ilil JlillllllilullLLll
TARiH HAIILiNALCIK RONFSANS AVRUPASI TURKiYE,NN SATI MEDN.TiYETiYLN OZONTN5TT,TT S{JRECi Halil inalcrk @ rtlmivr, iq nenrest rutriin YeYrNuett' zorr - Sertifika No: 11213 uoi:ron EMREYALQIN GORSEL YONETMEN BiROLBAYRAM DUZELTMEN ESEN GURAY DiziNi HAzIRLAYAN sevgi ozqelik GRAFiK TASARIM UYGULAMA runxrvb i$ BANKASI KuLruR YAYINLARI I. BASKI: NiSAN 2OII Rcinesans Avrupasr Tiirkiye'nin Batr Medeniyetiyle Ozdeqleqme Siireci lsbn 978-505-360-264-4 BASKI YAYLACIK MATBAACILIK LiTRos YoLU retin saxevi sitssi No: tzlr97-zo3 ToPKAPI istanbul (0272\ 612 58 60 Sertifika No: 11931 Tanttrm amactyla, metin, gcrck gdrsel Bu kitabrn dim yayn haklarr sakhdrr' f."y""f. gostermek qartryla yaprlacak krsa ahnular dlernda gerek,n"tr.*i yayrnevinden izin ahnmadan hiqbir yolla go[altrlamaz' yayrmlanamaz ve dairtrlamaz' tijltklyi'l lf IIANKASI KULT{JR YAYINI'ARI l\ t ir r Al ( At rl,l \1, Mlill,l lk S()KAK NO: Z/4 nr'v<l(;t'tt 34431' IS'TANBUL l cl. (0 2 1 2) 252 3L) 9l li'rx (0/ l /-) l'51' 19 ')5.-l< t tttt.l I dr rurk YE D BANr(Asl K0ltiir Yayrnlarr
iqinnmirnn Onsoz XI A n6nnsels AVRUPASI Giriq YeniEa[ ve Modern Avrupa'nrn Dofuqu (1453-L689) Yeniqagrn ozellikleri Ulusal devletler " Avrupa'nrn dilnyaya yayrlmasr Ekonomik-sosyal geliqme: Burjuvazi Rcinesans Avrupasr ve Ortagafi kahntrlan Avrupa'nrn yeniea$r italya: Devletler 1492'ye Kadar italya... Papahk ve italya I. italya ve Riinesans Papah[rn giiciinii yitirmesi......... Tiirklere kargr Haghlar ve Papahk... Napoli KralLgr Kuzey italya Devletleri: Ticaret ve Burjuvazinin Giiglenmesi italyan Deniz Cumhuriyetleri.... Venedik Cumhuriyeti Cenova Cumhuriyeti Milano Ozet a..j 3..4 5,.5 5 6 L3.13.1,4.16 29.33 37 37 43 49.51 italya: Rcinesans Rcinesans Kavramrnrn Olugumu italya'da Sanatrn Geligimi...... 55 69
16. Yiizyrlda italya'da Ronesans'tn Geligimi ve Avrupa'da YaYrlmasr " Mimari Heykeltrraqltk ve resim.......83......84 II. Batr'da Biiyiik Monargilerin OluEumu' Cofrafi Keqifler Biiynk Monargiler Fransa Yiizyrl Savaqlarr'nd an (1337-1453 ) sonra Fransrz monargisinin kuwetlenmesi " ' VIL Charles'm reformlarl " XI. Louis ve feodalite ile miicadele Habsburglar ve imparatorluk" ' ispanya Monarqisi Aragon Kralhfr.. Aragon Krah Ferdinand ile Kastilya Kraligesi Isabella'nrn evlenmeleri ingiltere: Tudor Hanedant ' ikigiil Savaqr'nrn grkrq nedeni ' ikigiil Savaqt'ntn aqamalan ' Savagtn sonuglart Keqifler Avrupahlar Diinyaya Yayrhyor " Keqiflerin nedenleri ve kogullarr Portekizlilerin keqifleri Amerika'ntn keqfi (1492) " ' III. italya Savaqlarr (1492-1554) ve Dinde Reform it:rlya Savaqlan: Birinci Aqama(1494-1516) l)rrpr II. Julius'un siyaseti " M,r ri 1',r r :t Ir'tln Fransrz zaferi v e Noyon Antlaqmasr ( l(, A1',rrstos 1515).. (.lr.rr lcs'rrr (K;rrl) imparator scgilmesi (1519) 85 13 