TEMİZ ÜRETİM GENEL BİLGİLENDİRME VERİMLİLİK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI
KAPSAM Temiz Üretim Genel Bilgilendirme oçevre Sorunları osürdürülebilir Tüketim ve Üretim Alanında Türkiye de Mevcut Durum otemiz üretim/ eko-verimlilik ovgm nin çalışmaları
Doğal kaynaklar 2008 yılında küresel kaynak kullanımı: % 28 Çin (% 8-1980), % 13 ABD, % 7 Hindistan 15 yüksek tüketime sahip ülke yanında Çin, ABD, Hindistan, Brezilya ve Rusya; küresel kaynak kullanımının % 75 ine sahiptir. En düşük ve en yüksek malzeme tüketimine sahip bölgeler arasında 11 kata varan fark bulunmaktadır. En düşük tüketime sahip 100 ülke, küresel malzeme kullanımının sadece % 1,5 ini oluşturmaktadır. Küresel enerji kullanımı: 2020 yılında 2005 yılı miktarına göre % 9 artış Küresel toprak ve okyanus yüzeyi sıcaklığı: 1880-2012 yılları arasında ortalama 0,85 C lik artış (IPCC, 2013). Dünya nüfusu, bir Avrupalı kadar kaynak tüketseydi 2,5 gezegene ya gereksinim duyacaktık. 3
Enerji - İklim Değişikliği Şekil. 1960 lardan günümüze atmosferik CO2 emisyonu (IPCC,2013) İMALAT SANAYİ Küresel enerji tüketimi günümüzde toplam enerji kullanımının neredeyse üçte birini oluşturmaktadır. Küresel enerji tüketimi 1971 den 2004 e kadar % 61 oranında artmıştır. Küresel CO 2 emisyonunun % 36 sını meydana getirmektedir. 4
Küresel Çevre Sorunları Küresel Isınma (Yüzey Isısı) Küresel Isınma (Deniz Suyu Seviyesi) Atık Üretimi 5
Küresel Çevre Sorunları Su Stresi Düşük stres ( %10) Düşük - orta stres (%10-20) Orta yüksek stres (%20-40) Yüksek stres (%40-80) Çok yüksek stres ( %80) 6
Enerji Kullanımında Türkiye de Mevcut Durum Şekil Enerjide ithalat oranı: % 73 Enerji verimliliği ve yerel yenilenebilir kaynakların kullanımının artırılması konuları Türkiye deki temel politika alanları arasında yer almaktadır. Kaynak: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2010-2014 Dönemi Stratejik Planı Kaynak: T.C Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2011-2014 Stratejik Planı 7
8
Türkiye de Sanayide Tüketilen Nihai Enerjinin Sektörel Dağılımı (2012) Cam ve Cam Ürünleri 1% Gübre 2% Kimya-Petrokimya 6% Seramik 4% Kağıt 1% Şeker 2% Kaynak: Enerji Denge Tablosu, 2012, ETKB Tekstil 6% Gıda 3% Çimento 19% Demirçelik 21% Diğer Sanayi 31% Demirdışı Metaller 3% Motorlu Kara Taşıt Sanayi 1%
Sürdürülebilir Tüketim ve Üretim Yaklaşımları Sürdürülebilir kalkınma Gelecek kuşakların ihtiyaçlarından ödün vermeden bugünün ihtiyaçlarını karşılayabilmek Yeşil ekonomi Yeşil büyüme 1972 Stockholm İnsani Çevre Konferansı 1987 Brundtland Raporu 1992 Rio BM Çevre Konferansı 2000 Binyıl Kalkınma Hedefleri 2002 Johannesbourg Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi 2012 Rio BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı 10
Benzer Kavramlar Kirlilik önleme Atık azaltımı Temiz üretim Yeşil verimlilik Kaynak Verimli Temiz Üretim (BM Çevre Programı-UNEP) Eko-verimlilik (Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Konseyi) Kirlilik Önleme (Kanada Kirlilik Önleme Merkezi) Yeşil Verimlilik (Asya Verimlilik Teşkilatı) Atık Azaltımı (ABD Çevre Koruma Ajansı) Yeşil Büyüme (OECD, Dünya Bankası) Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim (AB, BM, OECD) 11
HEDEF İHTİYAÇ MEVCUT DURUM Yeşil Büyümeye Doğru Çevresel baskılar, oluşan yeni pazarlar ve kıt olan kaynaklar nedeniyle kalkınma ve ekonomik büyüme yeniden tanımlanmaya çalışılmaktadır. Geleneksel üretim yöntemleri ve çevre teknolojileri, kaynak verimliliğini sağlamada ve çevresel performansı artırmada artık yetersiz kalmaktadır. Endüstrinin yeniden yapılanması ve yeşil iş modellerinin oluşturulması için; yeni sistemler, prosesler ve teknolojilere gereksinim duyulmaktadır. (ÜRETİM) Çevre dostu ürün ve eko-etiket gibi tüketime yönelik uygulamalar geliştirilmelidir. (TÜKETİM) Sürdürülebilir tüketim ve üretim Düşük karbonlu ve kaynak verimli yeşil endüstri Yeşil büyüme 12
