KALKINMA AJANSLARI 2010 YILI FAALİYET RAPORU

T.C. KALKINMA BAKANLIĞI Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü KALKINMA AJANSLARI 2010 YILI FAALİYET RAPORU Ekim 2011 ANKARA İzleme, Değerlendirme ve Analiz Dairesi Başkanlığı

İÇİNDEKİLER YÖNETĠCĠ ÖZETĠ... vii GĠRĠġ ix GENEL ÇERÇEVE... xi HUKUKĠ VE KURUMSAL ALTYAPI... 14 Hukuki Altyapı... 14 Kalkınma Ajanslarının Görev, Yetki ve Sorumlulukları... 14 Kurumsal Yapı ve YönetiĢim Modeli... 15 KURUMSAL KAPASĠTENĠN GELĠġTĠRĠLMESĠ... 17 Ġnsan Kaynakları... 17 Eğitim ve Bilgi PaylaĢımı... 22 Yönetim Bilgi ve Karar Destek Sistemleri... 23 Kalkınma Ajansları Yönetim Sistemi (KAYS)... 23 Ġl Koordinasyon ve Ġzleme Sistemi (ĠKĠS)... 23 BÖLGE PLANI ÇALIġMALARI... 25 MALĠ VE TEKNĠK DESTEKLER... 27 Proje ve Faaliyet Destekleri... 27 Mali Destekler... 27 Doğrudan Faaliyet Destekleri... 33 Teknik Destek Programları... 33 Yatırım Destek Faaliyetleri... 34 AR-GE FAALĠYETLERĠ... 36 Kümelenme ÇalıĢmaları... 36 Sektörel AraĢtırmalar... 37 ĠġBĠRLĠKLERĠ VE ORTAK ÇALIġMALAR... 38 Yurtiçi ve YurtdıĢı ÇalıĢma Ziyaretleri, Fuarlar ve Ortak Faaliyetler... 42 i

MALĠ SAYDAMLIK VE HESAP VEREBĠLĠRLĠK... 47 Gelir GerçekleĢmeleri... 47 Gider GerçekleĢmeleri... 50 Mali Yönetim Yeterliği ve Denetim... 53 Mali Yönetim Yeterliği... 53 DıĢ Denetim... 53 GENEL DEĞERLENDĠRME... 54 ii

TABLOLAR Tablo 1: Kalkınma Ajansları Kuruluş Bilgileri... 13 Tablo 2: Ajanslara Göre Personel Dağılımı (2010)... 18 Tablo 3: Ajans Genel Sekreterlerinin Lisans Eğitimi Aldıkları Bölümler İtibarıyla Dağılımı... 19 Tablo 4: Ajans Genel Sekreterlerinin Yüksek Lisans ve Doktora Eğitimi Aldıkları Bölümler İtibarıyla Dağılımı... 20 Tablo 5: Kalkınma Bakanlığı Koordinasyonunda Düzenlenen Eğitimler... 22 Tablo 6: Bölge Planı Onay Durumu... 25 Tablo 7: Teklif Çağrısı Bileşenleri ve Destek Miktarları (2010, milyon TL)... 28 Tablo 8: Duyurulan ve Sonuçlanan Destek Programları (2010)... 32 Tablo 9: 2009 Yılında Duyurulan ve 2010 Yılında Sonuçlanan Destek Programları... 32 Tablo 10: Doğrudan Faaliyet Destek Programları (2010)... 33 Tablo 11: Teknik Destek Programları (2010)... 34 Tablo 12: Ajans Gelirlerinin Dağılımı (2010)... 49 Tablo 13: Ajans Giderlerinin Dağılımı (2010)... 52 iii

ŞEKİLLER Şekil-1: Ajans Genel İşleyişi...xi Şekil-2: İstatistiki Bölge Birimleri Düzey-2 Sınıflandırması... xii Şekil-3: Ajans Organları ve İşleyiş Yapısı... 16 Şekil 4: Ajans Personelinin 2009-2010 Yılları İtibarıyla Dağılımı... 19 Şekil 5: Ajans Genel Sekreterlerinin Eğitim Düzeyi... 19 Şekil 6: Ajans Personelinin Statüye Göre Dağılımı... 20 Şekil 7: Ajans Personelinin Cinsiyete Göre Dağılımı... 21 Şekil 8: Ajans Personelinin Mezun Olduğu Bölümler... 21 Şekil-9: Ajans Personelinin Eğitim Düzeyi... 21 Şekil-10: Ajans Personeli Yabancı Dil Bilgisi... 22 Şekil-11: Ajans Gelir Bütçesi (Diğer Gelirler Hariç) (2010)... 48 Şekil 12: Ajans Gelirlerinin Ana Gruplar Bazında Dağılımı (2010)... 50 Şekil-13: Ajans Gelirlerinin Merkez-Yerel Dağılımı (2010)... 50 Şekil-14: Ajans Giderlerinin Fonksiyonel Dağılımı (2010)... 50 Şekil-15: Genel Hizmet Giderlerinin Dağılımı (2010)... 51 iv

KISALTMALAR AB ABD ABGS ABY AHİKA ANKARAKA Ar-Ge AZUTİB BAKA BAKKA BEBKA ÇED ÇKA ÇPBM DAKA DEİK DİKA DOĞAKA DOKA DTM EI ESBAŞ EU EURADA FKA GEKA GMKA GZFT HES ILO IDA IPA İBBS İBS İDB İGEME İK İKA İKİS İKMEP İSTKA İTKİB İZKA KA Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Avrupa Birliği Genel Sekreterliği Arşiv Belge Yönetimi Ahiler Kalkınma Ajansı Ankara Kalkınma Ajansı Araştırma ve Geliştirme Anadolu nun Zirvesinde Uluslararası Tanıtım ve İşbirliği Buluşması Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı Çevresel Etki Değerlendirmesi Çukurova Kalkınma Ajansı Çalışma Programı, Bütçe ve Muhasebe Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu Dicle Kalkınma Ajansı Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı Dış Ticaret Müsteşarlığı Enterprise Ireland Ege Serbest Bölgesi European Union (Avrupa Birliği) The European Association of Development Agencies (Avrupa Kalkınma Ajansları Birliği) Fırat Kalkınma Ajansı Güney Ege Kalkınma Ajansı Güney Marmara Kalkınma Ajansı Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar ve Tehditler Hidroelektrik Santrali International Labor Organization (Uluslararası Çalışma Örgütü) Industrial Development Agency Instrument for Pre-Acession (Katılım Öncesi Mali Yardım) İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması İzleme Bilgi Sistemi İzleme ve Değerlendirme Birimi İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi İnsan Kaynakları İpekyolu Kalkınma Ajansı İl Koordinasyon ve İzleme Sistemi İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi İstanbul Kalkınma Ajansı İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri İzmir Kalkınma Ajansı Kalkınma Ajansı v

KAYS KOBİ KOSGEB KSS KUDAKA KUZKA MARKA MEVKA MÜSİAD ODTÜ OKA OOST NV ORAN OSB PFDY PPKB PPY PVT PY PYB RDA SERKA STK ŞUYERGEP TASSA TL TÜBİTAK TÜSİAD TRAKYAKA UNCTAD UNDP WTO YDO ZEKA Kalkınma Ajansları Yönetim Sistemi Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Küçük Sanayi Sitesi Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Mevlana Kalkınma Ajansı Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği Orta Doğu Teknik Üniversitesi Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı Doğu Hollanda Kalkınma Ajansı Orta Anadolu Kalkınma Ajansı Organize Sanayi Bölgesi Proje Faaliyet Destek Yönetimi Planlama, Programlama ve Koordinasyon Birimi Planlama Programlama Yönetimi Paydaş Veri Tabanı Performans Yönetimi Program Yönetim Birimi Regional Development Agency (Bölgesel Kalkınma Ajansı) Serhat Kalkınma Ajansı Sivil Toplum Kuruluşu Şanlıurfa Yerel Rekabet Gücünün Geliştirilmesi Platformu Türk Amerikan Bilim İnsanları ve Akademisyenleri Birliği Türk Lirası Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği Trakya Kalkınma Ajansı United Nations Conference on Trade and Development (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı World Tourism Organization (Dünya Turizm Örgütü) Yatırım Destek Ofisi Zafer Kalkınma Ajansı vi

YÖNETİCİ ÖZETİ 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun çerçevesinde; içsel dinamiklere dayalı olarak kalkınmayı sağlamak, yerel kesimler arasında işbirliği ağlarını güçlendirmek ve kuruldukları bölgelerin hem ulusal hem de küresel düzlemde rekabet güçlerini artırarak sürdürülebilir gelişmeyi sağlamayı amaç edinen kalkınma ajansları, 26 Düzey 2 bölgesinde kurularak faaliyetlerine başlamıştır. Dokuzuncu Kalkınma Planında (2007-2013) beş eksenden birisi olarak belirlenen Bölgesel Gelişmenin Sağlanması eksenine doğrudan hizmet etme amacı güden kalkınma ajansları, özellikle yerel dinamiklere ve içsel potansiyele dayalı gelişmenin sağlanması ile yerel düzeyde kurumsal kapasitenin artırılması hedeflerine ulaşma yolunda etkin araçlar olarak hizmet vermektedir. 2006 yılında yürürlüğe giren Kanun çerçevesinde ilk olarak İzmir ve Çukurova Kalkınma Ajansları aynı yıl içerisinde kurulmuştur. 2008 yılında sekiz ajans, 2009 yılında ise on altı ajans kurularak, tüm bölgelerde ajansların kuruluş çalışmaları tamamlanmıştır. Bu itibarla, 2010 yılı kalkınma ajanslarının hukuki ve kurumsal altyapılarının tamamlanmasının ötesinde, tüm bölgelerin gelişmesine somut katkıların sağlandığı bir yıl olmuştur. 2009 yılında 26 kalkınma ajansının sekizinde ajansların icra organlarının başı konumunda olan genel sekreterler atanarak görev yapmakta iken, 2010 yılında tüm bölgelerde genel sekreterler görevlerine başlamıştır. Keza, 2009 yılında tüm ajanslarda 200 e yakın uzman personel istihdam edilmekte iken, bu sayı 2010 yılı sonu itibarıyla 600 ü aşmıştır. İç denetçi istihdamında da önemli bir aşama kaydedilerek sekiz ajansta iç denetçi alımı gerçekleşmiştir. Kalkınma ajansları personelinin nitelik itibarıyla yüksek düzeyde olduğu görülmektedir. Ajans genel sekreterlerinin yüzde 90 ı en az yüksek lisans, yüzde 58 i ise en az doktora derecesine sahiptir. Ajans personelinin ise yüzde 30 u en az yüksek lisans derecesine sahiptir. Uzman personelin tamamı İngilizce bilmekle birlikte ikinci bir yabancı dil bilen personel sayısı da fazladır. Kalkınma ajanslarının 2010 yılı faaliyetleri içerisinde bölge planlarının hazırlanması önemli bir yer tutmaktadır. Daha önceki yıllarda bölge planları merkez tarafından hazırlanmakta iken, ajansların işlerlik kazanmasıyla birlikte bölge planları yerel paydaşların geniş katılımı ile birlikte hazırlanmıştır. İki Düzey 2 bölgesi (TR51 ve TR82) dışındaki tüm bölgelerde ön bölgesel gelişme planı / bölge planı hazırlanarak 2010 yılı içerisinde Bakanlık tarafından onaylanmıştır. Kalkınma ajanslarının bir diğer önemli faaliyet alanı bölgenin rekabet gücünü artırmaya yönelik olarak verilen mali ve teknik desteklerdir. Ajanslar, bölge planı ve çalışma programlarında belirtilen alanlarda proje ve faaliyetlere mali ve teknik destekler vermektedir. Bu kapsamda, KOBİ lerden turizme, kırsal kalkınmadan kültüre kadar farklı alanlarda bölgelerin özgün şartlarına uygun proje teklif çağrısına çıkılmıştır. Toplamda 24 ajans proje teklif çağrısına çıkmış ve yaklaşık 451 milyon TL kaynak başarılı bulunan vii

