1. Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu, 16-18 Haziran 2009-Konya (Sözlü Bildiri) YEŞİL ALAN UYGULAMALARINDA SU TASARRUFUNA YÖNELİK OLARAK SUKKULENT YER ÖRTÜCÜ BİTKİ TÜRLERİNDEN YARARLANMA Doç.Dr. Serpil ÖNDER 1 Yrd.Doç.Dr. Ahmet Tuğrul POLAT 1 1) S.Ü. Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, P.K.42075, Kampus/KONYA Özet: Su hayatın temelidir ve sosyal ve ekonomik gelişme için itici bir güçtür. Canlılar hayatlarını devam ettirmek için suya muhtaçtır. Kentsel yeşil alanlar sürdürülebilir kentler için anahtar rol oynarlar ve sağladıkları rekreasyonel olanaklar, fiziksel ve psikolojik iyi olma, ekolojik performanslarıyla hayatın kalitesine pek çok şekilde katkıda bulunurlar. Kentlerde yeşil alanların tesisi ve varlığını devam ettirmesi ise suyun var olması ile yakından ilişkilidir. Bu çalışma yeşil alanlarda suyun tasarruflu olarak kullanılmasına katkı sağlayacak ekonomik, işlevsel, estetik amaçlarla kullanılabilecek sukulent bitki türlerini tanıtmak amacıyla hazırlanmıştır. Anahtar Kelimeler; Sukkulent bitkiler, su tasarrufu, yeşil alan uygulamaları The using of succulent groundcover plants for water saving in green areas application Abstract: Water is the basis of life and is a driving force for economic and social developments. All living organisms need water for continuing their life. Urban green areas are key ingredients in the cities sustainability and contribute to the quality of life in many ways by providing ecological performance, psychological, physical well-being and recreational services. Existence and establishment of green areas in the city centers have a close relation with presence of water. The aim of this study was to review of present information about the succulent groundcover plants which can be using economical, functional, esthetics aims and supplying addition to the water saving in green areas application. Keywords: Succulent plants, water saving, green areas application GİRİŞ Doğal veya insan yapımı olsun yeşil alanlar pek çok şekilde hayatın kalitesine olumlu katkılar sağlarlar. O 2 üretir, CO 2 absorbe eder, nispi hava nemini düzenler, hava kirliliğini, gürültüyü ve kentsel ısı adası etkisini azaltır, estetik bir ortam oluştururlar (17). Ayrıca toprağı koruma ve erozyonu kontrol etmenin yanı sıra seli engeller ve taban suyu azalmış alanları beslerler (7). İnsanlara sosyal ve rekreasyonel olanaklar sunarak, beden ve ruh sağlığına olumlu katkı sağlarlar (12). Yeşil alanların kendilerinden beklenen işlevleri yerine getirebilmeleri için ekolojik koşullar dikkate alınarak bitkilendirme yapılmalı ve bakım önlemleri yerine getirilmelidir. Yeşil alanların tesisi ve sürdürülebilir kullanımı suyun var olmasıyla yakından ilişkilidir. Bununla birlikte günümüzde yeşil alanlarda suyun tasarruflu kullanılması da çok büyük önem taşımaktadır. Çünkü dünya temiz su krizi ile karşı karşıyadır. Son 20 yıl içinde hızla artan insan nüfusu ve bunun sonucu olarak artan su talebi, var olan yer altı ve yer üstü suyun bilinçsiz kullanımı, çevre kirliliği su yokluğuna yol açmış ve var olan su kaynaklarını miktar, kalite ve tüm kullanımlar açısından son derece ciddi sorunlarla karşı karşıya getirmiştir. (5). Bu durumdan