121 Ege Bölgesi Maki Alanlarında Bitki Toplulukları ve Akdeniz Ekosistemlerindeki Yeri Nihal ÖZEL1, H. Handan ÖNER1, Gıyasettin AKBİN1, Nuran ALTUN1 1 Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Toprak ve Ekoloji Araştırmaları Bölümü Zeytinalanı /Urla/İZMİR ÖZET: Ege Bölgesi, Türkiye nin batı kısmında yer alan ve ülkemizin yüzölçümünün % 11 ini kaplayan bir bölgemizdir. İklim koşulları açısından tipik Akdeniz iklimine sahip olan bölgede maki alanları geniş yer kaplamaktadır. İklimsel olarak çalışma alanının yarı kurak ve yarı nemli Akdeniz iklim tipine sahip olduğu ve yazın kuvvetli su açığı bulunduğu görülmüştür. Bu çalışmada toplam 270 örnek alan ile irdelenen maki yayılış alanlarında mevcut bitki toplulukları baskın tür esasına göre belirlenmiş ve Braun-Blanquet (1932) metoduna göre kaydedilerek tablolar elde edilmiştir. Çalışma sonucunda maki alanlarında dokuz adet bitki topluluğu belirlenmiştir. Belirlenen bu topluluklar: Quercus coccifera toplulukları (187 örnek alan), Arbutus unedo toplulukları (8 örnek alan), Arbutus andrachne toplulukları (25 örnek alan), Phillyrea latifolia toplulukları (28 örnek alan), Juniperus phoenicia toplulukları (11 örnek alan), Juniperu soxycedrus subsp. macrocarpa toplulukları (3 örnek alan), Ericamani puliflora toplulukları (5 örnek alan), Pistacia lentiscus toplulukları (2 örnek alan) ve Quercus aucheri (1 örnek alan) topluluklarıdır. Bütün örnek alanlar dikkate alındığında Ege Bölgesi maki alanlarının yükseltileri 10 1200 m, eğimleri ise % 5 100 arasında değiştiği belirlenmiştir. Bu alanların vejetasyon örtüş derecelerinin % 40-100, vejetasyon yüksekliklerinin ise 0,5-6 metreler arasında olduğu tespit edilmiştir. Çalışma alanındaki maki topluluklarının fitososyolojik olarak değerlendirilmesi sonucunda genel olarak Quercetalia (etea) ilicisordo ve sınıfında yer aldığı belirlenmiştir. Ancak yer yer CistoMicromerietaliaordosu da yaygındır. Alyans olarak ise Quercionilicis ve Oleo-Ceratonion alyansları baskın durumdadır. Bu çalışmada Akdeniz ekosistemlerinde oldukça geniş bir alan kaplayan ve gerek bilim, gerekse diğer kamuoyu tarafından ihmal edilmiş olan maki alanlarında yayılış gösteren bitki topluluklarının bazı önemli özellikleri tartışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Akdeniz ekosistemleri, Maki, Ege Bölgesi, Bitki Toplulukları Plant Communities of Maquis in Aegean Region and their Importance in Mediterranean Ecosystems ABSTRACT: This study was carried out in Aegean Region that is replaced in west part of Turkey and covered 11 % of Turkey area. In area which has Mediterranean climatic conditions, maquis areas are rather important. Study area has arid and semi-arid Mediterranean climate type and there is big water deficiency. In this study, plant communities have been determined in 270 sites in maquis areas according to dominant species. Data collected by Braun-Blanquet (1932) method and recorded in tables.at the end of study nine plant communities have been identified. These are Quercus coccifera communities (187 sites), Arbutus unedo communities (8 sites), Arbutus andrachne communities (25 sites), Phillyrea latifoliacommunities (28 sites), Juniperus Phoenicia communities (11 sites), Juniperus oxycedrus subsp. Macrocarpa communities (3 sites), Erica manipuliflora communities (5 sites), Pistacia lentiscus communities (2 sites) and Quercus aucheri communities (1 