Mega-trendler ve tahminler Nüfus > 9 milyar (2050) Orta sınıf tüketici sayısı x 3 (2030) (Kaynak: WBCSD, Vision 2050) Arz sınırlı iken, doğal kaynaklara olan küresel talebin artması (dünya genelinde son 10 yılda ham madde talebinde öngörülmemiş bir artış) Tüm tahminler talepteki artışın yukarı yönlü seyretmeye devam edeceğini gösteriyor Gıda ürünlerine olan talepte %70 (2050) ve küresel gıda fiyatlarında %120-180 artış (2030) (Kaynak: FAO & Willenbroekel ve diğerleri, 2011) 13
Ekonominin Sürdürülebilirliği ve Arz Güvenliği 1. Kaynakların sınırlı olduğu bir dünyada, kaynak yoğun üretim ve tüketim biçimleri ile sınırsız bir ekonomik büyüme mümkün müdür? 2. Arzın sınırlı olduğu bir ekonomide sürekli artan ve gelecekte de artmaya devam etmesi öngörülen - küresel kaynak talebini karşılamak mümkün müdür? 14
Yeşil Büyüme (OECD)-Yeşil Ekonomi (UN) 1) Doğal kaynakların verimli ve sürdürülebilir kullanımı (enerji verimliliği, su verimliliği, malzeme verimliliği vb.) 2) Ekonomik büyümenin doğal kaynak tüketiminden ve çevre kirliliğinden ayrıştırılması (de-coupling) «Yeşil Büyümenin merkezinde ekonominin kaynak verimliliğini sağlamak vardır» (OECD, Green Growth Report) 15
Makro-Ekonomik Politikalar OECD: Kaynak Verimliliği Tavsiye Kararı, C(2008)40 Yeşil Büyümeye Doğru, 2011 (5 grup, 25 gösterge) Yeşil Büyüme ve Kalkınmakta Olan Ülkeler, 2012 Kaynaklar, Verimlilik ve Çevre, 2013 Avrupa Birliği: AB 2020:Kaynak Verimli Avrupa Girişimi, COM (2011)-21 Kaynak Verimli Avrupa İçin Yol Haritası, COM (2011)-571 UNEP Kaynak Verimliliği Programı Uluslararası Kaynak Paneli (IRP) 16
Kaynak Verimliliği OECD, EUROSTAT, Avrupa Komisyonu ve UNEP: Kaynak Verimliliği (Malzeme Verimliliği) = GSYH / YMT Kaynak Yoğunluğu (Malzeme Yoğunluğu) = 1 / Kaynak Verimliliği = YMT / GSYH GSYH: Gayrısafi Yurtiçi Hasıla YMT: Yurtiçi Malzeme Tüketimi (Domestic Material Consumption, DMC) 17
Kaynak Verimliliği (TR ve AB-27) [GSYH/YMT] 130 125 125 123 120 115 115 117 120 117 110 105 100 95 100 102 104 106 104 111 105 106 104 107 109 108 105 97 KV TR (2000=100) KV EU27 (2000=100) 90 85 80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kaynak: TÜİK-EUROSTAT verileri 18
Sırbistan Romanya Bulgaristan Estonya Letonya Polonya Türkiye Kıbrıs Portekiz Finlandiya Litvanya Çek Cumhuriyeti İrlanda Slovenya Slovakya Norveç İsveç Avusturya Danimarka Macaristan Hırvatistan AB 27 Yunanistan Belçika İspanya Almanya Fransa İtalya Birleşik Krallık Hollanda İsviçre Lüksemburg Malta Türkiye de Kaynak Verimliliği 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Kaynak Verimliliği GSYİH (euro (SAGP)/Yerli Malzeme Kullanımı-kg) (2000-2010) 2000 2010 (Kaynak: Eurostat) 19
Ayrışma (De-coupling) «ekonomik büyüme ile doğal kaynak tüketimi ve/veya çevresel kirlilik/bozunma arasındaki bağıntının kırılması» GSYH doğal kaynak tüketimi çevresel bozunma Kaynak: UNEP International Resource Panel, 2011 20
Ayrışma: GSYH ve Yurtiçi Malzeme Tüketimi (AB-27) 120 115 110 105 100 102 100 100 103 99 105 99 108 104 110 105 114 107 117 118 110 108 112 115 AB 27 95 90 96 93 YMT EU27 (2000=100) GSYH EU27 (2000=100) 85 80 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kaynak: TÜİK-EUROSTAT verileri 21
Ayrışma: GSYH ve Yurtiçi Malzeme Tüketimi (TR) 160 150 150 146 140 140 141 134 134 130 131 129 130 127 125 120 115 113 110 105 100 100 100 94 92 90 88 85 82 80 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 TÜRKİYE YMT (2000=100) REEL GSYH (2000=100) Kaynak: TÜİK-EUROSTAT verileri 22
Çevre Yaklaşımları PASİF Kirletme ve seyreltme DUYARLI Boru sonu arıtma 1 2 YAPICI Geri dönüşüm ve geri kazanım PROAKTİF Temiz üretim 3 4 23
ATIK, NEGATİF EKONOMİK DEĞERİ OLAN BİR ÜRÜNDÜR. Atık = Girdi - Ürün Gaz emisyonları ÜRÜN GİRDİ (Hammadde, yardımcı malzemeler, su, enerji) Katı atık Sıvı atık 24
Çevre Konusunda Klasik Yaklaşım Arıtma ve atık bertarafı gibi atığın oluştuktan sonra kontrol edilmesini sağlayan boru sonu yöntemler uygulanmaktadır. Çevre yatırımları, kendini geri ödemeyen, üretim maliyetlerini yükselten yatırımlar olarak görülmektedir. Çevre üretim sürecinden ayrı düşünülmektedir. Çevre maliyetleri işletmenin maliyet hesaplarına katılmamaktadır.
