MALZEME BİLİMİ I MMM201 aluexpo2015 Sunumu Hazırlayanlar; Çağla Aytaç Dursun 130106110005 Dilek Karakaya 140106110011 Alican Aksakal 130106110005 Murat Can Eminoğlu 131106110001 Selim Can Kabahor 130106110010 1
İçindekiler aluexpo tanıtımı (sayfa 4-5) Alüminyum (sayfa 6-10) Alüminyum Döküm Teknolojileri ve Prosesleri (sayfa 11-22) Ekstürüzyon (sayfa 23-28) Alüminyum Sektöründe Geri Dönüşüm (sayfa 29-31) Kaynakça (sayfa 32) 2
ALUEXPO 2015 4. Uluslararası Alüminyum Teknolojileri, Makine ve Ürünleri İhtisas Fuarı
Türkiye Alüminyum Sanayicileri Derneği (TALSAD) nin desteği ile 4.sü düzenlenen ALUEXPO 2015, Türk alüminyum sanayisinin önde gelen üreticilerini, otomotiv, yapı, beyaz eşya, paketleme, savunma sanayi, enerji, havacılık ve ulaştırma gibi sektörlere alüminyum ürün sağlayan lider firmaların katıldığı bir organizasyondur. ALUEXPO 2015 de, 162 si yurt dışından olmak üzere 350 nin üzerinde firma yer aldı. 4
5
ALÜMİNYUM Sembolü: Al Atom Numarası: 13 Maddenin Hali: Katı Görünümü: Gümüşümsü, metalik Yerkabuğunda oksijen ve silisyumdan sonra en bol bulunan elementtir. Yerkabuğunun % 8.8 ini oluşturur. Alüminyuma doğada serbest olarak rastlanmaz. Alüminyum birçok silikatlarda, killerde, değerli taşlarda bileşen olarak bulunur. 6
Alüminyum özellikleri: Oksidasyona karşı üstün direnci Hafifliği Yüksek dayanım Yumuşak Isı ve elektrik iletkenliği yüksek Kolaylıkla dövülebilir Makinede işlenebilir Dökülebilir olması endüstrinin pek çok kolunda milyonlarca farklı ürünün yapımında kullanılmasına neden olur. 7
Alüminyum Alaşımları ve Kullanım Alanları: Alüminyum alaşımları iki bölüme ayrılır. Döküm alaşımları ve işleme alaşımları Döküm alaşımları: Döküm alaşımlarının elde edilmesinde alüminyuma katılan başlıca metaller bakır, silisyum, magnezyum, çinko ve demirdir. Bu metallerin katılmasıyla alüminyumun dayanıklılığı ve sertliği artar, buna karşılık sünekliği azalır. Alüminyum-bakır alaşımları: Bu alaşımlar % 4-8 bakır ve bunun yanında demir, silisyum, magnezyum ve nikel içerirler. Yüksek sıcaklıklarda gerileme dayanıklılığı nedeniyle piston yapımında geniş ölçüde kullanılır. Alüminyum-silisyum alaşımları: Silisyum içeren alaşımlar yüksek akışkanlıkları nedeniyle iyi döküm özelliklerine sahiptirler, bu nedenle biçim bakımından karmaşık parçaların dökümünde kullanılabilirler. Bu alaşımlar atmosfer etkilerine karşı da dayanıklı olduklarından mimari ve dekoratif dökümlerin yapımında büyük değer taşırlar. Yüksek oranda silisyum içeren alaşımlardan yapılan dökümler içten yanmalı motorlarda, vites kutularında, silindir ve karterlerde, nikel gibi metallerin katılmasıyla da piston yapımında kullanılır. 8
