DELME-KESME KALIBI TASARIMI VE ÜRETİMİ Önder GÜNGÖR*,Kerim ÇETİNKAYA** *Karabük Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Makine Eğitimi Bölümü, Karabük /TÜRKİYE **Prof.Dr. Karabük Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi, Makine Eğitimi Bölümü, Karabük /TÜRKİYE ÖZET Bu işlemde bir parçananın bilgisayar ortamında CAD programları sayesinde parçanın katı modeli, parçaya ait kalıbın katı modelleri çizilerek üretim aşamasına getirilmiştir.kalıbın şerit yerleşim planı,parça boyutlandırmas, maksimum üretim sayısı gibi hesaplamalar oluşturularak, kalıp elemanlarının tasarımı yapılmıştır.parçamız da kesme işlemi yaptığı için kalıpta c boşlukları bulunmaktadır.c boşluğu kalıpta parçanın imalattan çıktıktan sonra parçayı tıraşlayarak gerçek boyutlarına veya güvenli bir boya getirmek için verilir.yani kalıp üretim yaptığın delikden çıkan atık parça haricinde birde sac malzemenin iskelet olarak atık parçası çıkmaktadır.bu işlmede kalıp bir vuruşta 3 parça birden çıkarmış oluyor, bunlar;asıl parça ve iki atık parçadır. PIERCING- ALLOCATION DIE DESIGN AND MANUFACTURING ABSTRACT In this study,a die creation of in computer environment according as calculation,the selected set of ready-mold. Strip layout plan of the mold, parts sizing, the maximum number of production calculations, such as creating, mold components were designed. C There are gaps in the pattern for the cutting process, part of me. Part C mold cavity after fabrication tıraşlayarak track actual size or to bring a safe dye is given. So you do die holes in the production of waste be disposed of as part of the skeletal piece of sheet material is clockwise or anticlockwise. This
is more than 3 parts in one hit işlmede mold is removed, these are the main parts andtwo pieces of waste. Key Words: CAD,Allocation,Strip Layout, Shearing 1-Giriş: Özdeş parçaları, istenen ölçü sınırları içerisinde ve en kısa zamanda talaş kaldırmadan üreten, malzeme sarfiyatı ve insan gücünün asgari düzeyde tutulmasına yardımcı olan, takım tezgâhları ile çalışan aygıta sac metal kalıpları adı verilir. Bu mesleği bilen kişiye kalıpçı, bu mesleğe de kalıpçılık denir. Kesme, levha hâlindeki metal veya metal olmayan yarı mamulün bir hat boyunca ya da planlanan geometrik yapıya uygun olarak birbirinden ayırma işlemidir. Kesme ve delme kalıpları, sac metal kalıpçılığının en çok kullanılan çeşididir. Kesme kalıplarının bölümleri, kesmenin tanımı ile belirlenebilir.[1] Geliştirilen bilgisayar programında, BDT (Bilgisayar Destekli Tasarım) ortamında, katı model olarak tasarlanmış sac metal ürünün tek sıralı, çift sıralı, tersyüz, pim dayamalı, tek yan çakılı ve çift yan çakılı olarak şerit malzeme yerleşim planı bilgisayar desteğinde otomatik olarak tasarlanmaktadır. Bunun için şerit yerleşimi hazırlanacak olan iş parçasının katı model olarak tasarlanmış olması gerekmektedir.[2] Delme ve kesme işlemleri kalıp içerisindeki çeşitli istasyonlarda, şerit malzemen ilerlemesiyle oluşturulur ve kalıbın bir ucundan giren sac metal plaka, kalıbın diğer ucundan bitmiş parça olarak çıkar.[3] Tasarladığımız delme kesme kalıbımız,hazır kalıp seti kullanılarak oluşturulmuştur.matris,sıyırıcı,yan çakı,delme ve kesme zımbaları,pim ve civatalardan meydana gelmektedir. Tasarladığımız bu kalıpta en önemli eleman yan çakıdır.çünkü yan çakı şerit levhayı keserek ve adımını ayarlayarak parçanın tam ölçüde üretilmesini sağlar. 2-Materyal Ve Metot: Ürünümüz şerit çeliğinden üretilmektedir. Şerit çelikler;alaşımsız yumuşak çelikten soğuk haddelenmiş kalınlığı 3mm ye kadar ve genişliği 600 mm ye kadar olan çelik çeşitidir.ts 3813 olarak standartlarda verilmiştir.[2] Sıcak ya da soğuk haddelenerek üretilirler ve yüzeyleri genellikle mattır.
Çelik konstrüksiyon,ferforje,basınçlı kap ve donanımlar,makine konstrüksiyonunda kullanılırlar. Ürünümüz şerit çeliği Fe37 dir.[3] Akma sınırı(mpa)=235 Çekme Dayanımı(Mpa)=363-441 Kalıbımızı tasarlarken gerekli kuvvet analizleri gerçekleştirilmiştir.kalıplama kuvveti,presleme kuvveti bulunmuş,atalet momentleri hesaplanarak zımba flambaj boyları bulunarak zımbaların flambaj kontrolleri yapılmıştır.(şekil1.1) Şekil1.1:Delme-Kesme Zımbası Hesaplar Örnek Uygulama Tartışma: Kalıbımızı modellerken ve animasyonunu oluştururken SolidWorks programından yararlandım.solidworks programı katı modelleme için gerçekten gerekli bir programdır.kullanım açısından da gayet başarılıdır.
Sonuç: Katı modelden tasarladığımız kalıbımızı üretip,çalıştırdık Fe37 şerit çeliğinden parçamızı ürettik. Delme-ayırma kalıbı kullanıldı. Presin kuvvetinin yeterliliği görüldü Saatte ortalama 750 adet ürün üretildi. Parça tam ölçüde ve sorunsuz bir şekilde üretildi. Kalıp ve zımbalar kontrol edildi,hesaplamaların doğruluğu görüldü. Parçalar kontrol edildi ve doğruluğu görüldü.
Teşekkür: Zeki GÜNGÖR Nurullah GÜNGÖR Nijat AKDEMİR Kaynaklar: 1. İRFAN Özgür, ÇAKIR M. Cemal, BERİÇ Serkan Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü 2.ŞEN.İ,Standartlar s143-144 3.GÜLHAN M,GONÇ O,ÇETİNKAYA K. Sac Metal Kalıp Tasarımı s307-122-82