Metodoloji Ağustos 2011- Şubat 2013 arasındaki dönemde KPMG Suistimal İnceleme profesyonelleri tarafından gerçekleştirilen araştırmalar; v 596 suistimalci, v 78 ülke v 3 farklı bölgede Gerçekleştirilen incelemede ortaya çıkanlar: v Suistimalci profilleri ve en yaygın görülen suistimal türleriyle ilgili detaylar, v Kişiyi suistimale iten çevresel koşullar, v Suistimalcinin yeteneklerinin suistimale etkisi, v KPMG nin faaliyet gösterdiği ülkelerde suistimalcinin eğilim gösterdiği alanlar. SONUÇLAR 2011 ARAŞTIRMALARIYLA ÇOK BENZERDİR! 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 1
Suistimalci Profilleri Nihai Amaç: En doğru suistimalci profilini geliştirmek Suçu işlenmeden tahmin edebilmek En azından şimdilik yalnızca bilim kurgu filmlerinde mümkün Ancak yine de bu tür çalışmalar suistimalcilerin sürekli değişen doğasını analiz etmek ve suç faaliyetlerine karşı savunma mekanizmaları geliştirmekte faydalıdır. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 2
Suistimal Üçgeni FIRSAT Kapasite İnsanlar, en uygun koşullar bir araya geldiğinde, yani gerekli motivasyona ve fırsata sahip olduklarında ve gerçekleştirecekleri suistimali rasyonelleştirebildikleri zaman suç işlemektedirler. KPMG Çin Bölüm Suistimal Önleme ve İnceleme Bölümü Uzmanları BASKI Suistimal Üçgeni RASYONALİZASYON Tth Suistimal üçgenini oluşturan unsurlar; suistimal soruşturma uzmanları için 1950 lerde geliştirilmiş olan standart metodolojinin bir parçasıdır. Suistimalcinin daha ayrıntılı bir resmine sahip olabilmek için fırsat unsurunun bir bileşeni olarak kapasite yi de bunlara ekleyebiliriz. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 3
Suistimal Üçgeni Potansiyel suistimalci Fırsat yönünde açılmış bir kapı olduğunu fark eder. Baskı ve rasyonalizasyon unsurları potansiyel suistimalciyi kapının eşiğine getirir. Kapasite ise onu kapıdan içeriye sokar. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 4
Fırsat v Suistimalci çoğunlukla mağdur kurumda 6 yıldan daha uzun süredir çalışmaktadır, v Suistimallerin yaklaşık ¾ ü 1-5 yıl arasında bir dönem boyunca gerçekleşmiştir, v Suistimallerin %54 ü zayıf iç kontrol mekanizmaları mevcut olduğunda gerçekleşmiştir, v Suistimalcilerin %20 si iç kontrol mekanizmalarını bildikleri halde umursamamışlardır, v %11 i ise iç kontrolleri atlatabilmek için başkalarıyla işbirliği yapmıştır. Pek çok şirket suistimalle mücadelede reaktif yöntemleri tercih etmekte ve böyle bir olay hiç yaşanmayabilir de, neden bunun için para harcansın ki? şeklinde yaklaşmaktadır. KPMG Kanada Suistimal Önleme ve İnceleme Bölümü Şirket Ortağı James McAuley Şirket yönetimleri suistimali genellikle risk haritasındaki tek bir nokta olarak görmekte ve kendisine has özelliklerini ve kapsamını her zaman kavrayamayabilmektedir. KPMG Avustralya Suistimal Önleme ve İnceleme Bölüm Şirket Ortağı Mark Leishman 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 5
2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 6
Fırsat Fırsatçı: v Karakter özellikleri: ilk kez suça karışmış, orta yaşlı, erkek, evli ve çocuklu, güvenilir personel, sorumluluk yüklenen bir konumda çalışan, iyi bir vatandaş, v Genellikle parayla çözülebilecek ve hiç kimseyle paylaşamadığı, üzerinde baskı oluşturan sorunları var, v Vaka ortaya çıktığında, insanlar kişinin böyle bir suistimal gerçekleştirmesinden büyük şaşkınlık duyarlar. Avcı: v Genellikle fırsatçı olarak başlar, v İş ararken işe başlar başlamaz ilk fırsatta entrika çevirebileceği özellikte olan şirketleri arayıp bulur, v Kurumları kasten ve vicdan azabı duymadan dolandırır, v Fırsatçı suistimalciye göre daha organizedir ve daha iyi gizlenme planlarına sahiptir, v Denetçilerle ve diğer denetim mekanizmalarıyla başa çıkmaya daha hazırlıklıdır. Jerome Karviel 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 7