site). According to collected data altitudes of maquis areas are between 10-1200 m, slopes are between 5-100 %. Vegetation cover is changing between 40-100 %, height of it is 0.5-6 m. Maquis plant communities are generally in Quercetalia (etea) ilicisordoand class phytosociologically. But in some places Cisto-Micromerietaliaordo is olso common. In the area Quercionilicisand Oleo-Ceratonionalliances are dominant. In this study some properties and importance of plant communities in maquis areas that covered very big area in Mediterranean ecosystems and have been neglected by both science world and public has been discussed. Keywords: Mediterranean ecosystems, Maquis, Aegean Region, Plant communities GİRİŞ Dünya üzerinde maki ve benzeri topluluklar oldukça geniş bir yer kaplamaktadır. Akdeniz tipi iklimin hakim olduğu bu alanlar Akdeniz, Kaliforniya, Şili, Kap Bölgesi (Güney Afrika) ve Avustralya da yayılış göstermektedir. En önemli özelliği mevsimsel ve günlük termo periyodizm olan bu alanlarda yağış belli mevsimlerde toplanmıştır ve su stresi bitki gelişimini sınırlar. Bu nedenle de özellikle tek yıllık bitkilerle sert ve derimsi yapraklı vejetasyonun hakim olduğu vejetasyon tipleri yaygındır. Sor. Yazar: Özel, N., nihozel@gmail.com Maki Korsika dilindeki Maquis kelimesinden türemiş olup, kelimeyle adadaki sıkışık çalılıklar kastedilmektedir. Bu bağlamda Akdeniz havzasında Maquis veya Macchia olarak isimlendirilen bu vejetasyon tipi değişik ülkelerde farklı isimlerle anılmaktadır. Bilindiği gibi Akdeniz ekosistemlerinde yaygın olan vejetasyon tipleri; ibreli ormanlar, kurakçıl geniş yapraklı ormanlar, maki, garik (frigana) ve otsu vejetasyon tipleridir. Bunların arasında Akdeniz ekosistemlerine özgü en tipik vejetasyon tipi maki vejetasyonudur.
122 Bu vejetasyon tipiyle ilgili olarak değişik tanımlar mevcutsa da Özalp (2000) makiyi Akdeniz Havzasında genellikle sürekli yeşil, sert yapraklı türlerin egemen olduğu, 2-5 m boyundaki çalılıklar olarak tanımlamaktadır (Şekil 1). Şekil 1. Ege Bölgesindeki Maki Alanlarından Bir Görünüş Kayacık a göre maki, genel olarak ağaççık ve çalı halinde görülen, 1. 5-2. 5 m boyunda bazen 3-4 m boylanabilen, daimi yeşil ve derimsi sert yapraklı, kendisine özgü bir dış görünüşü olan, çok kere sık bir halde bulunan bitkilerin meydana getirdiği formasyondur. Yazara göre maki, floristik bileşimine giren bitkilerin boylarına göre boylu maki (4-5 m), bodur maki (1. 5-2. 5 m) olarak ikiye ayrılır (Ayanoğlu 1996). Rogosic ve arkadaşlarına (2006) göre Akdeniz havzasındaki ülkelerde 100 milyon hektarın üzerinde maki alanı bulunmaktadır. Bu miktar Avrupa daki birçok ülkenin yüzölçümünden daha fazladır. Yaygın kanı makinin, vejetasyonun doğal dinamiği içerisinde süksasyonel bir aşama olduğudur. Ancak bu aşamanın antropojenik etkiler sonucu devamlı hale mi geldiği, yoksa ibreli orman tipi tarafından takip mi edileceği konusunda bir görüş birliği yoktur. Nitekim Özalp (2000) da Polunin-Huxley (1990) eatfen maki alanlarının klimaks aşama olup olmadığının bilinemeyeceğini, hem sekonder hem de primer makiden söz edilebileceğini belirtmektedir. Ülkemizde maki formasyonu, ister sürekli bir klimaks olarak bulunsun, ister ibreli orman tipinin takip ettiği süksasyonel bir aşama olsun, hatta isterse çeşitli nedenlerle ibreli orman tipinin tahrip edilmesi sonucu oluşan bir subklimaks olsun, Akdeniz ekosistemleri açısından önemi yadsınamaz