FM (Frequency Modulation) SiSTEMLERİ Uz.Ody. Çağıl Sarıdoğan Gazi Ün.Tıp Fak. KBB AD Odyoloji BD
Gürültülü ortamlarda konuşmayı anlamak zordur Ancak Çocuk ve özellikle işitme engelli çocuk için durum çok daha zordur.
Çocukların dil öğrenimi ve bu kabiliyetlerini geliştirmek için duymaya ihtiyaçları vardır.
Çocuğun konuşma ile ilgili önemli ipuçlarını almasına engel olan nedenlerin başında; 1. Arka plan gürültüsü, 2. Konuşmacıya olan mesafe ve 3. Yankılanma dır.
Günümüzün gelişmiş işitme cihazları konuşma sinyalinin kalitesini, işitilebilirliğini ve netliğini arttırsa da konuşmanın anlaşılabilmesi için tüm engelleri ortadan kaldırmaya yetmez.
Konuşmanın duyulabilmesi ile anlaşılması arasında önemli farklar bulunmaktadır. Çocukların sesleri anlaması gerekmektedir. Aynı zamanda seslerle kelimeleri bir birinden ayırt edebilmelidirler.
FM sistem, güç dinleme koşullarında konuşmayı anlamayı iyileştiren en etkin yollardandır.
Sınıf, spor salonlarını vb. içeren çevrelerde arka plan gürültüsü mevcuttur. İşitme cihazları sadece konuşmacının sesini değil, aynı zamanda arka plan seslerini de yükseltmektedir. Güç ve gürültülü durumda işitme cihazı tek başına konuşmacının sesini yükseltmeye veya netleştirmeye yetmez. Bazen konuşma sinyalinin seviyesi arka plan gürültüsünün seviyesinden düşük olabilir.
Konuşmanın gürültü seviyesine göre kıyaslanması sinyalin gürültüye oranı (SNR) olarak adlandırılır. Sinyal (örneğin aile fertleri veya öğretmen konuşması) ile arka plan gürültüsü arasındaki farkı gösterir.
Dinleyici ile konuşmacı arasındaki mesafe arttıkça, sesin şiddeti azalır, bu da arka plan gürültüsü aynıyken dinleyicinin duymasını zorlaştırır Sinyal oranı Anlama
UNUTMAYALIM.. İşitme engelli çocuğun sesi gürültüye göre mümkün olduğunca yüksek, hatta aynı koşullardaki normal duyan çocuklardan daha yüksek duyması gerekmektedir.
FM sistem nedir?
FM Sitemi Nedir? FM sistemi sesi kaynağından direkt olarak kulağa aktaran kablosuz bir sistemdir. Bir adet FM mikrofonundan ve bir ya da iki FM alıcısından oluşmaktadır.
FM mikrofonu, bir radyo vericisine bağlı olan ya da bu vericinin içinde olan bir mikrofondur. Mikrofon, genellikle dinlemek istediğiniz bir kişinin sesi olan sinyali alır. Verici ise bu sinyali radyo dalgaları aracılığıyla direkt olarak FM alıcısına gönderir. FM alıcısı, işitme cihazına bağlıdır. Ses işitme cihazına gönderilir, böylece işitme cihazı doğru amplifikasyonu uygular ve sesin sanki konuşmacı çok yakın bir mesafeden konuşuyormuş gibi duyulmasını sağlar.
FM vericisi konuşan kişi tarafından (örneğin öğretmen ya da işitme cihazını kullanan kişinin konuşma partneri) takılabilir Ses kaynağının önüne yerleştirilebilir Direkt olarak bir ses kaynağına (örneğin TV ya da MP3 çalar) bağlanabilir.
FM teknolojisi SNR (signal-noise ratio) oranını ciddi anlamda iyileştirmektedir.
Araştırmalar belirli bir süre FM kullanan çocukların dil gelişiminde özellikle grammer bilgilerinde sınıftaki diğer öğrencilerle aynı seviyeye geldiklerini göstermiştir. FM sistemi aynı zamanda işitme kaybına bağlı konuşma gecikmesini de azaltabilmektedir. FM sisteminin bir diğer faydası da ilgilenen kişi göz mesafesi dışına çıksa bile sesi hala duyulabilir olacağı için çocuğun kendini güvende hissetmesini sağlamasıdır.
Neden FM Sistem?
FM sistemin temel amacı kulağa daha net ve temiz uyarı göndermektir.
İşitme cihazlarıyla işitme kayıplı bireyler büyük ölçüde fayda sağlamaktadır, ancak işitme kaybı oldukça komplike bir durumdur.
Günümüzde dahi, çoğu ileri düzeyde işitme cihazı işitme kaybından kaynaklanan tüm problemleri çözememektedir
Gürültülü yerlerde, konuşma mesafesinin arttığı veya ekonun olduğu durumlarda söylenileni anlamak zorlaşmaktadır
Gürültü
İşitme cihazları ne kadar iyi ve gelişmiş olursa olsun gürültüyü yeteri kadar baskılayamamakta ve iletişimin güçleşmesine neden olmaktadır.
