İKLİM VİDEO 3 Sera etkisi ne demek? Sera gazları hangileri? Sera gazı nedir? karbondioksit metan diazot monoksit

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İKLİM VİDEO 3 Sera etkisi ne demek? Sera gazları hangileri? Sera gazı nedir? karbondioksit metan diazot monoksit"

Duygu Karakuş
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 İKLİM VİDEO 3 Sera etkisi ne demek? Güneşten dünyaya belli bir miktar enerji geliyor. Bu enerji dünyanın atmosferi olmayacak olsa dışarı kaçacak ve dünya şimdi olduğundan çok daha serin olacaktı. Fakat dünyanın atmosferi dünyayı bir battaniye gibi sararak bu enerjinin dışarı kaçmasını engeller ve dünyanın sıcaklığını şu anda yaşamakta olduğumuz ortalama 16 dereceye getirir. Ancak atmosferin içindeki sera gazı dediğimiz bazı gazlar atmosferin daha fazla ısı tutmasına sebep olurlar. Bu gazların miktarındaki artış, atmosferin enerji tutma özelliğini yani battaniye olma özelliğini artırdığı için dünyanın sıcaklığının da artmasına sebep olurlar. Bundan dolayı oluşan etkiye de sera etkisi diyoruz. Sera gazları hangileri? Sera gazı nedir? Sera gazı dediğimiz gazlar çoğunlukla modern hayatı yaşamak için kullandığımız fosil yakıtların yanmasından ortaya çıkan gazlardır. Fosil yakıtlar dediğimiz şey petrol, doğalgaz ve kömürdür. Bunların yanmasından da ortaya karbondioksit çıkar. Karbondioksit bugün atmosferdeki sera gazlarının en önemlisidir. Bunun dışında metan ve diazot monoksit de atmosferde bulunan önemli sera gazlarındandır. Biz bu gazları ne kadar fazla atmosfere salarsak, yani ne kadar çok karbondioksit, ne kadar çok metan, ne kadar çok diazot monoksit atmosfere bırakacak olursak atmosferin ısıyı tutma kapasitesi de o kadar artar ve atmosfer o kadar daha sıcaklaşır. Atmosfer ısınırsa ne olur? Atmosferin ısınması bizim açımızdan iklim değişikliğine yol açar. Mesela atmosferin ısınması demek pek çok yerdeki ortalama sıcaklıkların artması demektir. Aynı zamanda çölleşmenin artması demektir, kuraklıkların artması demektir, kuzeydeki ve güneydeki buzulların bu sıcaklıktan dolayı erimesi ve dünyadaki deniz seviyesinin yükselmesi demektir. Daha fazla su buharlaşacağı için daha sık ve daha yoğun yağmurların oluşması demektir. Buna küresel ısınma diyoruz değil mi? Evet aslında buna küresel ısınma da denebilir. Yalnız bundaki problem şu: Dünya nın her tarafı ısınıyor yalnız bazı bölgeler, bu çok küçük bir bölge de olsa, soğuyabiliyor. Bundan dolayı iklim değişikliğine inanmayanların o küçük bölgelere bakarak: Aha, bakın buralar soğuyor! demesinden çekindiğimiz için ve bunu küresel iklim değişikliğine olan inancı azaltmaya kullanacaklarını düşündüğümüzden küresel iklim değişikliği diyoruz, küresel

Ancak atmosferin içindeki sera gazı dediğimiz bazı gazlar atmosferin daha fazla ısı tutmasına sebep olurlar.

2 ısınma yerine. Sera gazları hangileridir? Sera gazları deyince aklımıza gelen üç tane ana gaz var. Bunlar karbondioksit, metan ve diazot monoksit. Karbondioksit nasıl oluşur? Karbondioksit fosil yakıt dediğimiz petrol, kömür ve doğalgazın yanmasından oluşur. Binlerce yıldır atmosferdeki karbondioksitin miktarı sabittir. Ancak sanayi devriminden bu yana biz daha fazla fosil yakıt yaktığımız için atmosfere çok daha fazla karbondioksit salmış olduk. Dolayısıyla biz bu fosil yakıtları ne kadar fazla yakarsak o kadar fazla karbondioksit ortaya çıkartıyoruz demektir. Mesela kullandığımız arabalarda yakıt olarak benzin kullandığımız için bu benzinin yanmasından karbondioksit ortaya çıkar. Elektrik üretmek için Türkiye de birçok yerde doğalgaz santralleri kullanılıyor. Yani şu anda kullandığımız elektriği üretmek için doğalgaz kullanıyoruz. Doğalgaz yandığı zaman da gene karbondioksit ortaya çıkıyor. Yani günlük hayatımızı kolaylaştırmak için kullandığımız pek çok yakıt yandığı zaman atmosfere karbondioksit salar. Metan nasıl oluşur? Metan doğalgazın en önemli parçasıdır. Dünyada nerede doğalgaz üretimi varsa ya da borularla doğalgazı bir yerden bir yere taşıyorsak, orada doğalgazdan dolayı metan atmosfere sızacaktır. Metanın oluşma sebeplerinin bir diğeri de oksijensiz ortamdaki çürümedir. Pirinç tarlalarında pirinç üretmek için tarlaları su basar. Bu suyun altında kalan pirinç bitkisinin kökleri ürün alındıktan sonra yavaş yavaş çürüyeceği için bu çürümeden atmosfere metan gazı yayılır. Aynı zamanda metan özellikle büyükbaş hayvanların gaz çıkartmasından da ortaya çıkar. Dolayısıyla ne kadar çok et tüketiyorsak, atmosfere de o kadar çok metan gazı salıyoruz demektir. Diazot monoksit nasıl oluşur? Diazot monoksit çoğunlukla bizim tarımda kullandığımız suni gübrelerden ortaya çıkar. Yani biz ürün alabilmek için toprağa ne kadar fazla gübre atacak olursak topraktan da o kadar fazla diazot monoksit atmosfere karışır.

