Hormon Uygulamasız Yumurtlama

Yumurtlama Doğal yetiştirme ortamında cinsi olgunluğa erişmiş yumurtlamaya hazır balık çevre şartları uygun olunca kısa süre içerisinde cinsiyet ürünlerini salıverir. Bu nedenlerden dolayı yumurtlama insan kontrolunde teşvik edilebilir. Yumurtlama işlemi; Gonadların son gelişimini etkileyen hormonları sevkedecek uygun çevre şartlarını düzenlemek. Gonadların son gelişimini düzenleyen gonadotropin hormonu uygulamak, gibi iki metot ile yapılır. Bazen bu iki metodun birlikte kombinasyonu uygulanır.

Hormon Uygulamasız Yumurtlama Yumurtlama havuzlarında yumurtlayan bazı balıklar; yuvalar, kakabanlar, yumurtlama kapları ve doğal şartların düzenlenmesi gibi teşviklerle yumurta bırakırlar.

Suni Yuvalara Yumurtlama Yuvalara yumurtlayan sudak ve yayın gibi balıklar ortama bırakılan suni yuvalara kolayca yumurta bırakırlar. Sudak balıkları yassı ve çalımsı demetlere veya bir çerçeveye monte edilmiş materyale yumurta bırakır. Bu gün iki çubuk arasına yerleştirilmiş ağlar ile bir çerçeveye yerleştirilen suni otlar yuva olarak kullanılmaktadır. Yuvalar doğal yumurtlama ortamına yumurtlama mevsiminden biraz önce yerleştirilir ve yumurtlama olup olmadığı 2-3 günde bir kontrol edilir. Yumurtalı yuvalar toplanarak kuluçkahaneye taşınır..

Sudakların yumurta bıraktıkları çerçeveler 50x50cm boyutlarında hazırlanır ve 500-2000m2 lik sert tabanlı havuzlara 8-10m2 lik bir olmak üzere yerleştirilir. Yuvalar havuzlara sular yaklaşık 10ºC olduğunda bırakılır.yuvalar 2-3 günde bir kontrol edilir. Yuvalara elle vurularak yumurtalar alınır. Çift kabuklu olduklarından kutu veya sepetlerde rutubetli tutulmak şartıyla kolaylıkla taşınır. Yayın balığı,çam dalları,kuru söğüt köklerinden yapılmış çadır benzeri yuvalara yumurta bırakır (Şekil 180).

Yapay yuvalar

Sudak balığı yapay yuvaları

Sazan Balığı Yuvaları

Yayın yuvaları

Hapalarda yumurtlama Hapalar stoklama havuzlarına yerleştirilen,bambu veya diğer sırıklarla tutturulmuş,1m derinliğinde bez havuzlardır. Hapaların tabanına uygun otlar yerleştirilir. Su uygun sıcaklığa erişince erkek ve dişi balıklar hapaya alınır. Yumurtlama tamamlandıktan sonra yumurtalı yuvalar alınarak uygun kuluçka sistemine yerleştirilir.

Hapalarda yumurtlatma

Tanklarda yumurtlama Yumurtlama tankları, yumurtlatılacak balığın türüne ve yerleştirilecek damızlık miktarına bağlı olarak büyüklükleri değişebilen, su giriş ve çıkışları kontrol edilebilen yuvarlak veya dikdörtgen tanklardır. Tanklara damızlık materyaline uygun yuvalar yerleştirildikten ve su sıcaklığı yumurtlama sıcaklığına eriştikten sonra damızlıklar bırakılır. Yumurtlama tamamlandıktan sonra yumurtalı yuvalar uygun kuluçka sistemine yerleştirilir.

Yayınlar icin yumurtlatma tankları ve yumurtalı yuvalar

Kakabanlara Yumurtlama Kakabanlar; kuru ot,çam dalları veya benzer materyalin bir çeşit çerçeve üzerine yerleştirilmesinden oluşan bir kaç m2 lik hasır benzeri bir örtüdür Kakabanlar havuz tabanına veya suyun 20-30cm altına kayıklarla tutturulur. Tropik ve subtropik bölgelerde sazanlardan yumurta alımında kakabanlar kullanılır. Yumurtlamadan sonra yumurtalı kakabanlar havuzdan alınıp açılmak ve parazitlere bulaşmadan büyütmek üzere besleme havuzlarına taşınır. Bu yumurtlatma tekniği ilkel şartlara da kolayca uygulanabilir. Yumurtalı kakabanlar nemli bez veya ot ile örtülerek kolaylıkla nakledilebilir.

Kakaban şekilleri

Kaplara Yumurtlatma Kanal yayını gibi bazı balıklar yumurtlama esnasında saklanacak yerlere gereksinim duyarlar. Boylece ebeveyn balıklar yumurtaları beklemis olur. Variller bu uygulama icin uygundur. Kaplar havuza bırakıldıktan sonra damızlık kendisi icine girerek yumurta bırakır. Yumurtalar kaplardan kontrollu koşullarda alınarak kuluçkahaneye götürülür.

Dubisch Havuzlarında Yumurtlatma Bu metot sazanın kontrollü üretim tekniğine esas teşkil eder ve Dubisch metodu olarak da bilinir Çevre şartlarının sazanın yumurtlamasına uygun hal getirilmesinde; Suyun uygun sıcaklığa (18-22ºC) ulaşmasına, Yumurtlama tabanının otla kaplanmasına, Suyun oksijenlendirilmiş olmasına, Suyun seviyesinin yavaş yavaş yükseltilmesine,

Diğer cinsiyette balığın bulunmasına, Yabancı balıkların,özellikle et oburların uzaklaştırılmasına gerek vardır. Yukarıdaki karakterlerde 100-1000m2 lik havuzlar düzenlenmelidir. Ayrıca,düzenli akışı olan süzülmüş suya gerek vardır.

Dubish havuzları

Hava şartları ve su sıcaklığı uygun olduğunda her biri 2 dişi 3 erkekten oluşan bir veya iki grup balık hendeğe yerleştirilir. Damızlıklar hendeklerde birkaç gün akıntı ve drenaj sistemiyle tutulur. Drenaj deliği kapatılarak,yavaş yavaş yükselen suyun hendekten otlu kısma taşması ile yumurtlamaya zorlanır. Yumurtlamadan birgün sonra balıklar dikkatlice ağlarla havuzdan alınır.böylece yavruların yenmesi ve parazitlere bulaşması önlenir. Bu metod turna ve sudak gibi otlu tabana yumurtlayan diğer balıklara da uygulanır.

Hormon Uygulamasıyla Yumurtlama Metotları

Hipofiz Uygulamasıyla Yumurtlama Yumurtlama işlemi,tabiatta hipofiz bezinde depolanan gonadotropin hormonu ile düzenlenir. Hormon, bütün şartlar yumurtlamaya elverişli olduğu zaman kan yolu ile gonadlara ulaşır. Fakat hipofiz uygulanması,gonadotropin hormonu diğer balıkların hipofiz bezinden ekstrekte edip damızlığa enjekte etmek ve onları yumurtlatmak işlemidir.

Hipofiz işlemi,suni üretim tekniğinde halen en çok uygulanan bir yöntemdir. Bu yöntemin kullanılmasını iki faktör sınırlandırır. Sudak gibi hassas bazı balıklar hipofiz uygulamasına tolerans göstermezler ve bir kısmı da düzensiz yumurtlar. Diğer taraftan başarılı yumurtlama için yeterli miktarda hipofiz bezi bulmak da önemli bir sorun teşkil eder. Hipofiz bezi beyin ile gonadlar arasında aracı görevi yapar.hipofiz bezi hücreleri gonadotropik hormonu üretir ve depolar. Gerekli emri alınca da hormonu serbest bırakır.cinsi olgunluğa erişmemiş gençlerde hipofiz bezinde çok az miktarda gonadotropik hormon bulunur iken,cinsi olgunluğa erişmişlerde bu hormon ile doludur. Cinsi olgunluğa erişmiş balıklarda gonadların olgunlaşarak dinlenme safhasına girdiklerinde hormon en fazla miktarda bulunur.