projeler için ayrılmıştır. 2010 yılı içerisinde, KUDAKA, DİKA ve KARACADAĞ değerlendirme sürecini tamamlayarak destek almaya hak kazanan proje listelerini duyurmuştur. Bu üç ajans tarafından, yaklaşık 60 milyon TL lik kaynak 228 projeye aktarılmıştır. Diğer 20 ajansın proje teklif çağrılarını değerlendirme süreci 2011 yılında tamamlanacaktır. Diğer taraftan, beş kalkınma ajansı tarafından 2009 yılında duyurulan ve 2010 yılında sonuçlanan destek programları çerçevesinde 414 projeye 95 milyon TL kaynak aktarılmıştır. Bunun yanında, sekiz ajans doğrudan faaliyet desteği, yedi ajans ise teknik destek programı yürütmüştür. Yatırım destek faaliyetleri ajansların diğer bir faaliyet alanıdır. Bazı kalkınma ajansları bölgelerine yönelik Yatırım Tanıtımı ve Yatırım Destek Stratejisi hazırlamışlardır. Sektör temsilcilerine yatırım danışmanlık hizmeti verilmiş, yatırımcılara çalışma ziyareti gerçekleştirilmiştir. Araştırma ve geliştirme çalışmaları kapsamında, 7 kalkınma ajansı (AHİKA, BEBKA, ÇKA, DOĞAKA, İZKA, MARKA ve SERKA) tarafından bölgelerindeki kümelenme çalışmalarına aktif katkı sağlanmıştır. Bunun yanında ajanslar, bölge ekonomik ve sosyal hayatına yön vermek amacıyla çeşitli analiz, strateji ve raporlar üretmişlerdir. Kamu kesimi, özel kesim ve STK lar ile işbirliğini geliştirmek amacıyla pek çok çalışma yürütülmüş, ortaklıklar geliştirilmiştir. 2010 yılında genel bütçeden 26 ajansa toplam 450 milyon TL ödenek ayrılmış, ajanslara harcama programları doğrultusunda bu kaynağın yüzde 98 i (442 milyon TL) transfer edilmiştir. Ajanslar genelinde bütçe gelir gerçekleşmesi yüzde 76 düzeyindedir. Ajans gelir gerçekleşmeleri içerisinde en büyük pay yüzde 58 ile genel bütçeden aktarılan gelirlere aittir. İkinci sırada gelen diğer gelirlerin büyük kısmını nakit varlıklar oluşturmaktadır. Belediyelerden yapılan tahsilatlar yüzde 45 düzeyinde kalmış olmasına rağmen ajans gelirleri içinde yüzde 11 lik payı bulunmaktadır. Ajansların bütçesi içerisinde merkezin katkısı yüzde 80, yerelin katkısı ise yüzde 20 düzeyindedir. Ajansların 2010 yılı gider bütçeleri yaklaşık 1 milyar TL olup gerçekleşme yüzde 14 oranında kalmıştır. Fonksiyonel dağılıma göre gider kalemleri içerisinde; yaklaşık 93 milyon TL genel hizmetler, 48 milyon TL ise proje ve faaliyet destekleme hizmetlerine harcanmıştır. Bütçe gerçekleşmesinin düşük düzeyde kalmasının nedeni, 2010 yılı içerisinde çıkılan teklif çağrılarında ödemelerin 2011 yılına kalmasıdır. Önümüzdeki dönemde, kalkınma ajansları teklif çağrısı mekanizmasının yanında, bölgelerin kurumsal kapasitesinin geliştirilmesi, yatırım danışmanlığı ve bölgenin etkin tanıtımının yapılması, kamu yatırımlarının ve bölgesel teşviklerin izlenmesi, değerlendirilmesi ve etki analizlerinin yapılması gibi alanlarda daha etkin faaliyet gösterecektir. Nahit BİNBÖL Genel Müdür viii

GİRİŞ Ülkemizde bölgelerarası gelişmişlik farklarının dengeli bir yapıya kavuşturulması, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planından (1963-1967) bu yana ülkemiz kalkınma yaklaşımında öncelikli hususlardan birisi olarak görülmektedir. Bugüne kadar bölgesel ve yerel kalkınmanın hızlandırılması ve sürdürülebilir dengeli bir gelişmenin sağlanması için çeşitli politika ve araçlar uygulanmıştır. Bunların başında, çeşitli büyüklükteki bölgeleri hedef alan bölge planları gelmektedir. OSB ve KSS politikaları, devlet yardımları, kırsal kalkınma projeleri gibi farklı politika araçları ile birlikte yürürlüğe konulan bölge planları bölgelerarası gelişmişlik farklarının azaltılmasında ve hedeflenen gelişme düzeyinin yakalanmasında yeterli olamamıştır. Bunun nedenleri arasında, bölge planlarının yerel paydaşlar tarafından sahiplenilmemesi, planların operasyonel boyutunun eksik kalması, diğer bir deyişle kurumsal ve finansal altyapıdan yoksun olması gelmektedir. Öte yandan, küresel rekabet sürecinde yerel ve bölgesel uzmanlaşma beraberinde yeni bir rekabet anlayışını da getirmektedir. Önceden ülkelerin birbirleri ile olan rekabetleri karşılaştırmalı üstünlükler temelinde ele alınırken, günümüzde bölgelerin işbirliğine dayalı rekabet sürecine girdikleri görülmektedir. Ulusal sınırların eski önemini kaybetmesi, yerel ve bölgesel birimlerin ön plana çıkmasıyla artık dünyanın farklı coğrafyalarındaki bölgeler birbirleri ile rekabet eder hale gelmiştir. Bu süreçte, yerel ekonomik birimler arasında işbirliğinin sağlanması ve sosyal sermayenin geliştirilmesi küresel düzlemde daha rekabetçi olabilecek bölgelerin ortaya çıkmasını da sağlayacaktır. Bu süreçte kalkınma ajansları 1, yerel aktörler ve dinamikler arasında sinerji oluşturarak yerel kaynakları harekete geçiren yapılar olarak, bulundukları bölgelerin rekabet güçlerini artıran birimlerdir. Ülke gelişmesini makro ve mikro planlarla kısıtlayan anlayışın değişerek, her iki ölçeğin arasında ihtiyaç duyulan optimum bir plan ölçeğini gösteren ve esnek, katılımcı yapısı ile uygulanabilir planlar ortaya koyan ajanslar, bölge dinamiklerinin harekete geçirilmesinde başat rol oynamaktadır. Ülkemizde ajanslar; kalkınmanın ülke sathında dengeli olarak yayılmasına, yerel potansiyelin harekete geçirilmesine, ilgili kesimler arası işbirliği ve iletişim ağlarının oluşturulması ve yaygınlaştırılmasına, böylece ekonomik ve sosyal kalkınmaya hizmet etmek amacıyla 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun çerçevesinde kurulmuşlardır. Ajanslar, tüzel kişiliği haiz ve 5449 sayılı Kanun ile düzenlenmemiş bütün işlemlerinde özel hukuk hükümlerine tabi kurumlar olup ajansların ulusal koordinasyonu Kalkınma Bakanlığı 2 tarafından sağlanmaktadır. 2010 yılı itibarıyla, 26 Düzey 2 bölgesinin tamamında ajanslar fiilen faaliyete geçerek bölgelerinin sürdürülebilir rekabet gücünü artırmaya yönelik çalışmalarda bulunmuşlardır. 1 Raporda ajans olarak anılacaktır. 2 Raporda Bakanlık olarak anılacaktır. ix

Ajans faaliyetlerinin ve mali sonuçlarının, Kalkınma Ajansları Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 92. ve 93. maddeleri gereğince, hem ajanslar hem de Bakanlık tarafından raporlanarak kamuoyuna duyurulması gerekmektedir. Bu amaçla hazırlanan raporun ilk bölümü ajansların genel kuruluş ve yapılanmasına ilişkin bilgileri içermektedir. İkinci bölümde ise ajans mevzuatı ile teşkilat yapıları kısaca anlatılmaktadır. Ajansların 2010 yılı faaliyetleri; insan kaynakları, kurumsal örgüt yapıları, kapasite geliştirme faaliyetleri, bilgi ve karar destek sistemleri, bölge planı çalışmaları ile mali ve teknik destekler detaylı olarak üçüncü, dördüncü ve beşinci bölümlerde ele alınmaktadır. Ajansların araştırma ve geliştirme çalışmaları altıncı bölümde, işbirlikleri ve ortak çalışmaları yedinci bölümde sunulurken, yurtiçi ve yurtdışı çalışmaları, ortak çalışmalar ile diğer faaliyetlere ise sekizinci bölümde yer verilmektedir. Dokuzuncu bölümde ise ajansların mali şeffaflık ve hesap verme sorumluluğu çerçevesinde gelir ve gider durumu ile denetime ilişkin hususlar ele alınmıştır. Genel değerlendirme bölümünde ise ajansların 2010 yılı faaliyetlerinin değerlendirmesi yapılarak, ajansların daha etkili ve verimli hale gelmesi bakımından önemli görülen konular üzerinde durulmuştur. Ajans çalışmalarının genel çerçevesinin ortaya konulması ve faaliyet sonuçlarının değerlendirilmesi amacıyla Bakanlıkça hazırlanan bu rapor, kamuoyunun bilgisine sunulur. x

