Tarımsal Meteoroloji Prof. Dr. F. Kemal SÖNMEZ 2 EKİM 201 Prof. Dr. Mustafa Özgürel ve Öğr. Gör. Gülay Pamuk Mengü tarafından yazılan Tarımsal Meteoroloji kitabından faydalanılmıştır.
Hava ve İklim ile Tarım Arasındaki İlişkiler! Hava ve iklim ile tarımsal uygulamalar arasındaki yakın ilişkiler altı madde altında özetlenebilir: 1. Topraklar 2. Bitkiler. Hayvanlar 4. Bitki-hayvan hastalık ve zararlıları 5. Tarımsal yapılar ve ekipmanlar 6. Hidroloji ve su kaynakları 2/4
Topraklar! Hava olayları, toprağın kimyasal, fiziksel ve biyolojik özellikleri üzerine etki etmektedir.! Yağışlar bir taraftan toprağa kimyasal maddeler eklerken, diğer taraftan toprağın besin maddelerinin yıkanarak kaybolmasına neden olmaktadır.! Tüm dünyada yaşanan erozyon sorunu, bu olayın yaşanması ve günden güne etki alanının artması bölgesel hava olayları ile ilgilidir. /4
Topraklar! Toprak hazırlıkları ve ekim döneminde, toprak sıcaklığı, nemi, hava sıcaklığı ve nemi ile birlikte ekim ve çimlenme bakımından önemli etkiye sahiptirler.! Bu nedenle çeşitli ülkelerde, özellikle pamuk ve yer fıstığı bitkisinde ekim döneminden önce ve ekim süresince, genel ve özel tarımsal hava tahminleri ile günlük toprak sıcaklığı tahminleri, çiftçilere erken uyarı ile birlikte önemli meteorolojik yardım sağlanmaktadır. 4/4
Bitkiler! Hava koşulları bitkilerin büyüme ve gelişme dönemleri üzerinde büyük önemli rol oynamaktadır.! Bu yüzden hava olaylarının etkileri, ekimden önce başlamakta hasattan sonraki döneme kadar devam etmektedir.! Ekilen tohumun kalitesi, o yıl hatta bir önceki yıl meydana gelen meteorolojik koşulların etkisine bağlı kalmaktadır. 5/4
Bitkiler! Bitkiler büyüme dönemlerinde belirli fenolojik devreleri tamamlayabilmek için belirli sıcaklık toplamlarına ihtiyaç duymaktadır.! Sıcaklıkların bitkinin istekle-rinden düşük olması durumunda fenolojik dönemlerinde uzamalar gözlenir.! Yine her bitkinin dayanabileceği düşük ve yüksek sıcaklık değerleri bulunmaktadır. Bu değerlerin üzerine çıkıldığı zaman bitkiler düşük ve yüksek sıcaklıklardan büyük zarar görmektedir. 6/4
Bitkiler! Mevsim boyunca gözlenen hava olayları, tahıllar ve diğer ürünlerin kurutulması, harman çalışmaları, meyve ve sebzelerin depolanması üzerine etkide bulunur. 7/4
Bitkiler! Hava olayları, çayır ve orman yangınlarının meydana gelmesinde ve korunmasında çok önemli bir etkiye sahiptir.! Örneğin, Yaz mevsiminde nispi nemin % 5'den aşağıya düşmesi genellikle orman yangınlarına neden olan faktörlerin başında gelir.! Orman yangınlarını önlemek için özel hava tahminleri yapılır; sıcaklık, nispi nem, rüzgar hızı ve yönü, yağış durumları ilgililere hızlı bir şekilde duyurulur. 8/4
Bitkiler! Tarımsal üretimde büyük zararlara ve kararsızlıklara neden olan don olaylarının önceden tahmin edilebilmesi için yılın kritik dönemlerinde özel don tahminleri yapılır.! Böylece bahçe bitkileri ile uğraşan her çiftçi özellikle dona karşı hassas çeşitlerin yetiştirildiği belirli bölgelerde erken ve geç donlara karşı uygun yöntemlerle zamanında gerekli önlemleri alabilir. 9/4
