ÖRNEK OLAY ÇÖZÜMLERĐ* *Aşağıda bahsedilen olayların tamamı hayal ürünüdür. GENEL AÇIKLAMA X Bakanlığı, yürütmekte olduğu kamu hizmetlerinde kullanılmak üzere Kamu Hizmetlerine Hızlı Erişim Bilgi Sistemi yazılımını geliştirerek uygulamaya geçirmiştir. Bu sistemi yürütmek üzere Bakanlık Merkez teşkilatına bağlı Bilgi Đşlem Merkezi nde 60 ı Saha Destek Uzmanı, 100 ü Teknik Ofis Personeli, 35 i Yazılım Uzmanı, 42 si Sistemci ve 8 i Yönetici olmak üzere toplam 245 kişi çalışmaktadır. (Bilgi Đşlem Merkezinde çalışan personelin görev dağılımları iç genelgelerle kesin hatlarıyla belirlenmiş ve kendilerine tebligat yapılmıştır.) OLAY_1 2010 yılı yaz döneminde personelin kullandığı masaüstü bilgisayarların tamamı temizlikleri ve yazılım güncellemeleri yapılmak amacıyla sırasıyla bilgi işlem merkezine getirilmiştir. Bilgisayarların bakımları yapıldıktan sonra kullanıcıların kendi şahsi şifreleriyle yazılım kontrollerinin yaptırılması hususunda teknik ofis personeline görev verilmiştir. (BĐM personeline, kullanıcı portal giriş şifrelerinin alınmaması hususunda özel bir tebligat yapılmıştır.) Teknik ofis personeli Alper A bakımını yaptığı bilgisayarlara ait kullanıcı şifrelerini de kullanıcılardan talep ederek sisteme giriş şifrelerini kendisinde bir Excel tablosunda, (kişileri yanıltarak), toplamış ve bu şifrelerden Belma B nin şifresini kullanarak kendi bilgisayarından birçok kez Kamu Hizmetlerine Hızlı Erişim Bilgi Sistemi yazılımına girmiştir. Sistemdeki loglardan bu durum tespit edilmiştir. Ayrıca veri giriş uzmanı Belma B nin yetkisiyle sisteme girdiğinde de resmi bir evrakta neticeye etkili biçimde Ruhsat isteğinin reddi kararını kabul olarak değiştirmiştir. Veri giriş uzmanı Belma B bu durumu fark edince teknik ofis personeli Alper A hakkında iç genelgeden de bahsederek şikâyette bulunmuştur. Teknik ofis personeli Umut U ise bakımını yaptığı bir personelin bilgisayarında çok sayıda çocuk istismarını içerir resim ve video görüntülerinin olduğunu fark etmiş, bu görüntülerin yasak olmasından dolayı da bilgisayardan bu görüntüleri silmiştir. SORU: 1- Bu olayda teknik ofis personeli, Alper A, hangi suçları işlemiştir?, Alper A sözleşmeli (657_4/B) personel olsaydı sorumluluğunda bir değişiklik olur muydu? Kurum içerisinde şifrelerin paylaşılmaması hususunda iç genelge olmasına rağmen Teknik ofis personeli Alper A bu genelgeye aykırı hareket ederek görevi gereğince bakımları yapılmak üzere kendisine teslim edilen kullanıcıların portal giriş şifrelerini toplamıştır. (X Bakanlığında her kullanıcının görevine göre portalda yetkileri mevcuttur.) Teknik ofis personeli Alper A nın da bilgi işlem faaliyetlerinde kullanılmak üzere (Bilgi Đşlem Merkezi Envanter takibi için) kendi yetkisi vardır. Bakım ve program güncellemelerini yaptığı bilgisayarların portal uygulamaları açısından çalışıp çalışmadığını kendi şahsi şifresini kullanmak suretiyle test etmesi gerekir. Kullanıcıların şifresini almasına gerek yoktur. Ayrıca 1
