1
2 Araştırma-İnceleme Dizisi ZAĞNOS PAŞA MUHARREM EREN İLAVELİ BASKI ZAĞNOS KÜLTÜR VE EĞİTİM VAKFI BALIKESİR - 1994
3 Önsöz Takdim Takriz Zağnos Paşa (Manzume) Şükran Duygularım ZAĞNOS PAŞA Adı, Kimliği, Vefat Yeri ve Tarihi Afyonkarahisar' da: ''Sahipler Türbesi'nde Bir ''Zağnos'' daha DEVLETE VERDİĞİ HİZMETLER Manisa Sarayındaki Görevleri Sultan II. Murad'a damad oluşu ve ''Hazindarbaşı''lık Şehzade Mehmed'e ''Atabek'' Padişahı (Şehzadeliğinden İtibaren), İstanbul'un Fethine Hazırladı Ve İstanbul'un Fethi'ndeki Önemli Rolleri Padişah'ın Verdiği Yetki Zağnos Paşa'nın Feragati ve Devlet'e Küsmedi Âlicenaplığı ve Tevazuu İlk Vezirliği Vama Savaşı İçin Fikri; Halil Paşa İle Fikir Ayrılığı Zağnos Paşa'nın İlk Sürgün Hayatı Sultan II. Mehmed'e Kainpeder Oluşu Rumeli Hisar Yapılmasında Üstün Gayreti ve ''Zağnos Kulesi'' Zağnos Kulesi'nin Kitabesi. Fetih Hakkındaki Hadis-i Şerif: Büyük Harp Meclisinde Zağnos Paşa Kostantiniye'nin Kuşatılmasında Üstün Çalışmaları Fetih Gerçekleşti; Zağnos Galata Kalesini Teslim Aldı İSTANBUL'UN FETHİNDEN SONRA ZAĞNOS PAŞA El-Fakir Zağnos lmzalı Ferman Vezîr-i Âzam'lığı Donanma Komutanlığı, Mora Valiliği Trabzon'un Fethinde Zağnos Paşa ve Trabzon Valiliği ZAĞNOS PAŞA'NIN EMEKLİLIĞİ VE VEFATI Balıkesir İle İlgisi; Vefatı Zağnos Paşa'nın, Düşündürücü Hali (İkinci Sürgün Hayatı) Zağnos Paşa'nın Türbesi ZAĞNOS PAŞA AİLESİ Zevceleri (Fatma Sultan, Nefise Hatun, Prenses Anna) 42 Evlatlan (Mehmed Bey, Ali Çelebi, Sitti Hatice Hatun) 46 Torunları (Bak. Soyağacı) BALIKESIR DEKİ TORUNLARI 1) Hatice Hanım Kolu ve Bu Koldan Olan Aileler (Soyağacı) 2) Gülban Kadın Kolu ve Bu Ailelerin Soyağaçları 3) Gülban Kadın'ın Kişiliği; Dedeleri, Mütevelliliği Zağnos Paşa'nın Eserleri ve Mülkleri Zağnos Paşa'nın Değişik Yerlerdeki Eserleri; Mülkleri Zağnos Paşa'nın Balıkesir deki Mülkleri Zağnos Paşa'nın Vakfiye namesi 2 Numaralı Belge ZAĞNOS PAŞA AİLESİNİN DİĞER VAKIFLARI Mehmed Bey Vakfı Sitti Nefise Hatun Vakıfları (I.ci ve II. ci) Sitti Nefise Hatun'un Bursa'daki Mescidi ve Mektebi Sitti Nefise Hatun'un Mülkleri ve Fatih'in Fermanı Zağnos Paşa Vakıflarıyla, Ailesine Âid Diğer Vakıfların Birleştirilmesi Paşasultan Hakkında MÜTEVELLİLER ARASINDA KANLI MÜCADELE
4 İbrahim Bey'in Mütevelliliği ve Zulmü Abdülkadir Bey'in Öldürülmesi 101 Belgeler: No: 4, 5, 6, 7, 8 Sözlük ZAĞNOS PAŞA'NIN BALIKESİR'DEKİ ESERLERİ 1- Paşa Camii (Zağnos Paşa'nın Yaptırdığı Bina) 2- Balıklı Köyünde Zağnos Paşa Camii 3- Paşa Hamamı 4- Zağnos Paşa İmarethanesi 5- Muallim hane, Bedesten, Çeşme, Kuyular, Kaplıca Zağnos Paşa Haziresi Balıkesir'de Zağnos Paşa Sevgisi Balıkesir'de, ''Zağnos Paşa'' Konusunda Kültür Hizmeti Verenler SON SÖZLERİM Faydalandığım Kaynaklar Fotoğraflarla Zağnos Paşa Aile Mezarlığı Son Söz ve Teşekkür
