OKUNTU Dergisi,sayı 1, sayfa:, Haziran 2006 OSMANİYE TÜRK HALK OYUNLARI YARIŞMALARI BAĞLAMINDA ADANA- OSMANİYE HALK OYUNLARI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER Dr. MUZAFFER SÜMBÜL -V. EMRE GÜL GİRİŞ Türk halk oyunlarının günümüzde en önemli etkinliği yarışmalardır. İlk halk oyunları yarışması 1967 yılında Turizm ve Tanıtma Bakanlığı nca düzenlenmiştir. Bunu 1968 yılından itibaren Milliyet gazetesinin yarışması izlemiştir. (Bkz. EROĞLU,1992; SÜMBÜL,1998) 1980 den sonra başlayan Milli Eğitim Bakanlığı ve Başbakanlık Gençlik Spor Genel müdürlüğü halk oyunları yarışmaları ise halen düzenlenmektedir. Bu yarışmalara katılımın 1980-1990 yılları arasında oldukça fazla olduğu bilinmektedir. Bu gün milyonlarca kişinin yarışmalarda katılımcı konumuyla bulundukları bilinmektedir. Katılımcıların yanı sıra, izleyicileri, müzisyenleri, çalıştırıcıları, değerlendirmecileri (jüri üyeleri) ve bunların yakın çevreleri ile bu sayının söz edilen rakamlardan çok daha fazla olduğu söylenebilir. Dolayısıyla halk oyunları, bu kadar çalışanı ve çevresiyle önemli bir konuma gelmiş bulunmaktadır.(sümbül, 1998:1) Bugün itibariyle (2005) yarışmalara katılımın anılan oranda olmadığı görülmektedir. Bu çalışmada katılımın azalmasına neden olan bazı etkenler irdelenerek, çeşitli çözüm önerilerinde bulunulacaktır. Türk halk oyunları yarışmalarında bazı uygulamalarla karşılaşılmaktadır. Bu uygulamalar, pek çok yörede olduğu gibi Adana-Osmaniye halk oyunları üzerinde de çoğunlukla olumsuz etki yaratmaktadır. Bunların sonucu olarak oyunların yapısal özellikleri bozulmaktadır. Bu çalışmayla örnekler üzerinden anılan yapısal sorunlar irdelenecektir ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ DEVLET KONSERVATUVARI SAHNE SANATLARI BÖLÜMÜ ÖĞRETİM GÖREVLİSİ OKUNTU Dergisi,sayı 1, sayfa:, Haziran 2006 OSMANİYE
Halk oyunları, halk kültürü ürünlerinin birincil ve ikincil fonksiyonlarının (ERGİNER,1984) sürdüğü nadir öğelerdendir. Bu görüş Adana-Osmaniye halk oyunları sahne çalışmalarına farklı bir bakışı zorunlu kılmaktadır. Çünkü oyunların yerel kültürdeki biçimleriyle sahnelenmiş biçimleri arasında farklılıklar bulunmaktadır. Adana-Osmaniye Halk Oyunları Derlemeleri ve Analizleri Yapılmayan Halk Oyunlarının Sahnelenmesi Adana ve Osmaniye yönetim olarak antik döneme kadar giden eski bir bağa sahiptir. Bu iki ilin birbiriyle olan bağını pekiştiren özellik ise kültürel boyuttur. İki il kültürel olarak ortak değerlere sahiptir. Bu bağ, bölgesel olarak diğer iller (Kahramanmaraş-Gaziantep-Kilis-Hatay) ile de yaşanmaktadır. Dolayısıyla yönetsel nedenle il olan bu konumdaki eski ilçelerin ayrı bir kültür alanı gibi düşünülmesi yanıltıcıdır. Anılan bölgeler arasında büyük çapta kültürel benzerlikler bulunmaktadır. Bu nedenle her iki il birlikte ele alınmaktadır. Osmaniye il olduktan sonra doğal olarak Adana halk oyunları olarak anılan oyunları bu il ekipleri de oynamaktadır. Oyunların bu il ekiplerinde