Alper A ya da bu konuda gerekli tebligat yapılmıştır. Alper A. iç genelgeye aykırı hareket ederek iki ayrı eylemde bulunmuştur. Bu eylemlerden birincisi; Kullanıcılara ait portal giriş şifrelerinin toplanması ve kaydedilmesi işlemidir. Đkincisi ise; bu kullanıcılardan Belma B nin şifresini kullanmak suretiyle sisteme giriş yapması ve sistemde kayıtlı olan resmi bir evrakta neticeyi etkileyici biçimde değişiklik yapması işlemidir. Alper A. nın birinci eylemi, TCK nın 135.maddesinde düzenlenen kişisel verilerin kaydedilmesi suçunu oluşturmaktadır. Kullanıcıların portal şifreleri kullanıcılara ait kişisel verilerdir. Bu verileri toplamak suretiyle kişisel verilerin hukuka aykırı olarak kaydedilmesi suçunu işlediği Kamu görevlisi olan Alper A görevinin verdiği yetkiyi kötüye kullanılmak suretiyle bu suçu işlediğinden TCK nın 137. maddesi gereğince verilecek ceza yarı oranında artırılarak uygulanacaktır. Alper A. nın ikinci eylemi ise, veri giriş uzmanı Belma B ye ait şifre kullanılmak suretiyle sisteme girilmesi ve sistemde verilerin değiştirilmesi eylemidir. TCK nın 243.maddesinde bilişim sistemine girme suçu, 244.maddesinde ise bilişim sistemini engelleme verileri yok etme ve değiştirme suçu düzenlenmiştir. Alper A. sisteme girip verileri değiştirdiğinden burada öncelikli olarak her iki suçu işleyip işlemediği tartışılmalıdır. TCK nın 244.maddesinde düzenlemesi bulunan bilişim sistemine girerek verileri değiştirme suçunun işlenebilmesi için aynı zamanda bilişim sistemine girilmesi de zorunluluk gerektirdiğinden ve Alper An ın girme ve değiştirmeyi kapsayan eylemi ile iki ayrı maddeyi ihlal etmekte ise de TCK nın 244.maddesindeki suçun işlenebilmesi için bilişim sistemine girilmesi gerektiğinden burada geçitli suçun varlığı kabul edilerek Alper A son hareketinin karşılığı olan TCK nın 244.maddesi gereğince verileri değiştirme suçunu işlediği Alper A. sözleşmeli personel olsaydı da sorumluluğundan herhangi bir değişiklik olmayacaktı, çünkü 5237 sayılı TCK kapsamında sözleşmeli personel de kamu görevi yerine getirdiğinden aynı sorumluluğu devam edecektir.(tck nın 6. maddesi) Alper A hakkında ceza soruşturmasından bağımsız olarak disiplin soruşturması açılması da gerekecektir. SORU 2- Bu olayda teknik ofis personeli, Umut U hangi suçları işlemiştir? Umut U. Bilgi işlem merkezinde çalışan ve teknik ofis personel grubuna dahil olan bir kişi olup görevi, kurum çalışanlarının bilgisayarlarına teknik destek vermektir. Umut U. nun eylemi teknik destek verdiği bir bilgisayarda bulundurulması suç teşkil eden çocuk istismarını içerir çok sayıda resim ve video görüntülerinin bilgisayardan silinmesi işlemidir. Umut U. nun cezai sorumluluğu kastına göre değerlendirildiğinde; Birinci eylemi; yapmış olduğu kamu görevinden dolayı göreviyle bağlantılı olarak çocuk istismarını içerir resim ve video görüntülerinin suç oluşturduğu konusunda yetkili makamlara bildirimde bulunmayı ihmal etmesidir. Umut U. çocuk istismarını içerir bilgileri ve görüntüleri göreviyle bağlantılı olarak öğrenmiş olup bu konuda ilgili birimlere ihbarda bulunmadığı gibi bilgi de vermemiştir. Bu eylemi TCK nın 279.maddesinde düzenlemesi bulunan kamu görevlisinin suçu bildirmeme suçunu oluşturacağı Đkinci eylemi ise; Suç delillerini yok etme kapsamında değerlendirilmelidir. Olaydaki 2