5 Bu naçiz eserimi, Zağnos Mehmet Paşa Hazretleri'nin aziz ruhuna hediye ettim. 10 Ocak 1994 Muharrem EREN Adresim: Karaoğlan Mah. Çatal Sok. No:18 BALIKESİR Telefon: +90 266 241 76 93
6 ÖNSÖZ Değerli araştırmacı, emekli öğretmen Muharrem Eren'i Balıkesir hakkında yazdığı ciddi eserleri ile tanıdım. Bu eserler arasında müstesna bir biyografi çalışması olan ''Mutasarrıf Ömer Ali Bey''i derin bir takdir duygusu ile inceledim. Mazinin karanlığında kalan büyük devlet adamlarını, fikir önderlerini, hayır ve hasenat sahibi fazilet örneklerini yeni nesle tanıtmak son derece önemli bir kültür hizmeti vebir vicdan borcudur. Balıkesir'in inşası için alın teri döken, gece gündüz çalışan, şehri, okullar, camiler, mescitler, hanlar, hamamlarla donatan Mutasarrıf Ömer Ali Bey'in çok mütevazı, çok edepli bir sözü var: ''Çalıştık saye-i şahanede te'sis-i umrana iderler namımı hayr ile elbet yad.'' Bütün bu umran eserlerini ortaya koyan hamiyet sahibinin, gelecek nesillerden istediği sadece ve sadece bir hayır dua ile anılmaktır. Kurduğu çeşmelerden su içtiğimiz insanlara bu vefa duygusunu göstermemek bizim için çok büyük bir kadirbilmezlik olur. Değerli insan Muharrem Eren bu vefa borcunu hakkiyle ödemiştir. Emekli öğretmen Muharrem Eren'in ''Kocaavşar'' köyünü anlatan eseri de inanılmaz bir gayretin, yıllar süren bir çalışmanın göz kamaştıran hasadıdır. Köyünü, insanları, tarihi, ananeleri, içtimai ve iktisadi çehresi ile tarihe mal etmiştir. Muharrem Eren beyefendinin her biri ayrı ayrı incelenmeğe değer diğer eserlerine temas etmek istemiyorum. Yeni ilavelerle ve yeni vesikalarla zenginleştirdiği ''Zağnos Paşa'' kitabı da eskilerin ifadesi ile muhalled bir eserdir. Zağnos Paşa, Fatih devrinde yaşamış, âlim, fazıl, Hazreti Peygamber'in o nurlu müjdelerine nail olmuş ulu kişilerden biridir. Bu celadetli askerin hayatı hakkında şimdiye kadar esaslı bir araştırma yapılmış değildir. Muharrem Eren beyefendi bu hacimli kitabı ile bu eksiği tamamlamış bulunuyor. Osmanlı tarihi üzerinde çalışmak zevkli olduğu kadar da yorucu bir iştir. Yüzlerce vesikayı, fermanı, beratı tarihin ve zamanın tozunu üstünden üfleyerek okuyacaksınız. Bu kolay bir iş değildir. Sadece eski Osmanlı yazısını bilmeniz yetmez. Osmanlı Yazısının birçok tarzını ve üslubunu da bileceksiniz. Kufi'yi, sülüs'ü, nesih'i, rik'a'yı, celi'yi bileceksiniz. Bunların hepsi ayrı ayrı stillerdir. Ayrıca Osmanlı dilinin terkipli, tamlamalı, tantanalı örgüsüne aşina olacaksınız. Bunlar da kâfi değil... Bir de tasavvuf kültürünüz, tarih ve din bilginiz yeterli olmalıdır. Bunların yine de yetmediğini söylemeliyim. Üstelik sonsuz bir gayretiniz, tükenmez bir sabrınız, sarsılmaz bir hakikat sevginiz olacak. Kaleminizi peşin ve dogmatik bir takım hükümleri ispat etmek için değil, sırf hakikati sevdiğiniz, insanlığa bir doğruyu göstermek için kullanacaksınız. Hakikatin altın'dan terazisini sağlam bir elle tutacaksınız. Gerçeği