bir zenginliktir. Roda ve arkadaşlarına (1999) göre Akdeniz de Quercus ilex (maki toplulukları) Miyosen çağından beri mevcuttur. İspanya da en yaygın bulunuşu ise milattan önce 9500 yıllarıdır ve daha o dönemlerde insan tahribatının varlığı anlaşılmaktadır. Bu bağlamda maki alanlarının jeolojik devirlerde de bulunduğu ve Akdeniz ekosistemlerinde her ne kadar süksasyonel bir aşama olsa da kendi içinde dinamik bir dengeye sahip olduğu söylenebilir. Yani maki toplulukları artık klimaks sayılabilecek topluluklardır. Nitekim birçok maki türünün korunduğunda ağaç haline gelebilmesi ve orman formuna dönüşmesi (Şekil 2) ülkemizde de sıkça görülen bir durum olup, bu kanıyı güçlendirmektedir. Bu çalışmada Ege Bölgesindeki maki toplulukları yukarıda bahsedilen önemleri dolayısıyla bitki sosyolojisi ve kullanım alanları açısından irdelenmiş ve Akdeniz ekosistemlerindeki önemi vurgulanmaya çalışılmıştır.
123 Şekil 2. Korunan ve Ağaç Halini Alan Maki Alanlarından (solda Quercus coccifera, sağda Arbutus andrachne) İki Görünüş MATERYAL ve YÖNTEM Materyal Çalışmanın materyalini, Ege Bölgesinde yer alan İzmir, Manisa, Uşak, Aydın, Denizli ve Muğla illerindeki maki alanları oluşturmaktadır. Çalışma alanını oluşturan iller orta, iç ve güney Ege de yer almaktadır. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğünden alınan on yıllık rasat verilerine göre(1996-2005) illere ait yıllık ortalama sıcaklıklar 12. 8 ile 18. 3 C arasındadır. En yüksek sıcaklıklar İzmir de 42. 6 C; Aydın da 44. 4 C; Denizli de 42. 4 C; Manisa da 45. 1 C; Muğla da 41. 6 C ve Uşak ta 40. 2 C dir. En düşük sıcaklıklar ise İzmir de -3 C; Aydın da -4. 5 C; Denizli de -8. 2 C; Manisa da -7. 4 C, Muğla da -8 C ve Uşak ta -15. 4 C olarak belirlenmiştir. En sıcak ay bütün istasyonlarda Temmuz, en soğuk ay ise Denizli ve Uşak ta Aralık, diğer istasyonlarda Ocak ayıdır. Yıllık ortalama yağış miktarları İzmir de 748. 5 mm, Manisa da 718. 7 mm, Aydın da 647. 6 mm, Denizli de 584. 8 mm, Muğla da 1189. 1 mm ve Uşak ta 562. 6 mm dir. Yağış rejimi KİSY (Kış, İlkbahar, Sonbahar, Yaz) şeklindedir. Yaz yağışları toplamı İzmir de 6. 1 mm, Aydın da 13. 2 mm, Manisa da 8. 7 mm, Denizli de 61. 5 mm, Muğla da 35. 6 mm, Uşak ta 49. 9 milimetredir. Emberger Akdeniz iklim tipinde kurak devreyi hesaplamak için bir indis (S) geliştirmiştir. Buna göre S = PE/M. S değerinin 5 ten küçük olduğu yerlerde iklim Akdenizlidir (Akman 1993). Çalışma alanındaki bütün istasyonlarda yapılan hesaplamalarda S değerleri 5 ten küçüktür, yani çalışma alanında iklim Akdenizlidir. Emberger in Q değerlerine göre iklim tipleri İzmir, Aydın, Manisa ve Denizli de Yarı Kurak Akdeniz İklimi, Muğla da Az Yağışlı Akdeniz İklimi ve Uşak ta Kurak Akdeniz İklimidir. Yöntem Çalışmada öncelikle Özel ve arkadaşlarının (2006) vejetasyon verileri kullanılmıştır. Bu bağlamda mevcut bitki toplulukları irdelenmiş ve yorumlanmıştır. BULGULAR ve TARTIŞMA Akdeniz iklim tipine sahip olan Ege Bölgesinde maki toplulukları oldukça önemli bir alanı kaplamaktadır. Bu bağlamda deniz seviyesinden itibaren 600-700 metreye kadar en geniş yayılışını yapan maki vejetasyonu yer yer de 1000-1100 metrelere kadar çıkmakta, ya saf topluluklar oluşturmakta, ya da Kızılçam ormanlarının bozulmasıyla orman maki karışımı şeklinde görünmektedir. Bazen de ormanların alt tabakasını oluşturmaktadırlar. Ege Bölgesi maki topluluklarında tespit edilen baskın olan türler