anlatımlara göre Umut U. Đyi niyetli bir şekilde çocuk istismarını içerir çok sayıdaki resim ve video görüntülerinin yasak olmasından dolayı bu görüntüleri silmiştir. Bu görüntülerin silinmesi aşamasında Umut U. nün kastı bilgisayar kullanıcısını sorumluluktan kurtarmak üzere suç delillerini yok etme amacıyla yapılsaydı, bu kapsamda Umut U. nun TCK nın 281.maddesi gereğince suç delillerini yok etme suçundan dolayı sorumluluğunun kabulü gerekecekti. Mevcut durumda Umut U. nun suç delillerini yok etme kastıyla hareket etmediği konusu değerlendirilmiştir. Umut U hakkında ceza soruşturmasından bağımsız olarak disiplin soruşturması açılması da gerekecektir. SORU 3- Bu olayda veri giriş uzmanı Belma B nin herhangi bir sorumluluğu var mıdır? Belma B. nin sorumluluğunu iki ayrı durum için değerlendirmek gerekecektir. Birinci durum; Alper A nın bu şifreleri kullanacağı hususunu bilip bilmediği yönündedir. Şayet Alper A. nın bu şifreleri kullanacağını bildiği halde ve gönüllü bir şekilde şifrelerini paylaşmış ise Belma B. Alper A. nın TCK nın 244.maddesi gereğince işlemiş olduğu suça iştirakten dolayı cezalandırılabilecektir. Đkinci durum ise; Belma B. nin Alper A. tarafından herhangi bir şekilde aldatılarak şifrenin alınması durumudur. Bu durumda Belma B. nin suç işleme kastı olmadığından her hangi bir cezai sorumluluğu olmayacağı OLAY_2 Yaz döneminde iznini kullanacak olan Teftiş Kurulu Başkanı Savaş S ve Yardımcısı. Şahin Ş Memur Yargılaması isimli bir kitap hazırlamışlar ve birkaç gün içinde de basım için yayınevine teslim edeceklerdir. Bu eserler iki başkanın da kurum tarafından verilen dizüstü bilgisayarında kayıtlıdır. Tatil öncesi bu bilgisayarlara bakım yaptırmak üzere BĐM e gelmişlerdir. Teknik ofis personeli Tahir T her iki bilgisayara da format atılması gerektiğini yedeklerin alınmasını isteyip istemediklerini sormuştur. Savaş S yedeklerin alınmasını talep ederken Şahin Ş yedeklerin alınmasını istememiştir. (Bakım ve arıza formu doldurulmuş ve ilgililerin beyanları imza altına alınmıştır.) Görevli Tahir T ise her iki bilgisayara da yedeklerini almadan format atmıştır. Format atma sırasında da Şahin Ş nin bilgisayarında aynı bakanlıkta görev yapan Genel Müdürlere ait aile fotoğraflarının kayıtlı olduğunu fark etmiştir. Her iki kişi de görevli Tahir T hakkında bilimsel eserlerinin zayi olduğundan bahisle şikâyette bulunmuşlardır. (X Bakanlığı üst düzey yönetimi 2009 yılı Temmuz ayında yurtdışına gezi düzenlemişler ve fotoğraflar Genel müdürlere verilmek üzere bu kişilerin rızası ile Şahin Ş. tarafından çekilmiştir.) Teknik ofis personeli Alper A personel Zeynep Z nin isteği üzerine A Bakanlığı lisansı olan bir yazılımı kişinin şahsi bilgisayarına para karşılığı yüklemiş, ayrıca personel Hatice H nin kurumsal görevinde kullandığı bilgisayarına bakım yaptığından bahisle de 100 TL para almıştır. SORU:1- Bu olayda Teknik ofis personeli Tahir T nin veri kaybına sebebiyet vermekten dolayı hukuki sorumluluğu var mıdır? Not:Teknik ofis personeli Tahir T. Teftiş kurulu başkanı ve başkan yardımcısının bilgisayarlarının bakımları sırasında yedeklerinin alınıp alınmaması konusunu kendilerine sormuş ve bu taleplerine bakım ve arıza talep formuyla kayda almıştır. Başkan Savaş S. Bilgisayarındaki yedeklerinin alınmasını talep ederken, başkan yardımcısı Şahin Ş. Yedeklerinin alınmasına gerek olmadığını ifade etmiştir. (Bu konunun değerlendirilmesinde 3