GENEL ÇERÇEVE Değişen dünya koşullarında kamu yönetimi anlayışı da derinden değişmektedir. 20 nci yüzyılın son çeyreğine kadar devam eden kitlesel üretim süreçleri, kamu yönetimi alanında da bürokratik ve merkezi yapıları zorunlu kılmaktaydı. Ancak, geçen yüzyılın son çeyreğinde gerek siyasal gerekse ekonomik ve finansal düzlemde yaşanan köklü değişim sonucu mevcut kamu yönetimi anlayışı yerini şeffaf, katılımcı, hesap verebilir bir yönetim modeline bırakmak zorunda kalmıştır. Bu kapsamda, vatandaşın ve yerelin ihtiyaçlarını göz ardı eden idari yapılar yerine iyi yönetişim ilkeleri çerçevesinde iki yönlü katılımcılığı, saydamlığı ve hesap verebilirliği de mümkün kılan yeni yapılara ihtiyaç duyulmuştur. Ajanslar, kalkınmayı yerelden başlatan, ilgili kesimlerle işbirliği ve iletişim ağları oluşturan, bölgesinde kalkınmayı sağlamak üzere strateji ve politika geliştiren, bölgenin değişen koşullarına hızla uyum sağlayacak esneklikte olan kurumlar olarak hizmet vermektedir. Ajanslar, katılımcılık, yerindenlik ve işbirliği ilkeleri çerçevesinde hareket ederek Şekil-1 deki amaç ve sonuçlara ulaşmayı hedeflemektedir. Nitekim bu hedefler, Dokuzuncu Kalkınma Planının (2007-2013) Bölgesel Gelişmenin Sağlanması ekseni altında; bölgesel gelişme politikasının merkezi düzeyde etkinleştirilmesi, yerel dinamiklere ve içsel potansiyele dayalı gelişmenin sağlanması, yerel düzeyde kurumsal kapasitenin artırılması ve kırsal kesimde kalkınmanın sağlanması hedeflerini destekleyici niteliktedir. ġekil-1: Ajans Genel ĠĢleyiĢi Ajanslar, yerel düzeyde planlama, programlama, proje üretme ve uygulama kapasitesini artıran ve uygulayıcı kuruluş ile yerel kesimleri destekleyen katalizör kurumlardır. Ajanslar, ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel boyutları ile kalkınmayı bir bütün olarak ele almakta ve ilgili kesimleri desteklemektedir. Ajanslar, kalkınma bilinci ve rekabet edebilirlik kapasitesi oluşturarak, bir taraftan küresel düzeyde yaşanan gelişmeleri yerel düzeye aktarırken, diğer taraftan da yerel potansiyeli, varlıkları, üstünlükleri ve özgünlükleri küresel pazarlara taşıyacaktır. Bölgelerin rekabet edebilirlik kapasitesini xi

artırmak amacıyla ajanslar, atıl durumdaki ölçek ekonomilerinden faydalanarak daha uygun maliyetlerde üretim yapmayı ve bölgenin nitelikli işgücü stokunu artırarak niş alanlarda üretim yapabilecek bir bölgesel ekonomi oluşturmayı hedeflemektedir. Ajanslar, bölgesinde girişimcilere ve KOBİ lere destek sağlayarak, bölgelerin yerel, ulusal ve uluslararası piyasalarla bütünleşme şansını artıracak ve kalkınmanın sürdürülebilirliğine de katkıda bulunacaktır. Bölgesinde yaşam kalitesinin yükseltilmesi, sosyal ve çevresel koşulların iyileştirilmesi, kültürel hayatın çeşitlendirilerek geliştirilmesi amacıyla ajanslar, sivil toplum örgütleri ile ilgili kişi ve kuruluşları desteklemekte ve bunlar arasında işbirliği ve iletişim imkânlarını geliştirmektedir. Ajanslar bu görevleri yerine getirmek üzere, 5449 sayılı Kanun uyarınca Şekil-2 deki Düzey-2 bölgeleri 3 esas alınarak Bakanlar Kurulu Kararları ile kurulmuşlardır. Bu doğrultuda ilk iki ajans, İzmir ve Çukurova Kalkınma Ajansları 2006 da, sekiz ajans 2008 de, on altı ajans ise 2009 da kurularak 26 Düzey-2 bölgesinde faaliyetlerine başlamışlardır. ġekil-2: Ġstatistiki Bölge Birimleri Düzey-2 Sınıflandırması Aşağıdaki Tablo-1 5449 sayılı Kanun çerçevesinde kurulan kalkınma ajanslarının kuruluş yıllarını, bölgelerini ve merkez illerini göstermektedir. 3 28/08/2002 tarih ve 2002/4720 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Bölgesel istatistiklerin toplanması, geliştirilmesi, bölgelerin sosyo-ekonomik analizlerinin yapılması, bölgesel politikaların çerçevesinin belirlenmesi ve Avrupa Birliği Bölgesel İstatistik Sistemine uygun karşılaştırılabilir istatistiki veri tabanı oluşturulması amacıyla ülke genelinde İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması tanımlanmıştır. Düzey 3 kapsamındaki İstatistiki Bölge Birimleri 81 adet olup il düzeyindedir. Düzey 2 İstatistiki Bölge Birimleri, "Düzey 3" kapsamındaki komşu illerin gruplandırılması sonucu tanımlanmış olup, 26 adettir. xii

Tablo 1: Kalkınma Ajansları KuruluĢ Bilgileri Kuruluş Yılı 2006 2008 2009 Düzey-2 Bölgesi Kalkınma Ajansı Kısaltma Kapsadığı İller Merkez İl BKK ile Kuruluş Tarihi TR31 İzmir Kalkınma Ajansı İZKA İzmir İZMİR 2006/10550 TR62 Çukurova Kalkınma Ajansı ÇKA Mersin, Adana ADANA 06/07/2006 TR10 İstanbul Kalkınma Ajansı İSTKA İstanbul İSTANBUL TR52 Mevlana Kalkınma Ajansı MEVKA Konya, Karaman KONYA TR83 Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı OKA Amasya, Çorum, Samsun, Tokat SAMSUN TRA1 Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı KUDAKA Bayburt, Erzincan, Erzurum ERZURUM 2008/14306 TRB2 Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı DAKA Bitlis, Hakkâri, Muş, Van VAN 22/11/2008 TRC1 İpekyolu Kalkınma Ajansı İKA Adıyaman, Gaziantep, Kilis GAZİANTEP TRC2 Karacadağ Kalkınma Ajansı KARACADAĞ Diyarbakır, Şanlıurfa DİYARBAKIR TRC3 Dicle Kalkınma Ajansı DİKA Batman, Mardin, Şırnak, Siirt MARDİN TR21 Trakya Kalkınma Ajansı TRAKYAKA Edirne, Kırklareli, Tekirdağ TEKİRDAĞ TR22 Güney Marmara Kalkınma Ajansı GMKA Balıkesir, Çanakkale BALIKESİR TR32 Güney Ege Kalkınma Ajansı GEKA Aydın, Denizli, Muğla DENİZLİ TR33 Zafer Kalkınma Ajansı ZEKA Afyonkarahisar, Kütahya, Manisa, Uşak KÜTAHYA TR41 Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı BEBKA Bilecik, Bursa, Eskişehir BURSA TR42 Doğu Marmara Kalkınma Ajansı MARKA Bolu, Düzce, Kocaeli, Sakarya, Yalova KOCAELİ TR51 Ankara Kalkınma Ajansı ANKARAKA Ankara ANKARA TR61 Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı BAKA Antalya, Burdur, Isparta ISPARTA TR63 Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı DOĞAKA Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye HATAY TR71 Ahiler Kalkınma Ajansı AHİKA Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir, Niğde NEVŞEHİR TR72 Orta Anadolu Kalkınma Ajansı ORAN Kayseri, Sivas, Yozgat KAYSERİ TR81 Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı BAKKA Bartın, Karabük, Zonguldak ZONGULDAK TR82 Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı KUZKA Çankırı, Kastamonu, Sinop KASTAMONU TR90 Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı DOKA Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize, Trabzon TRABZON TRA2 Serhat Kalkınma Ajansı SERKA Ağrı, Ardahan, Iğdır, Kars KARS TRB1 Fırat Kalkınma Ajansı FKA Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli MALATYA 2009/15236 25/07/2009 13

HUKUKİ VE KURUMSAL ALTYAPI Hukuki Altyapı 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun ile 26 Düzey 2 bölgesinde ajanslar kurulmuştur. Kalkınma ajanslarının tabi olduğu ikincil mevzuat aşağıda yer almaktadır. Ajanslar, faaliyetlerini aşağıdaki mevzuat hükümlerine tabi olarak yürütmektedir: Kalkınma Ajanslarının Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Kalkınma Ajansları Personel Yönetmeliği Kalkınma Ajansları Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği Kalkınma Ajansları Denetim Yönetmeliği Bu yönetmelikler dışında Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan ve ajansların tabi olduğu satın alma faaliyetlerine ilişkin Kalkınma Ajansları Mal, Hizmet ve Yapım İşi Satınalma İhale Usul ve Esasları ile destek programlarının yürütülmesine ilişkin Destek Yönetim Kılavuzu bulunmaktadır. İlgili mevzuatı geliştirme ve uygulamaya dönük tereddütleri giderme hususunda Bakanlık yetkili kılınmıştır. Kalkınma Ajanslarının Görev, Yetki ve Sorumlulukları Ajansların görev, yetki ve sorumlulukları 5449 sayılı Kanunda tanımlanmış olup, bunların genel çerçevesi aşağıda verilmektedir: Yerel yönetimlerin plânlama çalışmalarına teknik destek sağlamak Bölge plân ve programlarının uygulanmasını sağlayıcı faaliyet ve projelere destek olmak, izlemek ve değerlendirmek Yerel ve kırsal kalkınmayı destekleyici kapasite geliştirme faaliyetlerinde bulunmak Kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasında işbirliklerini geliştirmek ve bu kesimlerin kalkınmayı destekleyici projelerini izlemek Kaynaklarını bölge plân ve programlarına uygun olarak kullanmak veya kullandırmak Bölgenin kalkınmasını sağlayacak imkânları tespite dönük araştırmalar yapmak Bölgenin ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımını yapmak Yatırımların takibini ve sonuçlandırılmasını tek elden yürütmek Küçük ve orta ölçekli işletmelerle yeni girişimcileri desteklemek 14