Quercus coccifera L., Arbutus unedo L., Arbutus andrachne L., Phillyrea latifolia L., Juniperus phoenicia L., Juniperus oxycedrus L., Erica manipuliflora Salisb. ve Pistacia lentiscus L. olarak görülmektedir. Bunların dışında yaygın olan türlere örnek olarak Olea europea L.,Pistacia terebinthus L., Spartium junceum L., Ceratonias iliqua L., Calicoto mevillosa (Poiret) Link. vb sayılabilir (Özel ve ark. 2006). Fitososyolojik olarak bu topluluklar genellikle Quercetea ilicis ve Quercetea pubescentis sınıfına dahil edilmişlerdir (Özel ve ark. 2006). Ayrıca CistoMicromerietalia ordosu da yaygın olarak temsil edilmektedir. Bu fitososyolojik birimlerin en önemli yayılışı Ege ve Akdeniz Bölgelerinde olup, bu alanlardaki ibreli, geniş yapraklı ormanları ve maki topluluklarını kapsamaktadırlar. Quercetea ilicis sınıfının karakteristik türleri Arbutus unedo, Rhamnusaletarnus, Lonicera implexa, Viburnum lantana, Rhuscoriaria, Celti saustralis, Laurus nobilis, Phillyrea latifolia, Juniperus oxycedrus, Pistacia terebinthus, Carex distachya, Smilax aspera, Asparagusacutifolius, Ruscus aculeatus, Osyris alba, Melisa officinalis ve Geranium purpureum türleridir. Bu türler Ege Bölgesinde hem maki alanlarında hem de Kızılçam ormanlarında yaygın olarak bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında maki alanları ile Kızılçam ormanlarının fitososyolojik olarak çok büyük bir farklılığının olmadığı görülmektedir (Akman 1995). Nitekim Özel ve ark. (2006) tarafından gerçekleştirilen çalışmada bu türlerin birçoğunun maki alanlarında yaygın olarak bulunduğu tespit edilmiştir.
124 Ayrıca makiyi oluşturan baskın türler de Kızılçam ormanlarının alt tabakasında yer almaktadırlar. CistoMicromerietalia ordosunun türleri ise daha çok frigana vejetasyon tipini tanımlamakla birlikte hem maki alanlarında, hem de Kızılçam ormanlarında yaygın olarak bulunabilen türlerdir. Bu nedenle de maki alanlarının klimaks mı, süksasyonel bir aşama mı olduğuna karar verilememektedir. Akman (1995) a göre ülkemizdeki maki vejetasyon tipleri sıcak Akdeniz ve Akdeniz katlarında yayılış gösterirler. Bu alanlar aynı zamanda Kızılçam, Karaçam ve bazı meşe türlerinin de yayılış alanlarıdır. Bu bağlamda bu alanların bu ormanların tahribi sonucu ortaya çıkmış olduğu düşünülebilir. Liacos (1981) Yunanistan daki Quercus coccifera nın baskın olduğu maki topluluklarının fonksiyonlarını şöyle sıralamaktadır: 1. Yakacak Odun, 2. Enerji Üretimi, 3. Manzara ve Rekreasyon, 4. Toprak Koruma, 5. Su Üretimi, 6. Otlatma Bu kullanım alanları ülkemiz açısından irdelendiğinde öncelik sırasına göre şöyle bir sıralama yapılabilir: 1. Toprak Koruma: Bilindiği gibi ülkemiz genel olarak eğimi yüksek ve dağlık bir yapıdadır (Atalay 2006). Bu nedenle erozyona karşı hassastır ve toprak koruma en önemli konulardan birisidir. Maki alanları bileşimine giren türlerin herdem yeşil olması nedeniyle özellikle kışın düşen yağışlarda toprak koruma işlevini en iyi şekilde yerine getiren vejetasyon tiplerinden birisidir. Ayrıca maki türlerinin derinlere giden kök geliştirmeleri, köklerinin toprağı bir ağ gibi sarması ve toprak üzerinde yağmurun doğrudan etkisini azaltan yoğun bir örtü oluşturmaları da bu işlev açısından çok önemlidir. 2. Su Koruma: Ülkemiz büyük oranda kurak ve yarı kurak iklime sahiptir (Erinç, 1969). Bu nedenle yeterli ve kaliteli su elde etmek oldukça önemlidir. Ormanlar ve maki alanları yüzeysel akışı engelleyerek suyun toprağa girmesini sağlarlar. Bu da hem miktar açısından, hem de kalite açısından suyun korunmasıdır. 