Çevre Konusunda Yeni Yaklaşımlar Çevre konusu; tasarım/üretim/kullanım/hizmet süreçlerine, ürün-üretim ve teknoloji-inovasyon stratejilerine dahil olmaya başlamıştır. Hedef: Hammadde, su, enerji, vb. tüketimlerinin azaltılması Atık/atıksu, vb. miktarlarının düşürülmesi Hem üretim hem çevre maliyetlerinin düşürülmesi Çevre yatırımlarının geri dönüşlü hale gelmesi Rekabet gücünün korunması/artırılması Çevre dostu ürün sektöründe yer alınması
Temiz Üretim Nedir? Etkinliği artırmak, insanlar ve çevre üzerindeki riskleri azaltmak amacıyla koruyucu entegre bir çevre yaklaşımının süreçlere, ürünlere ve hizmetlere sürekli olarak uygulanması (UNEP) TEMİZ ÜRETİM KAYNAK VERİMLİLİĞİ ATIK AZALTIMI Hammadde, enerji ve doğal kaynakları daha az kullanmayı, Yeniden kullanım ve geri dönüşümü artırmayı, Daha az atık oluşturmayı ve Tehlikeli atık miktarını azaltmayı amaçlayan, GERİ DÖNÜŞÜM çevresel fayda yanında ekonomik getirileri de olan bir üretim stratejisidir. SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA 27
Temiz Üretim Olanak Değerlendirme Hammadde, doğal kaynak, su ve enerji kullanımı ile atık oluşturan kaynakların ve uygun temiz üretim fırsatlarının belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilen sistematik ve planlı bir prosedürdür. TÜ DEĞERLENDİRMESİ TÜ FIRSATLARI TÜ FIRSATLARI DAHA AZ KAYNAK KULLANIMI VE ATIK DAHA AZ KAYNAK KULLANIMI VE ATIK ARTAN VERİMLİLİK İşletme NEREDE ve NEDEN kaynaklarını atık olarak kaybeder? Bu kayıplar NASIL en aza indirilir? 28
Temiz Üretim Araçlarına Örnekler Temiz Üretim Olanak Değerlendirme Malzeme Akışı Maliyet Muhasebesi Yaşam Döngüsü Analizi Endüstriyel Simbiyoz Karbon Ayakizi Su Ayakizi Eko-tasarım Eko-etiket Yeşil Satın Alma 29
Temiz Üretim Olanak Değerlendirme Metodolojisi Yönetimin taahhüdünün alınması Proje takımının oluşturulması Engellerin ve çözümlerin belirlenmesi Amaçların belirlenmesi Ön değerlendirme yapılması Proses akışlarının oluşturulması (girdiler, çıktılar, atık ve emisyonlar) Olası temiz üretim fırsatlarının belirlenmesi Teknik, çevresel ve ekonomik fizibilite yapılması En iyi fırsatların belirlenmesi Temiz üretim ihtiyacının ortaya çıkması 1.Planlama ve organizasyon 2.Değerlendirme 3.Fizibilite analizi Fırsatların uygulanması İzleme ve değerlendirme Sürdürme 4.Uygulama 30
Temiz Üretim Fırsatlarının Belirlenmesi STANDART FİKİRLER Temiz üretim ile ilgili kılavuz ve rehber niteliğindeki kaynaklar Kontrol listeleri Sektörel özel kılavuz ve kontrol listeleri YENİ/YARATICI FİKİRLER Temiz üretim metodolojisi kapsamında sorunların belirlenmesi Beyin fırtınası yapılarak olası temiz üretim fırsatlarının belirlenmesi Benzer sektör ve işletmelerle kıyaslama yapılması 31
Temiz Üretim Fırsatları 1. İyi işletme uygulamaları 7. Yan ürün kullanımı TEMİZ ÜRETİM FIRSATLARI 2. Ürün değişimi 3. Hammadde ikamesi 6. Teknoloji değişimi 5. Proses optimizasyonu/ değişimi 4. Yeniden kullanım/ geri kazanım 32
Fizibilite Analizi TEKNİK DEĞERLENDİRME ÇEVRESEL DEĞERLENDİRME EKONOMİK DEĞERLENDİRME Ürün kalitesine etkisi Verimliliğe etkisi Malzeme kullanımı Enerji kullanımı Bakım uygulamaları üzerine etkisi Güvenilirlik Rahat uygulanabilirlik Malzeme kullanımı Enerji kullanımı Havaya, suya ve toprağa olan emisyonlar Sağlık ve güvenlik Geri dönüş süresi Etkilenen diğer maliyet faktörlerinin belirlenmesi o Çevresel maliyetler o Hammadde kaybının maliyeti o Ekipmanın yatırım maliyeti o Personel maliyetleri, vb. 33
Örnek Uygulamalar KOBİ ler 1. Talaşlı İmalat CNC tezgahı soğutma sıvısı geri kazanımı 8.200 TL % 46 atık sıvı % 24 soğutma yağı % 25 su 5 ay 2. Metal Kaplama Ters akım durulama sistemi / damlama tablaları 7.300 TL % 65 su % 60 kimya sal 5 ay 3. Kaynak Kaynak regulatörü montesi 2.655 TL % 42 gaz CO 2 6 ay 4. Alüminyum Profil Kaplama Banyo yüzeyi kaplama 6.000 TL % 60 doğal gaz % 42 su 2 ay 5. Gıda Boru izolasyonu ve buhar vanaları yenileme 10.000 TL % 26 CO 2 7.000 TL enerji maliyeti 1,5 ay 34