İkili veya çok taraflı uluslararası programları tanıtmak ve bu kapsamda proje geliştirilmesine katkı sağlamak. Kurumsal Yapı ve Yönetişim Modeli Ajanslar; yönetim kurulu, kalkınma kurulu ve genel sekreterlikten oluşmaktadır. Bu organların fonksiyonları ve ilişkileri Şekil-3 te verilmektedir. Yönetim kurulu ajansın karar organıdır. Birden fazla ilden oluşan ajanslarda yönetim kurulu; il valileri, büyükşehir belediye başkanları veya büyükşehir olmayan illerde il merkez belediye başkanları, il genel meclisi başkanları ile ticaret ve sanayi odası başkanlarından oluşmaktadır. Tek ilden oluşan ajansların yönetim kurulunda, kalkınma kurulundan seçilen üç üye de yer alır. Kalkınma kurulu ajansın danışma organıdır. Kurul, ajansın faaliyetlerinde katılımcılığı ve sahiplenmeyi artırmak üzere, bölgedeki kamu kurum ve kuruluşları, özel kesim, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve yerel yönetimlerin temsilcilerinden oluşmaktadır. En fazla yüz üyeden oluşan kalkınma kurulunun temsilci yapısı, görev süreleri ve diğer hususlar kuruluş kararnamesi ile belirlenmektedir. Genel sekreterlik ajansın icra organıdır. Genel sekreterlik bünyesinde, bölgenin özelliklerine ve öncelikli faaliyet alanlarına göre en fazla beş ana hizmet birimi kurulabilmektedir. Bu çerçevede, ajansların önemli bir bölümünde genel sekreterlik yapılanması; bölge planı ve destek programlarından sorumlu olan planlama ve programlama birimi, programların uygulamasından sorumlu program/proje uygulama birimi, programların izlenmesi ve değerlendirilmesinden sorumlu izleme ve değerlendirme birimi ile destek hizmetlerini yerine getirmek üzere kurulan idari ve mali işler biriminden oluşmaktadır. Planlama, Programlama ve Koordinasyon Birimi (PPKB), bölgenin ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmesini hızlandırmaya ve rekabet gücünü artırmaya yönelik araştırmalar yapılması, yerel aktörlerin katılımı ile bölgesel ve sektörel bazda plan ve programlar hazırlanması, yerel, ulusal ve uluslararası kurumlarla işbirliği ve kapasite geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılmasından sorumludur. Program Yönetim Birimi (PYB), PPKB tarafından hazırlanan bölge planı ve programlarına göre oluşturulacak destek programlarının yönetiminden sorumlu birimdir. PYB, tüm destekler kapsamında, başvuruların alınmasından, destek almaya hak kazanan projelerin/faaliyetlerin belirlenmesi ve başvuru sahipleri ile sözleşmelerin imzalanmasına kadar olan sürecin uygulanmasından sorumludur. İzleme ve Değerlendirme Birimi (İDB), Ajans tarafından hazırlanan plan ve programların ve desteklenen projelerin izleme ve değerlendirilmesi amacıyla gerekli bilgilerin toplanması, analizi, bildirimi ve kullanılması hususunda çalışmalar yapar. Destekleme faaliyetlerinin verimlilik, etkinlik, yaratılan etki ve sürdürülebilirliğinin düzenli aralıklarla takip edilmesini sağlar. Bu nedenle destek programları çerçevesinde başarılı olup, sözleşmesi imzalanan projelerin uygulanması, izlenmesi, yasa ve usullere uygunluğunun kontrolü, yararlanıcının sorunları ve ihtiyaçları ile yakından ilgilenir. 15

KALKINMA KURULU (Danışma Organı) İdari ve Mali İşler Birimi (İMİB) ise; İDB tarafından uygunluğu bildirilen projelerin yararlanıcılarına ön ödemesinin yapılması, desteklenen projelerin mali yönetiminin kontrol edilmesi, ajansın sağladığı desteklerle ilgili mali açıdan yasal takip gerektiren işlemlerin ajans adına yürütülmesi ve ajansın sağladığı desteklerin proje/faaliyet düzeyinde mali denetiminin yapılmasından sorumludur. ġekil-3: Ajans Organları ve ĠĢleyiĢ Yapısı Seçim, Tavsiye, İzleme, Değerlendirme Yönetim Kurulu (Karar Organı) Faaliyet ve Denetim Raporları Genel Sekreterlik (İcra Organı) Yatırım Destek Ofisi (İlde) Yatırım Destek Ofisi (İlde) Yatırım Destek Ofisi (İlde) Ajanslar, bunun yanısıra bölgeye yatırımcı çekmek ve işlemlerini tek elden takip etmek amacıyla illerde Yatırım Destek Ofisleri (YDO) de kurmaktadır. Genel sekreterlik birimleri ile YDO lar yönetim kurulu onayı ile kurulur. Bu birimlerin yanında, bölge ihtiyaçlarına göre araştırma, strateji, tanıtım ve işbirliği gibi alanlarda ya müstakil birimler kurulmuş veya yukarıda adı geçen birimlerin isim ve fonksiyonları bu alanları da içerecek şekilde geliştirilmiştir. Ajansların esnek yapısı, belirtilen ana hizmet birimi sayısı çerçevesinde ihtiyaç duyulması durumunda gelecek dönemlerde yeni birimler oluşturulmasına ve farklı temalarda çalışma yapılmasına imkân vermektedir. Birimlerin ve YDO ların kurulması yönetim kurulu onayı ile gerçekleştirilirken, bu birimlerin ihtiyaç duyacağı personel alımları da 2010 yılının ana faaliyetleri arasında yer almıştır. 2010 yılında genel sekreterlik birimlerinin kuruluş süreçleri tamamlanmış, YDO lar 56 ilde kurularak, yatırım destek ve tanıtım faaliyetleri çalışmalarına başlamıştır. 16

KURUMSAL KAPASİTENİN GELİŞTİRİLMESİ Kuruluşu tamamlanan ajansların kurumsallaşma faaliyetleri 2010 yılında hız kazanmıştır. 2006 yılında başlayan ajansların kuruluş süreci hızla tamamlanarak, icra organı olan genel sekreterliklerin tamamı 2010 yılı sonu itibarıyla faal hale getirilmiştir. Bu kapsamda; insan kaynaklarının geliştirilmesi ve kurumsal altyapının oluşturulması yönünde önemli aşama kaydedilmiştir. İnsan Kaynakları Ajanslar, 5449 sayılı Kanun ile bu kanun kapsamında çıkarılan Kalkınma Ajansları Personel Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde personel istihdam etmektedir. Ajans genel sekreteri, yönetim kurulu kararı ve Bakanlığın onayı ile görevlendirilmektedir. Genel sekreterin, ajansın faaliyet alanına giren konularda yeterli bilgi ve deneyime sahip; uzmanlık gerektiren işlerde en az on yıl fiilen çalışmış olması gerekmektedir. Ajans uzman personeli ve iç denetçi ise Kanunda belirlenen lisans bölümlerinden mezun olmak ve ilgili dil sınavlarında İngilizce dilinden yeterli puanı almış adaylar arasından sözlü sınav yoluyla istihdam edilmektedir. Ajanslar, görevlerini etkili ve verimli bir şekilde yürütebilmek, alanında uzmanlaşmış, ulusal ve uluslararası düzeyde ihtiyaç duyulan niteliklere sahip personeli istihdam etmek, bu personelin niteliklerini geliştirmek ve sürdürülebilir kılmak amacıyla insan kaynakları politikalarını tespit ederler. İşe alımlar bu politikalar doğrultusunda gerçekleştirilir. Ajans personeli iş mevzuatı hükümlerine tabi ve belirsiz süreli iş akdi ile çalıştırılmaktadır. Genel sekreter ile diğer personelin ücret ve gündelikleri ile diğer malî ve sosyal hakları Yüksek Planlama Kurulu kararıyla tespit edilen alt ve üst limitleri geçmemek üzere yönetim kurulunca belirlenir. 17

Tablo 2: Ajanslara Göre Personel Dağılımı (2009-2010) Düzey- 2 Kodu İller Ajans Genel Sekreter Uzman 2009 2010 Destek Personeli İç Denetçi Toplam Personel Genel Sekreter Uzman Destek Personeli TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir AHİLER 1 22 7 30 TR51 Ankara ANKARAKA 1 26 6 1 34 TR61 Antalya, Isparta, Burdur BAKA 1 26 6 1 34 TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın BAKKA 1 19 5 25 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik BEBKA 1 20 3 24 TR62 Adana, Mersin ÇKA 1 30 6 37 1 29 7 1 38 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari DAKA 1 22 6 29 1 28 5 34 TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt DİKA 1 28 6 35 1 30 5 36 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye DOĞAKA 1 26 5 1 33 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane DOKA 1 29 4 34 TRB1 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli FKA 1 25 5 1 32 TR32 Aydın, Denizli, Muğla GEKA 1 27 6 1 35 TR22 Balıkesir, Çanakkale GMKA 1 17 3 21 TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis İKA 1 22 3 26 TR10 İstanbul İSTKA 1 12 3 16 1 16 4 21 TR31 İzmir İZKA 1 28 7 36 1 32 9 1 43 TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır KARACADAĞ 1 24 6 31 1 27 4 32 TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt KUDAKA 1 28 6 35 TR82 Kastamonu, Çankırı, Sinop KUZKA 1 19 1 21 TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova MARKA 1 30 7 38 TR52 Konya, Karaman MEVKA 1 29 6 36 1 30 5 1 37 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya OKA 1 21 1 23 1 31 2 34 TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat ORAN 1 16 4 21 TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan SERKA 1 29 7 37 TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli TRAKYAKA 1 15 3 19 TR33 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak ZEKA 1 16 4 21 TOPLAM 8 194 41 0 243 26 635 126 8 795 İç Denetçi Toplam Personel 18

Personel Sayısı Ajanslarda istihdam edilen personel dağılımı 2009 ve 2010 yılları itibarıyla Şekil-4 te gösterilmiştir. 2009 yılında 194 olan uzman personel sayısı, 2010 yılında 635 e ulaşmıştır. Toplam personel sayısı ise 243 ten 795 e yükselmiştir. ġekil 4: Ajans Personelinin 2009-2010 Yılları Ġtibarıyla Dağılımı 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Genel Sekreter İç Denetçi Uzman Destek Personeli Toplam 2009 8 0 194 41 243 2010 26 8 635 126 795 ġekil 5: Ajans Genel Sekreterlerinin Eğitim Düzeyi 2010 yılındaki artışın temel nedeni, bu yıl göreve başlayan 18 genel sekreterle birlikte ajansların tamamının faal hale gelmesidir. Genel sekreterlerin 15 i doktora, 8 i yüksek lisans ve 3 ü lisans mezunudur. Doktora yapmış genel sekreterlerden ikisi doçent, dördü ise yardımcı doçenttir. Mezun oldukları lisans bölümüne (Tablo-3) bakıldığında genel sekreterlerin önemli bir kısmının iktisadi ve idari bilimler fakültesi mezunu olduğu görülmektedir. Fakülte bazında değerlendirmede ikinci sırayı mühendislik fakültesi almaktadır. Tablo 3: Ajans Genel Sekreterlerinin Lisans Eğitimi Aldıkları Bölümler Ġtibarıyla Dağılımı Bölüm Sayı Bölüm Sayı Kamu Yönetimi 4 Maden Mühendisliği 1 İşletme 3 İnşaat Mühendisliği 1 İktisat 3 Bilgisayar Mühendisliği 1 Uluslararası İlişkiler 3 Gıda Mühendisliği 1 Hukuk 2 Jeodezi ve Fotogrametri 1 Maliye 2 Zooteknik 1 Sosyoloji 2 Makine Mühendisliği 1 19

