ÖZEL ÜSKÜDAR SEV İLKÖĞRETİM OKULU EYLÜL, 2012 5. SINIF ÖĞRENCİSİNİN ÖZELLİKLERİ 5. sınıf çağı, çocukluğun bittiği, ergenliğe hazırlığın başladığı bir dönemdir. Günümüz çocuklarının daha çabuk olgunlaştığını düşünürsek, kız-erkek arkadaşlığı gibi ergenlikle ilgili yaşantıların çok da uzakta olmadığını farkederiz. Bir yandan çocuğunuz hala çok küçüktür, size göre bebeksi oyunlardan zevk alır; bir yandan da size karşı gelmeye, ruh hali değişken olmaya, arkadaşlarına aşırı derecede değer vermeye başlamıştır. Sizin yaşamla ilgili görüşlerinizi artık arkadaşlarının aileleri ile karşılaştırmaya başlar. Yetişkinleri daha acımasızca eleştirmeye başlamıştır. Öğretmenim şunu dedi yerine Öğretmenim çok haksızlık yapıyor, Öğretmenim sıkıcı gibi yorumları duymaya başlarsınız. Sana ihtiyacım var, ama benden uzak dur düşüncesi hakimdir. Yapabileceğiniz en önemli şey çocuğunuzla bu dönemde iletişimi koparmamak, ihtiyacı olduğunda onun yanında olmaktır. Bu yaş döneminde kız ve erkek çocuklarda görünen fiziksel değişiklikler şöyle özetlenebilir: 10-11 yaşlarında kızlarda, 10-11 yaşlarında erkeklerde, Boy ve kiloda hızlı bir artış olur Boy ve kiloda hızlı bir artış olur Göğüsler belirmeye başlar Vücut hatları değişmeye başlar Genital bölgede tüyler oluşur Genital bölgede tüyler oluşur Vajinal akıntı (hatta adet) başlar Testisler büyür Ergenlik belirtilerini erken yaşayanlar, vücutlarındaki bu değişikliklerden dolayı sakarlaşabilirler. Bu belirtileri geç gösterenler ise, kendi vücutlarının ne zaman arkadaşlarınınki gibi olacağını merak ederler. Bu yaşlarda banyo yapmak, dişleri fırçalamak, deodorant kullanmak çok daha önem kazandığı halde çocukların çoğu vücut temizliğine pek ilgi göstermez.vücutlarındaki değişim hakkında konuşurken çok dikkatli olmalısınız, çünkü bu konuda çok hassastırlar. Örneğin Çok büyüdün! gibi masumca yapılan bir yorum, Çok şişmanladım, çirkinleştim gibi algılanıp, öfkeye sebep olabilir. 1
Çocuğunuzla ergenlik dönemi hakkında konuşun, ona bu konuda yazılmış kitaplar verin. Görünüş ve kilonun değil; sağlıklı beslenmenin, spor yapmanın güçlü ve güzel bir vücut oluşturacağını vurgulayın. DUYGUSAL GELİŞİM Bu yaştaki çocuklar kendilerine güvenirler, çoğu konuda yeterliliğe ulaşmışlardır. Çocuğunuzla birlikte planladığınız aktivitlerdeki en ufak bir değişiklik bile onu çileden çıkarabilir. Örneğin, Bugün alışverişe saat 10 da değil, 12 de gidelim bile deseniz, Nasıl tüm günümü mahvedersin? Hiçbir zaman istediğimi yapamayacak mıyım! gibi bir cevapla karşılaşabilirsiniz. Şunlara hazırlıklı olun: Başkaldırma: Bunları toplamam, çünkü ben dağıtmadım! Utanma: Okula bu saçla gidemem, herkes bana güler Alınma: Herkes benim şişman olduğumu söylüyor Kendine haksızlık yapıldığını düşünme: Hep onu dinliyorsun, hiç bana inanmıyorsun Uzaklaşma: Lütfen benimle beraber gelme İlginin dağılması: Tam odamı topluyordum, şu kitabı buldum ve okumaya başladım BİLİŞSEL GELİŞİM Bu yaşta çocuklar, dünyada olup bitenlerle, medyayla daha fazla ilgilenmeye başlarlar. Nerede, ne zaman olmuş, neden olmuş önemlidir. Bu beni nasıl etkiler? Ben de benzer bir şey yapsam ne olur? gibi düşünürler. Hayatın adil olmasını isterler. Bu dönemde çocuğunuzun sorularına cevap verebilmeniz için onun yanında olmanız, ilgili olmanız önemlidir. Size aksini söylese de sizin fikirleriniz onun için çok önemlidir. Eğer sorularınıza sizden cevap bulamazsa kendi cevaplarını arkadaşlarından, çevresinden