aynen oynatılması Adana halk oyunlarında bulunan birçok sıkıntıyı Osmaniye ye de taşımaktadır. Bu nedenle Adana halk oyunlarının yanlışları Osmaniye halk oyunlarının yanlışları olarak karşımızda durmaktadır. Türkiye nin diğer illerinde olduğu gibi Adana (Osmaniye) ilinde de yarışmaların ilk yapıldığı dönemlerde yerel oyunların derlemesi yapılmadan sahne çalışmaları yapılmıştır. İlde ilk ekipler yerel oyuncular tarafından yetiştirilmiştir. Derleme ve araştırma çalışmaları daha sonraları gerçekleştirilmiştir. Ali Rıza Yalman, Béla Bartôk, Ragıp Gazimihâl ve Cemil Demirsipahi bölgede çeşitli araştırma ve derleme çalışmaları yapmışlardır. Yalman, çalışmalarını Cenupta Türkmen Oymakları (Bkz. YALMAN, 1993) adlı eserinde toplamıştır. Bartôk un çalışmalarını ise ölümünden sonra yayınlanan 2
Küçük Asyadan Türk Halk Musikisi (Bkz. BARTÔK, 1991) adlı eserinde görmekteyiz. Gazimihâl in derlemeleri Türk Halk Oyunları Katalogu, (Bkz. GAZİMİHÂL, 1991) Demirsipahi ninki ise Türk Halk Oyunları adıyla yayınlanmıştır. (Bkz. DEMİRSİPAHİ, 1975) Ancak bu çalışmalar sınırlı sayıda bölge oyununu içerdiğinden anılan illerde oynanan halk oyunlarının bütününü yansıtmamaktadır. Bunlarla birlikte bölgede, 1976 yılında ODTÜ öğrencilerinin yaptığı Adana Merkez Köyleri ve Kozan Derlemesi bilinen bir diğer çalışmadır. Bölge halk oyunlarına yönelik bu derlemelerin yanında iki adet de akademik çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar, 1994 yılında yapılan Adana Halk Oyunlarının Sistematik Analizi adlı yüksek lisans tezi ve Adana- Gaziantep-Hatay-Kahramanmaraş Bölgesi Halk Oyunlarının yapısal Özellikleri ve Karşılaştırmalı Analizi adlı doktora tezidir. Anılan çalışmalar, Adana-Osmaniye halk oyunlarının bütününe yönelik araştırmaların ilk ve tek örnekleridir. (Bkz. DEMİRCİ, 1976; SÜMBÜL, 1994; SÜMBÜL, 2004) Ancak bu çalışmalar henüz kitap olarak yayınlanma olanağı bulamadığı için sadece belli kütüphanelerde halk oyunları camiasının yararına sunulmuştur. Bununla birlikte bölgede yapılan başkaca araştırma-derleme çalışmalarından da söz edilebilir. Ancak bölgede çeşitli derlemeler yaptığı bilinen Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma-Eğitim Genel Müdürlüğü (MİFAD-HAKAD-HAGEM ) ile kişisel araştırmaları olduğunu ifade eden kimi halk oyuncuların çalışmalarına ulaşılamadığından, bunların içerikleri ve yöre halk oyunlarına katkıları bilinmemektedir. Bölgede yapılan bu araştırmalara dayanarak bazı oyunlar sahneye aktarılmıştır. Ancak oyunların tamamı için bunu söylemek olanaksızdır. Derlenen oyunların etnokoreolojik analizlerinin yapılmadığı ve buna bağlı olarak da yapısal özelliklerinin tam olarak saptanamadığı görülmektedir. Bu analizden sağlıklı bir sonuç elde edebilmek içinse bölgede oynanan oyunların tüm varyantları veri olarak ele alınmalıdır. Çünkü bölgede oldukça 3