Hormon miktarı Doğal yumurtlamada,balık kendisi hormonun dozajını ayarlar ve kayıp yoktur. Hipofizasyon tekniğinde hormon dıştan verildiğinden genellikle kayıp vardır. Ayrıca yeterli miktarı kesinlikle tespit etmek mümkün olmadığından damızlıklara ihtiyaçdan fazla hormon enjekte edilir. Yumurtlama,sıcaklığa bağlı olarak süresi değişen komplike bir işlemdir. Yumurtlama işleminin, yumurtlama öncesi ve yumurtlama olmak üzere iki safhası olduğu bilinir. Yumurtlama öncesi safhasında yumurtada çekirdeğin göçü tamamlanır ve yumurta su alarak hemen hemen yumurtlama büyüklüğüne ulaşır.

Eğer hipofizasyon başarısız ise yumurtaların gelişimi bu safhada durur ve yumurtaların meydana getirdiği iç zehirlenme ile damızlık ölebilir. Hormon miktarı,aynı türde balıktan balığa ve teknikten tekniğe önemli farklılık arzeder. Hormon miktarı gerçekte dişilerin yumurtlamaya hazır oluş durumlarına, yaşlarına, büyüklüklerine, hassasiyetlerine ve diğer faktörlere bağlıdır. Hormon genellikle hazırlayıcı (uyarıcı) ve etkileyici (son) doz olmak üzere iki defa verilir.

Damızlıklarda yumurta gelişimi uzun süreden beri dinlenme safhasında ise hormon tek doz halinde verilir. Hazırlayıcı doz toplam dozun yaklaşık % 10 kadarıdır. İkinci bir uyarıcı doz vermek gerektiğinde genel toplam dozun % 10 kadarı verilir

5 kg ve daha büyük damızlıklarda her kg ağırlık için 2.5-3 mg (1 hipofiz bezi), 2.5 kg arasındaki balıklar için 1.5 mg (0.5 hipofiz bezi), 0.5-2 kg balıklarda 0.85 mg (0.25 hipofiz bezi) gereklidir. Uyarıcı enjeksiyonlarda aşırı doz kullanmak kısmen yumurtlamaya neden olabileceğinden sakıncalıdır. Uyarıcı doz ile etkileyici doz verilme aralıkları,en az 14 saat olmalıdır. Bu aralık en fazla 24 saat nadiren de 48 saat olur. İkinci bir uyarıcı doz gerekiyor ise 24 saat geçmelidir.

Erkeklere genel kaide olarak dişilere etkileyici (son) doz verildiği zaman hipofiz uygulanır. 1.5-2 kg sazanların asetonda kurutulmuş hipofizleri 2.5-3 mg gelir. Doz sayısı ile ifade edileceği zaman bu büyüklükteki bezler bir ünite olarak kabul edilir. Hipofiz ünitesini doz olarak kullanmak pratik bir uygulama şeklidir.

Etkileyici dozun biraz fazla kullanımı,balık için zararlı değildir. Emniyet payı olarak genellikle ihtiyaçtan %10-15 daha fazla verilir. Buna göre dişi balıkların her kg ı için 1 ile 1.5 hipofiz bezi veya 3-4.5 mg hipofiz hesaplanır. İhtiyaç olarak 5 den fazla hipofiz bezi hesaplanmış ise, havan içine 1 hipofiz bezi ilave edilmelidir. Eğer hipofiz bezi toz halinde bulunabiliyor ise tam ihtiyaç tartı ile veya ölçü kaşığı ile tespit edilir. Erkeklere her kg ağırlık için 0.5 hipofiz (1-1.5 mg) olmak üzere tek doz hormon hesaplanır. Etkileyici doz iki veya üç kısımda verilecek ise aralar 6-8 saatten fazla olmamalıdır.

Tek Doz Metodu Hesaplanan hormon miktarının bir doz halinde verilme yöntemidir. Bu yöntem balıkların yumurtlama gücünde oldukları veya yumurtlama yerinde yakalandıkları zaman, yani tamamen yumurtlamaya hazır olduklarında başarılıdır. Balıkların çoğunda erkekler dişilerden daha kolay hazırlanabildiklerinden tek doz yeterlidir. Doz fazla verilirse, dişiler hazır olmadan erkekler spermalarını kendiliğinden bırakabilirler.

Uyarıcı ve Etkileyici Doz Metotları Uyarıcı dozun, gonadları yumurtlama öncesi duruma getirmek için etkileyici dozun % 10 u kadar verilmesi yeterlidir. Genellikle etkileyici dozun verilmesinden 18-24 saat önce uygulanır. Bu metot sinirli ve alınması güç olan balıkları sakinleştirir.

Uyarıcı ve etkileyici doz metodu ve yumurtaların gelişimi

Uyarıcı doz ile etkileyici dozun uygulama aralığı bazen yukarıda belirtilenden daha kısa olabilir. Su sıcaklığı normal yumurtlama sıcaklığından fazla ise 14-18 saat yeterlidir. Eğer dişiler 1 kg dan daha az ve hormon uygulamasına hazır durumda ise sadece 6 saatlik ara yeterlidir.

Bir uyarıcı ve iki etkileyici doz metodu; Tropik bölgelerde metabolizma çok hızlı olduğundan etkileyici doz % 40 ve % 60 oranlarında 6-8 saat aralıklarla verilir. Uyarıcı doz (%5-10) ile ilk etkili doz uygulama aralığı 18-24 saat olmalıdır. Pekçok uyarıcı ve iki etkileyici doz metodu; Bazı şartlarda,aşağıda görüldüğü gibi seri halinde uyarıcı doz uygulanması etkileyici doz uygulamasını başarılı kılmaktadır. Uyarıcı dozlar % 5-10 luk kısımlar halinde ve 24 saat aralıklarla toplam 5 kez uygulanabilir. Etkili son doz ise % 40 ve % 60 oranında 6 saat aralıkla uygulanır.

Dağınık Dozlar Metodu Bu metot da, aşağıda görüldüğü gibi dozların uygulama aralıkları çok kısadır. 6-8 saat aralıklarla % 50 ve % 50 6-8 saat aralıklarla % 40 ve % 60 6-8 saat aralıklarla % 10, % 30 ve % 60 6-8 saat aralıklarla % 33, % 33 ve % 33 6-8 saat aralıklarla % 20, % 30 ve % 50 Dağınık dozlar metodu tropik balıklara ve kapalı sularda yetişen balıklara başarıyla uygulanır. Balıkların hormon ihtiyacının yumurtalık büyüdükçe artmakta olduğu tespit edilmiştir.

Tuz eriyiği olarak % 0.6-0.7 lik NaCl tuz eriyiği kullanılır. Uyarıcı enjeksiyon için dozun 0.25 ile 1 hipofiz ünitesi arasında değişmesine bakılmaksızın 1 ml eriyik kullanılır. Etkili dozun uygulanmasında her hipofiz ünitesi (2.5-3 mg) için 0.5 ml hesaplanır. Fakat toplam eriyik 5 ml yi geçemez.

Çok az eriyik kullanımında bir damla hormon eriyiği kaybı önemli miktarda hormon kaybına neden olur. Çok miktarda eriyik kullanımı ise vücutta problem meydana getirir. Bu nedenle 1 ile 5 ml arasında değişen tuz eriyiği tavsiye edilir.

Hipofiz Bezi Eriyiğinin Hazırlanması Damızlıkların vücut ağırlıklarına,sayı ve cinsiyetlerine bağlı olarak doz miktarı tespit edilir ve yeterli hipofiz miktarı sayılarak veya tartılarak ayrılır. Toz halinde olmayan hipofiz bezleri porselen havanda ezilerek toz haline getirilir. Ölçülü miktarda eriyik hemen ilave edilir. Eriyik, genellikle ölçülü şırıngayla ölçülür. Eriyik ve hipofiz tozu havanda karıştırılır. Yaklaşık 10-30 dakika hormonun erimesi için beklenir. Eriyik santrifüj edilerek veya çökmeye bırakılarak tortulu kısım ayrılır. Şırıngaya berrak kısım alınır. Tuz eriyiği, 7 g temiz, iyotsuz sofra tuzunun, kaynadıktan sonra soğutulmuş 1 lt suda ısıtılmasıyla hazırlanır. Distile suyun kullanılmasına gerek yoktur. Tuz eriyiği kapalı şişelerde uzun süre saklanabilir. Eğer damızlık sayısı fazla ise, doğru doz kullanabilmek için tartımdan hemen sonra sırt yüzgeçlerine renkli ipler bağlıyarak işaretlemek gereklidir.