İşleme alaşımları: Bu tür alaşımlar döküm alaşımlarına oranla daha çok sayıda metal içerirler. Alüminyum-bakır alaşımları: Bu tür alaşımların en önemlisi düralümindir. Alüminyum kaplamalı düralümin plakalar uçak endüstrisinde geniş oranda kullanılır. Alüminyum-magnezyum alaşımları: Alüminyuma magnezyum katılması deniz suyunun etkisine karşı yüksek dayanıklılık kazandırır. Alüminyum-çinko-magnezyum alaşımları: Bunlar bütün alüminyum alaşımları içinde en dayanıklı olanlarıdır ve İkinci Dünya Savaşı nda hava kuvvetlerinde kullanılmak için geliştirilmişlerdir. Alüminyum-mangan alaşımları: Bu tür alaşımlar saf alüminyumla yüksek dayanıklılığa sahip alüminyum alaşımları arasında yer alırlar. Presleme, bükme ve kaplama işleri gibi, ticari alüminyumdan daha dayanıklı ve işlem sırasında sertleşebilen bir alaşımı gerektiren yerlerde alüminyum-mangan alaşımları geniş ölçüde kullanılırlar. 9
Kullanım Alanları; Uçak yapımı gibi alanlarda, hem hafif ve hem de dayanıklı alüminyum alaşımları kullanılır. Günümüzde elektrik iletkenlerinin yapımında bakır yerine büyük oranda alüminyum kullanılır. Alüminyum kolay soğuyup ısıyı emen bir metal olması nedeniyle soğutma sanayinde geniş bir yer bulur. Bakırdan daha ucuz olması ve daha çok bulunması, işlenmesinin kolay olması ve yumuşak olması nedeniyle birçok sektörde kullanılan bir metaldir. Alüminyum genel manada soğutucu yapımında, spot ışıklarda, mutfak gereçleri yapımında, hafiflik esas olan araçların yapımında (uçak, bisiklet, otomobil motorları ve aksesuarları, motosikletler vb.) kullanılır. Bunun yanında sanayide önemli bir madde olan alüminyum günlük hayatta her zaman karşımıza çıkan bir metaldir.
ALÜMİNYUM DÖKÜM TEKNOLOJİLERİ VE PROSESLERİ 1. BASINÇLI DÖKÜM YÖNTEMİ Basınçlı dökümler, sıvı metalin basınç altında metal kalıba doldurulması yoluyla elde edilen dökümlerdir. Bu yöntemle çok ince kesitlerde alüminyum parçaların dökümü yapılabilmektedir. Vites kutusu, silindir gömleği ve manifold gibi motor parçaları basınçlı döküm yöntemiyle üretilmektedir. 11
2. SOĞUK HAZNELİ BASINÇLI DÖKÜM Sıvı metal kendi ağırlığıyla kalıp boşluğunu doldururken sıvı metale yaklaşık 0,5 barlık bir basınç uygulanarak yapılan üretim yöntemidir. Silisyum alaşımlı silindir başlıkları, motor blokları bu yöntemle üretilebilmektedir. Soğuk Hazne Eriyik Alüminyum 12
3. KUM DÖKÜM YÖNTEMİ Kum kalıba döküm en çok kullanılan döküm yöntemlerinin başında gelmektedir. Çok farklı büyüklükteki parçalara uygulanışı ve kalıplama maliyetinin az oluşu nedeniyle tercih sebebidir. Erimiş metal kum kalıba dökülür Metalin katılaşmasına yeterli süre beklenir Dökümü çıkarmak için kalıp dağıtılır Döküm temizlenir ve muayene edilir. Yolluk ve besleyici sistemi ayrılır. Metalurjik özelliklerini iyileştirmek için bazen döküme ısıl işlem gerekir. 13
14
4. COSWORTH DÖKÜM YÖNTEMİ Koruyucu gaz atmosferi altında yapılan alüminyum döküm üretim tekniğidir. Askeri ve hava taşıtları için bu yöntemden de yararlanılmaktadır. 15
5. METAL KALIBA GRAVİTE DÖKÜM YÖNTEMİ Kokil döküm yöntemi otomobil uygulamalarında önemli bir yer kazanmıştır. Büyük alüminyum parçaların dökümü bu yöntemle basarıyla gerçekleştirilebilmektedir. Otomobillerde pistonlar, kompresörler, vites kutusu, manifoldlar, silindir başlıkları gibi parçalar bu yöntemle üretilebilmektedir.