yeşil alanlar daha fazla etkilenmektedir. Çünkü su yeşil alanların oluşturulmasında ve varlığını devam ettirmesinde hiçte küçümsenmeyecek miktarda kullanılmaktadır. Su temini konusunda yaşanan güçlükler ve kaynakların azalması plancıları ve yerel yönetimleri suyun etkin kullanımı yönünde yeni çözüm arayışlarına yöneltmektedir. Özellikle yeşil alanlarda suyun tüketiminin azaltılması için uygun bitkilerle suyun mümkün olduğunca az kullanıldığı peyzaj tasarımlarının yapılması, gerekli uygulama ve bakım önlemlerinin alınması zorunludur. Uygun bitki kullanımı; yerel ekolojik koşullara uyum sağlamış bitkilerle veya doğal bitki örtüsünden seçilmiş bitkilerle veya su tüketimi az olan su tasarrufçu bitki türlerini kullanmakla sağlanır. Yer örtücü bitkiler arasında yaprak ve gövdelerinde su depo etme özelliği olan ve çoğu kserofit (kurakçıl) sukkulent bitkiler ekstrem çevre koşullarına uyum sağlamış bitkilerdir. Bu bildiride yeşil alan uygulamalarında bakımı kolay olan, az su tüketen ve diğer yer örtücü bitkiler karşı alternatif bitki olarak kullanılabilecek sukkulent bitki türleri ve kullanım olanakları açıklanacaktır. Yeşil Alanlarda Suyun Tasarrufuna Yönelik Önlemler Yeşil alan düzenlemelerinde başarıya ulaşabilmek için bitkilerin ekolojik istekleri ve çevre koşullarının çok iyi değerlendirilmesi gereklidir. Bu yönde yapılacak sağlıklı bir ekolojik değerlendirme, mevcut ortam koşullarına uyum sağlayacak bitki türlerinin doğru olarak seçimine imkan verecektir. Sulama, bitkilerin gelişmesini sürdürebilmesi için gerekli olan, ancak doğal yağışlarla karşılanamayan suyun bitkilere ölçülü ve kontrollü biçimde verilmesi şeklinde tanımlanmaktadır (8).
1. Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu, 16-18 Haziran 2009-Konya Sulama suyunun etkin biçimde kullanılması, yetiştirilecek bitkinin su tüketimine göre su vermekle olur. Sulama suyunun kıt olduğu bölgelerde sulama suyu, sulanacak bitkinin su tüketimine göre hesaplanarak, kontrollü ve düzenli bir şekilde verilmelidir. Özellikle park ve bahçeler gibi dış mekân kullanımlarında su tüketiminin büyük boyutlara ulaşması peyzaj düzenlemelerinde suyun olabildiğince az kullanıldığı yeni peyzaj düzenleme biçimlerinin geliştirilmesini gerektirmektedir. Su-Etkin Peyzaj Düzenlemesi (Water-Efficient Landscaping) genel başlığı altında Suyun Akılcı Kullanımı (Water- Wise, Water-Smart), Az Su Kullanımı (Low-Water) ve Doğal Peyzaj Düzenleme (Natural Landscaping) gibi klasik peyzaj düzenleme anlayışlarından farklı yeni peyzaj düzenleme kavramları geliştirilmiştir. Bu temel ilkelerin formüle edilmesiyle geliştirilen ilk kavramsal yaklaşımlardan birisi Kurakçıl Peyzaj Düzenleme (Xeriscape) dir. Kurakçıl Peyzaj Düzenleme ya da tüm dünyada bilinen ismiyle Xeriscape genel olarak suyun en az düzeyde kullanılmasıyla su kaynaklarının ve çevrenin korunmasını ilke edilen, özellikli peyzaj düzenleme olarak tanımlanabilir. Kurakçıl peyzaj düzenleme nin yedi prensibi aşağıda açıklanmıştır (13): Kapsamlı planlama ve tasarım: Bitkilerin su ihtiyaçlarını gruplayarak, uygun kullanımlarını önererek, mevcut vejetasyon ve topografyanın mikrokliması ve bölgesel iklimi göz önünde bulundurarak planların geliştirilmesi. Gerekliyse