bilgisayarları kullanmak üzere tahsis eden X Bakanlığının bilgisayarların kullanımı konusunda kullanıcılara herhangi bir sınırlama getirmediği, kişilerin söz konusu bilgisayarlara görevlerinde ve şahsi işlemlerinde kullanabilecekleri, yazılan kitabın da mesai saatleri dışında kişilerin şahsi gayretleriyle yazılmış olan mesleki gelişime katkı sağlayacak eserler olduğu kabul edilmek suretiyle cevaplanmıştır.) Hukuki sorumluluktan söz edebilmek için; ortada bir zararın olması, bu zararın hukuka aykırı bir eylem nedeniyle meydana gelmiş olması ve zarara neden olan kişinin kusurlu olması gerekir. Olayda yayına hazır eserlerin silinmesi nedeniyle Savaş S ve Şahin Ş. nin zararı doğmuştur. Ancak yedeğinin alınmasını isteyen Savaş S. zararının giderilmesini talep edebilecekken, Sahin Ş.verilerin yedeğinin alınmasını istemediği için zararını talep edemeyecektir. Öncelikle bu dava kamu çalışanının görev kusurundan doğduğu için X Bakanlığına karşı idari yargıda açılacak dava Tam Yargı davası şeklinde açılacaktır. Đdare, hizmet kusuru nedeniyle sorumludur. Tam yargı davası sonucunda idare Savas S. nin zararını ödemek zorunda kalacaktır. Daha sonra X Bakanlığı kusuru ile zarara neden olan çalışına Tahir T. ye karşı adli yargıda rücu davası açabilecektir. Yani Savaş S. ödemiş olduğu tazminatı Tahir T. den geri isteyecektir. A Bakanlığı lisanslı bir yazılımı şahsi bilgisayarına yükletmesi durumda, Zeynep Z. iyi niyetli ise yani yazılımın başkasına ait olduğunu, yükleyen kişinin buna yetkisi olmadığını bilmiyorsa, diğer bir ifade ile suça iştirak etmemişse, yazılım için ödemiş olduğu parayı sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre isteyebilir. Aksi takdirde parayı isteyemez. Yine bakım masrafı adı altında Hatice H. yanıltılarak kendisinden para alınmışsa, bu para da Alpar A. dan hukuk mahkemelerinden sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre istenebilir. Ancak Hatice H. bakım masrafı adı altında bir paranın ödenmemesi gerektiğini bildiği halde, bilgisayarına daha iyi bakılması veya başka hukuki olmayan bir nedenle bu parayı ödemişse geri alamayacağı SORU 2- Bu olayda Teknik ofis personeli Alper A nın ne gibi sorumluluğu vardır? Bilgisayar yazılımları Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında edebiyat eseri olarak kabul edilmekte olup bu hakkın ihlali durumunda üretici firmanın hakları kanunen koruma altına alınmıştır. Teknik ofis personeli Alper A. kuruma ait bilgisayar lisansını kurumda çalışan Zeynep Z nin şahsi bilgisayarına yüklemiştir. Bu eylemi sırasında lisans sahibi firmanın yazılı iznini almaksızın ürünü haksız bir şekilde yaymıştır. Alper A. nın bu eylemi cezai ve hukuki sorumluluğunu gerektirecektir. Alper A nın kuruma ait lisanslı yazılımı Zeynep Z nin şahsi bilgisayarına yüklemesi eylemi Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu nun 71.maddesinde düzenlenen Fikri Mülkiyet Hırsızlığı suçunu oluşturacağı Bu suçtan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması şikâyete bağlıdır. Yapılan şikâyetin geçerli kabul edilebilmesi için hak sahiplerinin veya üyesi oldukları meslek birliklerinin haklarını kanıtlayan belge ve sair delilleri Cumhuriyet başsavcılığına vermeleri gerekir. Hukuki sorumluluğu ise yine Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu nun 68.maddesinde düzenlenen tazminat davası kapsamında değerlendirilmelidir. 4