bulmaya çalışır. Bu da sizin aile olarak kabul etmeyeceğiniz cevaplar olabilir. Ancak 10 yaşındaki çocuğunuzun, size direkt sorular sormasını ya da sizin direkt sorularınıza cevap vermesini beklemeyin. Odasına çekilebilir, sinirli davranabilir. Bunlar size aklının karışık olduğunu gösteren ipuçları olacaktır. Bu ipucunu alınca ona yakın davranarak onu dinlemeye hazır olduğunuzu belirtmelisiniz. Çocuğunuzla konuşurken sakın şunları söylemeyin! Nasıl böyle düşünebilirsin?, Bunu herkes bilir, sen nasıl bilmezsin? v.b. 2
Çocuğunuzun sizinle rahat konuşması için şunlara dikkat etmelisiniz: Sözünü kesmeden dinleyin: Onun sizden daha fazla konuşmasına özen gösterin. Ya söylediklerini yaparsa korkusunu bir yana bırakın. Onu dinlediğinizi belli edin: Ya söylediklerini tekrar ederek (yani yakalanmadığın sürece kopya çekebileceğini düşünüyorsun) ya da sorular sorarak (neden arkadaşın kopya çekmeyi düşündü? Öğretmenin ne dedi? Bu konuda sen ne düşündün?) bunu yapabilirsiniz. Sakin olarak cevap verin: Kopya çekme konusunda arkadaşını tamamen haklı bulduğunu söyleyince ne kadar kızsanız da sakin olun. Ne yapması gerektiğini, -meli/-malı ları bir yana bırakın. Bunun yerine Kopya çekmeyi kabul etmene üzüldüm. Bence bu çalışan kişilere karşı yapılan bir haksızlık olduğu için yanlıştır. diyebilirsiniz. Burada onu yargılamıyor, vaaz vermiyor, kendi düşüncenizi belirtiyorsunuz. SOSYAL GELİŞİM Çocuklar bu yaşlarda birçok değişim yaşarlar. Bunlar: Vücutları büyüyüp, değiştiği için, kendilerini garip hissederler. Hormonal durumları değiştikçe, duygusal durumları da çok değişken olur. Kimin daha güzel ya da daha popüler olduğu önem kazanmaya başlar. Erkekler fiziksel, kızlar sözel olarak birbirlerine sataşırlar. Kırgınlık, kıskançlık gibi çatışmalı ilşkiler yaşamaya başlarlar. Arkadaşlara uyma adına olumsuz davranışlar denenebilir. Alay etme, kopya çekme vb. Daha materyalist olmaya başlarlar. Marka algısı hakim olur, moda kıyafet, ayakkabı, saç modelleri önem kazanmaya başlar. Sorunlarla karşılaşacağınızı baştan kabul edip sükûnetinizi korumak işinizi kolaylaştıracaktır. Eğer çocuğunuzla alay ediliyorsa hemen telefona sarılmayın. Bu dönem 3
olgunlaşmanın başlangıcıdır. Sizin araya girmeniz, işleri daha da kötüleştirebilir. Unutmamalısınız ki, çocuğunuz kendini haklı göstermek için size herşeyi tüm ayrıntısıyla anlatmıyor olabilir, oysa problemde onun da payı olabilir. Arkadaşıyla daha önce alay ettiği için belki de partiye çağrılmamıştır. Belki de çocuğunuz sizinle sorununu yalnızca paylaşmak istiyordur. Sizin onun adına gidip savaşmanız hoşuna gitmeyecektir. Zaten bu yaşlarda annelerin, işe karışması çocukları arkadaşlarının gözünde anakuzusu durumuna düşüreceğinden pek de hoş bir sonuç doğurmayacaktır. DİSİPLİN Biraz esnek olmakla birlikte kararlı olun. Örneğin dişlerini fırçalamasını hatırlattığınızda Çok kötüsün, hep nefret ettiğim şeyleri bana yaptırmak istiyorsun derse, Çok kötü olduğumu düşünüyorsun, ama dişlerini fırçalamanı kesinlikle istiyorum diyebilirsiniz. Evde kabul edemeyeceğiniz daha başka şeyler yaparsa, örneğin küfrederse, birine vurur, birşeyleri yere atıp kırarsa, bazı haklarından yoksun bırakabilirsiniz. Böylece kendine veya başkalarına zarar vermesine izin verilmediğini anlar. EV ÖDEVLERİ 5. sınıfta ev ödevleri daha da zorlaşır. Çocuğunuzla ödevlerini ne zaman ve nerede yapılacağını kararlaştırdıktan sonra sizin göreviniz