HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 8 Ekim 2012 / 40 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - Uzman ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - Uzman hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr Aslı Göksun Şat - Uzman goksun.sat@isbank.com.tr İlker Şahin - Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Enflasyon Bir ekonomideki mal ve hizmetlerin fiyatlarında gözlenen sürekli ve genel kapsamlı artışı ifade eden enflasyonun altında yatan temel neden çoğunlukla ekonomi genelinde talebin arzı aşmasıdır. Diğer taraftan, üretimde kullanılan girdilerin ya da ithal ürünlerin fiyatlarının artması da genel fiyat düzeyinin yükselmesine neden olabilir. Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), piyasada tüketime konu olan mal ve hizmetlerin nihai fiyatlarındaki değişimi ölçmektedir. Bu doğrultuda, hane halklarının, yabancı ziyaretçilerin ve kurumsal nüfusun yurtiçinde yaptığı tüm nihai parasal tüketim harcamaları dikkate alınmaktadır. Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE) ise, belirli bir referans döneminde yurtiçinde üretimi yapılan ürünlerin, KDV ve benzeri vergiler hariç, peşin satış fiyatındaki değişimi ölçmektedir. ÜFE de tarım ve ormancılık, balıkçılık, madencilik ve taş ocakçılığı, imalat sanayi, elektrik, gaz Haftaya Bakış TÜİK, Eylül ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. Eylül de aylık bazda enflasyon oranlarının yükseldiği gözlenirken hem TÜFE, hem ÜFE bir önceki aya göre %1,03 arttı. TÜFE de iç talebin durgun seyrine bağlı olarak yaz aylarında yatay bir seyir izleyen yıllık enflasyon rakamı Eylül ayı içerisinde gerçekleştirilen vergi düzenlemelerinin de kısmi etkisiyle bir önceki aya göre 31 baz puan yükselerek %9,19 a çıktı. Buna karşın, üretici fiyatlarının yıllık bazda aşağı yönlü seyrine devam ettiği ve %4,03 e indiği açıklandı. Eylül ayında gıda ve alkolsüz içecek fiyatlarının bir önceki aya göre %2,14 artışla ana harcama grupları içinde en hızlı yükselişi kaydettiği ve aylık bazda enflasyonu 56 baz puan yukarı çektiği gözlendi. Ayın 3. haftasında hükümetin genişleyen bütçe açığını finanse etmek amacıyla otomotiv, akaryakıt ve alkollü içeceklerin ÖTV oranlarında artışa gitmesi enflasyon rakamlarına kısmen yansırken enerji fiyatlarındaki hareketlerin de etkisiyle ulaştırma ve konut fiyatları TÜFE yi aylık bazda yukarı yönlü etkileyen diğer unsurlar oldu. Öte yandan, aylık bazda giyim ve ayakkabı fiyatlarındaki %2,62 lik gerileme enflasyonu sınırladı. Mevsimsel faktörlerin yanı sıra vergi düzenlemeleri ile doğalgaz ve enerji fiyatlarındaki yükselişlerin etkilerinin Ekim ayı içinde hissedileceğini düşünüyoruz. Eylül ayı enflasyon gelişmelerine ve Ekim ayı tahminlerimize ilişkin detaylı değerlendirmeye Bölümümüzce hazırlanan Enflasyon Raporu ndan ulaşabilirsiniz. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Hükümet in bütçe açığını kapatmak amacıyla 22 Eylül de gittiği düzenlemelerin bütçeye yıllık katkısının TL8,5-9 milyar düzeyinde olacağını tahmin ettiklerini ifade etti. İç talep odaklı büyümeden, ihracat odaklı büyümeye geçiş yapıldığını söyleyen Şimşek, son alınan önlemlerin bütçe açığını kapatmakta yeterli olmayacağını ve bütçe açığının GSYH ye oranında %1 civarındaki sapma beklentisinin devam ettiğini vurguladı. Bu yıl için %1,5 olarak tahmin edilen bütçe açığının GSYH ya oranında 1 puanlık sapma olacağı öngörüsü daha önce ekonomi yönetimince açıklanmıştı. ABD de Eylül ayında tarım dışı