toprağı değerlendirmek ve iyileştirmek: Bir kaç toprak örneği ile alanın toprak tipi belirlenerek uygun iyileştirme yapılmalıdır. Toprak ıslahı suyun sızma ve tutulmasını geliştirerek bitkiye yardımcı olabilecektir. Elverişli çim alanlar oluşturmak: Alandaki çimin yüksek su kullanım fonksiyonunu belirleyerek rekreasyonel kullanımlar için sınırlandırılmalıdır. Sulama ve biçimde zorluklara sebep olabileceğinden dik eğimli ve dar alanlardan kaçınılmalıdır. Uygun bitkilendirme: Tasarım karakterine ve alana uyum sağlayabilecek bitki türlerinin seçilmelidir. Eğer su koruma tasarım amacı ise yerli ve düşük su tüketen türler seçilmelidir. Verimli su: Su ihtiyacına göre gruplanan bitkiler verimli bir sulama sistemi tasarımının kullanımına imkan sağlayabilecektir. Sulama sisteminin tasarımı kadar yönetimi de çok önemlidir. Organik malç kullanımı: Bitkilendirme de uygun derinlikte organik malç kullanımı suyun tekrar kazanımı, yabancı ot büyümesini azaltma ve erozyonu engellemede topraklara yardımcı olmaktadır. Uygun bakım: Düzenli budama, yabancı ot temizliği, malçlama ve sulama sistemi bakımı peyzajda suyun etkinliğini sağlarken doğal güzelliğini de korumaktadır. Yeşil alanlarda suyun etkin kullanımı ve tasarrufu için şunlar önermektedir (3). Uygun planlama ve tasarım yapılmalıdır. Yeşil alan tesisinde mevcut doğal koşullar dikkate alınarak tasarımı yapılmalıdır. Toprak iyi hazırlanmalı ve toprağın iyileştirilmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Yerel iklim özelliklerine uygun bitki türü seçilmelidir. Kolay bakılabilen çim alanlar oluşturulmalı, kurağa dayanıklı çim türleri seçilmelidir. Yeşil alanın büyüklüğü, kullanım amacına göre en uygun sulama sistemi oluşturulmalıdır. Suyun toprakta tutulması, toprak sıcaklığının kontrol edilmesi ve erozyonun önlenmesine yardımcı olacak malçlama yapılmalıdır. Yeşil alanın tesisinden sonra uygun bakım (budama, yabancı ot mücadelesi, zararlıların kontrolü, sulama gibi) yapılmalıdır. Yeşil Alan Düzenlemelerinde Yer Örtücü Bitkiler Fiziksel plancılar üç boyutlu bir mekân yaratmak zorundadırlar. Peyzaj mimarlarının kırsal ve kentsel alanlarda oluşturdukları mekanlar; çocuk oyun alanı, milli park, rekreasyon alanı gibi amaç ve görünüş bakımından çok farklı tipteki mekanlardır (9). Dış mekân peyzaj tasarımında mekân; taban, çatı ve duvar olmak üzere üç hacim elemanından meydana gelir. Taban (yüzey, zemin) elemanı olarak kullanılan elemanlar alanın estetik ve fonksiyonel amaçları doğrultusunda canlı ve/veya cansız materyallerden oluşabilir. Taban elemanını oluşturan canlı materyalleri bünyesinde toplayan yer örtücü bitkiler sağladıkları estetik ve fonksiyonel değerlerle peyzaj tasarım alanlarında vazgeçilmeyen elemanlardır. Yer örtücü bitkiler 3 ile 30 cm. kadar boylanan toprak yüzeyinde çok yakın şekilde yoğun bir yaprak tabakası oluşturan, sarılıcı, sürünücü, yayılıcı bodur bitkilerdir. Odunsu veya otsu, herdemyeşil veya yazın yeşil olabilen bu bitkiler erozyon ve su kaybını engellerken, zemine de renk desen, doku özelliği kazandırırlar. 481
1. Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu, 16-18 Haziran 2009-Konya Yer örtücü bitkileri, yer örtücü olarak çimler ve çim dışında diğer yer örtücüler olmak üzere iki ana bölümde gruplandırmak mümkündür (16). Çim bitkileri diğer yer örtücülerden ayrı olarak üzerine basma, yürüme, oturma gibi fonksiyonlarının olması yanında, tesisi ve bakımda harcanan zaman ve mali masraf oldukça fazladır. Bundan dolayı yeşil alan düzenleme çalışmalarında zaman, emek ve paradan tasarruf sağlayan alternatif yer örtücü bitkileri kullanmak uygun olacaktır. Yer örtücü bitkilerin yaprak formu, rengi ve tekstür özelliğinin değişken olması; çiçek formu ve renginin çeşitliliği; meyvelerin ilgi çekiciliği; bitkisel tasarım çalışmalarına estetik açıdan büyük katkılar sağlamaktadır. İşlevsel ve estetik amaçlı kullanımlar için uygun yer örtücü bitkilerin özellikleri oldukça çeşitli ve işlevseldir: Renk ve form özellikleri, Havayı temizleme yeteneği, Isının absorbe edilmesi, Boylanma farklılıkları, Yaban yaşamı için ortam yaratma, Atıkları tutma özelliği, Kolay üretim ve hızla gelişmeleri ile gibi olumlu özellikleriyle ile yer örtücü bitkilerin kullanımları giderek yaygınlaşmaktadır. Yıl boyu renk, doku, form özelliklerin sağladığı estetik katkılarının yanı sıra, asgari bakım koşullarının gerektiği yerlerde ve sorunlu alanlarda ekonomik ve işlevsel katkıları vardır (11). Sukkulent Bitkiler Sukkulent bitkiler birçok familyanın cins ve türlerini kapsar. Cactaceae, Amaryllidaceae, Euphorbiaceae, Asclepiadaceae, Liliaceae, Compositae, Crassulaceae, Saxifragaceae familyaları tek yıllık ve çok yıllık çok sayıda sukkulent cins ve tür içermektedir. Ülkemizde bu familyalara ait bitki türleri bulunmakla birlikte, en fazla tür sayısını Crassulaceae familyasına ait Sedum ve Sempervivum türleri oluşturmaktadır. Etli yaprak ve gövdesinde su depo etme özelliğinde ve çoğu kserofit olan sukulent bitkiler su yetersizliği ve ekstrem çevre koşullarına uyum sağlamıştır. Bu bitkilerde büyük hücreli ve ince çepherli paranşima hücrelerinde su birikerek ya epidermis altında ince bir tabakada yayılır ya da kalın etli gövdedeki dokuda depolanır. Dış etkenlere karşı çok katlı, kalın çepherli, epidermis ve kalın kütikula tabakası ile su kaybını en aza indirirler. Stomalar sayılarını azaltarak ve derine gömülerek önlem almışlardır (11). Sukkulent yer örtücü bitkiler step koşullara dayanıklılığından başka, yapraklarının biçim, doku ve renk özellikleri, çiçek ve tohumlarının ilginçliği ile estetik yönden de üstün özellikleri vardır. Sukkulentler, su yetersizliği ve yüksek sıcaklık gibi ekstrem çevre koşullarına habitusları ve yaşam biçimleriyle uyum sağlayan bitkilerdir. Bu yönleri ile bitkisel tasarım çalışmalarına estetik, işlevsel ve ekonomik açıdan büyük katkılar sağlarlar. Çizelge 1 de yeşil alanlarda yer örtücü olarak kullanılabilecek bazı sukkulent bitki türleri ve yararlanma olanakları verilmiştir. Sukkulent yer örtücü bitkilerin çevre düzenleme çalışmalarında geniş kullanım alanları vardır. Bu bitkileri çeşitli çevre düzenleme çalışmalarında kullanabilir (2): Koleksiyon bahçeleri: Çeşitli kullanımlardan ayrı olarak yeşil alanların özel bir amacı da, bitkilerin estetik yönlerini (ölçü, form, tekstür, çizgi ve renk özelliği ile habitus görünüşleri), doğal güzelliğini ve zenginliğini ziyaretçilere tanıtmak olmalıdır. Birçok bitki türlerini