Unutmayalım İşitme kaybında gürültü engeli iletişimde tahmin edebileceğimizden daha ciddi bir problemdir.
Bir oturma odasındaki veya sınıftaki normal gürültü düzeyi de konuşmanın anlaşılırlığını önemli derecede etkileyebilmektedir.
Gürültüler, çocuğun okuldaki performansını etkileyecek ölçüde iletişimini ve konuşmasını etkilemektedir. Arka plan gürültüsü konuşma sinyalini karmaşık ya da hiç duyulamayacak hale getirir. Öğrenci, öğretmeni veya aile üyeleri tarafından verilen önemli direktifleri ve bilgileri kaçırabilir.
İşitme kayıplı bir öğrencinin, öğretmeninin sesini duyabilmesi için öğretmenin sesinin arka plan gürültüsünden 15 ila 20 db daha fazla olması gerekmektedir. Birçok sınıfta, öğretmenin ses seviyesinin yaklaşık 65 db ve arka plan gürültüsünün de 60 db olduğu biliniyor. Bu durumda sesin gürültüye oranı (SNR) sadece 5 db (65 db - 60 db = 5 db) olmaktadır. Ancak SNR oranının 15 ila 20 db olması gerektiğinden, SNR oranı 5 db olan sınıf işitme engelli çocuk için yeterli olmayacaktır.
Normal işitmeye sahip çocuklar bile düşük SNR oranı nedeni ile rahatsızlık duyarlar. Gürültünün zararlı olabilmesi için yüksek olması gerekli değildir.
Mesafe
Mesafe, gürültüde olduğu gibi konuşmanın anlaşılırlığını olumsuz etkilemektedir.
Normal işiten bir erişkin 1-2 m mesafeden herhangi bir diyaloğu rahatlıkla takip edebilirken, işitme engelli bir çocuk konuşulanları anlamakta zorlanmaktadır. Ayrıca söylenilen her kelimeyi anlayabilmek için çok daha fazla efor sarf etmek zorunda kalmaktadırlar.
Konuşmacıyla ve dinleyici arasındaki mesafe arttıkça, gürültü ve yankılanma da artar.
Öğretmenin sesi mesafenin artmasıyla azalmaktadır
Mesafe ikiye katlandıkça ses sinyali 6 db düşer. Öğrenciler, okulda genellikle öğretmene en az bir metre mesafede otururlar. Arka sıralara doğru gidildiğinde öğretmenin ses sinyali daha da düşer. Bu olumsuz durum yeterli SNR oranı sağlanamadığından öğrencinin konuşmaları duymasını ve anlamasını oldukça güç hale getirir.
FM sistemleri gürültüyü keser ve mesafeler arası köprüler kurar. Konuşmayı anlamayı farklı iletişim ortamlarında netleştirir ve kolaylaştırır.
Yankılanma
Sesin yansıyarak yaptığı bu dalgalanmalar ana sinyalin karışmasına, veya maskelenmesine neden olur. Bu da konuşmanın netliğinin azalmasına, sinyalin gürültüye oranının (SNR) düşmesine ve konuşmanın anlaşılmasının güçleştirir.
Sesler tüm odalarda yankılanır; ancak bazılarında odanın yapısına ve döşemesine göre daha fazla olabilir. Sert duvarlar, yüksek tavanlar, cam pencereler, ve halıyla kaplı olmayan zeminlere sahip sınıf vb. yerler halı kaplı zeminler ve akustiği elden geçirilmiş duvarlara ve tavanlara sahip olan mekanlara göre daha çok yankı oluştururlar.
Yankılanma sesin yoğunluğunun 60 db'den azalırken aldığı zamanı (örn. 60'tan 0 db'e) gösterir. İşitme kayıplı insanlar için bu 0,3 ila 0,4 saniyeden daha fazla değildir.
Yapılan araştırmalarda yankılanma zamanı arttıkça (0.6 sn'den fazla), konuşmayı anlamanın daha da güçleştiğini göstermektedir. Ölçümler, sınıflardaki ortalama yankılanma süresinin 0.8 saniye olduğunu göstermektedir, bu da tavsiye edilenin iki katıdır. Dinleme koşullarının iyileştirilmesi, çocuğun konuşmayı anlamasına yardımcı olacaktır.
Kimlere FM Sistem Önerilmeli?
FM sistemleri sadece eğitim ortamlarında kullanılmak üzere ileri çok ileri derecede işitme kaybı olanlara önerilirdi.
Günümüzde ise, Değişik derece ve konfigürasyondaki işitme kayıplarında İşitmesi normal olmasına rağmen öğrenme problemi olanlara İşitsel nöropatili normal işitmeye sahip çocuklara önerilmektedir.
FM sistem aynı zamanda eğitim ortamları dışında, tiyatro, müze, spor karşılaşmaları gibi yerlerde de kullanılabilmektedir.
Kaliteli ve net dinlemeye olanak sunan FM sistemleri yaşam kalitesini arttırmaktadır.