YAŞANABİLİR BİR DÜNYA İÇİN 60 ÖNLEM İklimler Değişiyor, Tehlike Kapımızda Dünyamız hızla ısınıyor, iklimler değişiyor. Her geçen gün yeryüzünün milyarlarca yıldır süren mucizevi dengesini ellerimizle bozuyoruz. Daha hızlı, daha güçlü arabalar üretiyor; şehirlerde daha fazla fosil yakıt tüketen 4x4 otomobiller kullanıyor; işyerlerinde, yazın tatil yaptığımız otellerde, arabalarda klimalarla serinliyor, seyahatlerin büyük bir kısmını uçakla yapıyor; gerekmediği halde pek çok şeyi satın alıp, sonra da çöpe atıyoruz. Dünyamızın üzerinde bir battaniye olduğunu düşünelim. Bu battaniye, kömür, petrol gibi fosil yakıtları kullandığımız için giderek kalınlaşıyor ve ısıyı içinde hapsediyor, bu da küresel ısınmaya yol açıyor. Günümüzde sera gazlarının atmosferdeki seviyesi, doğanın kabul edebileceğinin 1000 katı daha hızlı artıyor. Daha fazla sera gazı, gezegenimizin daha çok ısınması anlamına geliyor. Hava sıcaklığının 2 derece artması, bitki ve hayvan türlerinin yaklaşık %30 unu yok olma tehlikesiyle baş başa bırakıyor. Buzulların erimesi ve deniz seviyelerinde yükselmeler, dünya nüfusunun %80 inin yaşadığı okyanus ve deniz kıyılarındaki insanların yaşamını etkiliyor. İklimdeki değişiklikler, özellikle kurak bölgelerdeki su sıkıntısını daha da artırıyor. Nemli bölgelerde ise seller ve su baskınları şiddetleniyor. Aşırı sıcak hava dalgaları, su baskınları ve kasırgalar insanlara zarar veriyor. Türkiye de de küresel iklim değişikliğinin etkileri su kaynaklarının azalması, kuraklık ve tarımda verimliliğin düşmesi olarak kendini gösteriyor. Küresel ısınmayı önlemek mümkün değil, ancak etkilerini azaltmak elimizde. Tüketim arttıkça sera gazı emisyonları da artıyor, bu da iklim değişikliğine neden oluyor. Doğal kaynakları şu andaki hızda tüketmeye devam edersek, 2050 yılında iki gezegene daha ihtiyacımız olacak. Bir an önce tüketim alışkanlıklarımızı değiştirmeye başlamalıyız. Yaşam biçiminizi gözden geçirin İşyerinizde, evde, bahçede, tatilde, alışverişte davranış şekliniz ya da alışkanlıklarınız nasıl? Tüketiminizin ne kadarı ihtiyaç, ne kadarı lüks? Aşağıdaki önerilere kulak vererek, yapabileceğiniz küçük değişiklikler sizler için küçük ancak gezegenimiz için büyük adımlardır. Doğadaki ayak izinizi azaltmak için harekete geçin. İnsanla doğanın uyum içinde olduğu, yaşanabilir bir dünya için yapabileceklerinizi küçümsemeyin, sorumluluğu paylaşın.
