TEKNİK FOTOĞRAFÇILIK V. Hafta KOÜ METALURJİ & MALZEME MÜHENDİSLİĞİ
Işıklandırmada gümüşhalojenür kristalinde elektron transportuyla fotolitik gümüş oluşur; bu da kristal içi developman çekirdeğini oluşturur. Işıklandırma süresinin yetersiz olması vb. nedenlerle gerekli diğer işlemler karanlık oda yöntemleriyle gerçekleştirilir. Negatif ve Pozitif Tüm film malzemeleri, ışıklandırma sonucu gri skala doğrultusunda ters kontrastlı görüntüyü içerdikleri için negatif olarak adlandırılır. Film karanlık odada gerekli banyolardan geçtikten sonra agrandizör yardımıyla fotoğraf kağıdına tabedilir. Fotoğraf kağıdı reel kontrastları içerdiğinden pozitif olarak adlandırılır. Fotoğraf kağıdı da film gibi değişik duyarlılıkta üretilir. Ancak fotoğraf kağıdı gradasyon basamakları, kağıdın daha düşük fonksiyonu doğrultusunda daha azdır.
Karanlık Oda Film türleri genelde beyaz ışığa karşı duyarlı olmaları nedeniyle kamera çekiminden sonra tüm işlemler karanlık odada gerçekleştirilir. Genelde ışığın kullanılmaması ve ancak bazı özel filtrelerin kullanılması nedeniyle film işlemleme laboratuvarı karanlık oda olarak anılmaktadır. Tipik bir karanlık odada ilgili tüm banyolar, işlem techizatı, agrandizör ve diğer fotografik sarf malzemeleri bulunur.
Developman Kimyasalları ve İlgili Banyo Teknikleri Önceden ışıklandırmada elektron taşınımıyla fotolitik gümüş meydana geldiği ve bunun kristal içi geliştirme çekirdeğini oluşturduğunu söylemiştik. Prensipte ışıklandırmayla gümüşhalojenür kristali bir miktar daha deforme olur. Akabinde yapılan developman (geliştirme) banyosu ile film emulsiyonuna -developman maddesi ile- elektron verilerek Ag+ Ag indirgenmesi sağlanıyor. Işıklanıp ön deforme olan kristallerde hızlı bir reaksiyon gerçekleşirken, ışıklandırılmamış kristallerde de redüksiyon olur; ancak bu kristallerde çok daha yavaş gerçekleşir. Latent görüntünün developmanda katalizatör işlevi yaptığı söylenebilir. Developman maddesini bir taraftan indirgeme işlemi yaparken öte yandan kendisi de okside olur: Ag+ + Developer Ag + Developer-oksidasyon ürünü Developer oksidasyonunda oluşan H+-iyonları Br- ile birleşerek HBr oluşturur. Bu asitin oluşumuyla kullanım sürecinde developman çözeltisinin ph değeri düşüyor.
Konservasyon maddeleri Geliştiriciler sırf gümüş iyonları ile okside olmuyor; açık havada da havadan oksijen alarak okside oluyorlar. Bu şekilde çözelti içindeki O ile oksidasyona otooksidasyon denir. Banyonun alkalik karakteri ne kadar kuvvetli ise o denli kuvvetli oksidasyon görülür. Bu nedenle banyo oksijene karşı koruyucu madde içermelidir; bunlara konserve edici maddeler denir. En önemli konservasyon maddesi Na2SO3 (sodyummetabisülfit) dir. Bu madde oksijenle birleşerek sulfat oluşturur: 2SO3-- (sülfit) + 1/2O2 2SO4-- (sülfat)
Geliştirici alkaliler Geliştiricinin ph değerini yukarı çekmek için kullanılır. Developer hızı, kullanılan alkalin maddeye bağlıdır. Alkalitenin yüksek olmasıyla developer daha hızlı, kuvvetli ve sert çalışır, ancak tane boyu büyür. Alkalin maddeler ayrıca oluşan bromik asidi de nötralize eder. Kuvvetli alkaliler: hızlı, sert: NaOH, KOH (dikkat: dağlayıcı ve hikroskopik etkide bulunur) Orta güçte alkaliler: genelde pozitif malzemede kullanılıyor: Na2CO3, K2CO3 Hafif alkaliler: Na-tetraborat (boraks, Na2B4O7), Na-metaborat (NaBO2); ince tane developman banyolarında kullanılır.
Fiksasyon ve Stoper Kimyasalları ve İlgili Banyo Teknikleri Stoper (kesici) Yeterli developman sonrası geliştirme işlemi durdurulur. Bu amaçla negatif developman banyosundan alınır ve stoper banyosuna konur. Standart negatiflerde su ile kısa ve intensitif bir yıkama yeterlidir. Ancak kısa süreli developman işleminde developman işleminin hemen durdurulması gerekir. Fiksasyon banyosunun bileşimi gözönünde tutularak yalnız ph değeri 4-6 olan asitler kullanılır, örneğin % 2 lik asetik asit, % 4 lük potasyum metabisülfit çözeltisi vb.
Fiksasyon ve Stoper Kimyasalları ve İlgili Banyo Teknikleri Fiksasyon (sabitleyici): Redükte olmamış Ag-halojenür, ışık duyarlılığının sürmemesi için pozitif veya negatiften çıkarılarak alınır; buna fiksasyon denir. Bu amaç için Aghalojenürü çözündürücü değişik tuzlar kullanılır: normal fiksasyonda Natiosülfat (Na2S2O3), hızlı fiksasyonda amonyum tiosülfat, (NH4)2S2O3. Karanlık oda çalışmasında işlem sırası aşağıda verilmiştir: Developman banyosu Stoper banyosu (veya ara su banyosu) Fiksasyon banyosu Nihai sulama: Fiksasyonda oluşan Ag-tiosülfat kompleks tuzları yıkanarak tabakadan uzaklaştırılır. Kağıt veya filmde kalan kalıntılar film ve kağıdın ışıktan etkilenmesine neden olur. Kurutma: nihai yıkama sonrası film veya kağıt kurutulur. İşlem genelde % 30-60 relatif nem oranında ve 30-45º C sıcaklıkta yapılır.
Şekil 1.53. Karanlık oda çalışması.