Kapasite v v Kapasite fırsat dürtüsünün bir alt kümesi olarak ortaya çıkmaktadır. Suistimalcinin eline bir fırsat geçtiğinde bunu kötüye kullanmasını sağlayan özelliklerinden oluşur. Kapasite sıklıkla suistimalcinin yetki seviyesine ve yetkinliğine bağlıdır ve bu yüzden suistimalcilerin büyük bölümü yönetimde (%25) ve yetki sahibi (%29) pozisyonlarda görev yapmaktadır. v Diğer çalışanlarla iş birliği yapanların oranı sırasıyla %24 (yönetim) ve %38 (yetki sahibi) dir. v v %46 sı bilgisayarı amaçlarına uygun kullanabilen kişilerdir. Çevrelerinden büyük saygı gören (araştırılan tüm vakaların %39 u), cana yakın (%35), ve/veya dışa dönük ( %33) kişilerdir. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 8
Kapasite "Önümüzdeki 3-5 yıl içinde, şirketlerin denetim mekanizmaları geliştikçe ve daha fazla sayıda suistimalci yargılanıp cezaya çarptırıldıkça Doğu Afrika bölgesindeki suistimalcilerin giderek daha tecrübeli ve şirket içinde daha kıdemli kişilerden oluşmaya başladığı görülebilecektir." KPMG Doğu Afrika Soruşturma Bölümü Başkanı Marion Barriskell 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 9
Baskı v Suistimale yönelik en önemli motivasyon kaynağı maddiyattır. v 1.082 baskı unsurunun 614 ü açgözlülük, maddi kazanç ve maddi zorlukla ilgili olup, 114 ü iş yaşamındaki hedeflerle ilgilidir. v Maddi nedenlere dayanmayan tek baskı unsuru ise 106 vaka ile sırf heves veya bir başka ifadeyle çünkü ben yapabilirim" düşüncesidir. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 10
Rasyonalizasyon v Suistimalciler de, diğer suçlular gibi genellikle işledikleri suç karşısında bir gerekçe uydurma eğilimindedirler. v Korku ve öfke, 596 suistimalciden sadece %10'u için önemli birer dürtüdür. v Suistimalin en önemli nedenlerinden birinin maddi kazanç sağlamak olduğu düşünüldüğünde hak ettiği ücreti alamama nın suistimalcilerin ileri sürdüğü nedenlerden sadece %16 sını oluşturuyor olması şaşırtıcı bir sonuç olarak karşımıza çıkmaktadır. Tek duygusal etken olan "üstünlük duygusu" ise, suistimalcilerin %36'sı için önemli bir neden olarak belirtilmektedir. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 11
Sektör Bazında Suistimal Tüm sektörlerde suistimal, genellikle görevi kötüye kullanma fırsatının ortaya çıkmasıyla şekillenir. v Finansal hizmetler, ilaç, tüketici ve sanayi sektörlerinde yaygın görülen suistimal türü; zimmet. v Enerji ve doğal kaynaklar, kamu sektörü ve bilişim, iletişim ve eğlence sektörlerinde en yaygın görülen suistimal ise; satın alma bölümlerinde gerçekleşmektedir. Diğer sektörlerle karşılaştırıldığında daha sıkı düzenlemelerin mevcut olduğu ilaç ve finansal hizmetler sektörlerinde suistimalin daha yaygın olması oldukça şaşırtıcıdır. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 12
Tipik bir suistimalci kimdir? Suistimal olaylarında önceden insanları yakalamak için yeterince doğru bir suistimalci profili geliştirmek mümkün mü? 6 yıldan uzun zamandır şirkette Üst düzey yönetimde 36-55 yaşları arasında Muhasebe, operasyon, satış/pazarlama Çalıştığı kuruluşun aleyhine 13 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli
Yaradılış ile Yetiştirilme Karşılaştırması Suistimale yönelik davranışların gerçekleştirilmesinde, kişisel etkenlerin mi yoksa çevresel etkenlerin mi daha güçlü bir belirleyici olduğunu anlamak çok önemlidir. Bu noktadan yola çıkılarak suistimal suçlarının nasıl daha etkili soruşturulabileceği ve bununla ilgili risklerin nasıl daha etkin yönetilebileceği belirlenebilir. Kişisel etkenler baskınsa, suistimal soruşturmalarında (ve suistimal risk yönetiminde) suistimalcinin kişiliğine odaklanılmaktadır. Çevresel etkenler baskınsa, bir suistimalin nasıl gerçekleştirildiğini tespit etmede kişinin yetiştirildiği çevresel koşullar dikkate alınır. Bir suistimal suçunun işlenmesinde baskı ile ilgili etkenler, fırsat ile ilgili etkenlerden daha zayıf etkiye sahiptir. Suistimalciler amaçladıkları suçu işleyebilmek için bir fırsat yakaladıklarında durumu değerlendirirler. Suistimalin gerçekleşmesinde suiistimalcinin bulunduğu iş ortamı kişisel özelliklerinden daha etkin olabilir. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 14
Kişisel ve Çevresel Etkenlerin Suistimale Etkisi Fırsat Kapasite Baskı Kurumsal rekabet Kötü haberleri gizleme isteği Piyasa rekabeti Çevresel Etkenler Rasyonalizasyon Kişisel Etkenler Kişisel Özellikler Agresif satış kültürü 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 15
Kişilik Özellikleri ve Kapasite Kendisine yeterince değer verilmediğini düşünme Kişiyi suistimal gerçekleştirmeye iten duygusal etkenler: %14 13 %7 %13 13% %17 Öfke 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 16
Kişilik Özellikleri ve Kapasite Tipik Suistimalci: kadrolu güvenilir çalışan %33 %35 Samimi %22 %39 Dışa dönük Suistimalcilerin büyük bir kısmının dışa dönük, samimi, saygın gibi özelliklere sahip kişilerden oluştuğu düşünüldüğünde, sadece bu özelliklerden yola çıkarak yolsuzluk yapmaya meyilli bir suistimalciyi tespit etmek güçleşmektedir. Entelektüel bir görünüme sahip %23 Saygın Önemli bir iş insanı Her zaman göz önünde olan, asla şüphelenmeyeceğiniz belki farkına bile varmayacağınız O kişi. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 17
Kişilik Özellikleri ve Kapasite Çünkü yapabilirim %31 %18 %42 İç kontrol ve yönetim mekanizmalarında bir zayıflama olduğunda, sıradan insanlar aç gözlülük ve kişisel çıkar gibi etkenlerin tuzağına düşmektedir. %36 %47 İş dönüp dolaşıp suistimalin insanlarla, bu insanların istekleri konusunda ne kadar dirençle karşılaştıklarıyla ilgili bir unsur olduğuna geliyor. Bu direnç de, insanların yaşam tarzıyla, kültürel olarak neyin kabul edilebilir olduğuyla ve şirketin savunma mekanizmalarının kalitesiyle alakalı. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 18
Suistimalin Değişen Yüzü Şirketler kendilerini sürekli değişen suistimalci profiline uydurmak zorunda Suistimal için tek bir kalıp olmadığı gibi suistimalcinin de sabit, hiç değişmeyen özellikler taşıdığı söylenemez. Suç ve suçun tanımı, suistimalin üç unsurunun önemine ve suistimalcinin kapasitesine bağlı olarak değişecektir ve suistimalin tespit edilmesini güçleştiren neden de genellikle bu değişimdir. Tecrübelerimiz suistimal için uygun tetikleyiciyle karşılaşınca insanların çoğunun suistimal gerçekleştirebileceğini gösteriyor. KPMG Rusya Suistimal Önleme ve İnceleme Bölüm Başkanı Lem Chin Kok Suistimalin en ilginç yanı grip virüsü gibi sürekli şekil değiştirmesi; bu yılki virüsü etkisiz hale getirebiliyorsunuz ama ertesi yıl daha kötü, daha etkili olarak farklı bir şekilde karşınıza çıkıyor. KPMG Küresel Suistimal Önleme ve İnceleme Hizmetleri Bölümü Koordinatörü Phil Ostwalt 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 19
Suistimalin Değişen Yüzü Pek çok suistimalci yalnız çalışmayı tercih eder, çünkü böylece diğerlerinin ağzını sıkı tutması konusunda endişelenmek zorunda kalmaz. Suistimal genellikle insanın tek başına uygulamaya koyamayacağı kadar karmaşık bir suçtur. Göz yumma Onaylar Şifreler Belge üzerindeki sahtecilik İşbirliği, yükselen bir trend olarak karşımıza çıkmaktadır. 2007 araştırmasında %32 olan işbirliği içeren vaka oranı 2011 de %61 e, 2013 te ise %70 e yükselmiştir. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 20