tamamlanmıştır. Sadece birşeye ihtiyacı olup olmadığını sorabilirsiniz. Ödeve başlamadan önce gerekli tüm kitap ve kaynakların mevcut olduğundan emin olun. Artık ödevin çocuğunuzun sorumluluğu olduğunu bilin ve çok gerekmedikçe ödevlerini kendisinin yapmasını sağlayın. Kötü not alacağından endişelenerek onun yerine ödevini siz yapmayın. Eğer çocuğunuz ödevlerini yapmayı beceremiyorsa bir sorun var demektir. Bu noktada öğretmeniyle konuşun. Ödevlere çok karışmamakla beraber hiç ilgilenmemezlik de etmeyin. Bugün ne ödevin var? diye sorun. Bir proje için gerekiyorsa onu yönlendirebilirsiniz. Büyük bir sınav öncesinde onu test edebilirsiniz. Projesinin bitiş tarihini ona hatırlatabilirsiniz. Onun yardımcısı olabilir, ancak asla sorumluluğu yüklenen asıl kişi siz olmamalısınız. Sizin onunla ilgilendiğinizi bilmek onu rahatlatacaktır. Hayatta yapmaktan hoşlanmadığı halde yapmaya mecbur olduğu şeylerin varlığını öğrenmenin zamanı gelmiştir. Bundan sonra ödevlerin hiçbir zaman çok kolay olmayacağını, hatta daha da zorlaşacağını kabul etmelidir. 4
NASIL YARDIM EDEBİLİRSİNİZ? Çocuklarınızın söylediklerini küçümsemeyin. Örneğin Bunu kastetmemiştir, Onunla arkadaşlık etme öyleyse demek yerine; Bu olay sana ne yaşattı?, Bunların olmasını engellemek için neler yapabilirdin? diyebilirsiniz. Direkt öneri vermeyin. Hemen arkadaşını aramalı ve ona demelisin ki yerine Bu sorunu çözmek için neler yapabilirsin?, Şunu yapmayı denemeye ne dersin? diyebilirsiniz. Çocuğunuza yardım etmek için işe karışacaksanız mutlaka çocuğunuz bunu bilmeli. Aksi takdirde size olan güveni sarsılır. Arkadaşlarının çocuğunuz üzerindeki etkisiyle şu şekilde başedebilirsiniz: Kendi değerlerinizden bahsedin. Örneğin yardımlaşma önemliyse çocuğunuzla birlikte birisine yardım edin. Televizyonda bir filmde kahramanın davranışlarını onaylamıyorsanız, bunu belirtin. Limitler koyun. Arkadaşlarının arasında gece saat 12:00 ye kadar oturmak modaysa bile siz buna izin vermek zorunda değilsiniz. Hayır demek çocuğunuzu olumsuz yönde çok fazla etkilemez. Buna karşın sizce zararını görmeyeceğiniz konularda limitleri biraz gevşetebilirsiniz. Gözlemleyin. Arkadaşlarıyla başbaşa olduğu durumlarda uzaktan da olsa onları gözlemleyin. Evde yalnız parti yapmak için yeterince büyümediler. Okul dışı faaliyetlere özendirin. Çocuğunuz okulda pek popüler değilse okul dışında bir faaliyette bulunmasını sağlayın. Burada elde edeceği başarı kendini iyi hissetmesini sağlayacaktır. 5
AİLE İLİŞKİLERİ Çocuğunuzun arkadaşlık ilişkilerini güçlendirirken, aile ilişkilerinizi de korumaya çalışın. Çocuğunuz ergenlik dönemine girdiğine aile ilişkilerinizin sağlıklı olması kurtarıcınız olacaktır. Haftada bir günü ailenizin birarada eğleneceği şeylere ayırın. Birlikte biryerlere gidin, evde mısır patlatıp film izleyin vb. Çocuğunuzun okulda en ilgisini çeken dersle ilgili olarak onu, konuya merakını geliştirecek yerlere götürün. Yemek hazırlarken yardımını isteyin. Yaptığınız işi bırakıp çocuğunuzun çalmayı yeni öğrendiği bir parçayı, yeni bir dansı, topluluk önünde yapacağı konuşmayı, vb. dinleyin/izleyin. ZAMANINIZI SADECE BİRBİRİNİZE BİRŞEYLER ÖĞRETMEK İÇİN DEĞİL, KEYİF ALMAK İÇİN DE KULLANIN. İLİŞKİLERİNİZİN HER ZAMAN OLUMLU YÖNDE GELİŞMESİ DİLEĞİYLE... Kaynak: La Forge, Ann E. What Really Happens in School. New York, 1999 Hyperion, Özel Üsküdar SEV İlköğretim Okulu Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Servisi 6