Bitkiler! Tütün ve üzüm gibi tarım ürünleri hasat edildikten sonra kurutulmalıdır.! Kurutulmaları sırasında meydana gelen yağış ve yüksek oransal nem miktarı kurutma işlemini geciktirir.! Önemli bir tarım kolu olan meyvecilikte taşıma ve depolama devrelerinde hava koşulları çok önemli etkiye sahiptir. 10/4
Bitkiler! Üreticilerin meyvelerin depolanması ve erken tüketim amacıyla satış için vereceği kararlarda, hava koşulları hakkında bilgiye ihtiyaçları vardır.! Örneğin, elmaların taşınması sırasında hava sıcaklığı -0.5 ile 0.0 C arasında olursa, hiçbir bozulma sorunu olmaz. 11/4
Bitkiler! Diğer taraftan sebzecilikte iklim elemanlarından özellikle ışık, sıcaklık, yağış ve rüzgar önemli etkiye sahiptir.! Sebzelerde kuvvetli bir gelişme ile birlikte yüksek kaliteli ürün alınabilmesi için iklim elemanlarıyla ilişkilerin çok dikkatli bir şekilde gözlenmesi gereklidir.! Örneğin, ülkemizde Antalya bölgesinde özellikle Mart ayında fidelerin seralardan alınarak tarlaya dikilme zamanında don ihtimaline karşı risk yüzdesinin saptanmasının büyük önemi vardır. 12/4
Bitkiler! Fidelerin erken dikilmesi, ürünün erken alınması ve bunun doğal bir sonucu turfanda olarak daha fazla bir gelir sağlar.! Buna karşılık erken dikim don riskini artırır. 1/4
Bitkiler! Fidelerin en elverişli dikim tarihinin saptanabilmesi için Antalya Meteoroloji İstasyonuna ait 0 yıllık bir süre içerisinde Mart ayında meydana gelen donlu günlerin sayısı ve don süresi belirlendikten sonra ortaya çıkabilecek risk hesaplanır ve bundan sonra dikim tarihi için en uygun zaman belirlenir. 14/4
Hayvanlar! Hava olayları çiftlik hayvanları üzerinde doğrudan etkili olduğu gibi dolaylı olarak da çiftlik hayvanlarının ürünlerinin miktar ve kalitesi üzerine etki etmektedir.! Etçil sığırlarda çevresel faktörler ve et verimi arasında önemli ilişkiler vardır.! Diğer taraftan ılıman iklim kuşaklarında hayvanların bitkilere oranla hava ve iklim koşullarına karşı daha az dayanıklı oldukları saptanmıştır.! Süt verimi ile sıcaklık ve nem arasında yakın bir ilişki vardır. 15/4
Hayvanlar! Mera hayvancılığında iklimin hayvanlar üzerinde etkileri de önem taşımakta; bu durum, iklime uyma yeteneği, hayvansal üretim, yem miktarı ve kalitesi üzerinde kendini göstermektedir.! Hayvanların yeni iklim koşullarına uyumları bölgesel bir özellik gösterir.! Bölgelerin iklim istatistikleri ile hayvanlardaki fizyolojik tepkilerin birlikte değerlendirilmesi adaptasyon ihtimallerini ortaya koyar. 16/4
Hayvanlar! Hayvan ırklarının uyum sağlayamadıkları ve bunun doğal bir sonucu olarak yeterli üretim veremedikleri bölgeler elverişsiz olarak belirlenmektedir.! Hayvancılıkta belirli iklim bölgelerine adapte olarak orada en elverişli koşullarda en fazla verimi veren hayvan ırkları bulunmaktadır.! Hayvancılıktan beklenen verim olduğuna göre; en elverişli iklim bölgeleri seçilirken verim miktarının yanında kalite de göz önüne alınmalıdır. 17/4