önemli sayıda oyunun çeşitlendiği görülmektedir. Bu analizden elde edilen veriler doğrultusunda oyun kuruluşu (Bkz. GYÖRGY, 1990:190; SÜMBÜL, 1996:360 370) her oyun için yapılmalı ve oyunlarda kullanılan motif, figür ve hareketler saptanmalıdır. Bu konuda yapılmış örnek analizler de bulunmaktadır. (Bkz. SÜMBÜL, 1996: 360 370) Oyunların tamamının bu biçimde analizleri yapılmalıdır. Bu saptamalar tam olarak yapılmadığından, oyunların sahnelenmesinde farklılıklar ortaya çıkmakta ve her çalıştırıcının kendi kişisel uygulamaları oluşmaktadır. Bu durum ise çözümsüz tartışmalara yol açmaktadır. Örneğin Halebî adlı oyunun, derlediğimiz yerel varyantlarına bakıldığında iki bölüm ve üç figürden oluştuğu görülmektedir. Birinci bölüm yan yürümeler, sağ ve sol ayak tabanlarına basılarak ayak atışları; ikinci bölüm ise küçük yaylanmalarla yere çökerek solisti alkışlama; üçüncü bölüm ise hoplatma denilen solist oyuncunun doğaçlamalarından ibarettir. Ancak sahne oyunlarında dolayısıyla yarışmalarda bu oyunun yedi figür kullanılarak oynandığı görülmektedir. Bu sonradan eklenen figürler yapılmadığı takdirde oyun eksik oynanmış kabul edilmektedir. Bu oyunun hangi çalışmalara dayanarak bu biçimde oynatıldığı bilinmemektedir. Varsayılan çalışmalar yayınlanmadığı için oyunun ilk sahneleniş biçimi belirsizdir. Bu nedenle ne kadar değişime uğradığını anlamak bu bakımdan çok güçtür. Ancak yarışmalardaki rekabetin artmasıyla oyunlardaki değişimlerin ve bozulmaların hızlanarak arttığı görülmektedir. Adana-Osmaniye il yarışmalarına ait görüntü kayıtları izlendiğinde hemen her oyun için bu değişim gözlenmektedir. Yapılan figür ekleme, çıkarma ve kolaylaştırmalardan dolayı çalıştırıcılara herhangi bir yaptırım uygulanmaması sorunun devam etmesine neden olmaktadır. Bu tutum, oyunların çoğunu tanınmaz hale getirmekte; yerel ve sahne oyunlarının farklılaşmasına yol açmaktadır. Bu bağlamda Osmaniye-Adana halk oyunlarına yönelik bir diğer dikkat çeken oyun ise Şirvani dir. 1994 ve 2003 yıllarında yapmış olduğumuz alan 4
araştırmalarından edinilen verilerden, oyunun sahnede oynanan biçiminin hareket ve müzik açısından alandakinden çok farklı olduğu saptanmıştır. Şirvani, yerel kaynaklarda müzikal açıdan altı zamanlı olmasına karşın, sahnelemelerde anlaşılmaz bir biçimde on zamanlı olarak oynatılmaktadır. Hareketlerde de aynı durum söz konusudur. Dolayısıyla oyunun hareketleriyle müzik örtüşmemektedir. Bu uyumsuzluğu giderme düşüncesi ile hareketler yeniden yazılmış, oyun etnokoreografik bir eser olmuştur. Bu uyumsuzluk oyunun icrasında birçok soruna yol açmakta; bu nedenle kimi çalıştırıcılar Şirvani yi yarışmalarda oynatmamaktadır. Çünkü değiştirilen hareket ve müzik oyuncuların müziksel ve hareketsel duyumlarını zorlamaktadır. Bu durum ise hareketlerin oyuncular tarafından başarılı bir şekilde icrasını engellemektedir. Halk oyunları yarışmalarında karşılaşılan bir diğer sıkıntı ise yerel ortamda olmayan oyunlardır. Bu oyunlar yazma oyun olarak da adlandırılan uydurma oyunlardır. Osmaniye-Adana halk oyunları içerisinde bu açıdan