Örnek Uygulamalar Büyük İşletmeler 1. Gıda Çözdürme ve temizleme-de suların geri kazanımı 48.175 $/yıl tasarruf 76.900 $ yatırım % 44,5 su 15.000 kwh/yıl enerji 8,9 ton/yıl CO 2 1,6 yıl 2. İçecek Soğutma sularının geri kazanımı 591.517 $/yıl tasarruf 56.900 $ yatırım % 55,6 su 1 ay % 35,9 su 3. Metal İşleme Soğutma suyu geri kazanımı, Fosfatlamada optimizasyon 45.417 $/yıl tasarruf 30.200 $ yatırım 31.000 kwh/yıl enerji 18,3 ton/yıl CO 2 7 ay %29,4 Kimyasal 4. Metal Kaplama Yağ alma, durulama, oksilan ve kurutma sistemleri 48.000 $/yıl tasarruf 76.900 $ yatırım 5. Kimya Hava soğutmalı yeni nesil pompalar 157.000 $/yıl tasarruf 49.300 $ yatırım 6. Tekstil Üretimde optimizasyon ve su yumuşatmada otomasyon 468.000 $/yıl tasarruf 22.000 $ yatırım % 85 tiner %100 CdO %100 NaCN 1,5 yıl 93.000 m 3 /yıl su 121.000 kwh/yıl enerji 71,5 ton/yıl CO 2 4 ay % 54 su %22 enerji 1 aydan az 879,6 ton/yıl CO 2 %67 Kimyasal
1. Sac İşleme Boyanın yeniden kullanımının sağlanması 4.000 $ 2,5 ton/yıl katı atık Örnek Uygulamalar Dünyadan Örnekler % 48 hammadde 7,5 ay 2. Gıda Boru izolasyonu 1.000 $ % 40 yakıt anında 3. Boya ve Kimya Makinenin çalışma saatlerinin düzenlenmesi 0 $ 11880 kwh/yıl anında 4. Sağlık Ürünleri İmalatı Yeni ambalaj tasarımı 0 $ % 24 Karton kullanımı anında Eski ambalaj Yeni ambalaj (*) Delta News Brochure, Issue 11, August 2002 36
Örnek Uygulamalar Dünyadan Örnekler 710 t/yıl Kum tüketimi 5. Döküm Kumun yeniden kullanımının sağlanması 20.730 $ 4 t/yıl Reçine yapıştırıcı 2 t/yıl Reçine sertleştirici 688 t/yıl Katı atık 22t/yıl Toz 1,7 yıl 6. İnşaat malzemeleri Girdi ikamesi 11.175 $ 16,2 t/yıl Yağ %90 Su kirliliği 1,7 yıl 7. Gıda Su tasarrufu ve kirlilik yükü azaltımı 31.051 1 ay 8. Kimya Atık su azaltılmasına yönelik süreç düzenleme 204.000 %27 Atık su %25 Atık su kirlilik yükü 280 000 t/yıl Temiz su %12 Temizlik sıvısı %2 Buhar %50 Çamur %60 Nötrleştirme malzemesi 10 ay 37
TÜ Faaliyetlerinin Gelişimi Tavandan Tabana Politika reformları Finansal mekanizmaların oluşturulması Bilgi paylaşım ağları Ortaklıkların kurulması Kapasite geliştirme Bilinç oluşturma Finansal kuruluşların dahil edilmesi Ulusal, uluslararası işbirlikleri Veri tabanlarının, TÜ ağlarının oluşturulması Ulusal, uluslararası işbirlikleri TÜM lerin kurulması TÜ kavramının tanıtılması Tabandan Tavana 38
Temiz Üretim Merkezleri Bilinç Artırma Teknik Destek Yaygınlaştırma TÜ MERKEZLERİ TEMEL GÖREVLER Kapasite Geliştirme Politika Tavsiyeleri Yatırım Finansmanı Kolaylaştırma UNIDO/UNEP Destekli TÜ Merkezleri - örnek statüler Kamu Kuruluşu Niteliğindeki Merkezler (Kore, Çin, Fas, Mısır) Özel Statüye Sahip Merkezler (Çek Cumhuriyeti, Slovakya) STK Niteliğindeki Merkezler (Hırvatistan) Üniversite Bünyesinde Kurulan Merkezler (Macaristan) TÜ Alanında Faaliyet Gösteren Diğer Kuruluşlar (~80 kuruluş) - örnekler Almanya Malzeme Verimliliği Ajansı - DEMEA Kanada Kirlilik Önleme Merkezi Avustralya Temiz Üretimde Mükemmellik Merkezi Asya Verimlilik Teşkilatı 39
BÜTÜNSEL VE SEKTÖREL TEMİZ ÜRETİM YAKLAŞIMI (UNIDO) Temiz Üretim Önleyici bütünsel bir sürdürülebilirlik stratejisinin bütün üretim ve hizmet sürecine uygulanması Sektörel düzeyde İşletme seviyesinde Ürünler: Daha iyi tasarımla atık azaltımı Yeni ürünlerde atık kullanımı Üretim: Hammadde, enerji ve su tasarrufu Emisyonların kaynakta azaltılması Teknoloji alternatiflerinin geliştirilmesi Maliyetlerin ve risklerin azaltılması Hizmetler: Tasarım ve dağıtım süreçlerinde etkin çevre yönetimi Etki: Verimliliğin artması Çevresel performansın iyileştirilmesi Rekabet avantajının artması 40
