T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ «DOĞRU» «YANLIŞ» Muhammed Furkan KAHRAMAN İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Endüstri Yüksek Mühendisi Mayıs, 2014
Tanım Ergonomi (insan mühendisliği), işin; onu yapan kişilerin yetenek ve ihtiyaçlarına uyacak şekilde organize edilmesi, düşünülmesi, planlanmasıdır. Salvendy G. Handbook of Human Factors and Ergonomics. Second Edition. John Wiley&Sons Ltd., 1997.
Fraser T.M. Introduction to Industrial Ergonomics. Wall&Emerson, 1996.
İş-İnsan Uyumu kullanılan ekipmanlar (boyutu, şekli ve işe uygunluğu); iş gereklilikleri (zaman, hız, bilginin sunumu, ulaşılabilirliği ve değişimi); fiziksel çevre (sıcaklık, nem, ışık, gürültü, titreşim); kimyasal çevre (kimyasalların depolanması, MGBF) psiko-sosyal etmenler (mental işyükü, bilgi işleme, eğitim, güdülenme, çalışma ekibi, yöneticiler) Sanders M.S., McCormick E. Human Factors in Engineering and Design. Seventh Edition. Singapore: McGraw-Hill Inc., 1993.
Ergonomi sadece işte gereklidir. İnsanların % 80 i hayatlarında en az bir kez bel ağrısı çekmişlerdir. Kas İskelet Sistemi Hastalıkları işle ilgili hastalıklar kategorisine girer.
Tasarım ve ülkeler arası uyumsuzluk Bir iş ekipmanı, ABD`li erkek nüfusun %90`ına uygun tasarlanmışsa, %90 oranında Alman`a, %80 oranında Fransız`a, %65 oranında İtalyan`a, %45 oranında Japon`a, %25 oranında Tayland`lıya %10 oranında Vietnamlı`ya uygundur. Sabancı A. Ergonomi. Adana: Baki Kitapevi, 1999.
Tasarım ve kişiler arası uyumsuzluk İngiliz kadınlarının %95`i için tasarlanan teçhizat İngiliz erkeklerinin sadece %60`ını memnun edebilir. Sabancı A. Ergonomi. Adana: Baki Kitapevi, 1999.
Tasarım ve ülkemizdeki uyumsuzluk Ofis koltukları için kullanılan standart: TS 5337-1 EN 1335-1 (Büro Mobilyası-Büro Çalışma Sandalyesi-Bölüm 1: Boyutlar- Boyutların Tayini) Ofis masaları için kullanılan standart: TS EN 527-1:2011 (Büro Mobilyası- Çalışma Masa ve Sıraları- Bölüm 1: Boyutlar)
Ülkemizde antropometrik çalışmaların karşılaştırılması Ölçüm (Ortalama erkek için) 1981 2006 Boy (cm) 168,08 168,8 Ağırlık (kg) 66,47 74,74 Diz Yüksekliği 503,00 522,99 Kalça-Diz Uzunluğu 610,20 557,67 El Uzunluğu 191,30 195,54 Omuz Genişliği 425,50 393,65 Özok A.F., Uğur İ. Türk Sanayi İşçileri Üzerine Antropometrik Bir Araştırma. TÜBİTAK Mühendislik Araştırma Grubu; Ocak 1981, Proje no: MAG-533. Güleç E., Akın G., Sağır M., Koca Özer B., Gültekin T., Bektaş Y. Anadolu İnsanının Antropometrik Boyutları. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi; Mart 2006, Proje no: 20030901018.
Antropometrik tasarım için öneri Ülkemizde, çalışanlara yönelik antropometrik ölçüm çalışması yenilenmelidir. İşyeri, makine, ekipman, teçhizat, iş giysisi, kişisel koruyucu donanım vb. unsurların standartları ülkemiz koşullarına göre güncellenmelidir.
Tek başına ya da başka bir işin bir parçası olarak yükün, bir veya daha fazla kişi tarafından elle veya beden gücü kullanılarak kaldırılması indirilmesi çekilmesi itilmesi Elle taşıma nedir? taşınması veya hareket ettirilmesi gibi işler.
Elle taşıma işlerinde yasal şartlar Almanya : 32 kg Amerika : 23 kg ILO : 55 kg (yet.erk.) Türkiye (eski): 25 kg
Elle taşımada yeni yaklaşım Risk Değerlendirmesi: 1- Yükün Özellikleri 2- Çalışma Duruşu 3- Çalışma Ortamı 4- Çalışma Şekli 5- Bireysel Faktörler YANLIŞ DOĞRU YANLIŞ DOĞRU
Doğru Yük Kaldırma Yük vücuda yakın olmalı (başlangıç pozisyonu) Bacaklar açık, vücut doğru şekilde dengelenmiş olmalı Dizler kırılmış olmalı Boyun ve sırt hemen hemen düz olmalı Sırt düz tutulurken bacaklar düzleştirilmeli Mümkün olduğu durumlarda yük iki elle tutulmalı
Yanlış ını öğrendiğimiz Doğru lar
Rahat hissettiğimiz duruş iyidir ve değiştirilmemelidir. En doğru duruş bir sonraki duruştur. Uzun süre aynı postürü korumak zararlıdır. Doğru olan sık sık uygun postürler denemek, aynı kasları uzun süre zorlamamaktır. Farklı iş tipleri farklı çalışma yüksekliklerini gerektirir. Çalışma yüzeyi; hassas işlerde, ağır işlere nazaran daha yüksek olmalıdır.
Oturarak çalışmalarda 90 kuralı Kalça-bacak açısının 90 olduğu dik duruş en doğru postürdür. Koltuk bacakların yere değdiği her ekleminde 90 açı yapacak yükseklikte pozisyonda olmalıdır. Kalça-bacak açısı 130 olmalıdır. Dik duruşta bütün omurlar üst üste binerek sıkışırlar ve diskler üzerinde baskıyı arttırırlar. Geriye yaslanarak oturmada ise ağırlığın büyük kısmı sırt desteği tarafından taşındığından bel kasları daha az çalışır. 90 açılı postür en doğru duruş değildir. Koltuk ayakların rahat hareket etmelerine, hatta uzatıldığında bile yere düz basabilmelerine izin verecek biçimde alçak olmalıdır. Klavyeye erişmek amacıyla koltuk yükseltildiğinde ayaklar için ek bir destek kullanılmalıdır. Baslo M.. Ofis Ergonomisi - Sırt ve Boyun Ağrılarını Önlemek için Ofis Ortamını Düzenlemek. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri; Sempozyum Dizisi No: 30, Mayıs 2002, s. 155-165.
?? Oturarak Çalışma
Ekranlı araçlarla çalışmalarda ekranın yerleşimi Ekran-göz mesafesi 45-60 cm olmalıdır Monitörün üst hattı göz seviyesinde olmalıdır. Ekran mümkün olduğunca uzakta olmalıdır. Monitör göz seviyesinden aşağıda yerleştirilmelidir. Bu postür göz ve boyun problemlerini azaltır. Baslo M.. Ofis Ergonomisi - Sırt ve Boyun Ağrılarını Önlemek için Ofis Ortamını Düzenlemek. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri; Sempozyum Dizisi No: 30, Mayıs 2002, s. 155-165.
Ekranlı araçlarla çalışmalarda destekler Ayak, bilek ve fare destekleri aynı kişisel koruyucu donanımlar gibi başka çözüm bulunamayınca en son olarak kullanılacak elemanlardır.
mfkahraman@csgb.gov.tr 0 312 296 67 63