Alper A bu eylemi ile para karşılığı bir lisans bedeli ödenerek alınması gereken bir ürünü ürün sahibi firmaya ayrıca her hangi bir ödeme yapılmaksızın ve FSEK e uygun yazılı izni almaksızın Zeynep Z nin şahsi bilgisayarına yüklemekle aynı zamanda lisans sahibi firmanın zarara uğramasına sebebiyet vermiştir. Lisansın telif haklarını elinde bulunduran firma Alper A. nın şahsi kusurundan dolayı doğrudan hukuk mahkemelerinde uğramış olduğu zararın telafisi için tazminat davası açabilecektir Ayrıca Alper A görevi gereği ücretsiz olarak bakım yapmakla yükümlü olduğu Hatice H tarafından kullanılan kurum bilgisayarına ait bakım parası adı altında 100 TL parayı Hatice H yi ikna etmek suretiyle aldığı, bu eyleminin ikna suretiyle irtikâp suçunu oluşturacağı Alper A hakkında ceza soruşturmasından bağımsız olarak disiplin soruşturması açılması da gerekecektir. SORU 3- Bu olayda Şahin Ş nin herhangi bir sorumluluğu var mıdır? Her ne kadar Şahin Ş nin bilgisayarında aynı kurumda görev yapan genel müdürlere ait kişisel veri niteliğinde olan resimlerin olduğu anlaşılmışsa da Şahin Ş ve genel müdürlerin birlikte yurt dışına çıktıkları, genel müdürlerin rızaları doğrultusunda fotoğrafların çekildiği, fotoğrafların çekilmesi sırasında bu kişilerin rızası bulunduğundan suç teşkil etmeyecektir. Fotoğrafı çekilen kişilerin izinleri olmasaydı bu durumda Şahin Ş nin eylemi TCK nın 134. maddesi gereğince görüntülerin izinsiz olarak kayda alınması suretiyle özel hayatın gizliliğini ihlal suçunu oluşturacaktı. Kişisel verilerin kaydı suçunun takibi şikâyete bağlı olduğundan Tahir açısından suçu bildirme yükümlülüğü bulunmamaktadır. OLAY_3 Sistem merkezinde görevli olan sistem mühendisi Cihan C. 5651 sayılı yasa gereğince tutmakta olduğu (yeterli derecede teknik imkânlar mevcut olduğu halde) erişim sağlayıcı trafik bilgilerini doğruluk ve bütünlüğünü sağlamamış, yasal süresi geçtiği halde verileri imha etmemiş, belli bir süre sonrada trafik bilgilerinin bir kopyasını Yaşar Y ye vermiştir. SORU: Bu olayda Cihan C nin ne tür sorumluluğu vardır? Cihan C. Sistem mühendisi ve sistem yöneticisi olarak görev yapmaktadır. Kendisine de trafik bilgilerinin tutulması konusunda görev verildiği gibi, gerekli teknik imkânlar da sağlanmıştır. Cihan C. nin sorumluluğunu iki şekilde değerlendirmekte fayda vardır. Birincisi; X Bakanlığının erişim sağlayıcı olarak kabul edilmesi durumundaki sorumluluğu, ikincisi ise; kamu kurumlarının erişim sağlayıcı olmadıkları varsayımı ile konunun değerlendirilmesidir. X Bakanlığını erişim sağlayıcı olarak kabul edilirse, sistem yöneticisi Cihan C. 5651 sayılı Yasanın 6/3 maddesi gereğince trafik bilgilerine en az bir yıl süreyle tutmak ve bu trafik bilgilerinin doğruluk ve bütünlük değerlerini sağlamak zorundadır. Her ne kadar Cihan C. Trafik bilgilerini tutmuşsa da doğruluk ve bütünlüğünü sağlama noktasında gerekli tedbirleri almamıştır. Trafik bilgilerinin tek başına tutulması yeterli olmadığından Cihan C. Telekomünikasyon Đletişim Başkanlığı tarafından para cezası ile cezalandırılması gerektiği Şayet, X Bakanlığını erişim sağlayıcı olarak kabul etmezsek, sadece yer sağlayıcı olarak kabul edersek bu durumda da 5651 sayılı Yasanın 6/c maddesi gereğince yer sağlayıcılarla 5