bakıldığında karşımıza iki adet oyun çıkmaktadır. Bunlar; Adanalı ve Adana Köprü Başı. Adanalı, sahne oyunları içerisinde klasikleşmiş olan oyunlar arasında hemen her oyun serisinde bulunmaktadır. Ancak yerel oyun kültürü içerisinde bu oyunlar halay serisinde yer almazlar. Adanalı ve Adana Köprü Başı Halil Atılgan ın Çukurova Türküleri adlı eserinde Adana türküsü olarak anılmaktadır. Çukurova nın halk türküsü niteliğini aşan ve kent müziği özelliğini de taşıyan tek ve ünlü türküsü Aman Adanalı dır (ATILGAN, 1998:132-136) Bu açıklamadan hareketle her iki eserin de beste oldukları; anonim olmadıkları ortaya çıkmaktadır. Gerçekte türkü formunda beste olan bu parçalar, hangi kural ve bilim dalı kapsamında halk oyunu olarak kabul edilecektir? Bir şekilde sahne oyun serisine girmiş olması bu oyunların sonsuza değin aynı şekilde oynanması için bir neden midir? Sahne oyunları içerisine yerleşen, yerelde olmayan bu ve benzeri oyunları yeniden 5
değerlendirerek gelenekselle bağı kurulamayanların sahne oyunları dağarından temizlenmesi gerekmez mi? Eğer uzman olmayan kişiler bu biçimde davranmaya devam ederse halk oyunlarının sahnelenen biçimi ile yerel biçimi arasındaki benzeşmezlik artarak sürecektir. Bu anlamsız tutumun en katlanılmaz sonucu ise Otantik (Otantik- Düzenlemesiz-Artistik) dal adı altında yarışmalarda oynatılmasıdır. Yerelden bu kadar kopuk bir halk oyunu nasıl o ilin oyun kültürünün bir parçası; bir temsilcisi olarak sahnede olabilir? Oyunların Yapısal Özelliklerindeki Değişim Sahnelenen halk oyunları görüntü kayıtlarından incelendiğinde karşılaşılan sıkıntının yukarıda söz edilen değişimler olduğu açıkça görülmektedir. Çünkü bu değişimlerin sonucunda oyunların yapısal özellikleri bozulmuştur. Dolayısıyla birçok halk oyununun yerel özelliklerinin anlaşılmaz hale geldiği ve hatta bazılarında yok olduğu görülmektedir. Çalıştırıcıların bilgi eksikliği ve dereceye girme hırsları bu sonucun iki temel nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. Oyun eğitmenleri yöre oyunlarına yerel kültür bağlamında vâkıf olmadıkları için oyunlarda kendilerince küçük değişikler yapmaktadır. Söz gelimi, bazı Adana halk oyunlarında ayakları çevirerek atma yerine diz hizasında tutulması ve ayak uçlarının yere doğru pompalanması. Bu hareketler bölge hareket yapısına tamamen aykırı adımlardır. Bu hareketler, oyunların yerel varyantlarında içten dışa doğru dairesel olarak yapılan ayak atışları figürlerinden oluşmaktadır. Risk azaltmak ve ekibin birlik beraberliğini sağlamak amacıyla yapılan bu küçük değişiklik birçok oyuna sirayet etmektedir. Böylece yörede olmayan bu figürler sanki Adana-Osmaniye oyunlarının temel figürleriymiş gibi görünmektedir. Bu durum yerel oyunlarla sahne oyunlarının bağını koparmaktadır. Yarışmalardaki saptanan bu yanlış uygulamaların Adana-Osmaniye halk oyunlarına verdiği zararın onarılması pek olanaklı görünmemektedir. 6