Hipofiz eriğinin hazırlanması

Enjekte Edilecek Kısmın Seçimi Hormon enjeksiyonu genellikle sırt yüzgecinin alt tarafına, sırt kasının üst kısmına, pulların arasına yapılır. Hindistan da hormon enjeksiyonu genellikle balıkların kuyruk yüzgecinin bağlantı yerinin üst kısmına yapılır. Bu uygulamanın hassas balıklara yapıldığı belirtilmektedir.

A. Sırt yüzgeci altındaki kaslara B. Kuyruk yüzgeci bağlantı yerinin üst kısmına C. Karın boşluğuna hormon enjeksiyonu

H.C.G. Hormonu ile Yumurtlatma Human chorionic gonadotropin hormonu balıklara başarı ile uygulanabilir ve yumurtlama öncesi safhasına getirilebilinirse de bu metotla bütün balıkları tamamen yumurtlama olgunluğuna ulaştırmak zordur ve hatta bazı balıklar hormon uygulamasını cevapsız bırakır. HCG uygulaması,yumurtlama gücünde iken yakalanan balıklara uygulanmaktadır. Bu hormona karnivor balıklar karnivor olmayanlara doğal yemle beslenenler yapay yemlerle beslenenlere nazaran daha iyi cevap verir. Akıntılı su,saklanacak yer bulunan ortamdaki balıklara HCG uygulaması daha başarılıdır. HCG uygulaması,kanal yayını (Ictalurus punctatus) ve kefal balığına (Mugil cephalus) başarı ile uygulanır. Deniz balıklarından levreğe HCG başarıyla uygulanabilmektedir. Ancak çipura kısmi yumurtlama gösterdiğinden hormon uygulamasından genellikle çok iyi sonuçlar elde edilememektedir. Tinca gibi bazı balıklarda hormon enjeksiyonu karın boşluğuna uygulanır. Bu tip uygulama genellikle az başarılıdır.

Hormon Enjekte Edilen Damızlıklar ve Çevre Şartlarının Düzenlenmesi Hipofiz enjeksiyonu tek başına balıkları yumurtlama olgunluğuna eriştirmez. Su sıcaklığının uygunluğu,fazla oksijen,sakinlik gibi faktörlerin yumurtlama olgunluğuna gelmeyi hızlandırdıkları bilinir. Bunlardan sıcaklık en önemli faktördür. Eğer sıcaklık düşük ise yumurtlama çok geriler ve hatta engellenir.çok yüksek sıcaklık ise oksijen ihtiyacını yükseltir,metabolizmayı hızlandırır ve aynı zamanda yumurtlamayı engeller. Hormon enjekte edilmiş damızlıklar % 50 daha fazla oksijene ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle hormon enjekte edilmiş balıklar bol havalandırılmış, temiz ve oksijence zengin akıntılı sularda tutulmalıdır. Tanklar ve havuzlar mümkün olduğu kadar koyu renkli malzeme ile kısmen veya tamamen örtülerek veya su yüzeyine yüzen materyal yerleştirilerek balıkların sakin olmaları sağlanmalıdır.

Saat-Derece Değerinin Hormon Uygulama Şekline Göre Değişmesi Yumurtlama; yerli sazanlarda sadece tek doz hormon uygulaması yapıldığında 340-360 saat-derece,bir uyarıcı doz ve 24 saat sonra bir etkin doz uygulaması yapıldığında 240-260 saat-derece ve 6-8 saat aralıklarla iki etkin doz kullanıldığında 200-220 saat-derecede meydana gelir.

Dişilerin Büyüklüğü İle Saat-Derece İlişkisi Küçük dişi balıkların büyüklerden daha erken yumurtladıkları bilinir. Büyüklük farkı ne kadar büyük ise yumurtlama saat-derece farkı da o kadar büyük olur. Küçük balıkların (1-2 kg) yumurtlama saat-derecesi, sazanlarda sadece 130-150 dir.

Hormon Uygulamalı Yumurta Gelişimi ve Yumurtlama Yumurtlama,normal yumurta gelişiminin son safhasıdır. Yumurtlama öncesi periyod çekirdeğin merkezden mikrofile doğru hareketi ile başlar. Bu dönemde yumurta su absorbe eder. Yumurtlama çekirdek zarının kaybolması ve kromozomların görünmesi ile başlar ve ilk hücre bölünmesiyle son bulur. Bu safhada yumurtaları yumurtalık duvarına bağlıyan folikül gevşer ve yumurta yumurtalık boşluğuna düşer ve yumurta kütlesi serbest olarak cinsiyet açıklığına doğru akar.

Yumurtlama olgunluğunun son safhası balığın bulunduğu su sıcaklığına bağlı olarak zaman alır. Pratikte son hormon uygulaması ile yumurtlama arasındaki zamanı bilmek zorunludur. Bu süre, saat-derece veya gün-derece olarak ifade edilir. Balığın tutulduğu tanktaki suyun sıcaklığı balık yumurtlayıncaya kadar her saat ölçülür. Okumalar toplanarak yumurtlama süresi saat-derece olarak bulunur. Sazanlarda bu süre 340-360 saat-derece veya 21-22ºC su sıcaklığında 16-18 saattir. Bir veya daha fazla uyarıcı doz ile bir etkileyici doz uygulandığında yumurtlama 12-13 saat sonra meydana gelir. Saat-derece değeri,son enjeksiyondan ne kadar süre sonra yumurtlamanın meydana geleceğinin kesin olarak bilinmesine yardımcı olur. Saat-derece değeri türlere, uygulama şekline ve dişinin büyüklüğüne göre değişme gösterir.

Balıklarda Üreme Zamanlarının Değiştirilmesi Kontrollu koşullar altında balıkların stoklarını yılın her ayında sağımda kullanmak mümkün olabilmektedir. Fakat üretimde genellikle anaçlar yılın belli aylarında sağıma alınmaktadır. Bu belli bir sezonla sınırlı kalmaya neden olmakta ve balık üretiminde sınırlayıcı bir etki yapmaktadır. Üretimin sürekliliği ve yıl boyu pazara balık sürmek yetiştiricilikte ekonomikliği etkileyen en önemli faktörler arasındadır. İdeal olan, kuluçkahanelerin yapay yöntemlerle kendi stoklarında sağım zamanını kontrol altında tutabilmeleri ve böylece yumurta ile balık yavrusu üretiminin tüm aylara yayılmasını sağlamalarıdır.

Sağım Yumurtalar yumurtlama olgunluğuna eriştiğinde,yumurtlama işlemi durdurulamaz veya geriye döndürülemez. Yumurtlama olgunluğuna erişen balıklar bu nedenle yumurtlatılmalı veya sağılmalıdır. Zamanında yumurtlatılmadan veya sağılmadan bekletilme,yumurtaların aşırı olgunlaşmasına dolayısıyla döllenme kabiliyetini kaybetmesine neden olur. Bu nedenle dişilerde yumurtanın büyük çoğunluğu olgunlaşınca sağılması gereklidir.

sağım

Sütün toplanması

Döllenme aşaması

Fotoperiyot Fotoperiyod uygulaması ile, sağım zamanını düzenleme mümkün olabilmektedir. Yumurtlama zamanının yaklaşık 4 ay kadar veya daha fazla ileri veya geri almak mümkün olabilmektedir. Fotoperiyod uygulama yöntemi basit ve ucuz bir alt yapı gerektirdiğinden hormon uygulamaya göre çok daha avantajlıdır. Fotoperiyod uygulaması basit olarak farklı ışık rejimi uygulayarak yılın çeşitli zamanlarında balıklardan döl alım işlemidir. Bu yöntem özellikle alabalıklarda detaylı olarak arştırılmıştır.

Cinsel olgunlaşmayı etkileyen bazı çevre faktörleri (sıcaklık, besin maddeleri vd. gibi) yıldan yıla değişebilir. Buna karşın, ışık çemberi her yıl benzerlik gösterir. Ancak doğal aydınlanmada ışığın etkili olma süresi önem taşımaktadır. Fotoperiyod, coğrafi enlemlere bağlı olarak değişiklik arz eder. Fotoperiyod, gökkuşağı alabalığının üremesi üzerine doğrudan bir etki yapmasından ziyade, cinsel olgunlaşmada endrojen ritmin ilerlemesine hizmet eder. Gökkuşağı alabalığının, dünyanın kendi ve güneşin etrafında dönüşüne bağlı olarak, zamansal değişim ve endojen ritimlerin uyum sağladıkları bilinmektedir. Üreme olayını etkileyen fotoperiyodun değiştirilmesi sonucu, cinsel olgunlaşmanın değişmesi şaşırtıcı bir netice olmaz.