İŞYERİNDE 1. İşyerinizde ulaşımda mümkün olduğunca toplu taşıma araçları tercih edilmelidir. 2. İşe geliş-gidiş sırasında servis kullanılmaması halinde, aynı çevrede yaşayanlar araç paylaşma yoluna gitmelidir. TÜİK verilerine göre Türkiye nin sera gazı emisyonları 1990 ila 2007 yılları arasında %119 artış göstermiştir. Ayrıca önlem alınmadığı taktirde, 2020 yılı itibariyle 2007 yılına göre ikiye katlanacağı öngörülmektedir. 3. Trafiğin yoğun olduğu sabah ve akşam saatlerinde trafikte harcanan saatlerin normal zamana oranla daha uzun olması ve daha fazla dur-kalk yapılması bakımından, karbon emisyonu yüksek olacaktır. Dolayısıyla iş saatlerinin buna göre ayarlanması önemli bir alternatiftir. 4. Zorunlu egzoz muayenesi elzem olmakla beraber, lastik havalarının ayarı ve bagaj ağırlığı da bir o kadar emisyona etki etmektedir. 5. Haftanın belli gün veya saatlerinde evden çalışmak da karbon emisyonlarını azaltan çevreci bir yaklaşımdır. 6. Her iş ortamı için doğru tip ve büyüklükte aydınlatma kullanın. Örneğin 150 Watt lık bir ampul, iki tane 75 Watt lık ampulden daha fazla ışık verir ve daha verimlidir. 7. Eski model akkor ampulleri, kompakt floresan lambalarla veya led aydınlatmalarla değiştirin. Akkor flamanlı lambaların yerine kullanılan kompakt florasan lamba veya led ampuller %80 e varan enerji tasarrufu sağlayabilir. Kompakt floresan veya led lambaların fiyatları akkor flamanlı ampullere göre daha fazla olsa da, daha dayanıklı oldukları için günlük kullanım süresine bağlı olarak 6 ay ile 24 ay gibi bir sürede ampuller kendisini amorti eder. 8. Sensörlü ışıklandırmalar, bina içinde kısa süreli kullanılan alanlar için idealdir. 9. Ofis sıcaklığını kışın 18-20 o C, yazın ise 24 o C de tutmak idealdir. 10. Klimaları doğrudan güneş ışığı almayan yerlere yerleştirin, bakımını düzenli olarak yaptırın. Kirli ve tıkanmış filtreler klimaların verimini düşürür, çalışmasını zorlaştırır. 11. Pencereyi açıp ofisi havalandırmak istediğinizde, klimayı kapatın, pencereleri karşılıklı açmak suretiyle cereyan yaptırarak, havalandırma işlemini kısa sürede bitirin. 12. Mobilyalarınızı radyatörlerin önünü ve üstünü kapatmayacak şekilde düzenleyin. 13. İşyerinize bilgisayar, yazıcı, fotokopi makinesi gibi ofis gereçleri satın alırken, uzun vadedeki gereksinimlerinizi karşılamasına özen gösterin ve elektrik tüketimi benzerlerine göre daha az olan modelleri tercih edin. 14. Geri dönüşümlü kâğıt kullanılabilen yazıcıları tercih edin ve kâğıtları mümkün olduğunca çift taraflı basın. 15. Öncelikli olarak FSC sertifikalı (forest stewardship council), olmazsa geri dönüştürülmüş (post consumer), ilk iki alternatife ulaşılamaması halinde ise hafif gramajlı kağıt tercih edin. 16. Bilgisayardaki metinleri basılı hale getirmekten vazgeçin. Bu konuda ısrar edin ve konuyu bir şirket politikası haline getirin. 1 ton atık kâğıt 17 ağaç kurtarır.