Tablo 4: Ajans Genel Sekreterlerinin Yüksek Lisans ve Doktora Eğitimi Aldıkları Bölümler Ġtibarıyla Dağılımı Yüksek Lisans Bölümleri Doktora Bölümleri Maliye 1 Sosyal Politikalar 1 2 İktisat 3 3 İşletme 3 1 Tarım ve Kırsal Kalkınma 1 Yönetim Bilimleri 5 AB 1 Siyaset Bilimi 2 2 Sosyoloji 2 2 Makine Müh. 1 Malzeme Bilimleri 1 İnşaat Müh. 1 1 Güvenlik Bilimleri 1 1 Hukuk 1 Dil Bilimleri 1 Jeodezi ve Fotogrametri 1 Mekânsal Bilimler 1 Bilgisayar Müh. 1 Doktora bölümleri itibarıyla, genel sekreterler en fazla iktisat, sosyoloji, siyaset bilimi ve sosyal politika alanlarında eğitim görmüşlerdir. Bazı ajans genel sekreterleri birden fazla alanda yüksek lisans eğitimi almıştır. Yüksek lisans eğitiminde, yönetim bilimleri (kamu yönetimi dahil), iktisat ve işletme en fazla tercih edilen bölümler olmuştur. ġekil 6: Ajans Personelinin Statüye Göre Dağılımı Ajansların toplam personel sayısı içinde uzman personelin oranı yüzde 83, destek personelin oranı yüzde 16 dır. Destek personelinin istihdamı, 5449 sayılı Kanunun 18 inci maddesinde ajans toplam personel sayısının yüzde 20 si ile sınırlandırılmıştır. Ajansların 2010 yılı personel dağılımına bakıldığında bu şartın sağlandığı görülmektedir. 20

ġekil 7: Ajans Personelinin Cinsiyete Göre Dağılımı Ajanslarda istihdam edilen 795 personelin 207 sini kadın, 588 ini erkek personel oluşturmaktadır. Bu durumda, kadın personelin toplam personel içindeki oranı yüzde 26 ya karşılık gelmektedir. Ajans personelinin istihdamında deneyim önemli bir husus olmakla birlikte genç ve dinamik bir kadronun bulunması da arzu edilmektedir. Nitekim mevzuat gereği kamu ya da özel sektörden geçen uzman sayısının ajans toplam uzman sayısının yüzde ellisini aşmaması esası gözetilmektedir. Ajanslar, bölgesel gelişme alanının gerektirdiği çok disiplinli yaklaşıma uygun olarak 2010 yılı sonu itibarıyla 62 farklı bölümden mezun olmuş personel istihdam etmektedir. Ajans personeli en fazla işletme, iktisat, kamu yönetimi, uluslararası ilişkiler, endüstri mühendisliği bölümlerinden mezun olmuştur (Şekil-8). ġekil 8: Ajans Personelinin Mezun Olduğu Bölümler Bununla birlikte, ajanslar insan kaynakları politikalarında bölge ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmaktadır. ZEKA da seramik ve deri mühendisleri, DOKA da su ürünleri ve jeofizik mühendisleri, GEKA da tekstil mühendisi ve DAKA da jeoloji mühendisi istihdam edilmesi örnek olarak gösterilebilir. Bölgenin ihtiyaç duyduğu özel ihtisas sahibi uzmanların istihdamının önümüzdeki dönemde de devam etmesi beklenmektedir. ġekil-9: Ajans Personelinin Eğitim Düzeyi 2010 yılı sonu itibarıyla ajanslarda çalışan personelin eğitim düzeylerine (Şekil-9) bakıldığında, yüzde 67 sinin lisans, yüzde 30 unun yüksek lisans, yüzde 2 sinin doktora ve yüzde 1 inin ön lisans derecelerine sahip olduğu görülmektedir. Doktora derecesine sahip en fazla personel (3 kişi) GMKA da, yüksek lisans derecesine sahip personel ise İZKA da (28 kişi) istihdam edilmektedir. 21

ġekil-10: Ajans Personeli Yabancı Dil Bilgisi Ajanslarda İngilizce bilen personel sayısı 697 dir. İngilizceden sonra en çok bilinen ikinci dil Almanca olmuştur (Şekil 10). Toplam 41 ajans personeli Almanca bilmektedir. Fransızca bilen 23, Arapça bilen 19 personel bulunmaktadır. Ayrıca İspanyolca, İtalyanca, Rusça, Japonca, Çince, Farsça, Korece, İsveççe, Fince, Bulgarca, Urduca ve Yunanca bilen personel de bulunmaktadır. Yeni kamu mali yönetim anlayışı ile birlikte önemi artan iç kontrol sisteminin unsurlarından olan iç denetim, iç denetçiler tarafından yürütülür. Ajanslarda iç denetçiler, kamuda denetim elemanı olarak en az 10 yıl çalışmış ve İngilizce biliyor olmak şartı ile istihdam edilmektedir. Yeterli nitelikte aday bulunamaması nedeniyle sadece sekiz ajansta iç denetçi istihdam edilebilmiştir. Eğitim ve Bilgi Paylaşımı Ajansların 5449 sayılı Kanunda belirtilen görevlerini etkili ve verimli bir şekilde yerine getirebilmesi için personelin niteliklerinin geliştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu doğrultuda Bakanlık koordinasyonunda modüler eğitim programları düzenlenmiştir. Tablo 5: Kalkınma Bakanlığı Koordinasyonunda Düzenlenen Eğitimler MODÜL-1: BÖLGE PLANLAMA TARİH Kocaeli 29 Mart - 2 Nisan Malatya 10 Mayıs - 14 Mayıs Bursa 28 Haziran - 2 Temmuz Isparta 2 Ağustos - 6 Ağustos MODÜL-2: TEKLİF ÇAĞRISI YÖNETİMİ Samsun 15 Şubat - 19 Şubat Erzurum 31 Mayıs - 4 Haziran Kars 5 Temmuz - 9 Temmuz vizyon tasarımı, GZFT gibi alanlarda eğitimler verilmiştir. Bölge planlama odaklı Modül 1 eğitim programlarına 17 ajanstan toplam 267 uzman personel ve destek personeli katılmıştır. İlk modülde; kalkınma ajanslarının hukuki çerçevesi, ulusal planlama süreci ve Türkiye de bölgesel kalkınma politikaları, bölge planlama, sosyo-ekonomik ve mekansal analizler, Teklif çağrısı yönetimi odaklı Modül 2 eğitim programına ise 10 ajanstan toplam 262 uzman personel katılmıştır. Modül 2 eğitim programında proje teklif çağrısı, KAYS ve yatırım destek ve tanıtım stratejileri üzerine eğitimler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Alman Uluslararası Eğitim ve Öğrenim Gmbh (InWEnt) ve Bakanlık işbirliğinde ajans uzmanlarına ve genel sekreterlerine yönelik toplam beş çalıştay düzenlenmiştir. 22

Yönetim Bilgi ve Karar Destek Sistemleri Bakanlık, Kanunla kendisine verilmiş olan koordinasyon görevi kapsamında ajansların ihtiyaç duyduğu bilgi sistemlerini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmakta ya da yapılmakta olan çalışmalar için koordinasyon görevini üstlenmektedir. Bu kapsamda yürütülen faaliyetlere ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır. Kalkınma Ajansları Yönetim Sistemi (KAYS) Ajansların iş ve işlemlerinde mevzuat ile uyumlu olarak iş süreçlerini geliştirmek, bilgi ve iletişim platformu oluşturmak üzere geliştirilmeye başlanan Kalkınma Ajansları Yönetim Sistemi (KAYS); ajansların hesap verebilirliğini ve şeffaflığını güçlendirecek; izleme, değerlendirme ve koordinasyon süreçlerinde uygulama birliğinin sağlanmasını kolaylaştıracaktır. KAYS; Çalışma Programı, Bütçe ve Muhasebe (ÇPBM), Proje Faaliyet Destek Yönetimi (PFDY), İnsan Kaynakları (İK), Paydaş Veri Tabanı (PVT), Performans Yönetimi (PY), Arşiv Belge Yönetimi (ABY), Planlama Programlama Yönetimi (PPY), Yatırım Destek Ofisleri (YDO) ve Denetim modüllerinden oluşmaktadır. KAYS ın geliştirilmesi sürecine kaynak teşkil etmek üzere iş süreçlerini detaylı olarak tanımlamak, akışın süreç hedefleri doğrultusunda optimizasyonunu sağlamak amacıyla süreç modelleme çalışması yapılmıştır. Bakanlık koordinasyonunda İZKA ve ÇKA ile 2009 yılında yapılan protokol çerçevesinde KAYS Çalışma Programı ve Bütçe Muhasebe (ÇPBM) modülü süreç modelleme çalışmasından elde edilen çıktılar doğrultusunda geliştirilmeye başlanmıştır. KAYS ÇPBM bölge planı, çalışma programı ve bütçe arasında ilişki kurmakta ve faaliyet bazlı bütçelemenin en detaylı uygulaması olma özelliğini taşımaktadır. Aynı zamanda bölge planı ile kurulan ilişki ajansın bölgesel hedefleri gerçekleştirme konusunda da bilgi vermekte olup performans değerlendirmesine olanak tanımaktadır. ÇPBM modülünün yazılım geliştirme çalışmaları 2010 yılı sonu itibarıyla tamamlanma aşamasına gelmiş olup 2011 yılı itibariyle kullanımına başlanacaktır. İl Koordinasyon ve İzleme Sistemi (İKİS) Yatırımların ve sosyo-ekonomik gelişmelerin yerel ve bölgesel kalkınma perspektifiyle ele alınması amacıyla geliştirilen İl Koordinasyon ve İzleme Sistemi (İKİS) Projesi, TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı çerçevesinde yürütülmüştür. Proje 1 Mart 2009 da başlamıştır. İKİS in amacı; Merkez ve yereldeki bölgesel kalkınma yatırımlarına yönelik planlama, uygulama, izleme ve değerlendirme kapasitesinin artırılması, Yerelin planlama ve uygulama sürecine katılımının etkinleştirilmesi, Merkez ve yereldeki paydaş kurum ve kuruluşlar arasındaki koordinasyonun artırılmasıdır. 23