Yöre oyunlarına eklenen bir diğer figür ise Kırıkhan birinci figürüçleme-sekeleme gibi adlarla anılan harekettir. Bu hareket, sağ ve sol ayakların dizlerden yaylanmalarla ayak uçlarının yere basıp havaya kaldırılması biçiminde icra edilen bir figürdür. Bu icra biçimi yerel oyunların hoplatma bölümlerindeki solo figürlerin değişmez hareketi olduğu halde bu figür hemen hemen tüm oyunlara eklenmiş durumdadır. Bu değişiklik de diğerleri gibi oyunun yapısal özelliklerini bozmaktadır. Bu figür, oyunların sahne düzenlemesinde kolaylık olsun diye eklenmektedir. Oyunun yerel formunda olmadığı halde sahnelenen diğer oyunlara eklenen bu figür, yerel oyunların karakteristik özelliklerine aykırı düşmektedir. Böylelikle yapılan değişiklik yarışma sırasında diğer çalıştırıcılarca da görülmekte ve hemen benimsenerek bu değişikliğin sağladığı avantajlardan yararlanmak istenmektedir. Çünkü yapılan değişikliğin sonucunda oyunların özelliklerinin bozulması yerine ekibin aldığı risk ne kadar azalmış ona bakılmaktadır. Dolayısıyla kendi başarılarına katkısı olacağına inandıkları bu değişiklerden hemen etkilenen çalıştırıcılar, bu uygulamaları ekiplerine yansıtmakta hiçbir sakınca görmemektedir. Bu değişiklikler motif ve figür boyutunda olabildiği gibi bazen sahne uygulamalarında da görülmektedir. Çünkü sahne düzenlemeleri de oyunlarda değişime neden olmaktadır. Bazı düzenlemeler oyun formlarında ve anlamlarında bozulmalara neden olmaktadır. Oyun eğitmenleri, bir önceki yılın sahne düzeninde başarılı bir kurgu ile oyunun yapısına uygun olarak yapılmış düzenlemeyi küçük değişiklerle ya da aynen kendi ekibine aktarmaktadır. Sahne uygulamalarının esin kaynakları bazen farklı bir yöre ekibi de olabilmektedir. Ancak başka bağlamda yapılan bu düzenlemeler, aktarılan ekiplerde eklektik kalmaktadır. Uzman gözüyle bakıldığında hemen fark edilen bu uyarlamalar ise oyunların yapısal özelliklerini olumsuz etkilemektedir. Bu yanlış uygulamalar sonucunda oyunlar yerel formundan uzaklaşmakta ve sahnede beklenin aksine kötü görüntüler oluşturmaktadır. 7
Bu tür esin kaynaklarının bir başka olumsuzluğu ise etik açıdan uygunsuzluktur. Sanatsal yaratımları küçük değişikliklerle kendilerine mal etme alışkanlığı bu alanda da kendini göstermektedir. Bir çok çalıştırıcı izlediği ekibin sahne düzenlemesini tamamen ya da kısmen kendi ekibine uyarlamaktadır. Başka bir kişinin sanat anlayışı ve yaratıcılığını yansıtan bu sahne düzenlemeleri, yaratıcının adı anılmadan ve hiçbir şekilde sözlü ya da yazılı izni alınmadan kullanılmaktadır. Bu tip uygulamaların da önene geçilmesi şarttır. Yasal olarak yaratıcılığın koruma altına alınması bu tür uygulamaların ortadan kalkmasını ve telif hakkı ödenmesini sağlayacaktır. Eğitmenlerin denetlenmemesi ve Halk Eğitim Merkezleri Okulları çalıştırarak yarışmalara hazırlayan eğitmenlerin (usta öğreticilerin) Halk Eğitim Merkezlerince denetlenmesi yönetmelik gereğidir. Ancak bu denetimler Adana-Osmaniye illerinde yapılmamaktadır. Bu denetimlerin