Fotoperiyod Uygulamasının Yararları Gelişen balıkçılık endüstrisi piyasa yıl boyu sofralık balık arzetmek durumundadır. Bu nedenle yılın muhtelif zamanlarında balıkların üremesine ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkemizdeki alabalık yetiştiricilik tesislerinde damızlıklardan yılda bir kez döl alınmakta ve dolayısıyla tesislerden yılda bir defa ürün alınabilmektedir. Ancak, gerek karadaki havuz ve gerekse deniz ile iç sulardaki kafes tesislerinde; yapıları itibariyle yılda iki, bazen üç kez ürün almak mümkündür. Bunun farkında olan yetiştiricilerimiz, yumurta ithali yoluyla, hiçbir sabit yatırım yapmadan üretimlerini 2 veya 3 kat artırmaktadırlar. Bu çerçevede, yetiştiricilerimiz, üretildiği ülkeye ve üretim mevsimine göre, fiyatları değişen, 25-30 milyon civarında yumurta ithal etmektedirler. Fotoperiyod uygulamaları yoluyla sezon dışı yumurta üretimi yapıp, yetiştiricilerin yumurta ihtiyacı karşılanır ve böylece ithalat en az düzeye indirilir. Aynı şekilde, sezon dışı sağlanan yavru üretimi ile tesislerdeki kuluçka ve yavru geliştirme birimleri yıl boyunca çalıştırılabilir. Böylece üretim tesislerinde karlılık düzeyi artmaktadır.

Kuluçka Tekniği Ilık su balıklarında yumurta gelişiminin çok hızlı seyretmesi nedeniyle alabalık ve som balıklarında olduğu gibi gelişmenin bütün safhalarını tespit etmek zordur. Ancak, yumurtanın şişme, tohumun gelişmesi ve embriyonun gelişme safhaları farkedilebilir. Bu safhalarında uygun kuluçka ortamında tutmak ve gerekli itinayı göstermekle sağlıklı bir yaşam sağlanabilir. Yumurtanın gelişmesinde sürekli olarak yüksek düzeyde oksijene ihtiyaç duyulur. Oksijen tüketimi yumurta gelişiminin başlangıcında çok az olmakla birlikte gelişmeye bağlı olarak artar.

Normal sağlıklı bir gelişim için yumurta, balığın tabiatta adapte olduğu yeterli sıcaklığa ihtiyaç gösterir. Düşük ve yüksek sıcaklıklar gelişme işlemini ters olarak etkiler. Bu nedenle kuluçka periyodunda optimum su sıcaklığının muhafazasında aşırı itina gerekir. Temiz ve plankton bulunmayan sular kuluçkalıklarda kullanılmalıdır. Kirli sular önemli problemler yaratır. Özellikle bazı kopepodlar yumurta ve larvaları kütle halinde yok eder. Yumurtanın gelişimi sırasında CO 2 ve NH 3 gibi zararlı maddelerin artması yumurtaları zehirleyebilir. Bu nedenle devamlı ve düzenli su akışı sağlanmalıdır.

Balıkların büyük çoğunluğunun yumurtaları sallanma ve çalkalanma gibi hareketlerle rahatsız edilmeye karşı çok hassastırlar. Bu hassasiyet özellikle ilk hücre bölünme periyodunda ve morula döneminde çok fazladır. Kuluçkalıkta ani ve kuvvetli bir su akımı kısa sürede bütün yumurtaları yok edebilir. Bazı balık yumurtaları, ultraviyole ışığına ve görülebilir ışınlara karşı çok hassastırlar. Bu nedenle büyük çoğunlukla yumurtalar iyi gölgelendirilmiş yerlerde kuluçkaya bırakılmalıdır.

Kuluçka Periyodunda Yumurta Ölüm Nedenleri Döllenmiş yumurtalar iyi düzenlenmiş çevre şartlarında (oksijen, sıcaklık, artıkların uzaklaştırılması vb.) genellikle normal olarak gelişir. Buna rağmen pratikte morula ve gastrula döneminde ölümler görülür. Yetersiz oksijen ve uygun olmayan sıcaklık, genellikle embriyonik gelişme döneminde yumurtanın ölümüne neden olur.

A) Bakterilerin hücumuna uğramış embriyo B) Mantarların(Saprolegnia) hücumuna uğramış yumurta ve embriyo

Başlangıçta bütün yumurtalar sağlıklı ve iyi gelişmiş görülür. Daha sonra bazılarının sağım ve dölleme sırasındaki incinmelerden dolayı beyazlaşarak öldüğü görülür. Döllenmemiş yumurtaları başlangıçta döllenmişlerden ayırmak mümkün değildir. Hücre parçalanmasından sonra döllenmemişlerde hayvan kısmının anormal geliştiği uzayıp nokta haline geldiği görülür. Sağlıklı gelişen yumurtalar şeffaf veya parlak ve içindekileri bariz olarak görülebilen yapıları ile beyazlaşmış donuk renkli ve içleri bulanık olan kötü yumurtalardan kolaylıkla ayırt edilebilir.

Sağlıklı yumurtalar blastoforun kapanma dönemine gelince kötü ve iyi yumurtalar kolaylıkla ayırt edilir ve döllenme düzeyi tespit edilebilir. Döllenme düzeyi; blastoforun kapanma döneminde ve daha sonra çapı yumurta çapından % 30-50 daha büyük, 30 cm uzunluğundaki bir cam borunun üstü parmakla kapatılmış halde kuluçkalığa daldırılması ile tespit edilebilir. Parmak kaldırılınca cam boru içine yumurtalar dolar. İyi ve kötü yumurtaların sayımından döllenme düzeyi tespit edilir. Üst, orta ve dipten örnekleme ile güvenilir ortalama hesaplanır.

Kuluçka Periyodunda Koruyucu İşlemler Krustaseler ve böcek larvaları suyun filtre edilmesi veya 1 ppm lik organik fosforik asit esteri ile muamele edilerek temizlenebilir. Bakterilerden ancak temiz su kullanarak korunulabilir. Bozuk yumurtalar mantarların üremesi için çok iyi bir ortam oluşturduklarından malahit yeşili ile muamele edilmelidir. Kuluçkalarda enfekte olan yumurtalar günde bir defa 30-60 dakika süreyle 5 ppm lik malahit eriyiği ile muamele edilmelidir. Koruyucu olarak 0.1-0.2 ppm lik dozlar kullanılır. Açık mavi renk yoğunluğun uygun olduğuna işarettir. Malahit yeşili yumurta ve larvalara karşı yüksek dozla da zehir etkisi gösterdiğinden yoğunluk ayarlamasında dikkatli olmak gereklidir.

Mantarla mücadele formol uygulaması yapılırsa da aşırı hassasiyet ve itina gerektirdiği unutulmamalıdır. Bakteri ve mantarların hücumuna uğrayan yumurtalarda kabuk zayıflar, sertlik ve düzgünlüğünü kaybeder, buruşuk hal alır ve gelişemeyerek açılma olgunluğuna erişemez. Kuluçka periyodunun ikinci yarısında yumurtalar %05-08 lik tanen eriyiği ile muamele edilerek bu durum önlenebilir. Tanen muamelesi yumurta yüzeyindeki proteinlerin yapısını bozduğundan ve bunun sonucu olarak yumurta kabuğunu eritici enzimlerin aktivitelerini kaybetmelerinden açılma gecikebilir.

Tanen muamelesi yumurtanın erken açılmasını önlemek üzere de uygulanabilir. Buna rağmen embriyo kuvvetli hareketleriyle kabuğu kırıp açılabilir. Tanen muamelesi Gastrula döneminde uygulanmalıdır. Açılmaya yakın yapılması yumurta kabuğunun yapısını bozabileceğinden yırtılması beklenebilir. Tanen eriyiği kuluçkalığa aktarılır. Su aktarımı sadece 10-20 saniye durdurulur, sonra tekrar taze su alımı sağlanır.