İKİS, ajansların bölgeleri ile ilgili yatırım ve sektörel bilgilere erişmesini sağlayabilecek önemli bir altyapı sunmaktadır. Ajansların bölge planlarında kullanabileceği istatistikî raporlar ve haritalama özelliği mevcut olup il koordinasyon kurulu kararlarına da sistem üzerinden erişilmesi mümkündür. 24

BÖLGE PLANI ÇALIŞMALARI Ajanslar, bölgesel düzeyde sosyo-ekonomik gelişme eğilimlerini, yerleşmelerin gelişme potansiyelini, sektörel hedefleri, faaliyetlerin ve altyapıların dağılımını belirleyen bölge planı çalışmalarına Bakanlıkça verilen görev doğrultusunda 2010 yılında da devam etmişlerdir. Ajanslar, katılımcı bir yaklaşımla bölgedeki kamu kesimi ve özel kesim ile sivil toplum kuruluşlarını bölgenin ortak geleceği için bir araya getirerek bölge planlarını oluşturmuşlardır. 2010 yılı sonu itibarıyla ANKARAKA ve KUZKA haricinde 4 24 Düzey 2 bölgesinin tamamı için ön bölgesel gelişme planı / bölge planı hazırlanmıştır. Tablo-7 de ajansların bölge planlarının onay durumları toplu halde verilmektedir. Tablo 6: Bölge Planı Onay Durumu Düzey-2 Bölgesi Kalkınma Ajansı Bölge Planının Onay Durumu TR71 Ahiler Kalkınma Ajansı AHİKA 08/10/2010 tarihinde onaylandı TR51 Ankara Kalkınma Ajansı ANKARAKA - TR61 Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı BAKA 02/12/2010 tarihinde onaylandı TR81 TR41 Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı BAKKA BEBKA 24/09/2010 tarihinde onaylandı 01/11/2010 tarihinde onaylandı TR62 Çukurova Kalkınma Ajansı ÇKA 13/12/2010 tarihinde onaylandı TRB2 Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı DAKA TRC3 Dicle Kalkınma Ajansı DİKA TR63 TR90 Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı DOĞAKA DOKA Ön bölgesel gelişme planı 25/12/2009 tarihinde onaylanmıştır Ön Bölgesel Gelişme Planı 05/04/2010 tarihinde onaylanmıştır 13/09/2010 tarihinde onaylandı 16/12/2010 tarihinde onaylandı TRB1 Fırat Kalkınma Ajansı FKA 16/09/2010 tarihinde onaylandı TR32 Güney Ege Kalkınma Ajansı GEKA 05/11/2010 tarihinde onaylandı TR22 Güney Marmara Kalkınma Ajansı GMKA 15/12/2010 tarihinde onaylandı TRC1 İpekyolu Kalkınma Ajansı İKA 18/10/2010 tarihinde onaylandı TR10 İstanbul Kalkınma Ajansı İSTKA 01/12/2010 tarihinde onaylandı 4 Söz konusu ajansların bölge planları 2011 yılı içinde onaylanmıştır. 25

Düzey-2 Bölgesi Kalkınma Ajansı Bölge Planının Onay Durumu TR31 İzmir Kalkınma Ajansı İZKA 16/06/2010 tarihinde onaylandı TRC2 Karacadağ Kalkınma Ajansı KARACADAĞ TRA1 TR82 TR42 Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı Doğu Marmara Kalkınma Ajansı KUDAKA KUZKA - MARKA Ön Bölgesel Gelişme Planı 25/03/2010 tarihinde onaylanmıştır. Ön Bölgesel Gelişme Planı 09.06.2010 tarihinde onaylanmıştır. 28/09/2010 tarihinde onaylandı TR52 Mevlana Kalkınma Ajansı MEVKA 11/10/2010 tarihinde onaylandı TR83 TR72 Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı Orta Anadolu Kalkınma Ajansı OKA ORAN Yeşilırmak Havza Gelişim Projesi Ana Planı mevcuttur. 05/10/2010 tarihinde onaylandı TRA2 Serhat Kalkınma Ajansı SERKA 15/10/2010 tarihinde onaylandı TR21 Trakya Kalkınma Ajansı TRAKYAKA 14/10/2010 tarihinde onaylandı TR33 Zafer Kalkınma Ajansı ZEKA 29/11/2010 tarihinde onaylandı 26

MALİ VE TEKNİK DESTEKLER Ajanslar, bölge planı ve çalışma programlarında belirtilen alanlarda proje ve faaliyetlere mali ve teknik destek vermektedir. Mali destekler; doğrudan finansman, doğrudan faaliyet ve güdümlü proje destekleri ile faiz ve faizsiz kredi desteğinden oluşmaktadır. Teknik destekler ise; kurumsal kapasiteyi geliştirmeye yönelik eğitim, danışmanlık, lobi faaliyetleri ile geçici süreli uzman/danışman temini şeklinde verilmektedir. Kalkınma ajansları 2010 yılında; kamu kuruluşları, KOBİ ler gibi özel kesim kuruluşları ve dernekler, vakıflar, birlikler gibi sivil toplum kuruluşlarını desteklemeye devam etmişlerdir. 2010 yılı sonu itibarıyla verilen desteklere ait bilgiler aşağıdaki bölümlerde sunulmaktadır. Proje ve Faaliyet Destekleri Mali Destekler 2010 yılında iki ajans (KUZKA ve ANKARAKA) dışında tüm ajanslar proje teklif çağrısına çıkmıştır. Ajansların proje teklif çağrısına çıktığı alanlar aşağıda sıralanmıştır: İktisadi kalkınma Sosyal kalkınma Kırsal kalkınma Turizm ve turizm altyapısı KOBİ Küçük ölçekli altyapı Model büyükbaş hayvancılık işletmelerinin yaygınlaştırılması Tarıma dayalı sanayi İşletmelere yönelik bilgi odaklı ekonomik kalkınma Sanayi ve turizmde rekabet gücünün artırılması Kültürel ve turistik değerler ile ekolojik dengenin korunması ve iyileştirilmesi 2010 yılında ajans bazında çıkılan teklif çağrıları bileşenleri ve bu bileşenlere ayrılan kaynak miktarları Tablo-7 de sunulmaktadır. 27

Tablo 7: Teklif Çağrısı BileĢenleri ve Destek Miktarları (2010, milyon TL) Ajans Teklif Çağrısı BileĢenleri Destek Miktarı (Milyon TL) Kırsal Kalkınma Mali Destek Programı 4,7 AHĠKA Tarıma Dayalı Sanayi Mali Destek Programı 5,0 Küçük Ölçekli Altyapı Mali Destek Programı 3,3 TOPLAM 13,0 Sanayi ve Turizm Sektörlerinde Rekabetçiliğin Artırılması Mali Destek Programı (Kar Amacı Güden) 7,0 BAKA Sanayi ve Turizm Sektörlerinde Rekabetçiliğin Artırılması Mali Destek Programı (Kar Amacı Gütmeyen) 3,0 TOPLAM 10,0 BAKKA ĠĢletmelerin Ekonomik Gücünü ve Rekabet Kabiliyetini Artırmaya Yönelik Mali Destek Programı 11,0 Sanayi ve Turizmde Rekabet Gücünün Artırılması Mali Destek Programı (Kar Amacı Güden) 8,0 BEBKA Sanayi ve Turizmde Rekabet Gücünün Artırılması Mali Destek Programı (Kar Amacı Gütmeyen) 4,0 TOPLAM 12,0 Ġktisadi Kalkınma 17,5 ÇKA Sosyal Kalkınma 12,5 Küçük Ölçekli Alt Yapı 10,0 TOPLAM 40,0 KOBĠ Mali Destek Programı 11,1 DAKA Model BüyükbaĢ Hayvancılık ĠĢletmelerinin YaygınlaĢtırılması Mali Destek Programı 7,4 TOPLAM 18,5 28

Tablo 7: Teklif Çağrısı BileĢenleri ve Destek Miktarları (2010, milyon TL) Ajans Teklif Çağrısı BileĢenleri (Devamı) Destek Miktarı (Milyon TL) KOBĠ ler Yoluyla GiriĢimciliğin Arttırılması 10,0 DĠKA Küçük Ölçekli Alt Yapı 8,0 Türkiye-Suriye BĠP V. Teklif Çağrısı 2,5 TOPLAM 20,5 Ġktisadi Kalkınma Mali Destek Programı (Kar Amacı Güden) 4,5 DOĞAKA Ġktisadi Kalkınma Mali Destek Programı (Kar Amacı Gütmeyen) 4,5 Sosyal Kalkınma Mali Destek Programı 2,5 TOPLAM 11,5 Turizmde Bölge Potansiyelinin Harekete Geçirilmesine Yönelik Mali Destek Programı (Kar Amacı Güden) 5,0 DOKA Turizmde Bölge Potansiyelinin Harekete Geçirilmesine Yönelik Mali Destek Programı (Kar Amacı Gütmeyen) 5,0 Turizme Yönelik Küçük Ölçekli Altyapı Mali Destek Programı 4,5 TOPLAM 14,5 FKA Ekonomik GeliĢme Mali Destek Programı 11,0 Ġktisadi Kalkınma Mali Destek Programı (Kar Amacı Güden) 7,0 GEKA Ġktisadi Kalkınma Mali Destek Programı (Kar Amacı Gütmeyen) 3,3 Ġktisadi Kalkınma Mali Destek Programı (Küçük Ölçekli Altyapı) 5,7 TOPLAM 16,0 Ġktisadi Kalkınma Mali Destek Programı (Kar Amacı Güden) 8,0 GMKA Ġktisadi Kalkınma Mali Destek Programı (Kar Amacı Gütmeyen) 4,0 TOPLAM 12,0 29

Tablo 7: Teklif Çağrısı BileĢenleri ve Destek Miktarları (2010, milyon TL) Ajans Teklif Çağrısı BileĢenleri (Devamı) Destek Miktarı (Milyon TL) Ġktisadi GeliĢme Mali Destek Programı (Kar Amacı Güden) 8,5 ĠKA Ġktisadi GeliĢme Mali Destek Programı (Kar Amacı Gütmeyen) 3,0 Küçük Ölçekli Altyapı Mali Destek Programı 4,0 TOPLAM 15,5 ĠSTKA ĠĢletmelere Yönelik Bilgi Odaklı Ekonomik Kalkınma Mali Destek Programı 20,0 Kar Amacı Gütmeyen KuruluĢlara Yönelik Bilgi Odaklı Ekonomik Kalkınma Mali Destek Programı 20,0 Sosyal Ġçerme ve Toplumsal BütünleĢme Küçük Ölçekli Altyapı Mali Destek Programı 15,0 ĠĢletmelere Yönelik Yaratıcı Endüstrilerin GeliĢtirilmesi Mali Destek Programı 7,5 Kar Amacı Gütmeyen KuruluĢlara Yönelik Yaratıcı Endüstrilerin GeliĢtirilmesi Mali Destek Programı 7,5 TOPLAM 70,0 Kırsalda Ekonomik ÇeĢitlilik 6,0 ĠZKA Turizmde Rekabet Edebilirlik ve Yenilik 12,0 TOPLAM 18,0 Ekonomik GeliĢme 12,5 KARACADAĞ Turizm Altyapısı 10,4 Türkiye-Suriye BĠP V. Teklif Çağrısı 2,5 TOPLAM 25,4 KOBĠ Mali Destek Programı 10,0 KUDAKA Tarım-Turizm-Sanayi Mali Destek Programı 5,0 TOPLAM 15,0 MARKA KOBĠ'lerin Rekabet Gücünün Artırılması Mali Destek Programı 15,0 30