trafik bilgisini tutmak zorunda olduklarından bu görevin yerine getirilmemesinden dolayı kanunda ayrıca bir cezai müeyyide öngörülmediğinden Cihan C. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 125 ve devamı maddeleri gereğince disiplin sorumluluğunun olacağı Cihan C. Süresi geçtiği halde trafik bilgilerini de imha etmemiştir. Trafik bilgilerinin ne şekilde imha edileceği hususunda 5651 sayılı Yasada özel bir düzenleme olmadığı için genel cezai sorumluluğu düzenleyen TCK daki durum araştırıldığında TCK nın 138.maddesinde düzenlemesi bulunan verileri yok etmeme suçu kapsamında durumu değerlendirilecektir. Kanundaki bu düzenlemeden tutulması gereken süre dolduktan sonra trafik bilgilerini yok etmesi gereken Cihan C. yok etmediği için bu madde kapsamında cezai sorumluluğu vardır. Ayrıca Cihan C. trafik verilerini Yaşar Y. ye vermiştir. Metinden anlaşıldığı kadarıyla trafik bilgilerinin verilmesi herhangi bir soruşturmayla ilgili olmayıp, verilerin tamamı başka birisine verilmiştir. Bu trafik bilgileri Yaşar Y. ye verilmek suretiyle X Bakanlığında çalışan ve internet erişimi olan bütün kullanıcıların kişisel verileri başkalarının eline geçmiştir. Cihan C. görevi gereğince vakıf olduğu kurum çalışanlarının bilgilerini Yaşar Y. ye verdiği için, TCK nın 136.maddesinde düzenlemesi bulunan verileri hukuka aykırı olarak başkasına verme suçunu işlediği OLAY_4 Sistemde admin yetkisi olan Deniz D ise Personel Genel Müdürü Gaye G nin isteği üzerine Müsteşar Faut F nin e-posta şifresini değiştirerek e-postalarının yedeklerini alıp Gaye G ye teslim etmiştir. (Gaye G.. verileri vermediği takdirde sözleşmesini feshederek işine son vereceğini bildirmiştir.) SORU: Bu olayda kimlerin ne tür sorumluluğu vardır? TCK 24. maddede düzenlenen konusu suç teşkil eden emir yerine getirilmez kuralı gereğince Deniz D öncelikle Gaye G nin kendisine vermiş olduğu emri kanunsuz olmasından dolayı yerine getirmemesi gerekir, aksi takdirde yerine getiren ile emri veren birlikte sorumlu olacaktır. Bu eylemin yapılması durumunda Deniz için TCK 136. maddesinde düzenlemesi bulunan kişisel verileri, hukuka aykırı olarak bir başkasına verme, Gaye G içinde Kişisel verileri, hukuka aykırı olarak ele geçirme suçunun oluşacağı Gaye G nin eylemini tehdit altında işlediği konusunda ise TCK 28. maddesindeki anlamda bir tehdit bulunmadığından cezadan kurtulamayacaktır. Gaye için ise izinsiz olarak kişisel verilerin ele geçirilmesi suçunun oluşacağı Gaye G ve Deniz D hakkında ceza soruşturmasından bağımsız olarak disiplin soruşturması açılması da gerekecektir. OLAY_5 Yardım masası çalışanı (saha uzmanı) olan Kamuran K ise kendisinden telefonla destek isteyen kullanıcı Leyla L.. nin de ısrarı üzerine sistem kullanıcısı Leyla L nin şifresi ile kendi şahsi bilgisayarından bir kısım işlemleri yapmış kullanıcıya telefonla teknik destek vermiş, daha sonra da kullanıcıya sistem şifresini değiştirmesi gerektiğini ihtar etmiştir. SORU: Bu olayda Kamuran K nin ne tür sorumluluğu vardır? 6
Đç genelgeye göre yardım masası çalışanlarına kullanıcıların şifrelerinin talep edilmemesi konusunda gerekli tebligat yapılmıştır. Fakat iyi niyetli olan yardım masası çalışanı Kamuran K. Bir hizmetin yerine getirilmesi için telefonla yardım talebinde bulunan kullanıcı Leyla L. ye teknik destek vermek amacıyla Leyla L. nin şifresini bir kısım işlemler yapmak üzere kendi şahsi bilgisayarında kullanmış ve gerekli teknik desteği vermiştir. Daha sonra da bu kişinin şifresini değiştirmesi gerektiği konusunda gerekli ihtaratı yapmıştır. Bu sebeple Kamuran K. nin suç işleme kastı yoktur. Herhangi bir sorumluluğunun oluşmayacağı 7