17. İşyerinizde ortak alanlara veya her masanın altına geri kazanım sepetleri yerleştirin. Topladığınız atıkları geri kazanım merkezlerine düzenli olarak gönderin. 18. Bir saatten fazla ofis dışında olacaksanız bilgisayarınızın ekranını kapatın, iki saatten fazla ofis dışında olacaksanız bilgisayarınızı kapatın. Mümkünse bunu bir otomasyon sistemine bağlayın. 19. Bilgisayar ekranlarınızı, beş dakika sonra bekleme moduna geçecek ve 10 dakika sonra tamamen kapanacak şekilde ayarlayın (süre sizin için ideal olacak şekilde ayarlanmalıdır). 20. Telekonferans ya da video konferans yapma alternatifini mutlaka ofis hayatına entegre edin. İş seyahatlerinizi en az düzeye çekin. 21. Toner ve kartuşlar tehlikeli atıktır, bu atıkların bertarafının en uygun şekilde yapılıp yapılmadığını kontrol edin. 22. Cep telefonlarının şarj aletleri şarj etme işlemi tamamlandıktan sonra bile akım çekmeyi ve enerji harcamayı sürdürür. Telefonunuzu şarj ettikten hemen sonra şarj aletini prizden çıkarmayı unutmayın. Atmosferdeki sera gazlarının ve aerosollerin artışında özellikle son 150 yıllık insan faaliyetlerinin doğrudan katkısı olduğu kesin olarak kanıtlanmıştır. 23. Çok gerekmedikçe asansör yerine merdivenleri kullanmanız, hem daha az elektrik tüketmenizi hem de işyerinizde hafif bir spor yapmanızı sağlayacaktır. 24. Müşterilerinize, iş ortaklarınıza, vb. yollayacağınız yılbaşı ve bayram hediyelerinde çevre dostu hediyeler tercih edin, mümkün olursa e-kart gönderin, en güzeli hediye göndermek yerine onlar adına bir sivil toplum kuruluşuna bağış yapın. 25. İşyerinizde tek kullanımlık plastik ya da kağıt bardak, çatal, tabak vb. gibi ürünlerden uzak durun, kendinize özel kahve veya çay kupaları edinin. Gezegenimizde tarihte hiç yaşanmadığı kadar hızlı ve kapsamlı bir yok oluş süreci yaşanıyor. Sadece bir gün içinde, 150-200 canlı türü, bir yılda ise yaklaşık 50.000 canlı türü sonsuza dek yok oluyor. EVDE 26. Kullanmadığınızda televizyonu düğmesinden kapatın, fişleri prizden çekin ya da açma kapaması tek yerden olan düğmeli uzatma kabloları kullanın. Bekleme modunda iken ve fişteyken elektrikli aletler elektrik tüketmeye devam eder. 27. Evlerinizde, özellikle de yazlık evlerde sıcak su ihtiyacınızı güneş enerjisinden yararlanarak temin edebilirsiniz. Güneş enerjisinden iki türlü yararlanılabilir: Birincisi, ısınma ve evsel ihtiyaçlar için sıcak su üretimi; ikincisi ise doğrudan elektrik üretimi. Sera gazı salımlarını azaltmada güneş enerjisi gelecek için pek çok şey vaat etmektedir.
28. Evlerde çöpleri ayırın. Cam, plastik, kâğıt, alüminyum, kompozit (süt veya meyve suyu kutuları) gibi geri dönüştürülebilir malzemeleri biriktirip yeniden ekonomiye kazandırın. Cam şişe ve kavanozları, plastik kapları mümkün olduğu her durumda tekrar tekrar kullanın. 1 ton cam atığın geri dönüşümüyle 100 litre petrol tasarrufu sağlanmaktadır. Sadece 1 metal içecek kutusunun geri dönüşümünden tasarruf edilen enerjiyle, 100 wattlık bir ampul 20 saat çalışmaktadır. 29. Isı yalıtımı için çift cam kullanın, olamayacağı hallerde ısı kaçağını minimuma indirecek pencere çevresi yalıtımınızı düzenleyin. 30. Kış aylarında üşüdüğünüzde radyatörün ısısını artırmak yerine daha kalın giyinin. Kombinizi sadece 1 derece düşürmek, evinizi ısıtmak için kullandığınız enerjide yaklaşık %10 enerji tasarrufu sağlar. 