ÖZET. Asitler ve Bazlar ASİTLER VE BAZLAR

Transkript

1 Asitler ve Bazlar Asitlerin Genel Özellikleri Suda çözündüklerinde suya hidrojen (H + ) iyonu verir. Tatları ekşidir. Bunu asidik özellikteki limon, domates ve sirke gibi maddelerin tadına bakarak söyleyebiliriz. Birçoğu yakıcı ve tahriş edicidir. Canlı dokulara zarar verir. Bu nedenle asitlerin tadına bakmak tehlikelidir. Bazı metallerle (Mg, Cu, Zn gibi) tepkimeye girerek, hidrojen gazı çıkışına sebep olur ve tepkimeye girdikleri metalleri de aşındırır. Mavi turnusol kâğıdını kırmızıya dönüştürür. Sulu çözeltileri elektriği iyi iletir. Karbonatlarla tepkimeye girer. Bazlarla nötralleşme tepkimesi verir. Bazların Genel Özellikleri Suda çözündüklerinde suya hidroksit (OH-) iyonu verir. Tatları acıdır. Bunu banyoda yanlışlıkla ağzımıza kaçan sabun ve şampuan gibi maddelerin tadına bakarak söyleyebiliriz. Kuvvetli bazlar yakıcı ve tahriş edicidir. Canlı dokulara zarar verir. Bu nedenle bazların tadına bakılmaz. Canlı dokulara zararı olmayan bazlar cildimizde kayganlık hissi verir. Sabunun ellerimizde kayganlık hissi oluşturması gibi. Bazı metallerle tepkimeye girer ve tepkimeye girdikleri metalleri aşındırır. Kırmızı turnusol kâğıdını maviye dönüştürür. Sulu çözeltileri elektriği iyi iletir. Asitlerle nötralleşme tepkimesi verir. Asit ve Baz Çözeltilerinin ph değerleri ph kontrol kâğıdı ile ph skalası üzerinden maddelerin asit ve baz değerleri yaklaşık olarak belirlenebilir. Bir çözeltinin ph sinin 7 den küçük olması, çözeltinin asidik özelliğe sahip olduğunu gösterir. ph değeri, asidin asitlik derecesi hakkında da bilgi verir. 1 / 5

2 ph, 0 a ne kadar yakınsa asit o kadar kuvvetlidir. Çözeltisinin ph si 0 ile 3 arasında bulunan asitler, kuvvetli asit olarak adlandırılır. ph 7 ise çözelti nötrdür. Yani çözelti ne asidik ne de bazik özellik gösterir. Çözeltinin ph sinin 7 den büyük olması, çözeltinin bazik olduğunu gösterir. Bazik bir çözeltinin ph değeri ise çözeltinin bazlık kuvveti hakkında bilgi verir. ph, 14 e ne kadar yakınsa baz o kadar kuvvetlidir. Çözeltisinin ph si 14 ile 12 arasında bulunan bazlar, kuvvetli baz olarak adlandırılır. ph skalası Nötralleşme Tepkimeleri Bir asit ile bir bazın tepkimeye girerek tuz ve su oluşturduğu tepkimelere nötralleşme tepkimesi denir. İçerdikleri hidrojen iyonu ve hidroksit iyonu miktarları birbirine eşit olan kuvvetli bir asit ile kuvvetli bir bazın tepkimeye girmesi sonucunda oluşan çözeltinin ph değeri 7 dir yani çözelti nötrdür. Günlük Hayatımızda Asitler ve Bazlar Günlük yaşantımızda tükettiğimiz yiyecek ve içeceklerde, kullandığımız temizlik maddelerinde ve üretilen birçok sanayi ürününün içerisinde asitler ve bazlar bulunur. Asit veya Baz Adı Kimyasal Formülü Sodyum hidroksit (Sud-kostik) NaOH Asetik asit CH 3 COOH Kalsiyum karbonat CaCO 3 Bulunduğu Maddeler / Kullanım Alanları Sabun / Kâğıt, tekstil, deterjan ve yapay ipek sanayileri Sirke / İlaç ve endüstri maddesinin hazırlanması Diş macunu / Tebeşir ve seramik üretimi 2 / 5