bir menfaat elde etmek için değil, doğru olduğu için seveceksiniz. Bunlar zor işlerdir. Böyle eserlere çok ihtiyacımız var. Medeniyetin temel taşının kitap olduğuna inanıyorum. Emekli olduktan sonra da kalemle, kitapla ilgisini kesmeyen, devamlı surette kendini yenileyen, devamlı surette bir aydınlığa doğru yürüyen aziz hocamız Muharrem Eren 'i bu duygularla selamlıyor, ömrünün uzun, eserlerinin bol olmasını diliyorum. 18 Mart 1994 Rıza AKDEMİR Balıkesir Valisi
7 TAKDİM Fatih Devrinin ünlü veziri, İstanbul fethinin mimarı olan Zağnos Paşa, Balıkesir şehrinin büyüyüp gelişmesinde önemli katkıları olan bir devlet adamımızdır. Bugün, şehrimizin sembolü haline gelmiş bulunan Paşa Camii Onun eseridir. Ancak Paşa'nın hayatı, görevleri ve devlet ile olan ilişkilerinde hala karanlık olan noktalar vardır. Böyle büyük şahsiyetlerin incelenip araştırılması ve tarihi misyonunun ortaya çıkarılması tarihimiz açısından olduğu kadar, geleceğimiz ve milli birliğimiz açısından da son derece önemlidir. Bu büyük görevi üstlenen ve bıkıp usanmadan çalışan değerli hocamız Muharrem EREN Beyefendi, daha önce (1987 yılında) basılan ''Zağnos Paşa'' adlı eserini, bu defa genişleterek ve yeni ilaveler yaparak, yeniden bizlere kazandırmıştır. Çalışmalarından dolayı kendisine teşekkür eder, daha nice araştırmalar için sağlık ve uzun ömürler dileriz. 18.1.1984 Aynur ÜNLÜYOL Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Görevlisi
8 TAKRİZ Ve ''... İlim adına teşekkür'' Emeklilik, memurların mesleğe ilk girdikleri günden itibaren görmeğe başladıkları rüyadır. Emekliliğe kaç yıl kaldı? Sorusu pek sık sorulur. Emekli olanlarda ise bu tatlı rüyanın gerçeği genellikle birkaç güzel hafta ve aydan sonra, işe yaramama duygusu altında bir paniğe dönüşmüş olur. Bu duygunun baskısıyla emekliliğin çoğunlukla, ölüme kadar süren ikinci dönemi yaşanır. Ya sürekli sabahtan akşama kadar kahvede pineklenir, ya da ölümün yaklaştığı korkusuyla ibadete yönelinir. Çok az kişi emekliliği, hayatının en verimli çağı olarak değerlendirir. Yıllar süren hayat tecrübesinin ışığı altında, Allah'ın insanoğluna lütfettiği en büyük nimet olan "zamanı ciğerlerinin alabildiğince geniş bir nefesle, "yaşadım!" diyebilmek için verimli kılar, ürünleriyle değerlendirir. İnsanlar yorucu, hareketli, enerjik ve gayretli gençlik çağından sonra ihtiyarlığı, bir dinlenme ve sükûn dönemi olarak görseler de bu çağ, BIR HASAT VE BEREKET çağrıdır. Ama bu çağda ürün hasadı pek az insana nasip olur. KOCA AVŞAR'lı Muharrem amca emeklilik çağını eserleri, incelemeleri ve şiirleriyle değerlendirebilen nadir insanlardan birisidir Emeklilik çağında ilimle şereflendirilen bu seçilmiş insan, her zaman kütüphanelerde eski yazı, tozlu bir kitabın yaprakları arasında harıl harıl bir şeyler araştırır, buldu mu da; mutluluktan gözbebeklerine kadar kendi