kapsayan koleksiyon bahçeleri eğitim ve araştırma amacıyla çeşitli kuruluşlara bağlı olan botanik bahçelerinde yer alabildiği gibi, kent parkları, ulusal ve uluslararası bahçe sergileri, resmi ve özel kuruluş bahçelerin de düzenlenmektedir. Kurağa ve sıcağa dayanıklı, asgari bakım koşulları isteyen sukkulent bitkiler yetişme ortamı koşullarına uygun olarak sera ve dış mekân düzenlemelerinde kullanılmak üzere zengin bir koleksiyona sahiptir. Kaya bahçeleri: Kaya, bitki bazen de su öğesinin çeşitli kompozisyonları ile gerçekleştirilen kaya bahçeleri, peyzaj düzenleme çalışmalarında yalnızca estetik yönden değil kayalık alanlarda yetişen bitkilerin yaşamlarını devam ettirmesi açısından da önemlidir (4). Sukkulentler özellikle kayalık, taşlık ortamlar ile yamaçlarda değişik form ve renkte yaprakları, gösterişli çiçekleri ile çok etkili bitkilerdir. Kuru taş duvarlar: Kentsel ve kırsal alanlarda kuru taş duvarları, eğimli alanlarda toprağın tutulmasını sağlamak, teraslamalarda çeşitli bitkilendirme çalışmalarında kullanılmak üzere düzlükler yaratmak ya da bir ortamda doğal görünümlü özel bahçeler oluşturabilmek 482
1. Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu, 16-18 Haziran 2009-Konya amacıyla tesis edilirler. Sukkulent bitkiler kuru taş duvarlarda sağlıklı gelişerek çok iyi uyum sağlarlar. Çizelge 1. Yeşil Alan Düzenlemelerinde Kullanılabilecek Bazı Sukkulent Bitki Türleri (1,11,16) Türler Özellikleri Yeşil Alan Düzenlemelerinde Yararlanma Olanakları Saxifraga cuneifolia L. Herdemyeşil, çok yıllık, 30 cm den kısa boylu Kaya bahçelerinde, küçük taş bahçelerinde Saxifraga hypnoides L. 30 cm den kısa boylu, Gölge isteklidir, kaya ve taş bahçelerinde Saxifraga umbrosa L. Herdemyeşil, sürünücü, küme rozet formda Gölgeye uyumlu, kaya ve taş bahçelerinde Sedum acre L. Herdemyeşil, çok yıllık, dayanıklı, 5-12 cm yüksekliğinde, sık dokulu, Kentsel ve kırsal çeşitli ekolojik koşullara kanaatkar, kısa sürede örtülmesi gereken grift formda yerlerde, eğimli, toprak ve kayalık alanlarda, refüjlerde, kaya bahçeleri, taş Sedum album L. Sedum album var. Micronthum Coral Carpet Sedum dasyphllum L. Sedum Praeger ellecombianum Sedum floriferum Praeg. Sedum rupestre L. Sedum sexangulare L. Sedum sieboldii Sweet Sedum spathulifolium Hooker Purpureum Sedum spurium Marschall von Bieberstein Sedum spurium M.B. Album Superbum Sedum spurium M.B. Purpurteppich Çok yıllık otsu, 8 cm yüksekliğinde, sık dokulu, dayanıklı Herdemyeşil, çok yıllık otsu sık dokulu, yüksekliği 2cm. çiçek sapları ise 5-12 cm. yükseklikte Herdemyeşil, çok yıllık, yatık, alçak boylu, sürünücü, 4 cm. yüksekliğinde, çiçekli iken 8 cm. dir. Çok yıllık, otsu, çiçeksiz 10 cm, çiçekli 20 cm yüksekliğinde Yarı herdemyeşil, çok yıllık, çiçekli iken 15-20, çiçeksiz iken 10-18 cm yüksekliğinde, kompakt formlu. Herdemyeşil, çok yıllık, orta boylu, seyrek dokulu, 8 cm yüksekliğinde. Herdemyeşil, çok yıllık, kuvvetli, alçak boylu, kompakt, 2.5 cm yüksekliğinde, çiçek sapları 11 cm. Yarı herdemyeşil, çok yıllık, gevşek dokulu, 10 cm yüksekliğinde Herdemyeşil, çok yıllık, kompakt formlu, çiçekli iken 7-10cm çiçeksiz iken 5 cm yüksekliğinde Yarı herdemyeşil, çok yıllık, yarı sürünücü, dayanıklı, 5-8 cm