2015 EYLÜL AYI ENFLASYON RAPORU HAZIRLAYAN 05.10.2015 Yrd. Doç. Dr. Sema ULUTÜRK AKMAN - İstatistik Araştırma Merkezi Araş. Gör. Hakan BEKTAŞ İktisat Fakültesi Ekonometri Bölümü RAPOR Eylül ayında Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Eylül ayında TÜFE bir önceki aya göre %0.89 arttı. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) Beklenti Anketi ne göre katılımcılar, TÜFE nin Eylül ayında %0.59 oranında artış göstermesini beklemekteydi. Anadolu Ajansı (AA) Finans Enflasyon Beklenti Anketi ne göre ise TÜFE nin %0.72 artması beklenmekteydi. Eylül ayında TÜFE deki yıllık değişim ise %7.95 olmuştur. Bu dönemde Yurt İçi ÜFE (Yİ-ÜFE), bir önceki aya göre %1.53 yükselmiş olup yıllık bazda ise %6.92 artış göstermiştir. Tablo 1. Eylül Ayı için TÜFE ve Yİ-ÜFE değişimleri TÜFE Yİ-ÜFE Değişim (%) 2014 2015 2014 2015 Aylık 0.14 0.89 0.85 1.53 Yıllık 8.86 7.95 9.84 6.92 http://www.ifesam.org Sayfa 1 / 6
% Grafik 1. 2014 ve 2015 Yılları TÜFE Seyiri 9.38 9.66 7.75 7.89 8.39 7.55 7.61 7.91 8.09 7.24 9.16 9.32 9.54 7.20 6.81 7.14 8.86 8.96 9.15 7.95 8.17 2014 2015 Grafik 1 de TÜFE nin seyri yer almaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) nun açıkladığı verilere göre yıllık tüketici enflasyonu Ağustos ayında gerçekleşen %7.14 seviyesinden %7.95 e yükselmiştir. Grafik 2 de ana harcama gruplarının aylık bazda TÜFE ye katkıları yer almaktadır. Ana harcama gruplarının toplam değişime aylık katkıları incelendiğinde enflasyon sepetinde en fazla ağırlığa sahip olan gıda ve alkolsüz içecekler grubunun enflasyona 31 baz puan ile en yüksek katkıyı yaptığı görülmüştür. Söz konusu grubu, 30 baz puan katkı ile ulaştırma grubu takip etmiştir. Düşüş yönünde en fazla katkıyı ise 21 baz puan ile giyim ve ayakkabı grubu sunmuştur. Mevsimsel etkiler nedeniyle sunulan bu katkı, TÜFE deki artışı sınırlandırmıştır. Fakat Ekim ayında giyim ve ayakkabı grubunda fiyatların artış göstereceği beklenmektedir. http://www.ifesam.org Sayfa 2 / 6
Grafik 2. Ana Harcama Gruplarının Aylık Bazda 2015 Eylül Ayı TÜFE ye Katkıları GIDA VE ALKOLSÜZ İÇECEKLER ULAŞTIRMA KONUT EV EŞYASI ÇEŞİTLİ MAL VE HİZMETLER LOKANTA VE OTELLER EĞLENCE VE KÜLTÜR HABERLEŞME SAĞLIK EĞİTİM ALKOLLÜ İÇECEKLER VE TÜTÜN GİYİM VE AYAKKABI -0.21 0.09 0.09 0.09 0.07 0.04 0.03 0.03 0.02 0.02 0.31 0.30-0.30-0.20-0.10 0.00 0.10 0.20 0.30 0.40 % puan Ana harcama grupları açısından TÜFE incelendiğinde bir önceki aya göre en fazla artış %1.93 ile çeşitli mal ve hizmetler ile ulaştırma gruplarında gerçekleşmiştir. En fazla düşüş ise mevsim etkisi nedeniyle giyim ve ayakkabı grubuna gözlenmiştir. Grafik 3. Ana Harcama Gruplarının Bir Önceki Aya Göre Değişimleri ÇEŞİTLİ MAL VE HİZMETLER ULAŞTIRMA GIDA VE ALKOLSÜZ İÇECEKLER EĞLENCE VE KÜLTÜR EV EŞYASI SAĞLIK LOKANTA VE OTELLER EĞİTİM HABERLEŞME KONUT ALKOLLÜ İÇECEKLER VE TÜTÜN GİYİM VE AYAKKABI -2.76 1.24 1.16 1.16 1.08 0.97 0.88 0.72 0.58 0.35 1.93 1.93-3 -2-1 0 1 2 3 % http://www.ifesam.org Sayfa 3 / 6
