OREN435 TESİS PLNLM 014-015 GÜZ YRIYILI RSINVI CEVP NHTRI 1 08.11.014-10:30 dı-soyadı:... No:... NOT:... Sorular eşit puanlıdır. Yardımcı bellek kullanılabilir. Süre 70 fakikadır. 1. Endüstriyel üretim sistemlerini üretim miktarı ve akışa göre sınıflandırarak, özelliklerini karşılaştırmalı olarak açıklayınız.. Uygun tasarlanmamış bir malzeme taşıma planının üretim sistemine etkilerini yazarak açıklayınız. 3. eş çeşit ürüne ait işlemler farklı tip makinalarda yapılacaktır. Tesis günde vardiya ve yılda 300 gün çalışmaktadır. İşlemlerle ilgili diğer veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Gerekli makina sayısını/sayılarını hesaplayınız. İş No irim ürün işlem süresi (dak) miktarı (adet) 1 1 0,05 110 90 160000 14 0,5 90 95 180000 3 14 0,1 105 98 140000 4 18 0,8 85 91 100000 5 15 0,9 90 85 10000 4. ir mobilya üretim tesisinde masa, sandalye, kitaplık ve sehpa gibi 4 çeşit ürün üretilmektedir. Masa, sandalye, kitaplık ve sehpanın bir ünitesinin üretimi için gerekli toplam işçilik süresi ve talep miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir. a- Eşdeğer ürün miktarı ölçüsünden yararlanarak kapasiteyi kitaplık cinsinden belirleyiniz. b- Kapasiteyi saat (adam-saat) cinsinden hesaplayınız. 5. Karadeniz ölgesindeki pazara hitap edecek olan OEM tesisi için Hopa-Düzce arasına (1000 Km) iki tesis kurulacaktır. Hopa-Samsun arası nakliye gideri karayolu ile 30 TL/km, tesisinin çıkış fiyatı 100 TL, tesisinin çıkış fiyatı 1600 TL olduğuna göre, tesislerin Pazar paylarını ve eşdeer ürün fiyatını hesaplayarak, şekil üzerinde ölçekli olarak gösteriniz. aşarılar... Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ Yrd.Doç.Dr. ytaç YDIN
OREN435 TESİS PLNLM 014-015 GÜZ YRIYILI RSINVI CEVP NHTRI CEVP NHTRI 1. Endüstriyel üretim sistemlerini üretim miktarı ve akışa göre sınıflandırarak, özelliklerini karşılaştırmalı olarak açıklayınız. Üretilen ürünün miktarı ile üretim faaliyetlerinin tesis içindeki akışı arasında yakın bir ilişki vardır. ynı ürünün az veya çok sayıda üretilmesi kullanılan makinaların yerleşim düzenini, üretim planlama ve kontrol yöntemlerini etkiler. u etkileşim, hammaddenin ürün haline gelinceye kadar izlediği yolu, yani akışı belirleyici rol oynar. Örneğin, çeşitli marka otoların tamir edildiği bir atölye ile bir oto yıkama istasyonunda işlemler farklı bir yapı gösterir. akım atölyesine gelen otoların arızaları ve tamir süreleri tamamen belirsizdir. İşlerin süresi önceden kestirilemediği için işler önceden programlanamaz. Kullanılan alet ve makinalardan birine aynı anda birden fazla iş için ihtiyaç duyulabilir. Dolayısıyla işçilerin, aletlerin ve makinaların boş kalma oranları yüksektir. una karşılık yıkama istasyonunda farklı marka otoların yıkama işlemleri aynıdır. Yıkama süresinde önemli sapma olmaz. ve aletler belirli yerlerde olup kapasitelerinden yararlanma oranı yüksektir. Üretim miktarına ve akışına göre aşağıdaki gibi bir sınıflandırma yapılabilir: 1- Kesikli Üretim: Tüketici veya müşteri firmanın zaman, miktar ve kalite bakımından özel olarak belirlediği bir ürünün üretilmesidir. Miktar genellikle bir veya birkaç tanedir. Gemi, büyük buhar kazanı, özel elektronik cihazlar, proses makinaları, büyük takım tezgahları, prototip makinaların üretimi bu gruba girer. Kesikli üretim, üretimin yapıldığı sürelerin düzeni bakımından üç alt gruba ayrılır: 1- z sayıda ürünün yalnız bir defa üretilmesi - z sayıda ürünün talep geldikçe, belirsiz aralıklarla üretilmesi. 