yüksekliğinde Yarı herdemyeşil, çok yıllık, yarı sürünücü, dayanıklı, 5-10 cm yüksekliğinde Yarı herdemyeşil, çok yıllık, yarı sürünücü, dayanıklı, yüksekliği 5-10 cm, çiçekli iken 10-15 cm duvarlarda, çiçek parterlerinde Ekolojik koşullara kanaatkâr olduğundan ekonomik bitki materyalidir. Kaya bahçeleri, eğimli alanlar, şev ve refüjler, kayalık ve taşlık yamaçlarda Dik kısa gövdesi, düzgün dizilen yaprakları, zarif çiçekleri ve hızlı kaplama gücüyle, eğimli alanlar, şev ve refüjler, kayalık ve taşlık yamaçlarda kaya bahçelerinde Eğimli kayalık ve taşlık alanlarda daha sağlıklı gelişme gösterir. Kaya bahçeleri, kuru duvarlar, kayalık taşlık yamaçlarda Dayanıklı bir tür olduğundan bakım koşullarının fazla olmadığı düz ve eğimli yerlerde yer örtücü olarak, kentsel yeşil alanlarda bordür bitkisi olarak Kısa sürede alanı kaplama özelliği vardır. Karayolu, kaya bahçesi, eğimli alanlarda Ekstrem koşullar için son derece uygun bitkidir. Kayalık, taşlık, kıraç, eğimli alanlarda Kırsal ve kentsel çevrelerde çeşitli ekolojik ortamlarda, şev ve refüjlerde, erozyon önleme çalışmalarında kullanılmaya uygundur. Kaya bahçeleri, bordür, balkon ve çiçek kasalarında Parlak sarı renkli çiçekleri ile ve koyu renkli rozet şeklinde yaprakları ile ilginç, gösterişli bir bitkidir. Ekolojik koşullar yönünden kanaatkar olması nedeniyle büyük alanlarda yer örtücü, şev, refüj, kaya bahçesi ve eğimli alanlarda kullanılmaya uygundur. Güçlü kök sistemi nedeniyle iyi bir yer örtücüdür. Ekolojik koşullar yönünden kanaatkar olması nedeniyle büyük alanlarda yer örtücü, şev, refüj, kaya bahçesi ve eğimli alanlarda kullanılmaya uygundur. Gelişmesi ve yayılması son derece hızlıdır. Güçlü ve sürünücü gövde yapısıyla iyi bir toprak tutucudur. Karayolu, şev, kayalık taşlık ve eğimli alanlarda kullanılabilir, ekstrem koşullara uygun ve güvenilir bir materyaldir. 483
1. Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu, 16-18 Haziran 2009-Konya Parterler: Yayılıcı olmaları, kurağa ve soğuğa dayanıklılığı ve asgari bakım koşulları istemeleri nedeniyle kentsel ve kırsal açık yeşil alanlardaki büyük parterlerde sukkulent bitkiler kullanılabilirler. Bitki kasaları: İç mekânda saksı ve kasalar içinde, dış mekânda avlu bahçeleri, pencere ve balkonlarda kasalar içinde kullanılan kaktüs ve diğer sukkulentler tek tür içeren veya farklı türlerin ve cinslerin kompozisyonundan oluşan düzenlemelerde kullanılabilirler. Çatı ve teras bahçeleri: Kent ölçeğinde azalan yeşili, mimari ölçekte arttırmak mümkün olabilir. Konuya bu açıdan bakıldığında yeşil çatılar, binalarla kentsel mekanların buluşma noktalarıdır diyebiliriz. Bu bağlamda bina ve tasarım, kentleri, daha büyük ölçekte dünyayı iyileştirmeye yardım edebilir (15). Kentlerin suni ortamı, yapı yoğunluğu, kent merkezinde yer alması gereken yüksek yapıları, arsa fiyatları, kirlenmiş çevresi doğaya olan özlemi daha çok arttırmakta ve mekan olanaklarının rasyonel değerlendirmesini gerektirmektedir. Yoğun, dar ve kıymetli arazi üzerinde gelişen kentsel alanlarda çatı ve teras bahçeleri alternatif yeşil alan yaratma konusunda potansiyel bir kaynak oluşturmaktadır. Çatı bahçelerinin, estetik, ekolojik, koruyucu ve kent planlaması yönünden önemli işlevleri