% TCMB nin para politikası için takip ettiği H endeksindeki artış bir önceki yılın aynı ayına göre %8.26 olarak gerçekleşmiştir. Enflasyonun genel eğilimini yansıtması açısından önem taşıyan bir diğer gösterge olan I endeksindeki yıllık artış ise %8.23 olarak gözlenmiştir. Ayrıca mevsimlik ürünler hariç hesaplanan yıllık artış %8.01, işlenmemiş gıda ürünleri hariç hesaplanan yıllık artış ise %7.23 olarak gerçekleşmiştir. Grafik 4. Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (Yıllık % Değişim) 9.95 9.83 9.89 9.55 9.36 8.44 7.75 7.6 7.91 7.82 7.6 7.83 8.26 9.25 9.04 9.03 8.73 8.63 7.73 7.1 7 7.48 7.51 7.31 7.66 8.23 I H H: İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler, tütün ürünleri ile altın hariç endeks I: Enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içecekler ile tütün ürünleri ve altın hariç endeks Eylül 2015 te endekse dahil edilen 426 maddeden; 62 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 275 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 89 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gözlenmiştir. TÜFE de bir önceki aya göre en yüksek artış gösteren ürünlerin sırasıyla %22.01 ile patlıcan, %20.43 ile sivri biber ve %15.21 ile yumurta olduğu görülmüştür. TÜFE de bir önceki aya göre en fazla düşüş gösteren ürünlerin ise sırasıyla %25.21 ile limon, %13.92 ile yurtiçi bir hafta ve daha fazla süreli turlar ve %13.84 ile fındık içi olduğu görülmüştür. http://www.ifesam.org Sayfa 4 / 6
% Eylül ayında İstanbul için hesaplanan TÜFE, bir önceki yılın aynı ayına göre %8.32 artış kaydetmiştir. Bu durum İstanbul daki yıllık TÜFE artışının, genel TÜFE artışından yüksek olduğunu göstermektedir. Bunun yanı sıra İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) Düzey 2 de bulunan 26 bölge incelendiğinde ise, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış %8.80 ile TR72 (Kayseri, Sivas, Yozgat) bölgesinde gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı ayına göre en düşük artış ise %6.23 ile TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt) bölgesinde gerçekleşmiştir. Grafik 5. 2014 ve 2015 Yılları Yİ-ÜFE Seyiri 12.4 12.31 12.98 11.28 10.72 3.28 3.1 3.41 4.8 9.75 9.46 6.52 6.73 5.62 9.88 9.84 10.1 6.21 6.92 8.36 6.36 2014 2015 Grafik 5 te Yİ-ÜFE nin seyri yer almaktadır. Bu dönem için Yİ-ÜFE deki bileşenlerin aylık değişime etkileri incelendiğinde artış yönünde en fazla katkıyı elektrik, gaz üretim ve dağıtımı sektöründe yaşanan fiyat değişimleri sağlamıştır. Eylül ayı için sanayinin dört sektörünün bir önceki aya göre değişimleri incelendiğinde; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %1.26 azalış, imalat sanayi sektöründe %1.54 artış, elektrik ve gaz sektöründe %2.51 artış ve su sektöründe %0.42 artış gerçekleşmiştir. http://www.ifesam.org Sayfa 5 / 6
Tablo 2. Eylül Ayı Yİ-ÜFE için Sektörlerin Değişim Oranları Sektörler (NACE Rev. 2) Aylık Değişim (%) Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim (%) Madencilik ve Taşocakçılığı -1.26-2.47 İmalat 1.54 7.34 Elektrik ve gaz 2.51 5.29 Su temini 0.42 21.87 Ana sanayi grupları sınıflamasına göre 2015 yılı Eylül ayında en yüksek aylık ve yıllık artış dayanıklı tüketim mallarında gözlenmiştir. Tablo 3 te Eylül ayı için ana sanayi grupları sınıflamasına ilişkin gerçekleşen değerler yer almaktadır. Tablo 3. Eylül Ayı Yİ-ÜFE için Ana Sanayi Grupları ve Değişim Oranları Sektörler (NACE Rev. 2) Aylık Değişim (%) Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim (%) Ara Malı 1.98 7.79 Dayanıklı Tüketim 2.95 13.89 Dayanıksız Tüketim -0.09 7.82 Enerji 1.64-2.57 Sermaye Malı 2.57 9.61 http://www.ifesam.org Sayfa 6 / 6