yapılmamasının çok değişik gerekçeleri olabilir. Ancak sonuçları da ortadadır. Usta öğretici belgesi olmayan eğitmenler bile okullarda çalışma yapmaktadır. Bu belgeleri kurs açarak veren Halk Eğitim Merkezleri okullardaki tüm çalışmaların denetimini yapmakla sorumludur. Yarışmaların Uzmanlık Alanlarına Göre Değerlendirilmesi ve Sonuçlarına İtiraz Edilmesi Halk oyunları yarışmalarının geçen 20 30 yıllık sürecine bakıldığında son yıllarda katılımın çok azaldığı görülmektedir. Bunun en önemli nedeni kişilerin uzmanlık alanlarına ayrılmamasıdır. Çünkü bir kişi hem eğitmen (GİZLİ-AÇIK), hem düzenleme kurulu üyesi hem de hakemlik yapmaktadır. Bu nedenle yarışmaların inandırıcılığı azalmaktadır. Bu durum, yarışma sonuçlarıyla da desteklendiğinde kurum, kuruluş ve okul yöneticileri ile diğer eğitmenler yarışmalara ekip hazırlamaktan kaçınır duruma gelmişlerdir. Bir çok kişi daha başlamadan kaybedilen bir yarışmanın parçası olmak istemediğinden yarışmalara katılmamaktadır. Dolayısıyla bu gidişin 8
durdurulması gerekmektedir. Yarışmalardaki aksaklıkları düzeltecek önlemlerin alınması, yarışmaların inandırıcılığının sağlanması ve katılımın tekrar artırılması gerekmektedir. Bu önlemlerin en başında jüri üyeleri ile eğitmenleri ayırmak gelmektedir. Halk oyunları çalışanlarının eğitmen ya da jüri üyesi olarak seçimini yapması sağlanmalıdır. Halk Oyunları Federasyonun yönetmenlikleri doğrultusunda bu değişim mutlaka yapılmalıdır. Bu nedenle mevcut hakem ve oyun eğitmenlerinin çalışma alanları; hakem, gözlemci ve eğitmen olarak ayrılmalıdır. Bu ayrımın ardından anılan üç grubun da kendi içinde uzmanlık alanları belirlenmelidir. Böylelikle farklı birikimler ve pratik isteyen değerlendirme ve çalıştırma birbirinden ayrılmış olacaktır. Hakemlerin yarışmalarda çeşitli sorunlara neden olan bilgi eksikleri bulunduğu bilinmektedir. Bu eksiklik özellikle oyun, müzik ve sahne konularında yoğunlaşmaktadır. Kısmen giysi konusunda da görülmektedir. Çalışma alanları farklı yöreler ve meslekler olan bu kişilerden kendi birikimleri dışında kalan yöre ekiplerini de değerlendirmesi istenmektedir. Bu durum bilgi farklılığından kaynaklanan bir tutum ile çoğu zaman kendi yörelerinin çok daha sıkı değerlendirilmesine yol açmaktadır. Öte yandan daha az bilgi sahibi olunan yöre ekipleri ise daha yüzeysel değerlendirildiğinden bunlarda daha az hata bulunmakta, dolayısıyla daha başarılı bir ekip olarak görülebilmektedir. Bu tam anlamıyla bir haksız rekabete neden olmaktadır. Dolayısıyla değerlendirmelerin eşit koşullarda olabilmesi için hakemlerin değerlendirdikleri tüm yörelerle ilgili aynı düzeyde bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Bunu sağlamak mevcut kurallar ve uygulamalarla neredeyse olanaksızdır. Ancak uzmanlaşmayla bu sorun aşılabilir. Değerlendirme yapacak hakemler (jüri); oyun, sahne, giysi ve müzik olarak uzmanlık alanlarına ayrılmalıdır. Uzmanlık alanı Oyun ise kendi içinde oyun tiplerine veya yörelere göre ayrıldığında tüm hakemlerin değerlendirme yapacağı ekipler net olarak oluşacaktır. Bundan sonrası hakemlerin bireysel başarı ve becerileri olacaktır. Herkes kendi alanı ile ilgili araştırmaları yapmak 9