Kuluçka Tipleri Kullanılan kuluçkalıkların tipi kuluçkaya konacak yumurtanın tabiatına ve bölgede hazır bulunan kuluçka tipine bağlıdır. En çok kullanılan kuluçka tipleri ülkelerin çoğunda hazır olarak bulunmaz ve ithali de çok pahalıdır. Yalak Tipi Kuluçkalıklar Yalak tipi kuluçkalıklar en ilkel kuluçkalık olup genellikle alabalık yumurtalarının kuluçkasında kullanılır. Su bir yalağın bir tarafından girer ve öbür tarafından çıkar.

Yalak tipi kuluçkalıkların boyu 1-3 m arasında olabilir. Bu tip kuluçkalıklar alabalık ve som balığı yumurtaları gibi ağır yumurtaların açılmasına uygundur. Yalak tipi kuluçkalıklar yuvalara yapışan yumurtalarında açılmasında kullanılabilir. Şekil Yalak tipi kuluçkalık

Kuluçka kutuları yalaklardan daha iyi kuluçkalık sistemidirler.

Kuluçka kutuları iç içe geçmiş iki kutudan oluşur. İçteki kutunun tabanı metal ve bez elekten yapılarak suyun kutunun altından, yumurtaların arasından geçmesi ve hareketli yumurtaları yıkaması sağlanır. Bu tip kuluçkalık alabalık yumurtaları ve yuvalara yapışan yumurtalar için yalak tipinden daha iyidir. Kanal yayını yumurtalarının açılmasında açılma yalakları kullanılır. Bu tip yalaklar yuvalara, bir materyale ve birbirine yapışan yumurtaların açılmasında da kullanılır. Kanal yayını yumurtalarının açılmasında kullanılan açılma yalakları 50 cm eninde 25 cm derinliğinde ve 25 m uzunluğunda olup aluminyum veya demir plakalarla yapılır.

Açılma yalağı içindeki, her biri ayrı ayrı boşaltılabilen ve su akışı sağlanabilen bölmelere farklı yaştaki yumurtalar yerleştirilebilinir. Yalağın orta kısmına boylu boyunca yerleştirilen 25 cm çapındaki, boru üzerine bağlanan çarklar döndürücü aks olarak görev yapar. Çarklar metal tabakalardan yapılır ve yumurtaları taşıyan tel sepetler arasına yerleştirilir. Aksın dakikada 30 dönüş yapması bir seri makaraya bağlanmış elektrik motoru ile sağlanır 1/4 hp lik motor (1 750 rpm) 3-4 cm lik makaranın 25 cm lik makaraya ve 3-4 cm lik makaranın 30 cm lik makaraya bağlanmasıyla aks yaklaşık 30 rmp döndürülür.

Yumurtaları taşıyan sepetler çengellerle yalağın içinde askıda tutulur. Sepetler 7.5-8 cm derinliğinde iki yada dört bölmeli olup 5-6 mm lik göz açıklığındaki sert yapılı kumaş elekten yapılır. Aksa bağlı çarklar sepetlerin tabanına ulaşacak uzunlukta olmalı ve erkek balığın doğal açılmada uyguladığı su hareketi rotasyonla sağlanmalıdır. Taze su akışı yalakta düzenli olarak bulunmalıdır.

Huni Tipi Kuluçkalıklar Huni tipi kuluçkalıklar ismi gibi az çok huniyi andırılar. Huni tipi kuluçkalıkların orjinali zuger tipi kuluçkalık olup cam materyalden yapılır. Su, kuluçkalığın tabanından girer, huni gibi konik kısmından geçer ve kuluçkalığın üst kenarından dökülür. Su akıntısı yumurtaları askıda ve sürekli hareketli halde tutar. Zuger şişelerinden çıkan suyun etrafa sıçramasını önlemek üzere su çıkışı lastik, plastik veya benzer malzemeden yapılan bir su boşaltım sistemi ile tamamlanabilir. Veya kuluçkalıklar boşaltım sistemi olan su dolu bir küvet veya akvaryum benzeri kaplara monte edilebilir.

Huni tipi kuluçkalıklar

Huni tipi kuluçkalıklar kil, plastik, keten ve bez elek materyalinin kombinasyonundan yapılabilir. Yumurtalara zarar verebilecek kuvvetli akıntıyı önlemek için duş başlığı bir veya iki plastik huninin su girişine monte edilebilir.plastik ve boş kuluçkalıklarda huninin şeklini muhafaza edebilmesi an az iki adet metal borulu halka ile sağlanır. Camdan yapılan zuger şişeleri 6 ile 16 lt kapasitelidir. Bu gün fiberglastan yapılan zuger şişelerinin kapasitesi 40 ile 80 lt den 200 lt ye kadar değişebilmektedir. Daha büyük kapasiteli kuluçkalıklar metalden yapılır ve iç yüzü nötr boya ile boyanır veya plastik ile kaplanır. Plastik kuluçkalıklar yaklaşık 6-8 litrelik olur, veya daldırılan plastik kuluçkalıklarda kapasite 15 ile 100 lt arasına yükseltilebilir.

Huni tipi kuluçkalıklarda devamlı su akımı ile yumurtaların birbirlerinden ayrılması, devamlı hareket halinde tutulması, suyun oksijenlendirilmesi ve atık maddelerin uzaklaştırılması sağlanır. Huni tipi kuluçkalıklar farklı ağırlıklardaki yapışmayan yumurtalar ile yapışkan tabakası uzaklaştırılmış yumurtaların ve aynı zamanda yuva materyaline yapışmış yumurtaların açılmasında kullanılır. Kuluçkalıklarda, her 10 lt kapasite için başlangıçta 0.2 lt/ dakika ve Gastrula döneminde 0.5 lt / dakika akımında suya ihtiyaç duyulur. Yumurtaların yavaş hareketlerle dönmesi su akımının yeterli olduğunu gösterir.

Suya daldırılan huni tipi kuluçkalıklar

Dönen Varil veya Davul Tipi Kuluçkalıklar Varil yada davul tipi kuluçkalıklar uygun metal iskelet üzerine gerilmiş bez elekten yapılır. Davulun üstü ve altı tahta veya metalden yapılır. Üzerinde yumurtaların korunmasını ve larvaların açılmasını sağlayan bir pencere bulunur. Davul kuluçkalığın ortasına, yerleştirileceği nehir ve su ortamında çark ve elektrik motoru ile dönmesi sağlayan bir aks monte edilir. Mersin balığı yumurtası gibi ağır ve yuvarlanan yumurtaların açılmasında kullanılır. Varil yada davul tipi kuluçkalıklar kolaylıkla yaptırılabilinir. Bu tip kuluçkalıklar çok miktarda yumurtanın açılmasına imkan verdiğinden faydalıdır. Bununla beraber yumurtaların elden geçirilmesinde ve larvaların alınmasında problemler vardır.

Davul ve varil tipi kuluçkalık

Kuluçka Tankları Su akıntısı olmayan yerlerde yüzen yumurtalar tanklar içerisinde açılırlar. Yumurtaların oksijenlendirilmesi, tanklara hava pompalanması ile sağlanır. Hava kabarcıkları suyu hareket ettirerek yumurtaların yüzmesini ve aynı zamanda oksijenlenmesini temin eder. Böyle tanklarda litreye 300-400 yumurta yerleştirilebilir. Kuluçka Hapaları Kuluçka hapaları 2x1x1 m boyutlarında iç içe geçmiş iki bez elek odadan oluşan kuluçkalıklardır. Yumurtaların iç hapanın 2.5 mm göz açıklığındaki tabanına yayılır. Dış hapa larvaların tutunabileceği daha ince gözlü bezden yapılır. Yumurta kabukları ve ölü yumurtalar iç hapada kalır. Hapalar oksijenin yeterli olduğu açık sulara konur.

Spreyli Kuluçka Odaları Yuvalara yapışan yumurtalar dar bir perivitellin boşluğu ve yeterli kalın kabuk nedeniyle spreyli kuluçka odalarında açılabilir. Bu metotla yumurtalar su içindeki erimiş oksijenden 20 kat daha fazla olan havadan oksijen emerler. Spreyle yumurta üzerinde ince bir su tabakası oluşması veya sadece rutubetlenmeyle havadaki oksijen yumurtaya difüzyon yoluyla geçer. Sprey basıncını 0.5-ile 4.5 atmosfer arasında tutmakla rutubetlendirmek mümkündür. Tatlısu levreği yumurtaları çok sıkı küme oluşturmasına rağmen bu metotla açılabilir. Bu tip yumurtalar suya daldırılırsa oksijen yetersizliğinden pek çoğu ölecektir. Saprolegnia bulaşımı sprey odalarında önlenir. Sadece, yumurtalar açılmağa hazır olduğu zaman suya yerleştirilir.