31. Yazın serinlemek için hemen klimayı açmak ya da dereceyi düşürmek yerine, daha ince giyinin. Klima yerine, vantilatör kullanmayı yeğleyin ve evinizi güneşin direkt ışığından koruma yollarını araştırın. Oturduğunuz ev alt kattaysa, güneş alan pencerelerin önüne ağaç dikin. Üst katlardaysanız güneşin etkisini azaltmak için panjur yaptırın. 32. Günlük gıdalarınızı seçerken yaşadığınız yörede ve bulunduğunuz mevsimde yetişen taze gıdaları yeğleyin. Doğal koşulları zorlamadan, ulaşım ve dağıtım için harcama yapılmadan elde edilen ürünleri tercih etmeniz hem sizin sağlığınız hem de doğa için değerlidir. 33. Daha az sıcak su kullanın. Giysilerinizi konsantre deterjanla, ön yıkamasız ve 30 derece sıcaklıkta yıkayın. 2007 yılı verilerine göre dünyada yaklaşık 1.8 milyar insanın internete erişmi varken, 1 milyar insanın tatlı suya erişimi yok. 34. Su tasarrufu sağlayan duş başlıkları kullanın. Evde kullandığınız tüm musluklara perlatör takın. Musluk ucuna takılan ve suya hava karıştırarak harcanan su miktarında tasarruf edilmesini sağlayan bir aparat olan perlatörler ile %30 a varan oranda su tasarrufu yapmak mümkündür. 35. Her zaman bulaşıkları elde yıkamak yerine makinayı tercih edin. Bulaşık makinenizi tam doldurmadan çalıştırmayın. Böylece hem daha az enerji hem de daha az su ve deterjan tüketirsiniz. Bulaşıklarınızı elde yıkamak durumundaysanız musluğu kapalı tutun. Durulamak için lavaboyu tıkayıp suyla doldurursanız ya da su dolu bir leğen kullanırsanız daha az su tüketirsiniz. 36. Kapınızın önününü, balkonunuzu, terasınızı temizlerken hortumla su tutmak yerine süpürge kullanın. 37. Yeniden kullanabileceğiniz suyu asla atmayın. Örneğin; akvaryumunuzun suyunu değiştirdiğinizde ya da yumurta haşladığınızda atacağınız suyu bitkileri sulamak için kullanılabilirsiniz. 38. Sebze ve meyveleri akan suda yıkamak yerine tıkaçlı bir lavaboda ya da bir kâseye su doldurarak yıkayın. Kalan suyu çiçeklerinizi sulamak için kullanabilirsiniz.
39. Cezve, çaydanlık ya da elektrikli su ısıtıcısında su kaynatacağınız zaman, yalnızca kullanacağınız kadar su koyun. Böylece hem daha az enerji hem de daha az su harcarsınız. 40. Su sayacınıza bakarak su tüketmediğiniz bir anda, tesisatınızda sızıntı olup olmadığını kontrol edin. 41. Damlayan musluklar günde 4 litre kadar suyun boşa gitmesine neden olur. Damlayan musluklarınızı tamir etmeyi ihmal etmeyin. 42. Sebzeleri harlı ateşte kaynatmak yerine düdüklü tencerede ya da kısık ateşte az suyla pişirin, tencerelerin kapağını kapatarak pişirin. Böylece hem sebzelerin besin değeri daha az kaybolacak hem de daha az su tüketeceksiniz. 43. Dondurulmuş yiyecekleri musluğun altında suya tutarak çözdürmeyin. Bunun yerine mikrodalga fırınınızı kullanın ya da yiyecekleri önceden buzluktan indirerek çözülmesini bekleyin. Yeryüzündeki toplam su miktarının yüzde 97.5 u tuzlu olup, deniz ve okyanuslarda yer alır. Ulaşılabilir tatlı su miktarı, toplam su varlığının yüzde birinden bile azdır. ALIŞVERİŞTE 44. Tüketiminizi azaltın. Gerçekten ihtiyacınız olmayan ürünleri satın almayın. Satın almayı düşündüğünüz bir ürünün etiketini, içindekiler bölümünü ve kullanma talimatını mutlaka okuyun. 