istihdamın beklentilerin bir miktar üstünde, 114.000 kişi arttığı açıklandı. Ekonomik aktivitede yaşanan kademeli toparlanma paralelinde ABD tarım dışı istihdam rakamında 2010 un sonundan beri tedrici bir artışın yaşandığı görülüyor. Diğer taraftan esas dikkat çekici açıklama Ağustos ayında %8,1 olduğu açıklanan ve Eylül de değişmemesi beklenen işsizlik oranının %7,8 e gerilemesi oldu. İşsizlik oranı Eylül ayında aldığı bu değerle son 4 yılın en düşük seviyesine inmiş oldu. Geçtiğimiz hafta başında açıklanan küresel PMI verilerinden özellikle ABD tarafında kaydedilen 51,1 lik değer her ne kadar beklentilerin ve önceki ay düzeyinin altında kalmış olsa da iktisadi faaliyette tedrici düzelmenin devam ettiğini gösterirken, Euro Alanı na ait veri 46,1 ile yine karamsar bir tablo çizdi. Hafta başında açıklanan ABD Eylül ayı imalat sanayi ISM endeksi, aylık bazda daralma öngörüsüne karşın aldığı 51,5 değeri ile üretimde artış yaşandığına işaret etti. Endeksin alt kalemlerinden istihdam ve yeni siparişlerdeki kuvvetli artış dikkat çekiyor. Geçtiğimiz hafta gerçekleştirilen Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Japonya Merkez Bankası (BoJ) toplantılarında faiz oranlarında bir değişikliğe gidilmedi. KAPANIŞ VERİLERİ (5 Ekim) İMKB-100 : 67.384 / $ : 1,3033 USD : 1,7893 $ / : 78,65 EURO : 2,3279 Petrol ($/varil) : 112,76 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %7,60 Altın ($/ons) : 1.780,48
8 Ekim 2012 Neden Önemli ve sektörlerinde faaliyet gösteren üreticilerin piyasaya arz ettiği ürünlerin ilk el satış fiyatları izlenmektedir. ABD İstihdam Verileri ABD istihdam verileri, tarım dışı istihdamdaki artış-azalışların yanı sıra ortalama çalışma saatleri ve ücretlerin de sektörel düzeyde seyrini içermesi nedeniyle emek piyasasının nabzının tutulmasını, reel ekonomiye ve enflasyona ilişkin beklentilerin oluşmasını sağlıyor. Haftaya Bakış ECB toplantısının ardından konuşan ECB Başkanı Draghi, geçen ay açıklanan tahvil alım programının ülke risklerini bir ölçüde hafiflettiğini, alıma başlamak için hazırlıkların tamamlandığını ifade etti. Bununla birlikte, tahvil alım programı kapsamına dahil olacak ülkelerin yapması gereken bilanço ayarlamaları ve uygulayacakları sıkı maliye politikalarının ekonomik büyüme üzerinde baskı oluşturacağına dikkat çekti. Draghi nin dikkat çektiği bir diğer konu, bankacılık sisteminin direncinin arttırılması oldu. Japonya da hükümetin para politikasında gevşemeye gitmesi için baskı uyguladığı BoJ, %0-%0,1 aralığındaki faiz oranlarını değiştirmemekle birlikte küresel ekonomide devam eden aşağı yönlü risklerin Japon ekonomisi üzerindeki etkilerine dikkat çekildiği görüldü. Bu son değerlendirme, Bankanın yeni bir parasal genişleme için kapıyı açık bıraktığı şeklinde yorumlandı. Örneğin; istihdamdaki ve buna bağlı olarak ücretlerdeki artış eğiliminin enflasyonist baskı oluşturduğunun anlaşılması, faizlerin artacağına; istihdamın gerilemesi ise durgunluğa ve faizlerin düşüp tahvil fiyatlarının artacağına işaret edebiliyor. 2