Spreyli kuluçka odası

Kuluçka Dolapları Kuluçka dolapları, kuluçkahanelerde yerden tasarruf etmek, daha az su kullanmak, suyun soğutulma ve ısıtılması gerektiğinde, alabalık ve som balıklarının yumurtalarının açılmasında kullanılır. Dikey Kuluçka Dolabı:

Küresel Kuluçka Dolabı Küresel kuluçka dolabı yumurtaların su içinde tutulmadan sürekli nemlendirilmesi sistemine göre düzenlenmiştir. Su dolabın üstünde bulunan dağıtım çerçevesinden kaplara sprey halinde dağılır. Sağımdan sonra sertleşecek yumurtalar küresel dolaba alınır ve açılmadan önce mutlaka yalaklara aktarılır. Mantarlaşmayı önlemek üzere yumurtalar yerleştirilmeden her hafta 2 kez 1.25 g / lt malahit yeşili eriyiğinden dakikada 8 lt su akacak şekilde ayarlanan dolaba, dakikada 30 ml, bir saat müddetle akıtılır.

Yayın yumurtaları için hapa

Dikey Kuluçka Dolabı Dikey kuluçka dolabı, herbiri yumurtaların yerleştirildiği tabla ve suyun toplandığı küvetten oluşan ünitelerin üst üste raflara yerleştirilmesinden oluşur. Su üst raf sandığından üst tabakaya akar. Tabladaki yumurta ve larvaları oksijenlendirdikten sonra haman alttaki tabla üzerine düşer. Böylece takip ederek en alttan tahliye edilir veya yeniden kullanılır. Yumurtalar dikey kuluçkada açılmaya kadar kalırlar. Larvalar ilk yemlemeden önce yalaklara nakledilir

Dikey kuluçka dolabı genellikle 10 raflık ünitelerden oluşur. Her rafta 40 x 35 x 5 cm boyutlarında yumurta tablası ile 53 x 62 x 9 cm boyutlarında küvet bulunur. Her tablaya 10,000 alabalık yumurtası yerleştirilebilir. Kuluçkalığa 1,5 3,5lt / dak su akımı verilmesi yeterlidir.

Yumurtlama Havuzları Yumurtlama havuzları, genellikle 8 9 cm çapında 1.2-1.5 m derinliğinde 50 60 m 2 kapasiteli yuvarlak beton havuzlardır. Damızlıkların yumurtlama havuzunu kirletmelerini önlemek için yerleştirilmeden önce ağ kafeste tutularak hazım sistemleri boşaltılır. Dişilere 800 1000 IU/kg HCG (Human Chorionic Gonadotropin) hormonu 8 saat aralıkla %60 ve %40 lık doz halinde verilir. Erkeklere dişilerin ikinci dozu kadar aynı zamanda hormon uygulanır. Yumurtlama havuzlarının su girişi suyun dönmesini sağlayacak şekilde olmalıdır. Devamlı su akışı nehirde yumurtlayan balıkların yumurtlamasını teşvik eder.

Yumurtlama havuzları, yumurtaların otomatik olarak toplandığı toplama odaları içerir. Toplanan yumurtalar açılma havuz yada kuluçkalıklarına yerleştirilir. 45 cm çapında 2 2,5 m uzunluğunda sinek telinden yapılan ve havuzların çıkış borularına monte edilen yumurta toplama borusu ile aynı materyalden yapılmış 60 x 50 x 30 cm boyutlarında yumurta toplama kutusundan oluşur. Büyük yumurtlama havuzlarında 200 400 lt / dakika su akımı gereklidir.

Yumurtlama havuzları

Kuluçka ve Açılma Havuzları Kuluçka ve açılma havuzları; 3,5 4 m çapında ve 1 metre derinliğinde yuvarlak, iç içe geçmiş bir veya birkaç odadan oluşan havuzlardır. Havuzun iç kısmında yumurta ve larvaların akıntı ile sürüklenip gitmemesini engelleyen kısmen boş elekten yapılmış iç halka bulunur. Birden fazla odadan oluşan havuzlar birbirinden beton duvarlarla ayrılır ve birbirleriyle elekli pencerelerle irtibatlanır. Bu havuzlarda yumurtaların açılması için 0,2 0,3 lt / sn su akıntısı gereklidir. Açılan larvalar ağ kutuda toplanır. Yumurta kesesi çekildikten sonra ve hava kesesi dolduktan sonra özel olarak hazırlanan yavru besleme havuzlarına yada başka çiftliklere nakledilir.

Balık Yumurtalarının Nakli Genel Esaslar - -Bütün balık yumurtaları,istenildiği zaman ve istenilen her mesafeye taşınamazlar. - Balık yumurtaları,sağımdan veya döllenmeden hemen sonra veya gözlendikten sonra nakledilmelidir. PPerivital boşluğu fazla ve kabuğu yumuşak olan yumurtalar ile ılık su balıkları yumurtaları kısa mesafelere; soğuk su balıkları yumurtaları ile kalın kabuklu sert yumurtalar, perivital boşluğu - az olanlar ve çift kabuklu yumurtalar daha uzun mesafelerde taşınabilir.

Hassas yumurta veya kritik dönemdeki yumurta,kesinlikle nakledilmemelidir. - Yumurtaların canlı olduğu ve taşıma sırasında oksijene ihtiyaç duyulduğu unutulmamalı ve yeterli oksijeni sağlayacak rutubet temin edilmelidir. - Yumurtaların taşıma sırasında canlı kalmalarını sağlayacak şekilde nakil programı düzenlenmeli ve embriyonun gelişimi sıcaklığa bağlı olduğundan gelişmeyi durduracak veya yavaşlatacak bir soğutma uygulanmalıdır.

- Nakil sırasında mantar üremesini önlemek için taşıma kabının iç yüzünün düzgün ve pürüzsüz olmasına ve taşıma suyunda kum veya yüzen maddeler bulunmamasına dikkat edilmelidir. - Taşıma sırasında bütün itinaya rağmen mantar üreyebileceği dikkate alınarak, yumurtalar açılma sistemlerine alınır alınmaz malahit yeşili çözeltisi ile banyo edilmelidir. Malahit yeşili kanserojen bir madde olduğundan ve metal kaplarda zehir oluşturabileceğinden kullanılması ve muhafazasında dikkatli olunmalıdır. - Nakilden önce yumurtalar sayılmalıdır.

Yumurtaların Temizlenmesi Taşınacak yumurtalar önce yıkanmalı, bozuk, çatlak ve hastalıklı yumurtalar ayıklanarak temizlenme ve sonra sayılmalıdır. Bozuk, çatlak, döllenmemiş yumurtalar ile bakteri, mantar ve cyclopsların hücumuna uğramış yumurtalar (Şekil 212) taşıma sırasında mantarların hızlı çoğalması için iyi bir ortam meydana getireceklerinden taşıma yapılmadan önce temizlenmelidir.

Yumurtaların Sayımı Yumurtalar sağımdan hemen sonra hassas döneme girinceye ve göz noktası oluştuktan sonra açılmaya birkaç gün kalıncaya kadar sayılabilirler. Yumurtaları tek tek saymak mümkün olmadığından hacim veya ağırlıklarından tahmin edilir. Sifon ile yumurta ayıklanması

Hacim Metodu: Yüz adet yumurta sayılır. Aşırı nem, bir tülbent ile alınır. Su bulunan hassas ölçü silindiri veya bürete itina ile konarak, taşan su miktarından hacmi bilinen yumurtaların sayısı aşağıdaki formülle hesaplanır V S = ----- x 100 v Burada, S = Bulunacak yumurta sayısı V = Sayısı bilinmeyen yumurtaların hacmi v = 100 adet yumurta hacmidir.