3- z sayıda ürünün belirli aralıklarda periyodik olarak üretilmesi. Yalnız bir defa üretilen ürünler için üretim tekniği, alet ve tertibat ve planlama bakımından yapılacak bir işlem olmaz. elirli veya belirsiz aralıklarda tekrar üretilen ürünler için yöntem, işlem planlaması ve kontrol faaliyetlerinin düzenlenmesi ve bunlarla ilgili bilgilerin gerektiğinde kullanılmak üzere saklanması gerekir. - Sürekli Üretim: Mevcut makina ve tesislerle yalnız belirli bir ürünün çok miktarda üretilmesidir. Kesikli üretimde, üretim hızının talepten fazla olmasına, yani bir miktar stok yapmaya izin verilebilir. Sürekli üretimde ise talep hacminin sürekli yakından izlenmesi ile faaliyetler sürdürülür. Sürekli üretim kütle üretimi ve akış tipi üretim olmak üzere iki alt gruba ayrılır. Kütle üretiminde bir üründen çok büyük miktarlarda ve uzun süre üretilir. ncak gerektiğinde makina, yerleşme düzeni, tertibat, kalıp ve benzeri elemanlarda bazı değişiklikler yapmak suretiyle başka bir tip ürünün üretimine geçilebilir. Üretilen ürünlerin üretim yöntemleri arasında önemli benzerlikler vardır. kış tipi üretimde ise makina ve tesisler yalnız bir cins ürün üretecek şekilde tasarlanmış ve yerleştirilmişlerdir. ynı sistemde farklı bir ürün üretmek ya olanaksızdır ya da çok pahalıdır. Çimento, şeker, petrol rafinerisi, motor, vb. endüstriler akış tipi üretimin önemli örnekleridir.. Uygun tasarlanmamış bir malzeme taşıma planının üretim sistemine etkilerini yazarak açıklayınız. Malzeme taşımanın değişik alanlara etkileri ve bu etkilerinin nitelikleri aşağıda açıklanmıştır. 1. Tezgah Üretkenliğine Etkisi: Malzeme taşımanın kötü olması halinde malzeme tezgaha zamanında getirilemez ve sonraki işlemler de istenildiği gibi gerçekleştirilemez. u durum tezgah üretkenliğinin düşmesine sebep olur.. İşçi Çalışmasına Etkisi: Tezgah üretkenliğini azaltan sebepler işçinin çalışmasını da etkiler. urada daha çok tezgahlarda çalışan işçileri dikkate almak gerekir. Tezgah bağlama ve indirmede esas sorumluluk tezgah işçisine düşer. İşçi yorulur, çalışma hızı düşer, sakatlanma riski artar ve hastalanarak devamlılığını kaybedebilir. u durum, ortalama işçi üretkenliğini düşüren bir faktördür. 3. Malzemeye Etkisi: Malzeme hareketi planlı olarak ve uygun araçlarla yapılmayan tesislerde hammadde taşımada kayıp, ürün taşıma halinde ise bozulma ve zedelenmeler meydana gelir. yrıca, gereksiz beklemeler malzemenin fiziksel ve kimyasal özelliklerini bozulmasına yol açar. 4. Diğer ölümlere Etkisi: Malzeme taşıma işinin etkinliği düşük olduğunda üretim ve gönderim gibi kısımların üretimi azalır. Planlanan yollardan ve hesaplanmış uzaklıklardan yapılmayan malzeme taşıma işlemleri diğer tezgah ve işçilerin çalışma düzenini bozar. Taşıma işleminde düşük hızlar, gereksiz hareketler, basit kolaylıkların uygulanamayışı genel etkinliği düşürür. Mühendislik ve işletmecilik düşüncelerinden hareket edilerek iyi bir planlama ile kötü etkilerin giderilmesine çaba gösterilmelidir.