101 702 104 111 115..1,17 177 1.21 121 722...124 127 727 131 136 r43 149 7s2.154 Dinde Reform: ProtestanLk Reformu haarlay an koqullar:. Almanya'da Hiimanizmin Yayrhqr Martin Luther Endiiljanslar sorunu Luther'Wittenberg'de..... Dini reformun radikal gekilleri: Miinzer ve Karlstadt. $ovalyeler sava$r ve kc;ylii isyanlarr Anabaptisme.... Ulrich Zwingli: isviere'de reform... Luthercili$in yayrlmasr. imparator $arlken ve Almanya'da reform Almanya'da Ligalann kurulmasr.. 1529 Speyer ve Augsburg Dietleri Cadan BanEr Augsburg interimi Augsburg Bangr (1555) Luthercilifin Avrupa'da yayrlmasr..... isvee'te reform Danimarka'da reform.. italya Savaglan: ikinci Aqama (1520-1554) Savag (1520-1526) Fransa'nrn iqgali... Pavia Savagr ve FranEois'nrn esir di.iqmesi Cambrai Anrlagmasr (1 529) L FranEois'nrn yeniden sava$a atrlmasr Piemonte'nin Fransrzlar tarafindan istilasr... Aigues-Mortes Antlagmasr ( 1538) Tiirk-Fransrz igbirlili Ii. Henry donemi Fransa'sr ve italya savaqlarr UE piskoposlugun iqgali Reformun Yayrlmasr Fransa'da dini reform: Calvinizm ( lalvinizrl'irr yayrlrqr irrl',i ltclc'tlc rcl orrr r : A rrlilik a n K iliscsi I57 158 1,65 169 171,..175.177...178 180..181 L82 1.82...1,84..185 187 190 192..193 193 194 197...20 '98 199 20L.202 204.205.205.209.210.215 215 2r9 220
Hollanda ve Belqika'da reform KatolikReformasYonu.... Papah$rn konumu ve siyaseti ' Enkizisyon (Inquisition) Yeni Katolik tarikatlan, Cezvit tarikatr Trente Konsili fv. Avrupa'da ispanyol Ustiinliigii italya Savaglart Sonrast Genel Durum " ispanya italya'nrnispanyollaqtrnlmasr'' Dini miicadeleler ( L550-1' 57 0) Henry'nin Oltimiinden Sonra Fransa " ' Fransa'da dini uzlaqma: Nantes Fermant (1558) Hollanda'da isyan ( 1565-1' 57 0l ingiltere ve iskoqya 1, 5 67-1 57 6 Doneminde ispanyol baskrst: Hollanda isyantntn Basttrllmast Saint-Barth6lemy Olayr ve SonuElan " Akdeniz'de ispanyol - Osmanh Karqrlagmasr Fransa'da Bunahm (1' 57 6-1 581') B (LS 59 -L 5 7 6) runxive'nin BATI urprnivrtivln dzongle$me sureci I. Batrhlagma ve Tiirk Hiimanizmi Denemesi Suat Sinanoflu: Tiirk Humanizmi Filolojinin iqerifi ve 6nemi Do[u toplumlan kargtsmda Bail Do$u toplumlan... Atatiirk devrimi, Tiirk hiimanizmi' Klasiklerin Tiirkgeye gevrilmesi 1,9 60-79 80 Tiirkiye'sinde Siyasi-Kiiltiirel Qalkantilann Odafr Olarak Dil ve Tarih-Cofrafya Fakiiltesi ' trtfd'ttro,l 222.223 224 225.226 229..ZJJ 235 235.237.239.240 243 247 249.253 259.267 273 275...276 277 280..281 287 tr. Tiirkiye'de Kiiltiir ve De$i;im Uzerine AraEtrrmalar Kiiltiir Defiqimi: Tarih ve Sosyoloji islam aragtrrmalan ve....zg9 Tiirkoloji: Hiimanizm, sosyal bilim... Hiimanist Hermencitik (Yorum Bilimi)...290 islami Hermencitik (Tefsir)....291, V. Barthold ve islam klilttirii.....293 Osmanlr ve Avrupa 295 Tnrkqi.iliik ve Tirkoloji....297 Doiu Siyaset Bilimi: Toplum ve Devlet....... 