UNIDO/UNEP Temiz Üretim Merkezleri 41
Türkiye de Temiz Üretim Faaliyetlerinin Gelişimi Temiz üretim ile ilgili 1998 yılından bu yana farklı kurum ve kuruluşlar tarafından ülkemizde yürütülen faaliyetler şu genel başlıklar altında toplanabilir: Konu ile ilgili projeler yürütülmesi, koordine edilmesi veya ilgili projelere katılım sağlanması Pilot uygulamalar Araştırma çalışmaları Eğitim, bilinçlendirme ve yaygınlaştırma çalışmaları Ar-Ge çalışmaları Teşvik ve proje destekleri Konu ile ilgili standartların uyumlaştırılması ve yayınlanması Akademik tez çalışmaları Yayınlar Sanayi üniversite işbirliği Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü nün kurulması 42
Türkiye de Temiz Üretim Alanında Sağlanan Destekler - Çevre Teknolojileri Desteği, Enerji Verimliliği Desteği Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı - Çevre Dostu Üretim (KOBİ) Mali Destek Programı Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) 2014 yılı Mali Destek Programı - Yenilenebilir Enerji ve Çevre Teknolojileri Mali Destek Programı İzmir Kalkınma Ajansı - 17 Aralık 2012-1 Mart 2013 - Çevreye Duyarlı Yenilikçi Uygulamalar Mali Destek Programı - Temiz Üretim Mali Destek Programı Doğu Marmara Kalkınma Ajansı 5 Aralık 2012-8 Şubat 2013 - Verimlilik Artırıcı Proje (VAP) Destekleri ETKB Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü 2013 - Türkiye Sürdürülebilir Enerji Finansmanı (TURSEFF Desteği) Avrupa Sanayi ve Kalkınma Bankası AB İklim Fonu - KOSGEB Tematik Proje Destek Programı Ankara Kalkınma Ajansı - 10 Aralık 2012 22 Şubat 2013 43
Türkiye de TÜ ile İlgili Mevzuat TEMİZ ÜRETİM İLE İLGİLİ MEVZUAT Üst Politika Belgeleri Çevre Mevzuatı Enerji Verimliliği Mevzuatı Plan ve Strateji Belgeleri Bakanlıların Kuruluş Kanunları Doğrudan İlgili Mevzuat Dolaylı Mevzuat Enerji Verimliliği Kanunu Yönetmelikler Tebliğler Genelgeler EKÖK Tekstil Tebliği Çevre Kanunu Yönetmelikler Eko-Tasarım Eko-Etiketleme 44
Temiz Üretim ile ilgili Ulusal Strateji ve Politika Belgeleri Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi (2011-2014) 44 no lu eylem Eko-verimlilik Merkezi kurulması hedefi KOBİ Stratejisi Eylem Planı (2011-2013) Eko-verimlilik Merkezi kurulması hedefi Enerji Verimliliği Strateji Belgesi (2012-2023) 2023 yılında Türkiye nin GSYİH başına tüketilen enerji miktarının (enerji yoğunluğunun) 2011 yılı değerine göre en az %20 azaltılması hedefi Ulusal Su Kalitesi Yönetimi Strateji Belgesi (2012-2023) Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımını sağlamak maksadıyla, kurumsal ve yasal çerçevenin çizilerek su yönetiminde teknik ve ekonomik araçlar geliştirmek Ulusal Çevre Stratejisi Eylem Planı (2007-2023) Türkiye İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı (2011-2023) Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Yönetmelik (07 Ekim 2010) Enerji ile ilgili ürünlerin tasarımında uyulması zorunlu olan şartların çerçevesini belirlemek suretiyle enerji verimliliğini, çevre koruma düzeyini ve enerji arz güvenliğini artırarak sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmak Tekstil Sektöründe Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Tebliği (14 Aralık 2011) Kurulu kapasitesi 10 ton/gün üzerinde olan tekstil tesislerinde hammadde ve enerjinin etkin kullanımı ile ve temiz üretim teknolojilerinin uygulanması Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik (25 Nisan 2012) Ulusal sera gazı emisyonlarının önemli bir kısmını teşkil eden elektrik ve buhar üretimi, çimento, demir-çelik, seramik, kireç, kağıt ve cam üretimi gibi sektörlerden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının tesis seviyesinde izlenmesi 45