Ancak sanayi devriminden bu yana biz daha fazla fosil yakıt yaktığımız için atmosfere çok daha fazla karbondioksit salmış olduk.

3 Etkinlik 4: Sera Etkisi ve Gazları Hedeflenen MEB Kazanımı (Fen Bilgisi 6-8. Sınıflar) klimin, yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca gözlenen tüm hava olaylarının ortalama durumu olduğunu ifade eder ve iklimlerin zamanla değişebileceğini kavrar. Açıklama Bu ders planı öğrencilerin sera etkisini, iklim değişikliğini tetikleyen sera gazlarındaki artışı ve etkilerini anlamaları amacıyla hazırlanmıştır. Süre 1. DERS: 40 dakika 2. DERS: 40 dakika Öğrenme Hedefleri Sera etkisini kavrama Sera gazlarını ve etkilerini anlama Gerekli Materyaller 2 Termometre Cam kavanoz Poster Renkli Kalemler Ek 1 Fotokopileri

4 Yönerge 1. DERS 1. Öğrencilerinize sera etkisinin ne olduğunu, sera gazlarının hangileri olduğunu bilip bilmediklerini sorun. Bildiklerini paylaşmaya teşvik edin. 2. Sera etkisini anlamak amacıyla termometre ve cam kavanoz kullanacağınızı açıklayın. Bu deneyi tüm sınıf birlikte ya da gruplara ayrılarak yapabilirsiniz. 3. Termometrelerden birini cam kavanozun içine koyup kapağını kapatacağınızı, diğerini ise kavanozun yanında ama açıkta bırakacağınızı açıklayın. Deneye başlamadan önce aşağıdaki soruları yöneltin. ki termometrede nasıl bir sıcaklık değişimi gözleyeceksiniz sizce? Birbirinin aynı mı olacak? Her iki termometrede 10 dakika sonunda nasıl bir değişim olacağını öngörürsünüz? Neden? 4. Öğrencilerinizden kavanoz içindeki ve açıktaki termometreleri güneş altında bir yere yerleştirmelerini, 10 dakika boyunca dakikada bir her iki termometredeki değeri kaydetmelerini isteyin. Sürenin sonunda kısaca tartışın. Her iki termometredeki değerler nasıl değişti? Sonuçlar deney öncesindeki öngörülerinden farklı mı? 5. stanbul Politikalar Merkezi nin hazırladığı 3. videoyu izleyin ve deney sonuçlarını videoda paylaşılan bilgiler doğrultusunda yeniden tartışın. Dünyamızın iklimi neden değişiyor? Sera etkisinin iklim değişikliği ile ilişkisi ne olabilir? Sera etkisini artıran etkenler nelerdir?

Termometrelerden birini cam kavanozun içine koyup kapağını kapatacağınızı, diğerini ise kavanozun yanında ama açıkta bırakacağınızı açıklayın. Deneye başlamadan önce aşağıdaki soruları yöneltin.

5 2. DERS 1. Videoda hangi sera gazlarından bahsediliyor? Bu gazlar nasıl oluşuyor? Sera gazlarının oluşumundaki insan etkisi nelerdir? 2. Ek 1 de yer alan grafikleri ilgili birimleri (ppm, ppb) açıklayarak sırasıyla öğrencilerinizle paylaşın. Her biri üzerinde birlikte tartışın. Sınıfınız kalabalıksa grup çalışması da yapabilirsiniz. lk grafikte hangi bilgiler paylaşılıyor? Sera gazlarındaki artış ne zaman başlamış? Bu artışın nedenleri neler olabilir? kinci ve üçüncü grafiklerde hangi bilgiler paylaşılıyor? Sera gazlarındaki artışa insan etkisi hangi grafiklerde örnek verilebilir? nsan etkisinin sonuçları neler olabilir? nsan etkisini azaltmak için neler yapılabilir? 3. Etkinliğin devamı olarak öğrencilerinizden Türkiye nin sera gazı salım ölçümlerini araştırmalarını ve sonraki derslerde bunu sınıfta paylaşmalarını isteyebilirsiniz.

lk grafikte hangi bilgiler paylaşılıyor? Sera gazlarındaki artış ne zaman başlamış? Bu artışın nedenleri neler olabilir? kinci ve üçüncü grafiklerde hangi bilgiler paylaşılıyor?

6 Kaynak: IPCC AR4 Raporu

7 Kaynak: The trajectory of the Anthropocene: The Great Acceleration (Anthropocene Review) 16 January stanbul Politikalar Merkezi-Sabancı Üniversitesi-Stiftung Mercator Girişimi tarafından ortaokul ve lise öğrencilerine dönük etkinlikler de içeren yardımcı eğitim materyali olarak hazırlanmıştır.

stanbul Politikalar Merkezi-Sabancı Üniversitesi-Stiftung Mercator

Benzer belgeler

Hava nedir? Hava durumu nedir?

İKLİM VİDEO 1 Hava nedir? Hava durumu nedir? Diyelim yarın pikniğe gideceksiniz. Bir gün önceden yapacağınız hazırlık esasında hava durumunu seyretmekle başlar. Hava durumu ertesi gün yağmurlu olacaksa