301 Osmanh kiiltiirii 304 Osmanh kimliii... 304 Toplum ve kiiltiir: Halk kiiltiirti ve seqkinlerin kiiltiiri.i.... 305 Osmanh yi.iksek kiilttrii : " Zarifler " in kozmopolit Dofukiiltiirii......307 Batr kiilttirii ve Osmanh....... 308 Cumhuriyet'ten Once Batrhlaqma Hareketleri.....31.1 Batrlrla^qmanrn tarihi kcjkenleri 31.2 Tiirk Hiimanizminin Kuruculan.. 327 Fuad Kopriilii....321 Ziya Gokalp: Sosyal bunahm kargrsrnda sosyal bilim...... 324 Arnold Toynbee ve Ziya Gokalp......329 Arnold Toynbee: Medeniyetlerin do$uqu ve barrqr....... 329 Toynbee ve Gokalp: Yorumda ikilik.........334 Kiiltiir ve medeniyet.......334 Gokalp ve giiniimiiz Tiirkiye'si Samuel Huntington: Medeniyetler Qatrqmasr ve Tiirkiye.......345 Bafl ve islam: "Medeniyetler Qatrqmasl" ml, "Medeniyetler ittifakr" mr?.............352 Kiihiir b<;ltnmiigliign.............354 Cumhuriyet Doneminde Batrhlagma......3S5 Atatiirk'te modernite ve modernle$me 355 Atatiirk'te modernleqme ydntemi: Yukandan hrzh de[igim "lnkrlib" Atrrtiirk tlcvrirnlcri ilc kcsinlikle bitrnig olanlar 3s6 3s9
Atatiirkgiiliiftin Sosyologlarca Analizi ' Tiirk-islam Sentezi (1950-1980) ve Kemalizm Tiirk-islam Sentezi fikrini eleqtirenler Tiirk-islam Sentezi fikri, L980 Darbesi ve Anayasast ile giindemde Kiireselleqme, Kiiltiir ve Sosyal Yaprda lkilem 367 371 374 377.379 nsoz Notlar Dizin.. 385 393 DTC Fakiiltesi'nde 1,9 52-1,972 dcineminde okuttulum Aurupa Tarihi Dersleri Notlarlnrn elden ele dolagmakta oldu$una tanrk oldum. Bu derslere L950-1.960 yrllan arasrnda Fransa'da yayrnlanan genel,tarih serileri, ozellikle Peuples et Ciuilizatiozs serisi esas olmuqrur. Kitabrn bu birinci boli.imiinde (A) giiniimiiz TiirkEesine Eevirdifim notlan oldufu gibi brraktrm. (Kigi ve yer adlannda -5oggglgLla;ftar$zca ve ingili zce y azrm izlenmi gtir ). 15. Ve 16. yiizrhllar Avrupa'st, Ortadofu'nun biiyiik politikekonomik giicii Usmanh'yr hesaba katmadan anlaqrlamaz. Aynr zamanda Osmanh, Fransa ile ittifak sayesinde, politik bakrmdan fl1len Aurupa Deuletler Sistemi'nin vazgegllmez aktif bir iiyesi olmu$tur. Bail'da yazian tarihlerde, Osmanhlann modern Avrupa'nrn siyasi ve ekonomik dofugundaki derin etkisi, ancak son yrllarda giindeme gelmigtir. LINESCO'nun, yayrnladr$ History of Humanity adh seride V. cildin editorli.ifiine Profesor Peter Burke ile beraber bizi Ea$rrmrg olmasr bu anlayrqrn bir eseri sayrlabilir, sanryorum. Aynca, Profesor S. Faroqhi ile beraber editorliigiinii iistlendigim Leiden'deki J. Brill yayrnevinin The Ottoman Empire and lts Heritage adh seride qimdiye kadar 45 cilt yayrnlanmrg bullrnmaktadrr. Amerika'da periyodik olarak diizenlenen MESA (Micldlc East Studies Association) toplantrlannda Osmanh ile ilgi- I i prr rrcllcr girtikq'c artmaktadrr.