VGM nin Temiz Üretim Alanında Yürüttüğü Faaliyetler Politika Geliştirme / Program Tasarımı ve Uygulaması Kapasite Geliştirme / Bilinçlendirme Ulusal / Uluslararası Projeler Uluslararası Üyelikler ve İşbirlikleri 46
Üst Plan, Program, Strateji Belgeleri Kapsamındaki Sorumluluklar 10. Kalkınma Planı Öncelikli Dönüşüm Programları 1.1. Üretimde Verimliliğin Artırılması Programı (Bileşen 1 ve 3) 1.14. Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi Programı (Bileşen 3) BSTB 2013-2017 Stratejik Planı Tedbir 247. Türkiye Bölgesel ve Sektörel Verimlilik Gelişim Haritası KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı (2011-2014) Eylem No 2.1.3: KOBİ lere eğitim ve danışmanlık Eylem No 2.5.5: Türkiye nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Eko-verimlilik Programı yürütülecektir. İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı (2011-2020) Eylem Y7.1.2.5: Temiz Üretim Merkezi Eylem US.2.2.6: Su Verimliliği Kılavuzları Eylem S.2.2.1.3: İyi Uygulamaların Paylaşılması Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi (2011-2014) Eylem 36: Verimlilik göstergeleri Eylem 43: Verimlilik politika ve stratejisi Eylem 44: Eko-verimlilik Programı, Temiz Üretim Merkezi
Politika Oluşturma / Program Tasarımı ve Uygulaması 10. Kalkınma Planı - 1.1. Üretimde Verimliliğin Artırılması Dönüşüm Programı Endüstriyel Simbiyoz Endüstriyel simbiyoz imkânlarının belirlenmesi Pilot projeler oluşturulması Eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleriyle konuya ilişkin kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi Paydaşlar arası iletişim olanaklarının geliştirilmesi Endüstriyel simbiyoz uygulamalarının çeşitlendirilip yaygınlaştırılması
Politika Oluşturma / Program Tasarımı ve Uygulaması 10. Kalkınma Planı 1.14. Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi Dönüşüm Programı 3. Bileşen: Sanayide Enerji Verimliliğinin Artırılması VGM sorumluluğuna verilmiştir Düşük verimli AC elektrik motorlarının daha yüksek verimli olanlarıyla değiştirilmesi KOBİ lerin enerji verimliliği konusundaki eğitim, etüt ve danışmanlık hizmetlerinin desteklenmesine yönelik mekanizmaların iyileştirilmesi Enerji verimliliği alanındaki iyi uygulama ve teknolojilerin KOBİ lerde yaygınlaştırılması
Verimsiz Elektrik Motorlarının Dönüşümü Programı KOBİler için rehber dokümanlar Mevcut En İyi Teknikler (BREF) dokümanları Panel ve sempozyumlar (Verimlilik Haftası, 5. Ulusal Verimlilik Kongresi) Bilinç Artırma & Kapasite Geliştirme Ulusal ve Uluslararası Projeler & İşbirlikleri UNDP GEF Projesi Elektrik motorların envanterinin çıkarılması Kayseri OSB Pilot Çalışması Finansal Destekler Mevzuat ve Denetim Türkiye Kalkınma Bankası KOSGEB Kalkınma Ajansları TURSEFF TÜBİTAK Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair Tebliği İthalat denetimi Piyasa denetimi ve Gözetimi (TSE Test Laboratuvarı)
Sanayide Kullanılan Düşük Verimli AC Elektrik Motorlarının Daha Yüksek Verimli Olanlarıyla Değiştirilmesi: Kayseri OSB Pilot Çalışması - 130 firmada enerji verimliliği etüt çalışması -Kalkınma Bankası kredileri için firma yatırım değerlendirme anketi (10 firmadan geri dönüş) Türkiye Kalkınma Bankası - 50 milyon Dolar hazır kaynak - 2 yıl geri ödemesiz, - ortalama 7 yıla yayılan (15 yıla kadar uzayabilen) geri ödeme - Geçmiş yatırımları da kredilendirme olanağı) OSB Müdürlüğü Kayseri OSB Pilot Çalışması 130 KOBİ KOSGEB - Sanayide Elektrik Motor ve Motor Sistemlerinin Dönüşümü konusunun 2015 yılı destek programları kapsamına alındı ORAN - Kredi faizleri için firmalara hibe desteği