bulunmaktadır (10). Bu çok yönlü ve birbirleriyle ilişkili işlevleri ve etkileri, yapının bulunduğu yere ve yapının özelliğine farklı değerlerde ortaya çıkmaktadır. Çatıda örtü bitkisi olarak kullanılacak türlerin don olayına yoğun güneş ışığına ve yüksek sıcaklığa dayanıklı entansif yüzeysel kök sistemi yapısında, toprak üstü organlarının ise kurakçıl karakterde olması gerekir. Günümüzde sukkulent bitki türlerinin önemli bir bölümü özellikleri nedeniyle çatı bahçelerinde kullanılmakta ve olumlu sonuçlar alınmaktadır. Eğimli alanlar: Eğimli alanlar toprak kayması, taş yuvarlanması, yüzey ve parmak erozyonuna karşı korunmalıdır (6). Eğimli alanların bitkilendirilmelerinde sukkulent bitkilerin bazı türleri geniş bir alanı örtmeleri, kolay üretilmeleri, herdemyeşil ya da yarı herdemyeşil olmaları, bakım önlemlerin ve su tüketimlerini az olması gibi olumlu nedenleri ile tercih edilebilirler. Karayolları çevre düzenleme çalışmaları: Karayollarında yapılan bitkisel düzenleme çalışmalarının beklenen işlevsel ve estetik katkılar dört grupta toplanabilir: İnşaat tekniği yönünden görevleri, toprağın stabilizasyonu, heyelanı önleme, kar siperi, çığ, kaya ve taş düşmesine karşı siper, Trafik tekniği açısından görevleri, iyi görüş hattı, fara karşı perde, kaza ve yanılmaları engelleme, rüzgar siperi, istenmeyen objenin gizlenmesi, gürültü ve toza karşı perde, Peyzaj içerisindeki görevleri, yeşil bir çevre yaratılması, peyzaj birimlerini birbirine bağlanması, birleştirme, değiştirme ve yeni peyzaj motifi oluşturma, Biyolojik görevleri, yaban hayatını koruma, arılar için flora temini, mikroklima oluşturma (14). Karayollarında yapılacak bitkisel düzenlemelerde yer örtücü bitkiler, doğaya yapılan müdahale sonucu oluşan yarma, eğimli alan, kazı dolgu alanlarında toprağa yakın bölgelerde mikroklima oluşturacak, toprak yapısını iyileştirecek, kök sistemi ile toprağın tutunmasını sağlayacaktır. Sukkulent bitkilerde kayalık, taşlık, eğimli ve güneşli alanlarda ekstrem çevre koşullarına uygun olmaları nedeniyle katkı sağlayacaklardır. SONUÇ Su toplumların hayatta kalabilmesi için temel olan doğal bir kaynaktır. Tüm toplumlar içinde yer alan tarımsal, ticari, endüstriyel ve ekolojik süreçler suyun kalite ve erişebilirliğine dayanmaktadır. Bununla birlikte küresel iklim değişikliği, bilinçsiz su kullanımı ve bunun sonucunda ortaya çıkan kuraklık, mevcut su kaynaklarının azalması ve suya olan ihtiyaç geçtiğimiz yüzyıldan beri tüm dünyayı etkilemektedir. Yeşil alan düzenlemelerinde ise suyun etkin kullanımı için neler yapılacağı plancıları ve yöneticileri oldukça ilgilendirmekte ve çözüm yolları aramaya yöneltmektedir. Kentlerde yeşil alan sulaması için gerekli olan sulama suyunun büyük çoğunluğu kalitesi yüksek olan şehir içme ve kullanma suyu şebekesinden karşılandığı için söz konusu suyun etkin kullanılması zorluklar arz etmektedir. Yeşil alan düzenlemelerinde yerel iklim özelliğine uygun, doğal bitki örtüsünden seçilmiş ve düşük su tüketen bitkiler kullanmak bitki seçiminde suyun etkin kullanımı ve su tasarrufu için mutlaka gereklidir. Bitki deseninin değiştirilmesi çim gibi çok su tüketen bitkiler yerine kurakçıl, su depo etme özelliği olan sukkulent bitkilerin kullanılması bitkisel materyal sulamada daha az su tüketimi sağlayacaktır. Ayrıca sukkulent bitki türlerin tercih edilmesi yeşil alanlarda bakım kolaylığı getirecek, daha sürdürülebilir su kaynakları yönetimi ile belediyelerin su teminine ait mali kaynak harcamalarını asgariye indirecektir. Tüm bu avantajlara sahip sukkulent bitkilerin yoğun kullanımı için araştırma, üretim ve tanıtma çalışmaları yapılmalıdır. 484