OREN435 TESİS PLNLM 014-015 GÜZ YRIYILI RSINVI CEVP NHTRI 3 3. eş çeşit ürüne ait işlemler farklı tip makinalarda yapılacaktır. Tesis günde vardiya ve yılda 300 gün çalışmaktadır. İşlemlerle ilgili diğer veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Gerekli makina sayısını/sayılarını hesaplayınız. İş No irim ürün işlem süresi (dak) miktarı (adet) 1 1 0,05 110 90 160000 14 0,5 90 95 180000 3 14 0,1 105 98 140000 4 18 0,8 85 91 100000 5 15 0,9 90 85 10000 miktarları verilmiştir. Gerekli makina sayısı; P x T M = C x V İ x V irim ürün işlem süreleri dakika olarak veirlmiş olup, saat birimine dönüştürülmüştür. irinci işlem: M = İkinci işlem: M = Üçüncü işlem: M =. / ( /) ü ü,, = 6,73 adet. / ( /) ü ü,, = 10,3 adet. / ( /) ü ü,, = 6,61 adet Dördüncü işlem: M =. / ( /) ü ü,, = 8,08 adet eşinci işlem: M =. / ( /) ü ü,, = 8,17 adet İş No irim ürün işlem süresi (dak) Verimi (%) Verimi (%) Miktarı (ad) Sayısı (adet) Seçilen makina sayısı (adet) 1 1 0,05 110 90 160000 6,73 7 14 0,5 90 95 180000 10,3 11 3 14 0,1 105 98 140000 6,61 7 4 18 0,8 85 91 100000 8,08 9 5 15 0,9 90 85 10000 8,17 9 4. ir mobilya üretim tesisinde masa, sandalye, kitaplık ve sehpa gibi 4 çeşit ürün üretilmektedir. Masa, sandalye, kitaplık ve sehpanın bir ünitesinin üretimi için gerekli toplam işçilik süresi ve talep miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir. a- Eşdeğer ürün miktarı ölçüsünden yararlanarak kapasiteyi kitaplık cinsinden belirleyiniz. b- Kapasiteyi saat (adam-saat) cinsinden hesaplayınız. a- Eşdeğer kapasite: Kitaplık için; 0 saat/adet
OREN435 TESİS PLNLM 014-015 GÜZ YRIYILI RSINVI CEVP NHTRI 4 1) ütün işlem süreleri 0 değerine bölünerek zaman katsayıları belirlenir. ) Her ürüne ait zaman katsayısı o ürünün talep miktarı ile çarpılarak kitaplık cinsinden o ürünün kapasitesi belirlenir. 3) Her ürün için kitaplık cinsinden belirlenen kapasite değerleri toplanarak kitaplı cinsinden toplam kapasite belirlenir. Zaman katsayısı 0,75 0,50 1,00 0,5 Eşdeğer ürün miktarı.500 30.000 30.000 11.50 Toplam eşd. kapasite 93.750 adet kitaplık b- Saat cinsinden kapasite; Kitaplık cinsinden kapasite Kitaplık işlem süresi dam-saat kapasitesi : 93.750 adet : 0 saat/adet : 93.700 adet x 0 saat / adet = 1.875.000 adam-saat 5. Karadeniz ölgesindeki pazara hitap edecek olan OEM tesisi için Hopa-Düzce arasına (1000 Km) iki tesis kurulacaktır. Hopa-Samsun arası nakliye gideri karayolu ile 30 TL/km, tesisinin çıkış fiyatı 100 TL, tesisinin çıkış fiyatı 1600 TL olduğuna göre, tesislerin Pazar paylarını ve eşdeer ürün fiyatını hesaplayarak, şekil üzerinde ölçekli olarak gösteriniz. r r P P r er er /...(1) /...()...(3)...(4) r = 1000 km e = 30 TL/km P = 100 TL P = 1600 TL (1) ve () nolu denklemler (3) nolu denklemde yerine yazılır. P + e = P + e P P = e e P P = (P P ) = e (r r ) ( ) ( ) = r r ; (4) nolu denklemden; r = r r = r (r r )
OREN435 TESİS PLNLM 014-015 GÜZ YRIYILI RSINVI CEVP NHTRI 5 ( ) ( ) ( ) ( ) = r r + r = r + = r = r r = (P P ) + er e r = (100 1600) + 30 x 1000 x30 r = 486, 7 km r = 43, 35 km r = r r r = 1000 486,7 r = 513, 3 km r = 56, 7 km P = 100 + 30 435,35 P r = 8900 TL P = 1600 + 300 56,7 P r = 8900 TL