Motor Dönüşümü için Finansman Modeli Çalışmaları Türkiye Kalkınma Bankası tarafından kullandırılacak kredilere ilişkin talep araştırması ve protokol hazırlıkları KOSGEB tarafından motor dönüşümü konusunda hibe ve kredi faiz desteği sağlanmasına ilişkin destek programı tasarımı çalışmaları Kalkınma Ajansları tarafından motor dönüşümüne yönelik destek programı oluşturulması çalışmaları TÜBİTAK destek programları çerçevesinde sürdürülebilir üretim teknolojileri ve elektrik motorları dönüşümünün değerlendirilmesi TURSEFF (ve diğer yatırım bankaları ve finans kuruluşları ile) destek programları konusunda finansman alternatiflerinin değerlendirilmesi
Sanayide Elektrik Motorlarının Dönüşümü GEF Projesi Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) işbirliği Küresel Çevre Fonu (GEF) 6. Dönem Projenin Amacı: Türkiye de enerji verimli motorlara yapılacak olan, en az 20 milyon USD ek yatırımın hayata geçirilmesini kolaylaştırarak, yapılan gösterim projeleri ile 9075 ton CO 2 doğrudan emisyon, 453.750 ton CO 2 dolaylı emisyon azalması sağlanması. Proje Faaliyetleri: Enerji verimli elektrik motorlarına ilişkin mevzuatın ve kurumsal çerçevenin güçlendirilmesi Yerli motor üreticilerinin enerji verimli motor üretmeleri konusunda desteklenmesi TSE Motor Test Laboratuvarının geliştirilmesi ve kapasitesinin artırılması Sanayideki elektrik motorlarının dönüşümünde kullanılacak bir finansal destek mekanizmasının geliştirilmesi Enerji verimli motorlara ilişkin farkındalığın artırılmasına ilişkin faaliyetler
Politika Oluşturma / Program Tasarımı ve Uygulaması Sanayide Kaynak Verimliliği Potansiyelinin Belirlenmesi Projesi (2014-2016) Amaç Sanayide hammadde, enerji ve suyun etkin ve sürdürülebilir kullanımı ile elde edilebilecek potansiyel ekonomik ve çevresel faydaları; sektörler ve bölgeler düzeyinde analiz edecek bir metodoloji geliştirilerek, bu potansiyelin niceliksel olarak ortaya konması Yürütülme Biçimi VGM koordinatörlüğünde, TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü tarafından Proje Hedefleri İmalat sanayinde kaynak verimliliği potansiyelinin analizi için metodoloji geliştirilmesi Hammadde, enerji ve su kullanımındaki kaynak verimliliği potansiyelinin parasal ve miktarsal olarak belirlenmesi (ulusal, sektörel ve bölgesel düzeyde) İyileştirmelerin maliyet analizi Proje Bütçesi 1.250.000 TL 54
Politika Oluşturma / Program Tasarımı ve Uygulaması Çevresel Verimlilik ve Kaynak Verimliliği Göstergelerinin Yayınlanması (2015 Şubat) (http://vgm.sanayi.gov.tr) Sektörel kapsamı ve içerdiği konu başlıkları bakımından ilk niteliğinde. İmalat sanayine ait 24 alt sektörün sürdürülebilir üretim açısından gelişimini somut olarak izlemek ve değerlendirmek mümkün. A) Atık Yoğunluğu 1) Toplam atık yoğunluğu 2) Tehlikeli atık yoğunluğu B) Sera Gazı Yoğunluğu 3) CO2-e Yoğunluğu C) Su Verimliliği 4) Su verimliliği D) Atık Geri Kazanım Oranı 5) Tesis içi geri kazanım oranı 6) Tesis dışı geri kazanım oranı E) Çevresel Harcama ve İstihdam 7) Çevresel harcamaların katma değere oranı 8) Çevresel istihdam oranı 55
Politika Oluşturma Ulusal Temiz Üretim Merkezi Kurulması 1999 TÜBİTAK- MAM bünyesinde kurulması girişimi Mart 2011 MPM tarafından kurulması görevi 2010 TTGV bünyesinde kurulması girişimi Ağustos 2011 BSTB VGM tarafından kurulması görevi 06/04/2013 tarih ve 218 sayılı Bilim Kurulu'nun 5 nolu kararı ile; Gebze de, TÜBİTAK MAM Çevre Enstitüsü, Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü olarak yeniden yapılandırılmıştır. 56