Tablo 7: Teklif Çağrısı BileĢenleri ve Destek Miktarları (2010, milyon TL) Ajans Teklif Çağrısı BileĢenleri (Devamı) Destek Miktarı (Milyon TL) Ġktisadi Kalkınma Mali Destek Programı 15,0 MEVKA Sosyal Kalkınma Mali Destek Programı 5,0 TOPLAM 20,0 OKA Küçük Ölçekli Altyapı GeliĢtirme, Kültürel, Turistik Değerleri ve Ekolojik Dengeleri Koruma ve ĠyileĢtirme Mali Destek Programı 18,0 Ġktisadi Kalkınma Mali Destek Programı 14,4 ORAN Küçük Ölçekli Alt Yapı Porojeleri Mali Destek Programı 4,0 TOPLAM 18,4 Ġktisadi GeliĢme Mali Destek Programı (Küçük ve Orta Büyüklükteki ĠĢletmeler Ġçin) 8,5 SERKA Ġktisadi GeliĢme Mali Destek Programı (Küçük Ölçekli Altyapı) 3,5 TOPLAM 12,0 Rekabet Gücünün Arttırılması Mali Destek Programı (Kar Amacı Güden) 9,0 TRAKYAKA Rekabet Gücünün Arttırılması Mali Destek Programı (Kar Amacı Gütmeyen) 2,0 Küçük Ölçekli Altyapı Mali Destek Programı 2,5 TOPLAM 13,5 ZEKA Bölgesel Potansiyelin Harekete Geçirilmesi Mali Destek Programı 20,0 TOPLAM 826,6 31

2010 yılında proje teklif çağrısına çıkan 24 ajanstan KUDAKA, DİKA ve KARACADAĞ değerlendirme sürecini 2010 yılı içinde tamamlamış ve destek almaya hak kazanan proje listelerini duyurmuştur. Tablo-8 incelendiğinde, söz konusu ajansların programlar için ayırdığı miktarın 55,9 milyon TL olduğu, programlara 1.082 proje başvurusu yapıldığı ve 228 projenin başarılı bulunarak destek almaya hak kazandığı görülmektedir. Desteklenen proje sayısı, toplam proje başvurularının yüzde 21 ini oluşturmaktadır. Bu oran AB de yüzde 10 düzeyindedir. Diğer 20 ajanstaki değerlendirme sürecinin ise 2011 yılı içerisinde sonuçlandırılması beklenmektedir. Tablo 8: Duyurulan ve Sonuçlanan Destek Programları (2010) Ajans KARACADAĞ DĠKA KUDAKA Teklif Çağrısı BileĢenleri Destek Miktarı (Milyon TL) Proje BaĢvuru Sayısı Desteklenen Proje Sayısı Ayrıca Türkiye - Suriye Bölgelerarası İşbirliği Programı V. Teklif Çağrısı kapsamında Karacadağ Kalkınma Ajansına 66, Dicle Kalkınma Ajansına 96 proje başvurusu yapılmıştır. Söz konusu program kapsamında ayrılan kaynak iki ajansın her birine 2,5 milyon TL olmak üzere toplam 5 milyon TL dir. Diğer taraftan 2009 yılı içinde beş ajans (İZKA, ÇKA, OKA, DAKA ve MEVKA) proje teklif çağrısı ilanına çıkmış, değerlendirme süreçleri ise 2010 yılında tamamlanmıştır. Ajansların programlara ayırdıkları kaynak miktarı 95,2 milyon TL olup 2.576 proje başvurusundan 414 ü başarılı bulunarak destek almaya hak kazanmıştır (Tablo-9). Desteklenen proje sayısının toplam proje başvurusu içerisindeki oranı yüzde 16 olmuştur. Tablo 9: 2009 Yılında Duyurulan ve 2010 Yılında Sonuçlanan Destek Programları Desteklenen Proje Sayısı / Toplam (%) Ekonomik GeliĢme 12,5 404 58 14,4 Turizm Altyapısı 10,4 66 23 34,8 KOBĠ'ler Yoluyla GiriĢimciliğin Artırılması 10 269 46 17,1 Küçük Ölçekli Altyapı 8 58 22 37,9 KOBĠ Mali Destek Programı 10 162 46 28,4 Tarım-Turizm-Sanayi Mali Destek Programı 5 123 33 26,8 TOPLAM 55,9 1082 228 21,1 Ajans ĠZKA ÇKA Tarım Kırsal Kalkınma Teklif Çağrısı BileĢenleri Destek Miktarı (Milyon TL) Proje BaĢvuru Sayısı Desteklenen Proje Sayısı Desteklenen Proje Sayısı / Toplam (%) 19,0 207 65 31,4 Turizm ve Çevre 12,6 128 37 28,9 Ġktisadi Kalkınma 15,0 260 49 18,8 Sosyal Kalkınma 5,0 259 29 11,2 Küçük Ölçekli Altyapı 5,0 87 23 26,4 OKA ĠĢletmelerin Rekabet Gücünün Artırılması ve DıĢa Açılmaları 14,5 535 79 14,8 DAKA KOBĠ 14,1 549 74 13,5 Kırsal Kalkınma MEVKA 7,0 367 46 12,5 Küçük Ölçekli Altyapı 3,0 184 12 6,5 TOPLAM 95 2.576 414 16,1 32

2010 yılı içerisinde ajanslar, mali destek programları için; başvuru rehberlerinin hazırlanması ve proje teklif çağrılarının ilanı, bilgilendirme ve eğitim faaliyetleri, potansiyel başvuru sahiplerine proje hazırlama eğitimleri ve yardım masaları, bağımsız değerlendiricilerin seçimi ve değerlendirme komitelerinin oluşturulması, proje tekliflerinin alımı ve değerlendirilmesi, projelerin ön incelemesi, teknik ve mali değerlendirme ve bütçe revizyonları faaliyetlerini yürütmüşlerdir. Doğrudan Faaliyet Destekleri 2010 yılında 8 ajans doğrudan faaliyet desteği programı ilanına çıkmıştır. Söz konusu destek programları için ayrılan toplam kaynak miktarı 5.221.355 TL olup ajanslara toplam 559 proje başvurusu yapılmıştır. Yürütülen doğrudan faaliyet desteği programları için ayrılan kaynak ve proje sayılarına ilişkin bilgiler Tablo-10 da sunulmaktadır. Tablo 10: Doğrudan Faaliyet Destek Programları (2010) Ajans Duyurulan Destek Miktarı Proje BaĢvuru Sayısı BaĢarılı Bulunan Proje Sayısı BaĢarılı Bulunan Proje Sayısı/Toplam (%) ANKARA 724.520 130 17 13,1 DĠKA 609.000 52 13 25,0 DOĞAKA 740.835 88 15 17,0 FKA 550.000 79 Devam ediyor - KARACADAĞ 1.177.000 61 28 45,9 KUDAKA 580.000 44 10 22,7 KUZKA 200.000 43 Devam ediyor - OKA 640.000 62 11 17,7 TOPLAM 5.221.355 559 94 16,8 Doğrudan Faaliyet Destek Programları kapsamında; bölgede öne çıkan sektörlere yönelik sektörel araştırma çalışmaları, Teknoloji Geliştirme Bölgesi ve TEKMER kurulmasına yönelik fizibilite çalışmaları, engellilere ve kadınlara yönelik sosyal araştırma çalışmaları desteklenmektedir. Teknik Destek Programları 2010 yılında 7 ajans teknik destek programı yürütmüştür. Toplam 627 proje başvurusu yapılan teknik destek programları için ayrılan toplam kaynak miktarı 4.073.300 TL dir. Yürütülen teknik destek programları için ayrılan kaynak ve proje sayılarına ilişkin bilgiler Tablo-11 de sunulmaktadır. Teknik Destek Programları kapsamında; proje hazırlama, iş planı ve yöntemleri, insan kaynakları yönetimi, tarihi eser restorasyonlarına yönelik fizibilite hazırlama, tarımsal üretim ve ürün zararlıları ile mücadele, markalaşma ve patent, engellilere yönelik iletişim becerilerini geliştirme eğitimleri ile kültürlerarası diyalogu artırarak AB ve Türkiye arasında karşılıklı anlayışı ve sivil toplum ilişkilerini geliştirmek, tercüme ve raporlama gibi değişik sektör ve konularda uzmanlık eğitimleri düzenlenmiş ve çalışmalara katkı sağlanmıştır. 33