3. Yakacak Odun: Ülkemiz kırsal kesiminde enerji elde etmede halen geleneksel yöntemler kullanılmaktadır. Pişirme ve ısınma konularında genellikle odun kullanılmakta olup, bu odunda büyük oranda maki alanlarından elde edilmektedir. Özellikle odun kömürü elde etmede maki türleri (Quercus coccifera, Arbutus andrachne, Phillyrea latifolia vb.) çok yaygın olarak kullanılmaktadır. 4. Otlatma: Ülkemizde ahır hayvancılığı son yıllarda gelişmiş olmakla birlikte, özellikle küçükbaş hayvancılığı büyük oranda gezdirerek otlatma şeklinde yapılmaktadır. Bu bağlamda maki alanları özellikle ormanda otlatmanın zararlı olduğu düşünülürse, bu açıdan büyük önem kazanmaktadır. Zira maki türleri vejetatif üreme yetenekleri dolayısıyla otlatmadan (çok aşırı olmadığı sürece) ormanlar kadar zarar görmezler (Şekil 3 ve 4). Ayrıca yapılan çalışmalar maki türlerinin özellikle keçiler tarafından çok sevildiğini ve besin değerlerinin de (vejetasyon mevsiminde) zengin olduğunu göstermiştir (Rogosic ve ark. 2006; Tolunay ve ark. 2009-a, Tolunay ve ark. 2009-b). Maki alanlarında düzenlenecek bir otlatma planı ile ormanlar üzerindeki baskı azalacaktır. 5. Odun Dışı Orman Ürünleri: Liacos (1981) maki alanlarındaki bu kullanımdan bahsetmemektedir. Ancak ülkemizde maki alanları bu ürünler (defne, kekik, adaçayı, mantar, kantaron vb) açısından oldukça zengindir (Özel ve ark. 2011). Ertuğ (2004), Türkiye de ekonomik öneme sahip türlerin özellikle de yenen türlerin en fazla Ege Bölgesinde olduğunu ve bu alanın Dardanos tan (Çanakkale) Ege kıyıları boyunca Akdeniz e kadar olduğunu belirtmektedir. Bu alanlarda en geniş yayılış gösteren vejetasyon tipinin ise Kızılçam ormanları ile maki toplulukları olduğu düşünülürse maki alanlarının ülkemiz için bu açıdan da önemli olduğu anlaşılacaktır. Nitekim Özel ve ark. (2011), maki alanlarının ekonomik öneme sahip türler açısından oldukça zengin olduğunu ve mevcut bitki türlerinin en az üçte birinin odun dışı ürün olarak (gıda, tıbbi amaçlı, ticari ürün, yem bitkisi vb) kullanılabileceğini belirtmektedirler. 6. Enerji üretimi: Ülkemizde maki alanları bu amaçla henüz kullanılmamaktadır. Ancak son yıllarda biyo-enerjiye verilen önem ölçüsünde maki alanları da bu açıdan daha fazla önem kazanacaktır. 7. Manzara ve Rekreasyon: Yunanistan da olduğu gibi Türkiye de de maki alanları sahil bölgelerine çok yakındır. Bu anlamda turizm ve ekoturizm aktiviteleri açısından çok önemlidir. Şekil 3. Otlatma Yapılan Bir Maki Alanı Şekil 4. Aşırı Otlatma Nedeniyle Tahrip Olmuş Bir Alan
125 SONUÇ ve ÖNERİLER 6831 sayılı orman kanunu maki alanlarını orman sayılan alanlar dışında bırakmıştır. Bu nedenle maki alanları ormanların sahip olduğu korumaya sahip değildirler. Ancak orman kadastrosu ile ilgili bir tamim eğimi % 12 den yüksek olan maki alanlarının orman sınırları içine alınmasını uygun görmektedir. Yani özellikle düşük eğimli sahalardaki maki topluluklarının varlıklarını devam ettirebilmeleri için hiçbir güvencesi yoktur. Maki alanları hukuksal anlamda olduğu kadar, yayılış alanları nedeniyle tahribata en açık alanlardır. Ege Bölgesinde özellikle alt rakımlardaki maki toplulukları farklı kullanımlar (turizm, ikincil konut, zeytin kültürü, tarımsal faaliyetler, yangınlar, hatta bazen ormancılık uygulamaları) nedeniyle kesintiye