Hayvanlar! Özetle, hayvan yetiştiriciliğinde çeşitli hayvanlar ve bunların ırkları için en uygun adaptasyon gösterdikleri iklim koşullarını saptamak ve orada yetiştiricilik yapmak sonrasında ise diğer ıslah çalışmalarına geçmek gerekmektedir. 18/4
Hayvanlar! Örneğin Ankara yöresinde yetiştirilen tiftik keçilerinden elde edilen tiftiğin dünyanın en kaliteli tiftiği olduğu söylenebilir.! Benzer şekilde ülkemizin farklı bölgelerinden elde edilen balların, et ve süt ürünlerinin yüksek kalitede olması, o yörelerde hakim olan hava koşulları ve bu koşullara uyum göstermiş olan bitki örtüsünden kaynaklanmaktadır. 19/4
Hayvanlar! Hayvan yetiştirme sistemlerinin yerini belirtirken en çok göz önüne alınması gereken iklim elemanlarından biri yağıştır.! Yağışın miktarı, şiddeti, devam süresi ve yıl içerisinde dağılışı diğer bir ifade ile yağış rejimi, hayvan yetiştiricilerini ilgilendiren önemli sorundur. 20/4
Hayvanlar! Örneğin, Fransa'da Temmuz ayında yağış miktarı 70 mm. nin üstünde olan kuşaklar sığır yetiştiriciliğinin en yoğun olarak yapıldığı bölgeler olarak göze çarpmaktadır.! Diğer yandan sıcaklık, hayvanların süt, yumurta ve canlı ağırlıkları üzerine etkilidir. 21/4
Hayvanlar! Tavukların Yaz aylarında daha fazla yumurtladıkları bilinen bir gerçektir.! Bu durum gün uzunluğunun daha fazla olması ile açıklanabilir.! Tavuk kümeslerine güneş doğuşundan önce ve batışından sonra suni ışıklandırma yapılırsa, tavukların yemlenme periyodu arttığından yumurta verimleri artar. 22/4
Hayvanlar! Yapılan araştırmalar diğer hayvanların doğumlarının da gün ışığının uzunluğuna bağlı olduğunu göstermiştir.! Güneş ışığı ve bunun sonucu olan mavi bir gökyüzü, bal arılarının yönlerini bulabilmeleri açısından önemlidir.! Buna karşılık bulutlu hava arıların bal toplama faaliyetlerini azaltmaktadır. 2/4
Hayvanlar! Öte yandan hava koşulları bir bölgede yapılacak hayvancılığın seçiminde de etkilidir.! Soğuk ve uzun süre karla kaplı bölgelerde ahır, yağışlı ancak soğuk olmayan yörelerde mera hayvancılığın gelişmesi uygun olmaktadır. 24/4
Bitki-hayvan Hastalık ve Zararlıları! Hava olayları, bitki ve hayvan hastalıkları üzerine doğrudan ve dolaylı etki ederek onların bulundukları yerden başka yerlere taşınmak suretiyle yayılmalarını sağlamaktadır.! Özellikle kuvvetli rüzgar ve yağış-lardan sonra akışa geçen sular hastalık oluşturan bakterilerin yayılmasını, zararlıların kendilerini ya da yumurtalarını taşıyarak başka yerlere yerleşmelerini mümkün kılmaktadır. 25/4
Bitki-hayvan Hastalık ve Zararlıları! Nispi nemin yüksek olduğu koşullarda hastalıkların artması oransal nemin bu koşullar üzerine ne derece etkili olduğunu göstermektedir.! Diğer taraftan hasat edilen ürünlerin yüksek nem içeriklerine sahip olması, hastalık ve zararlı faaliyetlerini arttırarak ürünün kısa bir sürede bozulmasına neden olmaktadır. 26/4
Bitki-hayvan Hastalık ve Zararlıları! Bitki üzerinde hastalık etmeni her zaman vardır, ancak hastalığın oluşması meteorolojik olaylara bağlıdır. Meteorolojik olaylar zararlıların gelişmesinde, çoğalmasında, göç etmelerinde ve yok olmalarında etkili olmaktadır.! Bitkide hastalık oluşması için gerekli olan faktörler; bitki, etmenin varlığı ve etmenlerin gelişmesine uygun meteorolojik koşulların oluşmasıdır. 27/4