Ağırlık Metodu : Yüz adet yumurta sayılır. Aşırı nem, tülbent ile alındıktan sonra tartılır. Ağırlığı bilinen yumurta kitlesi sayı aşağıdaki formüle göre hesaplanır: M S = ------ x 100 m M = Sayısı bilinmeyen yumurta kütlesinin ağırlığı, m = 10adet yumurtanın ağırlığıdır.

Yeni Döllenmiş Yumurtaların Taşınması Sağımdan veya döllenmeden sonra balık yumurtaları birkaç saat içinde nakledilmelidir. Nakil işlemi yumurtanın kritik döneme girmesinden önce tamamlanmalıdır. Döllenmiş yumurtaların taşıma süresi ne kadar uzarsa kayıp o kadar artacağından ılık su balıklarında sağımdan 4-5 saat sonra taşıma işlemi son bulmalıdır. Yumurtalar toplayıcılarda (yuva gibi), plastik torbalarda, güğüm ve bidonlarda kısa mesafelere taşınabilir.

GGözlenmiş Yumurtaların Taşınması - Yumurtaların naklinin kolay ve tehlikesiz olması için taşıma işlemi yumurtaların gözlenmesinden sonra yapılmalıdır. - Nakil sırasında zamansız açılma ve ölümleri önlemek için açılmadan en az beş gün önce taşıma yapılmalıdır. - Gözlenmiş yumurtaların naklinde düşük sıcaklık, yeterli nem ve oksijen sağlanmalıdır. - Nakilden önce yumurtalar yıkanmalı ve üzerinde mantar üremiş yumurtalar ayıklanmalıdır.

Taşıma Sonrası Uygulanacak İşlem ve Uygulanacak Esaslar Taşıma öncesi ve taşıma sırasında uygulanan işlemlerde gerekli itina gösterilmesine rağmen,mantar üremesi olabileceğinden; yumurtalar taşımadan sonra yerleştirilecekleri kuluçkalıklarda koruyucu çözeltilerle banyo edilmelidir. Malahit Yeşili Çözeltisi Taşınan yumurtalar, kuluçka sistemine yerleştirilmeden önce 5 ppm lik malahit yeşili çözeltisi ile 30-60 dakika banyo edilmelidir. Taşınan yumurtalar kuluçkalara yerleştirilmeden önce banyo edilmezler ise, kuluçkalıklara bir depodan 0.1-0.2 ppm lik malahit yeşili çözeltisi akış halinde verilerek de mantar üremesi önlenebilir.

Formaldahit Banyosu Mantar bulaşmalarını önlemek için formaldehit çözeltisi de kullanılabilir. Formaldehit çözeltisinin deriyi soyması ve aşırı itina gerektirmesi sebebiyle kullanılmasında dikkatli olunmalıdır. Tanen Banyosu Ilıman bölgelerde %0.50-0.08 lik taze hazırlanmış tatmin çözeltisinden 30-50 l lik kuluçkalıklara bir iki litre verilir. 5-8 g tanen 10 litresinde çözülür ve çözelti 10-20 saniye dikkatlice karıştırıldıktan sonra kesilen su akıntısı tekrar verilir ve tanen çözeltisi yıkanır.

Yumurtalarda tanen banyosu işlemi ile Larva Yetiştirme Tekniği

LARVA YETİŞTİRME Balık Yumurtalarının Doğal Açılması Yumurta içindeki embriyo gelişip larvaya dönüşünce yumurta kabuğunu kırarak çıkar. Yumurta kabuğunun kırılması mekanik bir olaydır. Kırılma işlemi yumurtanın ürettiği enzimlerde kabuğun zayıflatılmasıyla kolaylaşır. Açılma zamanı kesinlikle önceden belirlenemez. Su sıcaklığı gelişmeyi ve açılmayı etkiler, sıcak sularda gelişme ve açılma, sıcaklık metabolizmanın hızlanması ve enzimlerin kabuğu daha hızlı eritesi sonucu daha hızlıdır. Suyun gerektiğinden fazla sıcak olması ise gelişmenin tamamlanamamasına ve olgunlaşmadan açılmış zayıf larvaya neden olur. Soğuk sular enzim üretimini ve gelişmeyi geriletir. Soğuk sular enzim üretimini çok gerilettiğinden açılma olgunluğa gelen embriyo açılamaz. Böyle yumurtalar uygun su sıcaklığı buluncaya kadar, açılma için bekleyecektir. Sazan, turna ve tatlı su levreğinde bu durum

Açılmayı Kolaylaştırıcı Teknik Yumurtaların çabuk açılması yumurta kabuğunu eriten alkali proteaz enzimi kullanarak sağlanır. Kuluçkalığın suyu kesilir, her litre yumurtaya 200-500 ml suda erimiş 0.4-0.5 g alkali proteaz eriyiği katılır ve 3-5 dakika elle karıştırılır. Bu süre içinde yumurta kabuklarının kaybolmağa başladığı görülür. Hemen taze su bağlanarak önce erimiş yumurta kabukları ve bozulmuş yumurtalar sifonla alınır. Larvaların Ayrılması Aktif olarak yüzebilen larvalar yüzdürme tekniği ile ayrılabilirler. Yeni açılmış larva kuluçka kabında su yüzeyine doğru dikey olarak hareket eder. Kuluçkada fazla suyun atıldığı boru varsa, larva su ile sürüklenerek doğrudan larva yetiştirme ünitesinde ve larva toplama kabında toplanır (Şekil 232).

Bu metod pratikte yaygın olarak kullanılır. Kuvvetli su akışı olduğunda ise bir kısım kabuk ve ölü yumurtalar da larvalarla birlikte sürüklenebilir. Sazan larvası gibi aktif olmayan larvalar, alkali proteaz enzimi kullanılarak, kabuk ve ölü yumurtalardan ayrılır. Kabuklar ve ölü yumurtalar larvalardan farklı ağırlıkta olduğundan larvalar altta ve diğerleri üstte toplanır. Aktif olarak yüzemeyen larvalar kuluçka yalaklarında ve teknelerinde kuyruk hareketleri ile köşelerde toplandıklarından oradan kolaylıkla sifonlanarak alınır. Hapalarda açılan larvalar otomatik olarak iç hapadan dış hapaya geçebilirler.

Larvaların yüzdürme metodu ile ayrılması

Yeni açılmış larvaların alışkanlıkları Yeni açılan larvaların alışkanlıkları türlere bağlı olarak farklılık gösterir. Tatlı su levreği, kefal ve Çin sazanları ile nehirde yumurtlayan larvaları önce dikey olarak yüzeye yükselir ve sonra dibe düşerler Yerli sazan, turna, kadife balığı gibi bazı balıkların larvaları kısa bir süre dikey olarak hareket eder ve en yakın materyale başının ucunda bulunan bezden çıkarılan yapıştırıcı madde ile yapışır Yayın gibi bazı balıkların larvaları bir maddeye asılı olarak kalırlar ve sürekli kuyruk hareketleri ile madde üzerinde asılı olarak yer değiştirirler Alabalık ve benzeri balık larvaları yalakların tabanına uzanır ve aralıklı ya da sürekli olarak yatay hareket ederler Deniz balıklarının larvaları genel olarak pelajiktir.

Larvaların sifonlanarak kuluçkadan alınması

Balık larvalarının dikey hareketi

Yapışan larvalar

Asılı duran larvalar

Tabanda yatay hareket eden larvalar

Larvaların Gelişimi Yumurtadan çıkıştan, tüm yüzgeç ışınlarının oluşumuna ya da pulların oluşmaya başlamasına kadar geçen evreye larva evresi denilmektedir. Yeni açılmış balık larvası ergin balıktan çok farklıdır. Bu evrede biri vitellus kesesinin bulunduğu prelarva ya da prolarva evresi diğeri vitellusun tamamen absorbe edildiği fakat dış görünümün ergin balıktan farklı olduğu postlarva evresi olmak üzere ikiye ayrılır. Deniz balıklarının çoğunda bu şekilde bir prolarva ve onu izleyen postlarva dönemi vardır. Alabalık ve bazı yayın balıklarında ise postlarva dönemi yoktur.