ve eksiklerini gidererek en az hata ile değerlendirmesini yapmak zorundadır. Yapılacak olan hakem puanlama sistemine göre daha sonraki yarışmalarda görev alıp almayacağı kendi değerlendirmeleriyle oluşacaktır. Kaldı ki hakemlerin görevlendirilmeleri de önemli bir tartışma konusudur. Çünkü bir çok kişinin hak etmedikleri halde yarışmalarda hakemlik yaptığı ve çeşitli kişilerin bir şekilde kayrıldığı iddiaları herkesçe bilinmektedir. Bütün bu iddiaların ortadan kalkmasını sağlayacak çözüm ise gerçekçi kıstaslar ve buna bağlı performans değerlendirmesidir. Gözden kaçamaması gereken olgu, sistemin oluşamaması ve değerlendiricilerin doğru kullanılmamasıdır. Bir kişiden uzmanı olmadığı konuda bir iş yapması istenirse tüm iyi niyetine karşın sorunlarla karşılaşmaması olanaksızdır. Çünkü yapılan iş bilgi ve deneyim gerektirmektedir. Bu nedenle hakemlerin oyun, giysi, müzik ve sahne olarak belli kural ve kıstaslarla uzmanlık alanlarına ayrılmaları şarttır. Ancak böylelikle hakemlerin bilgi ve deneyimleri tam olarak değerlendirmelere yansıyacaktır. Böylelikle yarışmacı ekiplerin yaptıkları sahnelemenin bütünü sağlıklı olarak değerlendirilmiş olacaktır. Yapılacak düzenlemeler ile hakemlik maddi ve manevi olarak seçilecek, tercih edilecek bir kuruma dönüştürülmelidir. Gözlemci, hakem ve çalıştırıcı olarak tanımlanan kişilerin kıstaslarının ayrıntıları oluşturularak yetenek, konum ve yaş itibarıyla hangi alanda daha yaralı olacağı bu kişilere tavsiye edilmelidir. Ancak hakem seçimlerinde uygulanacak sınavlara, kıstaslara ve tavsiyelere uymayan hiçbir kişi alınmamalıdır. Değerlendirme sistemindeki uzmanlaşmaların illerdeki yarışmalara da olumlu katkıları olacaktır. Özellikle yukarıda sözü edilen oyunlardaki figür ekleme ve çıkarmalara illerde müdahale edilmediği için grup ve final yarışmalarında bu uygulamaların önü kesilebilir. Sonuç 10
Halk oyunlarının yerel çeşitlerinin tamamını derleyerek analizlerini yapmak zaman ve ekonomik olarak çok zor görülmekle birlikte olanaksız da değildir. Yapmış olduğumuz kişisel araştırmalar ve derlemeler bir kurumsal boyut kazanarak sürerse bu açık Osmaniye-Adana illeri için kesinlikle kapatılabilir. Böylelikle Türkiye de bir ilk gerçekleştirilmiş olur. İlçelere göre tüm çeşitleri derlenen oyunların yapısal özellikleri saptanarak sahnelemeye hazır hale getirilebilir. Böylelikle sanatsal uygulamaların bilimsel alt yapısı sağlamlaşmış olacaktır. Oyunların yerel tüm varyantları derlenerek, yapısal özellikleriyle ilgili çalışmalar tamamlanmalıdır. Bu bağlamda sahne oyunları ile yerel oyunların ilişkisinin sağlamlaştırılması için; yerel tavır, tutuşlar, eşlik sesleri, eşlik araçları, motif, figür, bölüm, oyun, oyun serisi ve oyun formu gibi yapısal