uğramıştır. Halbuki maki alanlarının yukarıda bahsedilen fonksiyonlarından dolayı önemi yadsınamaz. Son yıllarda yapılan hemen hemen bütün yasal düzenlemeler genel olarak maki alanlarının aleyhine olmuştur. Bu bağlamda maki alanları her geçen gün biraz daha daralmaktadır. Maki alanlarının sahip olduğu işlevlerin sadece bir tanesi için bile bu alanların korunması gerekir. Bu nedenle maki alanlarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı için mutlaka uygun planlamalar yapılmalıdır. Odun dışı orman ürünlerinin maki alanlarındaki yayılışlarıyla ilgili çalışmalar yapılabilir ve bu alanların bu ürünlerce zengin olan bölümleri bu işlev için planlanabilir. Liacos (1981) maki alanlarında otlatmanın düzenlenmesi konusunda yaptığı çalışmada iyi bir otlatma planıyla ot ve yemlik yaprak veriminin 7-10 kat arttırılabildiğini tespit etmiştir. Bu anlamda ülkemizde de bu tür çalışmaların yapılması ve maki alanlarının otlatma amaçlı kullanımının öne çıkarılması yerinde olur kanısındayız. Sonuç olarak bu alanların hukuksal düzenlemelerinin gerçekleştirilmesi gerekliği vurgulanarak, fonksiyonel yönetim planlarının yapılması ve sürdürülebilir kullanımlarının sağlanması elzemdir. KAYNAKÇA Akman, Y. 1993. Biyocoğrafya, Palme Yayınları, Mühendislik Serisi, Ankara Akman, Y. 1995. Türkiye Orman Vejetasyonu. Ank. Uni. Fen Fak. Botanik Anabilim Dalı. Ankara. Atalay, İ. 2006. Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü Yayını. 3. Baskı, İzmir Ayanoğlu, S. 1996. Türk Orman Hukukunda Maki Uygulaması ve Sonuçları, İ.Ü. Orman Fak. Dergisi Seri A, Cilt 46, Sayı 2, Sayfa 72-90, İstanbul Erinç, S. 1969. Klimatoloji ve Metodları, 2. baskı: İstanbul Üniversitesi Yayınları no.994; İstanbul Ertuğ, F. 2004. Wild Edible Plants of the Bodrum Area (Muğla-Turkey), Turk J. Bot. 28: 161-174, Ankara Liacos L. 1981. Grazing Management of Evergreen Brush lands in Greece, Presentations of Symposium on Dynamics and ManagementtypeEcosistems, June 22-26, San Diego, California Özalp, G. 2000. Sert Yapraklı Ormanlar ve Maki, İ.Ü. Orman Fak.Dergisi, Seri A, 50(2): 131-155. Özel, N., Albayrak Akbin, N., Altun, N., Öner, H., Akbin, G. 2006. EgeBölgesi Maki Alanlarında BitkiToplumları İle Yetişme Ortamları Arasındaki İlişkiler, Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, TeknikBültenserisi, No: 31, İzmir Özel, N., Öner, H. H., Akbin, G. 2011. EgeBölgesi Maki Alanlarında Ekonomik Önemi Olan Bitki Türleri, I International Non-Wood Forest Products Symposium Proceedings, Sayfa 209-218, Isparta Roda, F., Retana, J., Gracia, C. A., Bellot, J. 1999. Ecology of Mediterranean Evergreen Oak Forests, Springer Verlag Books, Sayfa 5, Berlin Rogosic, J., Pfister, J. A., Provenza, F. D., Grbesa, D. 2006., Sheep and Goat Preference for and Value of Mediterranean Maquis Shrub, www.sciencedirect.com, Small Ruminantre search 64: 169-179 Tolunay, A., Ayhan, V., Adıyaman, E., Akyol, A., İnce, D. 2009. Herbage Growth and Fodder Yield Characteristics of Kermes Oak (Quercus cocciferal.) in a Vegetation Period, Journal of Animal and Veterinary Advances, 8 (2): 290-294, ISSN: 1680-5593 Tolunay, A., Ayhan, V., Adıyaman, E., Akyol, A., İnce, D. 2009. Dry Matter Yield and Grazing Capacity of Kermes Oak (Quercus coccifera L.) Scrublands for Pure Hair Goat (Capra hirtus L.) Breeding in Turkey s Western Mediterranean Region, Journal of Animal and Veterinary Advances, 8 (2), 368-372, ISSN: 1680-5593