3 Kalsiyum hidroksit Deri üretimi, kireç ve çimento Ca(OH) 2 (Sönmüş kireç) sanayileri Sülfirik asit (Zaç yağı) H 2 SO 4 Boya, gübre ve patlayıcı madde üretimi Sıvı sabun / Geri dönüşümlü Potasyum hidroksit KOH kâğıt yapımı, tarım ilacı (potas-kostik) yapımı Hidroklorik asit HCl Mide sıvısı / Tuz ruhu Fosforik asit H 3 PO 4 Kola / Çelik sanayi, böcek ilacı üretimi ve deri üretimi Asit ve Bazlarla Çalışırken Dikkat Edilecek Hususlar Laboratuvar ortamında kullanılan asit ve bazlar oldukça kuvvetlidir ve tehlikeli olabilir. Bu nedenle asitler ve bazlarla çalışırken dikkat etmemiz gereken bazı hususlar vardır: Asit ve baz çözeltileri, insan vücuduna temas ettiğinde vücutta büyük hasara yol açabilir. Bu nedenle asit ve bazlarla çalışılırken çok dikkatli olunmalıdır. Mutlaka uygun laboratuvar eldiveni kullanılmalıdır. Asitler ve bazlarla çalışırken diğer deneylerde olduğu gibi genel laboratuvar kurallarına uyulmalı, mutlaka laboratuvar önlüğü giyilmelidir. Lens kullanılıyorsa normal gözlük tercih edilmeli, ayrıca laboratuvar gözlüğü de takılmalıdır. Uzun saçlar toplanmalı veya örülmelidir. Kuvvetli asit ve baz çözeltilerinin buharlarının solunmasının bile birçok olumsuz etkisi olabilir bu nedenle maske takılmalıdır. Asit ve bazların buharları zararlı olabileceği için ısıtma işlemi, laboratuvarda çeker ocak altında yapılmalıdır. Asit ve baz çözeltileri hiçbir şekilde koklanmamalı veya tadına bakılmamalıdır. Bunların dışında asit ve baz çözeltileri, hayati tehlikelere yol açabileceği için laboratuvarda kullanılan maddelerin üzerlerindeki tehlike işaretlerine dikkat edilmelidir. Laboratuvarda kullanılan asit ve bazlara ait uyarı işaretleri 3 / 5

4 Su, Hava ve Toprak Kirliliğine Neden Olan Kimyasallar Su kirliliğine sebep olan kimyasalları aşağıdaki gibi örneklendirebiliriz: Temizlik malzemeleri Böcek öldürücüler Petrol ve türevleri Hava kirliliğine sebep olan kimyasalları aşağıdaki gibi örneklendirebiliriz: Ulaşım araçlarından ve fabrika bacalarından salınan karbon dioksit, karbon monoksit, azot oksit, kükürt oksitler gibi gaz hâlindeki kirleticiler Duman, uçucu kül ve aerosoller gibi toz hâlindeki kirleticiler Toprak kirliliğine sebep olan kimyasalları aşağıdaki gibi örneklendirebiliriz: Kimyasal gübreler Tarım ilaçları Plastikler Ağır metaller Çevre Kirliliğini Azaltmak için Alınabilecek Önlemler Sanayi Devrimi sonucunda hızlı nüfus artışı, çarpık kentleşme, sanayide ve teknolojide gelişmeler gözlenmiştir. Bütün bunlar sonucunda çevre sorunları ortaya çıkmış ve insanları çevre sorunlarına çözüm aramaya yönlendirmiştir. Hava kirliliğini azaltmak için kullanılan fosil yakıtlarının alternatifleri bulunmalıdır. Fabrika bacalarından çıkan zehirli gazlar ve egzoz gazlarına karşı filtreler geliştirilmeli ve bu filtrelerin kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. Ağaç dikimi yaygınlaştırılmalıdır, var olan ormanların korunması sağlanmalıdır. Ozon tabakasına zararlı gazlar kullanılmamalıdır. Sudaki kirlenmeyi azaltmak için sanayi tesisleri, su kaynaklarından uzağa inşa edilmeli ve tesislerin atıkları mutlaka filtrelenmelidir. Kullanılan deterjan miktarı azaltılmalı ve geri dönüşümü mümkün malzemelerin kullanımına ağırlık verilmelidir. Toprak kirliliğini önlemek için bilinçsiz sulama, gübreleme yapılmamalı ve verimli topraklar üzerine yerleşim kurulmamalıdır. Yeşil alanlar korunmalı ve genişletilmelidir. 4 / 5

5 Genel olarak bu kirliliklere sebep olan en önemli etmen, enerji üretimi olduğu için enerjinin korunması da önemlidir. Kullanılmadığı zaman elektrikli aletleri kapatmak, az enerji tüketen elektrikli aletler kullanmak ve rüzgâr, güneş enerjisi gibi alternatif enerji kaynaklarına yönelerek çevre kirliliğini engelleyebiliriz. Asit Yağmurları Yakıldığında kükürt oksitleri, karbon oksitleri ve azot oksitleri yayan fosil yakıtlar, hava kirliliğinin temel nedenidir. Bu gaz molekülleri, atmosferdeki su moleküllerinde çözünür ve kimyasal tepkimeler sonucunda nitrik, sülfürik ve karbonik asidi oluşturur. Saf suyun ph değeri 7 iken kirli havadaki yağmur damlalarının ph değeri 4,5'tur. Bu tür düşük ph değerine sahip yağmura asit yağmuru denir. Asit yağmuru bitkilere, hayvanlara, binalara, tarihî eserlere ve insanlara zarar verir. Asit yağmurlarının oluşumu azaltabilmek için; fosil yakıt kullanımının azaltılması, televizyon, bilgisayar gibi elektrikli aletlerin kullanılmadığı zaman kapatılması ile enerjinin daha verimli kullanılması, fabrika bacalarına ve arabaların egzozlarına filtre takılması gibi önlemler alınabilir. 5 / 5