dinamikler saptanmış olmalıdır. Oyunların sahnelenmesiyle ortaya çıkan teknik özelliklerin kullanılmasının yaygınlaşması bu uygulama ile oyun eğitmenlerinin keyfi, değişikleri önlenmelidir. Yaptıkları olumsuz değişiklerin pirim yapmadığını gören oyun eğitmenleri yapmış oldukları uygulamalardan vazgeçirecek caydırıcı yasal önlemler alınmalıdır. Yarışmaları değerlendirme sistemi değiştirilmelidir. Hakemler uzmanlık alanlarına ayrılmalı, yerel oyun bilgileriyle de donatılmalıdır. Bununla birlikte açıklık ilkesi yaşama geçirilerek, yarışmaların bilgisayar ortamında değerlendirilip, sonuçların tüm ayrıntılarıyla kamuoyuna açık olması sağlanmalıdır. Yarışma sonuçlarına itiraz edilme olanağı yarışmacılara verilmelidir. Diğer alanlarda olduğu gibi halk oyunları yarışmalarında da yapılan kural ve teknik değerlendirme hatalarına itiraz edilebilmelidir. Bilimsel araştırmalara dayalı, yerel kültürel özellikleri yansıtan yeni yapıtlar oluşturma teşvik edilmelidir. Böylece geçmiş kuşakların kültürel yaratımları ile bu günün kültürel yaratımları arasında köprüler kurulmuş olacaktır. 11
KAYNAKÇA ATILGAN, 1998 Halil Atılgan: Çukurova Türküleri 1. Birinci Baskı. Burcu Ofset. Ankara 1998 BARTÔK, 1991 Béla Bartôk: Küçük Asyadan Türk Halk Musikisi. Çev. Bülent Aksoy Pan yayıncık İstanbul Ekim 1991 DEMİRSİPAHİ, 19975 Cemil Demirsipahi: Türk Halk oyunları. İş Bankası Kültür Yayınları, Folklor Dizisi: 2 Ankara 1975 DEMİRCİ, 1976 Ahmet Demirci: Adana Merkez ve Kozan Köyleri Halk Bilim İncelmesi. ODTÜ Türk Halk Bilim Topluluğu Araştırma Raporu. Ankara 1979 ERGİNER, 1984 Gürbüz Erginer: Halk Oyunları Belli Kurumların Değişik Amaçlı ve Fonksiyonlu İletişim Araçlarıdır. Yarın 40.Sayı. 1984 EROGLU,1992 Türker Eroğlu.Halk Oyunları Yarışmaları.Milli Folklor Bahar sayı:13.1992 12
GAZİMİHAL, 1991 Gazimihâl Mahmut Ragıp: Türk Halk Oyunları Kataloğu. I.Cilt Kültür Bakanlığı Yayınları Ankara 1991 GYÖRGY, 1990: Martin György: (Çev. İsmail Doğan) Budepeşte Halk Danslarının İrdelenmesi ve Sistemizasyonu. Macar Halkbilimi Macar Bilimler Akademisi 1990 VI. cilt SÜMBÜL,1994 Muzaffer Sümbül: Adana Halk Oyunlarının Sistematik Analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi. Danışman Prof. Dr. Nevzat Gözaydın. Ankara 1994 SÜMBÜL,1996 Muzaffer Sümbül. Türk Halk Oyunlarının Yapısal Dinamikleri Üzerine Görüşler. V.Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri. Ankara 1996 SÜMBÜL,1998 Muzaffer Sümbül. Türk Halk Oyunları Yarışmaları Üzerine Düşünceler. Folklor-Edebiyat 1998-Kış Sayı:16 1998 Ankara SÜMBÜL, 2004 Muzaffer Sümbül: Adana-Gaziantep-Hatay-Kahramanmaraş Bölgesi Halk Oyunlarının yapısal Özellikleri ve Karşılaştırmalı Analizi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Danışman Prof. Dr. Nevzat Gözaydın. Ankara 2004 YALMAN, 1993 13
Ali Rıza Yalman (Yalgın): Cenupta Türkmen Oymakları I-II. Kültür Bkanlığı Başvuru Kitapları Dizisi: 12.Kültür Bakanlığı yayın no: 256 Yazır Mabacılık İstanbul 1993 14