Bilinçlendirme Faaliyetleri (2014) Eğitim - Panel BST İl Müdürlüklerinde görev yapan mühendislere yönelik Temiz Üretim konulu eğitim, Kocaeli Karadeniz Teknik Üniversitesi Temiz Üretim konferansı Verimlilik Haftası kapsamında bilinçlendirme etkinlikleri: Ulusal Temiz Üretim Merkezi ve Sanayide Eko-Verimlilik Paneli, Kocaeli Eko-Verimlilik ve İnovasyon Paneli, Balıkesir Çevre ve Temiz Üretim Paneli, Konya Temiz Üretim/Eko-Verimlilik Faaliyetleri Sunumu, Ankara BST İl Müdürlükleri «Temiz Üretim Eğitimi», 37 il
Kapasite Geliştirme/Bilinçlendirme Sempozyumlar Sürdürülebilir Üretim Sempozyumu Nisan 2013, Ankara BSTB VGM ile Hacettepe Üniversitesi Çevre Uygulama ve Araştırma Merkezi Tema: Temiz Üretim ile Sürdürülebilir Sanayiye Doğru Sürdürülebilir Üretim Sempozyumu - Aralık 2014, İstanbul BSTB VGM ile Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Uygulama ve Araştırma Merkezi işbirliği Tema: Sanayide Dönüşüm için Yaşam Döngüsü Analizi ve Enerji Verimliliği
Kapasite Geliştirme / Bilinçlendirme Temiz Üretim Bilgi Platformu http://www.temizuretim.gov.tr
Kapasite Geliştirme / Bilinçlendirme Temiz Üretim Kitapçıkları 60
Kapasite Geliştirme / Bilinçlendirme Süreli / Süresiz Yayınlar 61
Kapasite Geliştirme / Bilinçlendirme http://www.verimlilikkongresi.gov.tr 62
Ulusal / Uluslararası Projeler Sanayide Kaynak Verimliliği Potansiyelinin Belirlenmesi (2014-2016) AB İşletme ve Sanayi Politikası ile Çevre Müktesebatı Alanında VGM nin Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi (2013) T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü 63
Uluslararası Üyelikler ve İşbirlikleri Asya Verimlilik Teşkilatı (AVT) Gözlemci Üyelik (Tam üyelik için dosya hazırlanmıştır.) Yeşil Verimlilik ve Temiz Üretim Kapsamında Yürütülen Çalışmaların Takibi Yeşil Verimlilik Mükemmeliyet Merkezi vb. ilgili Projelerin Takibi Kaynak Verimli ve Temiz Üretim Küresel Ağı (RECPnet) UNIDO-UNEP Bünyesindeki Ağda Gözlemci Üyelik Temiz Üretim Faaliyetleri Kapsamında İşbirliği Olanaklarının Araştırılması Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Yaşam Döngüsü Girişimi Temiz Üretim Faaliyetleri Kapsamında İşbirliği Ortak Eğitim Programları Düzenlenmesi OECD Kaynak Verimliliği ile İlgili Komitelere Katılım
TÜ Alanında Önümüzdeki Dönemde Yapılması Planlanan Çalışmalar HEDEF Sanayide sürdürülebilir büyümeye ve uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak temiz üretim uygulamalarını yaygınlaştırmak. Eylem Planları Uygulama ve İzleme Faaliyetleri Onuncu Plan Öncelikli Dönüşüm Programları Uygulama Verimlilik Stratejisi ve Ulusal Eko-verimlilik Programı (2014-2017) Sanayi Stratejisi, KOBİ Stratejisi Projeler Sanayide Verimsiz AC Elektrik Motorlarının Değiştirilmesine Yönelik Çalışmalar ve Projeler Sanayide Kaynak Verimliliği Potansiyelinin Belirlenmesi Projesi (Tamamlanma: 2016) TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü ile ortak projeler IPA II programı çerçevesinde, «Türkiye İmalat Sanayinde Mevcut En İyi Tekniklerin Yaygınlaştırılması Yoluyla Sürdürülebilir Üretimin Artırılması» Projesi Kalkınma Ajansları ile Endüstriyel Simbiyoz uygulamalarının yaygınlaştırılmasına yönelik bilinçlendirme etkinlikleri ve ortak projeler 65
TÜ Alanında Önümüzdeki Dönemde Yapılması Planlanan Çalışmalar (2) Sürdürülebilir Üretime Yönelik Finansal Destek Mekanizmalarının Oluşturulması Bilinçlendirme ve Kapasite Geliştirme Faaliyetleri Verimlilik ve Sürdürülebilir Üretim Konusunda Bilinçlendirme Etkinlikleri, Sektörel Kılavuzlar ve Rehber Dokümanlar BSTB İl Müdürlüklerinin Kapasitelerinin Artırılması Sanayide enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik bilinçlendirme, izleme ve destekleme çalışmaları Kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi, mevzuat düzenlemeleri Verimlilik Haftası (27 Nisan-3 Mayıs 2015) 5. Ulusal Verimlilik Kongresi (5-6 Ekim 2015) 66
TEŞEKKÜRLER 67