gelen bir kavramdır. Ekonomide daralma ve küçülme dönemlerinde görülen enflasyon halidir. Oysa Klasikler ve Keynesyenler ekonomide işsizlik ya da enflasyonun olacağı ve bunların birbirleriyle ters yönlü bir ilişki içerisinde olduklarını kabul ediyorlardı. Stagflasyon; eksik kapasite ve işsizliğin yanı sıra, talep artışına rağmen üretim kapasitesinin genişleyememesi sonucu doğar. Genellikle az gelişmiş ülkelerde görülmekle birlikte, daha az da olsa gelişmiş ülkelerde de görülebilir.
Sermaye yoğun teknolojilerin ve uzmanlaşmanın artması, sabit maliyetleri artırarak yatırımın başabaş noktasını geciktirmiştir. Bu durum finansman yüküne katlanabilecek büyük ölçekli işletme ve çok uluslu şirketlerin hakimiyetini artırmıştır. Tarım sektöründe de küçük işletmelerin maliyet yapısı, büyük ölçekli işletmelerle rekabet edemez hale gelmiştir. Bu durumda yeni firmaların sektöre girmesi ya da küçük firmaların kapasite genişletmesi zorlaşmıştır. Yani üretim, kısa dönem esnekliğini yitirmiştir. Oysa iletişim ve reklam sektöründeki gelişmler, talebi sürekli artış yönünde desteklemektedir. İşsizliği azaltmaya yönelik genel bir politika enflasyonu; anti-enflasyonist bir politika ise işsizliği artıracağından stagflasyonla mücadele için mikroekonomik bir bakışla seçici politikaların uygulanması gerekir. Sektörel politikalar faydalı olabilir.
1- Telafi edici harcama politikaları sadece konjonktürel değil, aynı zamanda iktisadi kaynakların rasyonel dağılımını sağlayıcı niteliktedir. Bu yönüyle aynı zamanda kalkınma politikasıdır. 2- İşsizliğin giderilmesi ve tam istihdama yaklaşılması politikası, endüstriler ve sektörler arası ilişkilerin dikkate alınmasını zorunlu kılar. 3- Depresyonla mücadelede emek yoğun küçük bayındırlık harcamaları, özel tüketim harcamaları, sosyal yardımlar, para ve kredi politikası etkileri bakımından birbirini tamamlayacak şekilde kullanılmalıdır. 4- Tecrübeli bir maliye idaresi mutlaka gereklidir.
5- Büyük bayındırlık harcamaları artırılmalı, vergi indirimlerine gidilmeli, atıl fonlar devlet borçlanması ile aktif hale getirilmeli ve devlet borçları itfa edilmeden vadeleri uzatılmalıdır. 6- İş çevresinin ve halkın politikalara olan güveni sağlanmalıdır. 7- Depresyonla mücadelede kullanılan maliye politikası, para politikası ve kambiyo politikasıyla uyumlu olmalıdır. 8- Büyük bayındırlık harcamaları artırılmalı, vergi indirimlerine gidilmeli, atıl fonlar devlet borçlanması ile aktif hale getirilmeli ve devlet borçları itfa edilmeden vadeleri uzatılmalıdır. 9- Değişen ekonomik koşullar, telafi edici politikaların da değiştirilmesini gerektirir.