45. Meyve ve sebze satın alırken setifikalı organik ürünleri, ambalajı geri dönüşümlü olan veya mümkün olduğunca az paketlenmiş ürünleri tercih edin. 46. Alışverişe çıkarken kendi bez torbanızı ya da filenizi yanınızda götürün. 47. Alışverişlerinizde tek seferde daha büyük montanlı ürünler satın alın, mümkünse konsantre tercih edin. 48. Otomobil satın alırken, ilk önce gereksiniminize göre büyüklüğüne karar verin; daha sonra o sınıfta en az yakıt tüketen modelleri tercih edin. 1 kilo domates üretmek için harcanan su 214 litre, bir fincan çay için 27 litre, bir kilo şeker için 920 litre, 1 kilo dana eti üretmek için ise 15.415 litre su gerekmektedir. BAHÇEDE 49. Kimyasal gübre kullanımından vazgeçin, hayvansal gübre, yeşil gübre ya da kompostlama yöntemini kullanın. 50. Dayanıklı, sağlıklı tohum ve bitki çeşitlerini seçin. Bahçenize daha az su isteyen bitkiler dikin. 51. Bitkilerinizi sulamak için çok su tüketen fıskiyeler kullanmayın. Bunun yerine yağmurlama ya da damla sulama gibi daha akılcı yöntemleri tercih edin. 52. Bahçenizi sabahın erken saatlerinde ya da gece sulayarak, suyun buharlaşmayla boşa harcanmasının önüne geçebilirsiniz. 53. Yeni çiçekler dikerken, benzer sulama gereksinimi olan bitkileri birbirine yakın dikin.
54. Bahçenizdeki yürüyüş yollarını, araba girişlerini ve taşlıkları temizlemek için hortumla yıkamak yerine süpürge kullanın. 55. Büyümüş ağaçlarınızın ve çalılarınızın sulanmasına gerek yoktur. Bahçenize yerleştireceğiniz bir fıçıda yağmur suyunu depolayarak bitkilerinizi sulayabilirsiniz. TATİLDE 56. Çevreye önem veren ve bu yönde somut adımlar atan konaklama tesislerini seçin. 57. Otelde çarşaf ve havlularınızın gerekmedikçe değiştirilmemesini talep edin. Hem deterjan, hem elektrik, hem de su tüketiminizi azaltın. 58. Tren, otobüs, gemi gibi ulaşım araçlarını kullanın. Çok fazla gerkemedikçe uçakla yolculuk etmeyin. Hava ulaşımı, iç hatlar ve dış hatlar toplamı olarak küresel ulaşım sektörü sera gazı salımında büyük paya sahiptir. Uçaklarda kullanılan yakıt bütünüyle petrol türevi olduğu için uçak yolculuklarının artması sera gazı salımına doğrudan katkıda bulunur. 59. Tekneniz varsa, bulunduğu yerlerde mercan kayalıklarına ve özellikle Akdeniz deki denizçayırı yataklarına demir atmayın. Dikkatlice kuma demirleyin. Mercan kayalıklarının bulunduğu denizlerde tekneyle açılmak özel bilgi ve deneyim gerektirir. Bilgilendirme bürolarından bilgi almadan denize açılmayın. 60. Ormanların son yıllarda yaşadığı en büyük sorunlardan biri turistik yapılaşmadır. Ormanlık alanları ziyaret ettiğinizde çadır, kamping, yöresel konaklama gibi doğa üzerindeki etkisi en az düzeyde olan konaklama biçimlerini tercih ederek, turistik yapılaşma eğilimini tersine çevirebilirsiniz. Bu öneriler, dünyamıza verdiğimiz zararı azaltma yollarından bazılarıdır. Tüketim alışkanlıklarımızı ve davranış biçimimizi değiştirerek dünyamız için bir çok şey yapabiliriz. Bu yüzyılın en büyük tehdidi olarak kabul edilen küresel iklim değişikliği, yalnızca hükümetleri ilgilendiren bir konu değil. Dünya üzerindeki yaşamın sürmesi için herkesin acil önlem alması bir gerçek. Siz de dünyamızın geleceği için bir adım atın. WWF-Türkiye nin küresel iklim değişikliği konusunda sürdürdüğü çalışmalarına destek olun! wwf.org.tr dunyasaati.org