6. KARŞI BASINÇLI DÖKÜM YÖNTEMİ Gazin karşı basıncından yararlanarak gerçekleştirilen döküm yöntemidir. Otomobil jantlarının üretiminde bu yöntemden yararlanılmaktadır. 17
7. DÜŞEY SÜREKLİ DÖKÜM YÖNTEMİ Kalın alüminyum çubukların üretiminde yararlanılmaktadır. Sürekli döküm yöntemiyle üretilmiş çubuklardan uçak ve otomobil pistonları imal edilebilmektedir. 18
8. HASSAS DÖKÜM YÖNTEMİ Hassas ölçülerin gerekli olduğu belirli parçalar için uygulanan döküm yöntemidir. Örneğin dizel otomobillerdeki kullanılan girdap odası hassas döküm yöntemiyle üretilmektedir. 19
9. DOLU KALIP DÖKÜM YÖNTEMİ Daha düşük tesis masrafları nedeniyle tercih edilebilen bir yöntemdir. Bu yöntemle silindir başlıkları, emme manifoldu gibi parçalar üretilebilmektedir. 20
10. SIVI PRESLEME YÖNTEMİ Liflerle güçlendirilmiş alüminyum parçaların üretiminde kullanılmaktadır. Yanmalı motorlarda pistonların yanma odaları bu yöntemle üretilebilmektedir 21
11. Thixhoforming Diğer yöntemlerle üretilemeyen yüksek mukavemetli, aşınmaya dayanımlı, ince kesitli ve kompakt parçaların üretiminde thixhoforming yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntemle frenler, direksiyon kolu ve vitesler üretilebilmektedir. Otomobillerde alüminyum döküm ürünü olarak genelde motorlar, vitesler ve aks sistemleri kullanılmaktadır.
EKSTRÜZYON Ekstrüzyon prosesinde, aynı kesitte hassas ölçülerde ve istenen uzunlukta kesiksiz ürünler elde edebilme avantajı sağlar. 23
Ekstrüzyon prosesi çok basit bir anlatımla diş macununun bir tüpten sıkılması gibidir. Tüpün ağzında bir boşluk vardır ve tüpe el yordamıyla uyguladığımız baskı ile boşluğun şeklinde akış olur. 24
25
26
27
ALÜMİNYUM SEKTÖRÜNDE GERİ DÖNÜŞÜM Kullanılmış alüminyum kaplar, folyolar geri dönüşüm yolu ile yeni malzemelerin üretiminde kullanılabilir. 29
Birincil alüminyum üretiminde(cevherden alüminyum üretimi) elektroliz ünitesinde demir, çelik üretiminde kullanılan enerjiden çok daha fazla enerji harcanır. Hurdadan alüminyum üretimi ise birincil alüminyum üretiminde %95 daha tasarrufludur. 30
Alüminyum geri dönüşümü, sanayii, günümüzde en gelişmiş geri dönüşüm sanayilerinden biridir. Tüm dünyada alüminyum un %50 si geri kazanılmaktadır. Ayrıca alüminyum un topraktan çıkarılıp ve işlenmesinin yol açtığı çevre kirliliğine karşı bir önlemdir. 31
Kaynakça Alüminyum; Kaynakça: http://www.aluminyumlife.com/aluminyum-sektoru-aluexpo-2015-ile-gucleniyor/ Vikipedi http://www.nkfu.com/aluminyum-nedir-aluminyum-elementinin-ozellikleri/ http://www.ayla-aluminyum.com.tr/aluminyum-nedir- Geri Dönüşüm; http://www.metalurji.org.tr/dergi/dergi137/d137_1445.pdf https://tr.wikipedia.org/wiki/al%c3%bcminyum_at%c4%b1klar http://www.pagcev.org/geri-donusum Bilgi Notu: Ekstrüksyon ile alakalı detaylı bilgileri 21 ve 22. slayt ın not lar bölümünde bulabilirsiniz 32
33
BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Çağla Aytaç DURSUN, Murat Can EMİNOĞLU, Alican AKSAKAL, Selim Can KABAHOR, Dilek KARAKAYA