Balığın en önemli organları olan ağız, sindirim organları, anüs solungaçlar ve hava kesesi gibi organlar yeni açılmış larvada yoktur. Büyüme ve gelişme için gerekli besin vitellus (yumurta) kesesinde bulunan yumurta sarısından sağlanır.yumurta sarısı kesesinin büyüklüğü ve besin miktarı balıklar arasında farklılık gösterir. Larva ne kadar büyük yumurta sarısı kesesine sahip ise dış besine gerek duymadan o kadar uzun süre yaşayabilir. Ağız ve sindirim organları, yumurta sarısının azalmasına göre gelişir. Larvaların dış yem alma zamanı yumurta sarısı büyüklüğüne bağlı olarak değişir. Cinslere göre açılmadan itibaren 1-3 gün veya daha uzun olabilir.

Larvalarda solungaç sistemi gelişmediğinden suda erimiş oksijen vücuda difüzyon yolu ile alınır. Kuluçka sistemlerinde su değişiminden ve larvanın bir yere yığılmalarından dolayı meydana gelebilecek oksijen yetersizliği problem olabilir ve gelişmeye geciktirici etki yapar. Daha sonra oksijen temin edilse bile gelişim düzeltilemez. Kuluçkalıklarda ölüm genellikle oksijen yetersizliğinden olur. Devamlı akıntılı yalakların köşelerinde bile oksijen yetersizliği görülür.

Larvanın gelişimi

Larvalarda oksijen yetersizliğinden kaynaklanan ölümü engellemek üzere, az hareketli ve dipte toplanan larvaların büyütülmesinde tekne ve kutu tipi kuluçkalık yerine büyük huni tipi larva yetiştirme gereçleri kullanılmalıdır. Bu sistemde sürekli su akıntısı ile larvaların dibe çökmesi önlenir, sürekli ve yeterli oksijen temin edilmesiyle larvaların % 95-100 ünün yaşaması sağlanabilir. Larva başlangıçta hava kesesine sahip olmadığından balık gibi yüzemez. Larva döneminin ilk safhası son bulduğunda ağız, sindirim organları ve hava kesesi oluştuğundan, larva hava kesesini hava ile doldurmak üzere su yüzeyine çıkar. Hava kesesi hava ile dolunca balık gibi yüzmeye başlar.

Balık larvasının çift yüzgeçleri bulunmaz, fakat vücudun arka kısmında bir yüzgeç bulunur. Larvalar renk maddesi taşımadıklarından güneşin ultraviyole ışınlarına karşı kendilerini koruyamazlar.larvalarda hava kesesinin hava ile dolması larva evresinin tamamlanmasına bir işaret sayılır. Yumurta kesesinin %20-30 u kalmış ise dış yemi alması çok yakındır. Larva Gelişiminde İhtiyaçlar Balık larvası doymuş oksijence zengin çevreye gereksinim duyar. Bu özellikle pasif larvalar için çok önemlidir. Larvaların çoğu açılmadan birkaç gün sonra çok aktif yüzerler ancak organları oluşması sırasında dibe çökerek hareketsiz hale geçerler.

Genel olarak, soğuk ve akıntılı yerlerde yumurtlayan türlerin, durgun ve sıcakta yumurtlayanlara oranla daha fazla erimiş oksijene gereksinimleri vardır. Larva, yumurtada olduğu gibi yeterli gelişim için uygun sıcaklığa gereksinim duyar. Ani sıcaklık değişimleri larvayı kesinlikle öldürür. Öte yandan ortamda bulunan 30 ppm den daha yüksek yoğunluktaki karbondioksit ve 1.5 ppm den yüksek amonyağın zehirleyici etkisi olduğu bilinmektedir. Ayrıca yumurta kabukları, ölmüş yumurtalar, bakteri ve mantar üremesini kolaylaştıracağından gerekli önlemler alınmalıdır.

Larva Yetiştirme Gereçleri Ticari larva yetiştiriciliğinde genellikle huni tipi, kutu tipi ve durgun su tipi larva yetiştirme üniteleri kullanılır. İlk iki sistem akarsu sistemidir. Üçüncüsü ise havalandırmalı veya havalandırmasız çalışır. Larva yetiştirme ünitelerinin hepsi gölgede tutulmalıdır. Huni tipi gereçler Farklı boy ve tipteki huni tipi gereçler, larva yetiştiriciliğinde kullanılabilir. Fazla suyun uzaklaştırılmasını sağlayan bez elek yeterli büyüklükte değilse basınçtan larvalar ölebilir. Suya daldırılmış huni tipi gereçlerde yeterli yüzme alanı bulunmalıdır.

Huni tipi larva yetiştirme ünitelerinin büyükleri fiberglastan yapılır. Eğer süzme bez eleği yeterli büyüklükte ve uygun materyalden yapılmış ise iyi çalışır.eğer göz açıklıkları çok küçük ise çabuk tıkanır ve çalışmaz. Tersine çok büyük ise larvalar sürüklenerek incinebilir veya kaçabilir. Bu sistem dibe çöken larvalar için önerilir. Bu sistemde her 10 lt su hacmi için yaklaşık 0.5-1 lt/dk su debisine ihtiyaç vardır.

Suya daldırılan huni tipi larva yetiştirme gereci

Fiberglasdan yapılmış huni tipi larva yetiştirme sistemi

-Kutu tipi gereçler Balık yetiştiriciliğinin başlangıcında larva yetiştirmek üzere değişik büyüklükte ve tiplerde kutu tipi gereçler kullanılmıştır. Tahta veya metal çerçeveli, tabanı larva büyüklüğüne göre belli göz açıklığında bez eleklerden, yanları plastik ve bez elekten yapılmış tank ve havuzlara yüzebilir veya sabit olarak yerleştirilebilen kutu ya da davul şeklinde gereçlerdir. Her kutu ayrı ayrı akarsu sistemiyle bağlantılıdır. Kutu tipi gereçlerde su ihtiyacı huni tipi gereçlerden fazladır. Her 60 40 30 cm boyutlarında kutu için 5-8 lt/dk suya ihtiyaç vardır. Büyük kutular taşıma güçlüğü nedeniyle tercih edilmez. Aktif yüzebilen larvalar için uygundur.

Kutu tipi larva yetiştirme gereçleri

Durgun su gereçleri Durgun su sistemleri geniş varil veya davul benzeri gereçlerdir. Akarsuyun bulunmadığı bu gereçlerde oksijenlendirme havalandırma sistemiyle yapılır. Bu gereçlerde litrede (10-50 adet) çok az larva yetişir. Diğer bir durgun su yetiştirme gereci hapalardır, hapalara havalandırma uygulanamadığından oksijen yetersizliği nedeniyle ölüm yüksek olur.

Larva Nakli Genel Esaslar -Yeni açılmış larvaların taşınma süreleri besin depoları olan yumurta sarısı kesesi büyüklüğüne ve su sıcaklığına bağlıdır. -Larva döneminde gelişmenin hızlı olması nedeniyle yumurtaya göre oksijen tüketiminin daha fazla olacağı unutulmamalıdır. -Artan su sıcaklığı, gelişmeyi hızlandıracağından ve taşıma süresini kısaltacağından nakil sırasında mümkünse soğutma uygulanmalıdır. -Yeni açılmış larvalar güçsüz olduklarından bir maddeye asılı halde veya zemine yatay durumda bulunurlar, yüzemediklerinden çabuk yorulurlar ve dibe çökerler. Bu durumdaki larvalar taşınırsa çoğunun öleceği bilinmelidir.

Serbest halde yüzebilen larvalar taşınmaya hazır olduklarından taşıma bu dönemde yapılmalıdır. -Larvalar uzun mesafeye taşınacaksa yumurta sarısı kesesi çekilmeden nakil yapılmalıdır. -Yeni ortama herhangi bir bulaşmayı önlemek için ortama bırakılmadan önce uygun çözeltilerle dezenfekte edilmelidir. -Yumurta sarısı çekilen larvalar dışardan yeme ihtiyaç duyacaklarından bu sıradaki nakilde ölüm oranı yüksek olur. -Nakil sırasında suyun çalkalanması larvaları ölümüne neden olur. -Larva taşınan suda ani sıcaklık değişimleri kesinlikle olmamalıdır. -Larva taşınan su temiz olmalıdır. -Larvalar, taşıma kaplarına uygun miktarda ve belli sayıda konulmalıdır. -Larvalar taşıma kaplarına dikkatlice konulmalıdır. -Taşıma sonunda larvaların havuza yerleştirilmesinde taşıma kabındaki su sıcaklığı ile yeni ortam suyu eşitlenmeli ve aradaki sıcaklık farkı en çok 3 o C olmalıdır.