kendine gülümserken görürüz. Okuduğumuz bu "ZAĞNOZ PAŞA" araştırma ve incelemesi, şimdiye kadar hazırlanmış olanların en genişidir. Çok titiz bir çalışma ile hazırlanan bu eser, Balıkesir Tarihi nin bir bölümüne ışık tutması, İsmi nden dolayı biraz da yanlış değerlendirilmiş bir ulu vezir'in, Peygamberimiz (S.A. V.)'in övgüsünü kazanmış bir efsane askerin, hayatına, eserlerine ve ahfadına ait bilgiler vermesi bakımından çok önemlidir. Konusunda tek olan bu eseri, mütevazı kişiliği ile bu yurdun çocuklarına hazırlayan bu gönül adamım kutlar, "bilim" adına teşekkür ederim. Aydın AYHAN Balıkesir Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Okutmanı
9 ''Zağnos Paşa'' (Manzume) ZAĞNOSPAŞA Yüce Allah'ın sevgili kulu, Peygamber' in övdüğü bir ulu. Fatih Sultan'ın sağ kolu, Balıkesir'de yatan Zağnos Paşa. Manisa Sarayı'nda ders okutan, Savaş'ta şimşek gibi komutan, Kaçak şehzadeyi, diri tutan, ''Zağnos Bey''dir o Paşa. Rütbeleri, ''Vezir-i Muazzam'' dı, Kitabede, ''Abdülmükerrem'' dir adı. Padişahı, ''Feth''e hazırlayandı, İleri görüşlü Zağnos Paşa. Rumelihisarı'na imza atan, Harp meclisi'nde diplomat komutan, Bizans surlarına lağımlar atan, Tuttuğunu kopardı Zağnos Paşa. Gemilerin Haliç'e inmesinde, Haliç surlarının delinmesinde, Galatalı'ya ''Ferman'' verilmesinde, Başarılı komutan Zağnos Paşa. Trabzon fethinde donanma komutanı, Devletinin gücü' ne, güç katanı, Tarih unutmaz, unutmaz Onu, vatanı. Örnek vatansever, Zağnos Paşa. Allah'ın yanında sevgili olana, Resulün övgüsüne nail olana, Ne mutlu hiç unutulmayana Yaşıyor eserleriyle O Paşa. ''EREN''der ki: ''Paşam, yaşıyorsun, Milli duyguma güç katıyorsun, Eserlerin sonsuza değin dursun, Mezarın gülzar, mekânın Cennet olsun. 20 Şubat 1986 Muharrem EREN
10 Şükran Duygularım "BALIKESİR ZAĞNOS KÜLTÜR VE EĞİTİM VAKFI" Mütevelli Heyetinin: Başkanı, Sayın Mehmet AKÇA Beyefendi ve (Kültürel çalışmalarımla yakinen ilgilenen, araştırmalarımda imkânlar sağlayan) vakfın üyesi ve muhasibi Sayın Cengiz ERATALAY Beyefendi ile diğer Sayın üyeler, naçiz eserlerimin kültürel değerlerini takdir buyurdular. 1993 yılında ''ÖMER ÂLİ BEY' adlı kitabımı en güzel şekilde bastırıp, yayınlamışlardı. Bu yıl (1994 yılında) da; "ZAĞNOS PAŞA İLÂVELİ BASKI'' adlı (Bu) eserimi bastırma kararı almış bulunuyorlar. Kutsal amaçlar ve fedakârlıklarla kurulup memlekete, kültür ve eğitim hizmetleri vermekte olan vakfın; tüm mütevelli Heyeti Üyelerine şükran duygularımı samimiyetle arz ederken; Kurucu üyelerden Hakk a yürümüş olan Hüseyin Hakkı ERMİŞLER ile Hüseyin ERDOĞAN Beyefendileri de rahmetle yâd ediyorum. Muharrem EREN
11 İsteme Adresi: Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı Milli Kuvvetler Cad. Ermişler İşhanı 31/6 BALIKESİR Tel:+90 266 245 45 45 İrtibat: Cengiz ERATALAY BALIKESİR Tel: + 90 266 243 12 12 E-Posta : bilgi@zagnos.org Web :