1. Ulusal Kuraklık ve Çölleşme Sempozyumu, 16-18 Haziran 2009-Konya KAYNAKLAR 1. Anonim 2004. Botanica. The Illustrated A-Z of Over 10 000 Garden Plants. ISBN 3-8331- 1253-0, p. 1020, İtaly. 2. Arslan, M., Erdinç, L. 2007. Sukkulent Yer Örtücü Bitkiler. Gökyüzüne En Yakın Bitkiler Alpin Çiçekler Projesi Flora Turizmi Eğitim Programı Bildiriler Kitabı (Ed. Faris Karahan), s: 41-51. Erzurum. 3. Barış M.E. 2009. Sarıya Bezenen Kentlerimizi Kimler ve Nasıl Yeniden Yeşertebilir.Erişim:1.2.2009. http://www.peyzajmimoda.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=1173&tipi=2&sube=0 4. Brookes, J. 1985. Rock Gardens. Room Outside. Thames and Hudson Inc., 500 Avenue, New York 10110, USA. 5. Crisman T.L., Mitraki C., Zalidis G., 2005. Integrating Vertical and Horizontal Approaches for Management of Shallow Lakes and Wetlands Ecological Engineering 24:379-389. 6. Çelem, H. 1988. Sorunlu Alanları Bitkilendirme Tekniği. A.Ü.Ziraat Fakültesi Ders Kitabı:304. Ankara. 7. Icke, J., Van den Boomen, R.M., Aalderink, R.H., 1999. A Cost-Sustainability Analysis of Urban Water Management. Water Science and Technology 39(5): 211-218. 8. Kara, M. 2005. Sulama ve Sulama Tesisleri. S.Ü.Ziraat Fakültesi Ders Kitapları No:52. Konya. 9. Korkut, A. B. 2002. Peyzaj Mimarlığı. s:168, ISNB:975-8377-15-9, HASAD Yayıncılık ve Reklamcılık Ltd. Şti., İstanbul. 10. Küçükerbaş, E. 1994. Kentsel Tasarıma Ekolojik Yaklaşımlar. 5. Kentsel Tasarım ve Uygulamaları Sempozyumu. s:393-404. M.S.Ü. Mimarlık Fakültesi, İstanbul. 11. Öztan, Y., Arslan, M. 1992. İç Anadolu Bölgesi Ekolojik Koşullarına Uygun Sukkulent (Etli Yapraklı) Bitki Türlerinde Peyzaj Mimarlığı Çalışmalarında Yer Örtücü Olarak Yararlanma Olanakları. s:169. Ankara. 12. Sanesi, G., Raffaele, L., Bonnes, M., Carrus, G., 2006. Comparison of Two Different Approaches the Psychological and Social Dimensions of Green Spaces, Urban Forestry & Urban Greening 5:121-129. 13. Schneıder, J., 2008. A Look Into Water Conservatıon: An Evaluatıon of Landscape Water Regulatıons. p:96. Master of Landscape Archıtecture Department of Landscape Archiecture/Regional Community Planning College of Architecture Kansas State Unıversıty, Manhattan, Kansas. 14. Tanrıverdi, F. 1973. Karayolları Ağaçlandırma Rehberi. (Haz. E.H.Lorenz). s:67. Karayolları Genel Müdürlüğü Matbaası. Erzurum. 15. Todd, N. J., Todd, J., From Eco-Cities to Living Machines: Principles of Ecological Design, Nort Atlantic Books Berkeley, California, 1993,s.75 16. Uluocak, N. 1994. Yerörtücü Bitkiler. s:330, İ.Ü.Yayınları: 3874. ISBN:975-404-361-2, İ.Ü.Basımevi, İstanbul. 17. Uy, P.D., Nakagoski, N., 2008. Application of Land Suitability Analysis and Landscape Ecology to Urban Greenspace Planning in Hanoi, Vietnam. Urban Forestry & Urban Greening 7:25-40. 485