Eki.11 8 Ekim 2012 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 28.Eyl 05.Eki Değişim İMKB-100 66.397 67.384 %1,49 İMKB-30 81.363 82.961 %1,96 Sınai 57.331 56.915 -%0,73 Hizmetler 43.612 43.837 %0,52 Mali 94.890 97.335 %2,58 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 28.Eyl 01.Eki 02.Eki 03.Eki 04.Eki 05.Eki İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 69.000 68.500 68.000 67.500 67.000 66.500 66.000 Geçtiğimiz haftanın ilk işlem gününde yurtdışı piyasalara paralel şekilde yükselen İMKB de, doğalgaz ve elektriğe yapılan zamların sanayi hisselerindeki yükseliş eğilimini baskıladığı görüldü. Bankacılık hisselerine yönelik fiyat hedeflerinin yukarı çekilmesi ile bankacılık hisseleri öncülüğünde yükselen İMKB de, zamların sanayi hisseleri üzerindeki olumsuz etkisinin hafta ortasına kadar devam ettiği gözlendi. Hafta ortasında Suriye tarafından atılan top mermisinin Şanlıurfa nın Akçakale ilçesine düşmesi siyasi gerginliğin artmasına neden olurken, piyasalarda da satışlar yaşandı. İlerleyen günlerde Suriye nin top mermisi ile ilgili özür dilemesinin ardından gerginlik bir miktar azalırken, İMKB de de sınırlı alımlar görüldü. İMKB-100 endeksi haftayı %1,5 artışla 67.384 puandan kapattı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 28.Eyl 05.Eki (Puan) 07.11.2012 6,19 5,99-0,20 05.03.2014 7,62 7,62 0,00 24.09.2014 7,56 7,60 0,04 15.01.2020 8,20 8,34 0,14 06.01.2021 2,34 2,09-0,25 12.01.2022 8,34 8,41 0,07 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 136,02 132,29-3,73 Kaynak: İMKB %5,00 %4,00 %3,00 %2,00 %1,00 %0,00 Beklenen Reel Faiz (%) 0,78% Hafta boyunca düşük hacmin görüldüğü tahvil ve bono piyasasında dalgalı bir seyir hâkimdi. Haftanın ilk işlem gününde, ÖTV artışlarına ek olarak doğalgaz ve elektriğe yapılan zamların enflasyonu artıracak olması nedeniyle TÜFE ye endeksli kıymetlerde alımlar görüldü. Öte yandan, TCMB nin likidite koşullarını gevşetmesi ile birlikte piyasada faizlerin gerilediği gözlendi. Hafta ortasında Suriye tarafından atılan top mermisinin Şanlıurfa nın Akçakale ilçesine düşmesi, siyasi gerginliği artırırken tahvil-bono piyasasına satış getirdi. Ancak, Perşembe günü konuya ilişkin Suriye tarafının özür dilemesi ile kayıpların büyük bölümü geri alınmış oldu. Bu gelişmeler sonucunda 24 Eylül 2014 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi bir önceki haftaya göre 4 baz puan yükselerek Cuma gününü %7,60 dan kapattı. 3
Eki.11 Eki.11 8 Ekim 2012 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 28.Eyl 05.Eki Değişim Dolar (¹) 1,7847 1,7893 %0,26 Euro (¹) 2,3085 2,3279 %0,84 Sepet (²) 2,0466 2,0586 %0,59 /$ Paritesi (³) 1,2858 1,3033 %1,36 $/Yen Paritesi (³) 77,90 78,65 %0,96 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 0,5$ + 0,5 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 Geçtiğimiz hafta Dolar, Euro karşısında genel olarak zayıf bir seyir izledi. Euro Alanı nda PMI verilerinin beklendiği kadar kötü gelmemesi ve ECB toplantısı sonrasında Başkan Draghi nin açıklamaları Euro ya destek verdi. Öte yandan, İspanya ya ilişkin endişelerin hafta içinde tekrar gündeme gelmesi Euro üzerinde bir miktar baskı yarattı. ABD de imalat sanayii ISM endeksinin beklentilerin üzerinde gerçekleşmesi ve işsizlik oranının Ocak 2009 dan bu yana en düşük seviyede gerçekleşmesi ise /$ paritesinde dalgalanmaya yol açtı. /$ paritesi haftalık bazda %1,36 yükselişle Cuma günü 1,3033 seviyesine çıktı. Geçen haftanın ilk günlerinde nispeten sakin bir seyir izleyen TL de, Perşembe günü Suriye ile yaşanan gerginliğinin etkisiyle değer kaybı yaşandı. Ancak, Cuma günü söz konusu gerginliğin hafiflemesinin etkisiyle TL üzerindeki baskı azaldı. Böylece, TL döviz sepeti karşısında haftalık bazda %0,59 değer kaybetti. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 55 VIX Endeksi 28.Eyl 05.Eki (Puan) 45 EMBI+ Endeks 688,41 695,55 7,14 Spread 285 263-22 Türkiye 35 25 15 14,33 Endeks 456,74 462,91 6,17 5 Spread 235 208-27 Kaynak: JP Morgan Geçen hafta boyunca gelişmekte olan ülke eurotahvillerine gelen alımlar paralelinde risk primleri düşüş kaydetti. Türk eurotahvillerinin ise Suriye ile yaşanan gerginliğe rağmen genel endeksin üzerinde performans gösterdiği izlendi. Hafta başında küresel PMI verilerinin beklentilerin üzerinde açıklanması dünya ekonomisinin gidişatına ilişkin endişeleri bir miktar yatıştırarak piyasaları olumlu yönde etkiledi. İspanya nın yakın bir zamanda AB ye bir kurtarma başvurusu yapacağına yönelik haberlerin yanı sıra Euro Alanı ile ABD de açıklanan verilerin nispeten olumlu bir tablo çizmesinin desteğiyle risk primlerindeki düşüş takip eden günlerde de sürdü. Bu gelişmelerin etkisiyle, gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi geçen hafta 22 baz puanlık düşüşle 263 e, Türkiye eurotahvillerine ait risk primi 27 baz puan azalarak 208 e geriledi. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi geçtiğimiz düşüş kaydederek Cuma gününü 14,33 ten tamamladı. 4
Eki.11 Eki.11 8 Ekim 2012 Emtia Piyasaları $/ons 1.900 1.800 1.700 1.600 1.500 1.400 1.300 Altın 1.780,48 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 85 $/varil Petrol 112,76 Altın fiyatları geçen hafta genelinde yukarı yönlü bir seyir izledi. Küresel ekonomik görünüme ilişkin olumsuz sinyallerin alınmaya devam etmesi ve gelişmiş ülke merkez bankalarının açıkladığı parasal genişleme programları, altın fiyatlarındaki yukarı yönlü hareketi destekledi. Cuma günü ise ABD de öngörülerden güçlü açıklanan istihdam verisinin etkisiyle küresel risk algılamasındaki düşüş paralelinde, altın fiyatları da bir önceki güne göre %0,5 geriledi. Cuma günü kapanışta $/ons 1780,5 seviyesinde oluşan altın fiyatları, böylece haftayı %0,6 yukarıda tamamlamış oldu. Geçen hafta başında küresel ekonomilere ilişkin çeşitli veri açıklamalarıyla dalgalı bir seyir izleyen petrol fiyatları, ilerleyen günlerde sert hareketler kaydetti. ABD de petrol üretiminin son 15 yılın en yüksek seviyesine çıkmasıyla hafta ortasında %3 e yakın gerileyen petrol fiyatları, Perşembe günü Suriye ile ilgili gerginliğin Orta Doğu ya ilişkin risk algılamasını artırması üzerine %4 ten fazla yükselirken haftanın son gününde ise küresel büyüme tahminlerinin aşağı çekilmesine bağlı olarak bir önceki güne göre hafif düşüş kaydetti. Günlük bazda dalgalı hareketler gösteren Brent türü petrolün fiyatı, haftalık bazda bakıldığında %0,6 artarak Cuma günü kapanışta $/varil 112,76 değerini aldı. Bu Haftanın Gündemi 8 Ekim TCMB Ekim ayı I. Dönem Beklenti Anketi Almanya Ağustos ayı Sanayi Üretimi Verisi (Gerçekleşme: aylık %-0,5, yıllık %-1,4) 9 Ekim TÜİK Ağustos ayı Sanayi Üretim Endeksi TCMB Temmuz ayı Konut Fiyat Endeksi 10 Ekim TÜİK Ağustos ayı Dış Ticaret Endeksleri Hazine Müsteşarlığı İç Borç Ödemesi (TL1.020 milyon) 11 Ekim TCMB Ağustos ayı Ödemeler Dengesi İstatistikleri ABD Ağustos ayı Uluslararası Ticaret Verileri (Piyasa Beklentisi: $44 milyar dış ticaret açığı) ABD Haftalık İşsizlik Maaşı Başvuruları (Piyasa Beklentisi: 370 bin kişi) 12 Ekim TÜİK Ağustos ayı Sanayi Ciro ve Sipariş Endeksleri ABD Eylül ayı Üretici Fiyatları Endeksi (Piyasa Beklentisi: aylık %0,8 enflasyon, aylık %0,2 çekirdek enflasyon) Euro Alanı Ağustos ayı Sanayi Üretimi Verisi (Piyasa Beklentisi: aylık %-0,4, yıllık %-4,1) 5
8 Ekim 2012 Uyarı Notu: Bu rapor Türkiye İş Bankası A.Ş. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayınlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6