Xll noruesnns IvRUPASI onsoz Xlll osmanlraraqtrrmalarrndadiinyadabubeklenmedikpatlamanrnbagltcanedeni'tiirkiyebaqbakanlrkosmanlrarqivi'ninmodernleqmesi, tasnifinin hazrlanmasr, kataloglann yaprlmasl' ara$trncrlann kullanrmr igin her tiirlii kolayh$rn sailanmrq olmastdr. II. Diinya Sauaqr'rrdan sonra sosyal ve ekonomik tarihgilifin onegrkmasrro.rrr.o,osmanharqivbelgeleribiiyiikcinemkazanmr$trr. Vaktiyle imparatorluk smtrlan igine girmig' bugiin saytlart yirmiyi "gun *"-l.ketin gegmiqteki ni'ifus, ekonomi ve idaresini sistemli bieimde ayrrntrlanyla kaydetmiq olan Mufassal Tahrir Defterleri'ninbireqiyadabenzerihigbirAvrupaarqivindebulunmamaktadrr. istatistik ayrmtdarla bilgi sa$layan bu defterlerin' Tiirkiye'de ve Batt'da, 5O'den fazlast incelenip yaytnlanmrqtrr' Au,.,p"tarihiiqinosmanlrincelemelerininonemlioldufunun bir iqareti, Batr'da ilim qevrelerinde Byzantistik gibi osmanistik'ten soz edilmeye baglanmasrdrr' Modern Avrupa, ilim ve teknoloji, ekonomi ve askeri giiq bakrmmdan 1'5. ynzildaki geliqmelerle ortaya Erkmrg, o yiizyrl sonunda Osmanhlar, Avrupa;y" ka'g' yaptrfr uzun miicadeleyi (1593-1606 savaqlan) kaybetmiq, kargaqa ve gokiig donemine girmigtir' Metalurii teknoloiisi Avrupahlara yivli tiifek yapma imkanrnr vermiq, kaval-tii{ekle savaqan Osmanh askeri savaq meydanlannda 13 yrl-siiren bir miicadeleden sonra rakibi ile eqitlifi kabul etmek zo-,,rrrdu kalmrqtrr. Denizde kuzey donanmalannrn birqok topla miicehhez kalyonlan karqrsrnda antik kadrrga ile karqr koymaya qabalayan osmanh, denizde egemenligi kesinlikle kaybetmigtir (Lepanto,157t). Birinci boltimde Rijnesans Aurupast ozetlendikten sonra eserln ikinci boliimiinde Tiirkiye'de Batrhlagma Eerqevesinde hilmanizm denemesitarngilmtgttr.buhareketinbagrndaolansuatsinano$lu,nun diigtinceleri ozetlenmig ve Doiu-Batr kiiltiir iligkileri ve kiiltiirlegme (acculturation) sorunu iizerinde tarttgmalar, ziya Gokalp,n.Toynbee,s.HuntigtonveE'Eisenstadt'rngoriiqleritartrgrlmrqtrr. Bukitabrnhaztrlanmasrndadefierliyardrmlarrnrgordiiliim sekreterlerim Aygegiil ozerdem ve Birsen Qtnar'a burada tegekkiirii borq bilirim. Bu denemeyi, yayrnlan arasrnda grkarmayr oneren Iq Bankasr Kiiltiir Yayrnlan Genel Miidiiri.i Ahmet Salcan'a, deferli katkrlar yapan editor Emre YalErn'a ve mesai arkadaglanna yiirekten tegekkiirler. Halil inalak