Siber Alanda Yaşananlar Yeni teknoloji, yepyeni suistimal davranışlarını da beraberinde getirdi. Siber dolandırıcıların yaş ortalaması diğer suistimalci türlerine göre daha düşüktür. Birçok şirketin mevcut çeşitli sistemleri vardır, ancak bu sistemlere sızmak için bir iki küçük hata yeterli olmakta ve böylece yıllarca emek verilen inovasyon çalışmaları bir rakibin eline geçebilmektedir. Bu şekilde kaçırılan fırsatları engellemenin paha biçilemez olduğu söylenebilir. KPMG Birleşik Krallık Sustimal Önleme İnceleme Hizmetleri Bölümü Başkanı Alex Plavsic Bilgisayarlar ve ağ teknolojileri, beyaz yakalı suçluların daha etkin bir şekilde ve daha az riskle çalışmalarına olanak tanıyor; bu sayede erişim kolaylaşıyor ve yeni nesil suistimalcinin önündeki engeller azalıyor. KPMG Türkiye Risk Yönetimi Danışmanlığı Başkanı İdil Gürdil 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 21
Yolsuzluk Kültürü Bazı ülkelerde iş yapılan kişilere hediye vermek ticari hayatın bir parçası olarak görülürken, bazı ülkelerde bu durum rüşvet olarak algılanmaktadır. Kültür, büyük ölçüde davranışlarımızı etkilemekte ve neleri etik ve ya toplumsal değerlere uygun bir davranış olarak gördüğümüzü belirlemektedir. Çevresel Etkenler: Bölge Küresel ABD Çin BDT Batı Afrika Kurumsal Rekabet 23% 25% 43% 33% 25% Piyasa Rekabeti 29% 0% 50% 39% 33% Agresif Satış Ortamı 31% 25% 43% 28% 8% Kötü Haberleri Gizleme İsteği 22% 25% 7% 11% 8% Sınırsız Yetki 40% 50% 36% 33% 17% Suistimal nedenleri, çeşitleri, tekrarları, süreleri, suistimalcilerin özellikleri, ortaya çıkarma metotları ülkelere ve bölgelere göre farklılık göstermekle beraber, belirli bir trend izlememektedir. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 22
Türkiye deki Suistimalci Profili v Suistimalcilerin çoğu (%67 si) bir Truva atı gibi, kurban şirketin içinde pozisyon almış, yani bu şirket tarafından işe alınmıştır, v Türkiye deki suistimalcilerin %50 si tek başına ve %50 si iş birliği ile suistimal gerçekleştirmektedir, v %67 si 6 yıldan daha uzun süre şirkette görev yapmaktadır, v %50 si 45 ile 55 yaşları arasındadır, v %50 si şirket sahibi ya da ortağı olarak belirlenmiştir. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 23
Çözüm Önerileri v Şirketteki suistimal bilincini artırmak, v Etik Kod oluşturmak, v Etik Kod eğitimleri vermek, v Bildirim/ihbar mekanizmaları oluşturmak, v Düzenli olarak veri analizleri yapmak, v Suistimal risk değerlendirmeleri gerçekleştirmek, v İç kontrol noktalarını suistimal riskiyle mücadele edebilecek şekilde kurgulamak, v Bilişim güvenlik sistemini artırmak. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 24
Çiğdem Gürer Direktör, Suistimal Önleme ve İnceleme Hizmetleri Tel: +90 (216) 681 91 55 Mobile: +90 (530) 152 45 96 cgurer@kpmg.com Teşekkürler 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli ticari markalarıdır. Tüm hakları saklıdır. KPMG International Cooperative bir İsviçre kuruluşudur. KPMG bağımsız şirketler ağının üye firmaları KPMG International Cooperative e bağlıdır. KPMG International Cooperative müşterilerine herhangi bir hizmet sunmamaktadır. Hiç bir üye firmanın KPMG International Cooperative e veya bir başka üye firmayı üçüncü şahıslar ile karşı karşıya getirecek zorlayıcı yada bağlayıcı hiçbir yetkisi yoktur. 2014 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative'in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli 25