Bitki-hayvan Hastalık ve Zararlıları! Meteorolojik koşullar bitki patojenlerinin kışlık dinlenme dönemlerinde etkili olmaktadır.! Böceklerin aktivitesi rüzgar, yağmur, sıcaklık, nispi nem gibi iklim elemanları ile yakından ilgilidir. 28/4
Bitki-hayvan Hastalık ve Zararlıları! Özellikle funguslar gibi parazitlerde enfeksiyonun oluşabilmesi için en önemli faktör sudur.! Enfeksiyon için nemli bir periyot veya yağış ve yüksek oransal nem olmalıdır.! Bitki yüzeyinde bulunan su ve bu suyun yüzeyde kalma süresi etmenin bitkiye girişinde oldukça önemlidir. 29/4
Bitki-hayvan Hastalık ve Zararlıları! Çeşitli ülkelerde meteorolojik elemanlar ve hayvan hastalıkları arasındaki karşılıklı ilişkilerden faydalanılarak hayvan hastalıkları hakkında meteorolojik tahminler yayınlanmaktadır.! Bu tahminlerde en etkili meteorolojik elemanlardan sıcaklık, nispi nem, yağış, rüzgar, toprak sıcaklığı ve nemi, toprak üstü minimum sıcaklığı yer almaktadır. 0/4
Bitki-hayvan Hastalık ve Zararlıları! Ülkemizde ise özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesinde tahıllara büyük zararlar veren süne zararlısı ile mücadele yapılabilmesi için özel tahminler Nisan ayının üçüncü haftası ile Haziran sonu ve İç Anadolu Bölge-sinde etkisi görülen kımıl zararlısı için Mayıs ayının ortası ile Temmuz başlarını kapsayan dönemlerde özel olarak nispi nem, sıcaklık ve bulutluluk tahminleri hazırlanarak günlük olarak yayınlanmaktadır. 1/4
Tarımsal Yapılar ve Ekipmanlar! Bir tarım işletmesinde yer alan binaların plan ve projelendirilmesinde yer, işletme, hava koşulları göz önüne alınmalıdır.! Binaların projelenmesinde hakim rüzgar yönü, rüzgar yükü ve kar yükünün göz önünde bulundurulması gerekmektedir. 2/4
Tarımsal Yapılar ve Ekipmanlar! Meteorolojik olaylar aynı zamanda tarımsal makinelerin kullanım, muhafaza ve seçimine de etki etmektedir.! Nemli bölgelerde alet ve ekipmanların sundurma altında tutulması onların işlevlerini uzun süre devam ettirmesini sağlamaktadır. /4
Hidroloji ve Su Kaynakları! Sulama, rüzgardan korunma tesisleri, koruyucu şeritler, su ve karın depolama ve muhafazası kültürel işlemlere olduğu kadar, toprak nemi, rüzgar hızı ve atmosferin nem derecesi gibi bazı çevre özelliklerine de önemli bir şekilde etkide bulunmaktadır.! İnsan faaliyetleri nedeniyle meydana gelen iklim değişikliğinin gerek nicelik ve gerekse nitelik bakımından değerlendirilmesi tarımsal meteoroloji araştırmalarında önemli bir yer teşkil etmektedir. 4/4
Hidroloji ve Su Kaynakları! Topraktaki su dengesi, kurak bölgeler başta olmak üzere dünyanın pek çok yerinde su dengesi ve komponentleri olan yağış, toprak nemi, buharlaşma, akış ve drenaj çalışmaları ile ilişkilendirilen bir çok projeye temel olan çok önemli bir konudur.! Bu tip çalışmalar su kaynaklarının geliştirilmesinde, su kullanımının planlanmasında, drenaj gereksiniminin saptanmasında ve su kaynaklarının yönetiminde oldukça yaygın uygulama alanına sahiptir. 5/4