Tablo 11: Teknik Destek Programları (2010) Ajans Duyurulan Destek Miktarı (TL) Proje BaĢvuru Sayısı BaĢarılı Bulunan Proje Sayısı BaĢarılı Bulunan Proje Sayısı/Toplam (%) DĠKA 400.000 50 40 80,0 DOĞAKA 740.800 115 79 68,7 KARACADAĞ 600.000 43 35 81,4 KUDAKA 170.000 21 19 90,5 MARKA 765.000 155 97 62,6 MEVKA 830.000 138 94 68,1 ZEKA 567.500 105 87 82,9 TOPLAM 4.073.300 627 451 71,9 Yatırım Destek Faaliyetleri Bölgeye yatırımcı çekmek ve işlemlerini tek elden takip etmek amacıyla 56 ilde kurulan YDO lar tarafından 2010 yılında sürdürülen bazı faaliyetler aşağıda belirtilmektedir. BAKA tarafından yatırım destek faaliyetleri kapsamında, Antalya YDO da 192, Isparta YDO da 162 ve Burdur YDO da 90 firmaya ofiste danışmanlık hizmeti sağlanmıştır. Ayrıca, bölgede yer alan 27 ilçede tanıtım toplantıları düzenlenmiştir. BAKA tarafından yatırım destek faaliyetleri kapsamında turizm, gıda, hayvancılık, enerji ve madencilik sektörlerine yatırım yapmayı planlayan yatırımcılara, ÇED raporu alımı, turizm teşvik belgesi alımı, hazine teşviki işlemlerinin takibi gibi konularda destek sağlanmıştır. ÇKA tarafından 30/11/2010 tarihinde Adana Sağlık Turizmi Derneği temsilcileri ile birlikte Adana da Sağlık Turizminin geliştirilmesi konusunda bir toplantı gerçekleştirilmiştir. DOĞAKA tarafından Hatay ilinde faaliyet gösteren 12 yaş meyve ve sebze ihracatçısı ve mobilya üreticisi firmaya, 18 kurum ve kuruluşa, il dışındaki 5 işbirliği merkezine yapılan ziyaret kapsamında gerçekleştirilen anket uygulaması ile sektörlerin sorun, ihtiyaç ve önerileri üzerine çalışmalar yürütülmüştür. DOĞAKA tarafından yatırım destek faaliyetleri kapsamında yatırımcılara ajans ve Hatay YDO çalışmaları hakkında bilgiler verilmiştir. DOĞAKA tarafından kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen izin ve ruhsatlar, devletin yatırımcılara vermiş olduğu destekler ve bunların kullanma şekli, resmi yazışma kuralları, proje döngüsü yönetimi ve proje değerlendirme eğitimi gibi konularda hizmet içi eğitimler verilmiştir. DOĞAKA, 13-17 Eylül 2010 tarihlerinde ihracatın artırılması ve dışa açılım konusunda kapasite oluşturulmasını destekleyen, kurumsal kapasitesi düşük işletmelerin dış ticaret çalışanlarına dönük olarak dış ticaret mevzuatı, dış ticaret mevzuatı çerçevesinde kullanılan belgeler, uluslararası ticari belgeler, ihracatta ödeme şekilleri, 34

uluslararası ticarette teslim şekilleri, uluslararası satış sözleşmenin hazırlanması gibi konuların ele alındığı dış ticaret mevzuatı ve uygulamaları eğitimi verilmiştir. BAKKA tarafından yatırım destek faaliyetleri kapsamında bölge yatırımcılarına yardımcı olunması amacıyla TR81 Bölgesi için devlet yardımlarını ve teşviklerini içeren Teşvik Rehberi hazırlanmış ve internet sitesinde yatırımcıların yararlanması sağlanmıştır. FKA tarafından yatırım destek faaliyetleri kapsamında Malatya da atıl durumda bulunan Vagon Onarım Fabrikası için düşünülen yabancı yatırımlarla ilgili görüşmelere katılım sağlanmıştır. FKA Malatya YDO, IBM Kurumsal Hizmet Gücü Programı kapsamında tarım ve tekstil sektörüne yönelik yapılan çalışmalarda koordinasyon görevini üstlenmiştir. Bu kapsamda tarıma dayalı sanayi ve tekstil sektöründe faaliyet gösteren birçok firma ziyaret edilmiştir. FKA Malatya YDO tarafından, toplam 158 yatırımcıyla gerçekleştirilen görüşmelerde ajansın ve Malatya YDO nun çalışmaları ve bölgedeki yatırım imkânları hakkında bilgiler verilmiştir. İKA tarafından yatırım destek faaliyetleri kapsamında 47 kişi danışmanlık, 211 kişi bilgilendirme faaliyetlerinden yararlanmış ve 69 kurum ziyareti gerçekleştirilmiştir. KARACADAĞ Kalkınma Ajansı tarafından yatırım destek faaliyetleri kapsamında 2010 yılı içerisinde Diyarbakır da toplam 588, Şanlıurfa da toplam 470 yatırımcı ile görüşülmüştür. KARACADAĞ Diyarbakır YDO tarafından OSB de bulunan yatırımcılar ziyaret edilmiş, sorunlarla ilgili bilgi alınmış, yatırım ortamı/olanakları konusunda fikir alışverişinde bulunulmuştur. KARACADAĞ Şanlıurfa YDO tarafından yatırım ortamının iyileştirilmesi hakkında hazırlanan; Şanlıurfa Organize Sanayi Bölgesi (OSB) Elektrik Sistemi, Şanlıurfa OSB Elektrik Tarifesi ve Akçakale Sınır Kapısı Raporları, ŞUYERGEP toplantılarına katılan kurum temsilcilerine sunulmuştur. MARKA yatırım destek faaliyetleri kapsamında; 2010 yılında toplam 4.728 küçük, orta ve büyük ölçekli yatırımcı birebir görüşmelerle devlet ve ajans destekleri konularında bilgilendirilmiş ve yönlendirilmiştir. Yatırım Destek Ofisleri tarafından faaliyette bulunulan Nisan Aralık döneminde 1.613 genel, 1.489 mali destek programı, 443 teknik destek, 156 uygulamalı girişimcilik programı bilgilendirmesi yapılmış olup ayrıca planlama çalışmalarına destek amaçlı 126 ziyaret ve görüşme yapılmıştır. Ayrıca yatırım destek ofisleri, ağırlıklı olarak bölgede yatırıma uygun arazilerin tanıtıldığı toplam 87 saha ziyareti gerçekleştirmiştir. OKA Amasya YDO tarafından Suluova'da kurulması planlanan 2mw kurulu gücüne sahip biyogaz tesisi ile ilgili görüşmeler ve saha gezisi yapılmıştır. Taşova ilçesinde kurulması planlanan 21mw gücündeki Hidroelektrik Santrali (HES) ile ilgili yatırım destek ofisinin destek verebileceği alanlar konusunda görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca Amasya ilinde HES lisansı bulunan firma yetkilileri ile görüşmeler yapılmıştır. OKA Amasya YDO tarafından Türkiye de meyve suyu ve meyve püresi üretimi yapan işletmeler hakkında detaylı bilgi alınması amacıyla Başbakanlık Yatırım Tanıtım ve 35

Destek Ajansı'yla bağlantıya geçilmiş, meyvecilik yapılabilecek arazilerin belirlenmesi için Tarım İl Müdürlüğü yetkilileri ile görüşmeler yapılmıştır. OKA Amasya YDO tarafından Amasya Kayadüzü mevkiinde yaşama geçirilmesi planlanan et entegre tesisinin ÇED Raporunun değerlendirilmesi ile ilgili Çevre ve Orman Müdürlüğü yetkilileri ile görüşme yapılmış, düzenlenen saha gezisinin ardından rapordaki eksikliklerin giderilmesine yönelik çalışmalar başlatılmıştır. OKA Amasya YDO tarafından Belçika kökenli et işleme firmasının Çorum da yapacağı yatırımla ilgili olarak kanatlı et imalatı yapan bir firma ile görüşmeler yapılmıştır. ZEKA tarafından Yatırım Tanıtımı ve Yatırım Destek Stratejisi hazırlanmıştır. AR-GE FAALİYETLERİ Ajanslar bölge planı hazırlama ile mali ve teknik destek faaliyetlerinin yanısıra çeşitli araştırma ve geliştirme çalışmaları da yürütmüş, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirlikleri oluşturmuşlardır. Bu faaliyetler aşağıdaki başlıklarda detaylı olarak incelenmiştir. Kümelenme Çalışmaları Ajanslar, ilgili bölgelerde öne çıkan sektörlerde kümelenmelerin oluşması ve gelişmesi için yönlendirici ve destekleyici roller üstlenmektedir. Ajanslar kümelenme çalışmaları kapsamında 2010 yılında toplantılara iştirak etmiş, çeşitli strateji dokümanları ile raporlar hazırlayıp yayımlamışlardır. AHİKA tarafından, 22/12/2010 tarihinde Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı) tarafından düzenlenen rekabetçilik alanında kümelenme destek programı toplantısına katılım sağlanmıştır. BEBKA tarafından Eskişehir-Bilecik-Kütahya Seramik Kümesi çalışması başlatılmış olup çalışmanın 2011 yılı Mayıs ayı içerisinde tamamlanması planlanmaktadır. ÇKA tarafından Mersin İli için Kümelenme Ön Analiz Çalışması hazırlanmıştır. DOĞAKA tarafından Hatay da Öne Çıkan Sektörler için Kümelenme Stratejileri çalışması hazırlanmıştır. DOĞAKA 2010 yılı Mayıs-Haziran Aylarında Maraş Biberi İş Kümelenmesi çalışmasına teknik destek sağlamıştır. İZKA, İzmir Kümelenme Stratejisinin Geliştirilmesine Yönelik Araştırmalar isimli bir rapor yayımlamıştır. MARKA tarafından Bölgenin Makro Düzey Kümelenmesi Analizi çalışmaları yapılmıştır. SERKA tarafından Katılım Öncesi Mali Yardım Aracının (IPA) III. Bileşeni olan Bölgesel Kalkınma Bileşeni Bölgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Programı çerçevesinde Kars Valiliği koordinasyonunda 19/10/2010 tarihinde Doğu Anadolu da Pazar Odaklı Bir Strateji Çerçevesinde Süt Ürünleri Küme Geliştirme Projesi ile ilgili toplantı gerçekleştirilmiştir. 36

Sektörel Araştırmalar Ajanslar, bölgelerde yürütülecek faaliyetlere yön vermek, plan ve programlama çalışmalarına girdi oluşturmak üzere çeşitli düzeylerde analiz, strateji ve raporlar üretmektedir. Ajansların 2010 yılında yürüttükleri örnek çalışmalardan bazıları şunlardır: BAKA tarafından Gül ve Gül Ürünleri Raporu, Doğal Taş Raporu, Süt ve Süt Ürünleri Raporu, Sağlık Turizmi Raporu, Golf Turizmi Raporu, Meyve Suyu Raporu, Güneş Enerjisi Raporu, Eğirdir İlçesi Turizm Potansiyeli Raporu, Antalya Konya Hızlı Tren Hattı Raporu, Doğal Kaynak Suyu Raporu hazırlanmıştır. Bunun yanında; inşaat, turizm, tarım ve hayvancılık, enerji ve madencilik sektör raporları hazırlanmıştır. BAKKA tarafından Zonguldak, Karabük ve Bartın İllerinde Mobilya ve Orman Ürünleri Sektörüne ilişkin rapor hazırlanmış, Mobilya ve Orman Ürünleri sektörlerine yönelik KOBİ anket çalışması yapılmış ve Mobilya ve Orman Ürünleri Sektörleri KOBİ Araştırma Anketi Değerlendirme Raporu yayımlanmıştır. BEBKA tarafından Ar-Ge Proje Pazarları çalışması yapılmıştır. DAKA tarafından Güneş Enerjisi Raporu, Hidroelektrik Enerji Raporu, Demir-Çelik Sanayi Raporu, Mobilya Sanayi Raporu, Tekstil Sanayi Raporu, Süt ve Süt Ürünleri İmalatı Raporu, Plastik ve Kauçuk Ürünleri İmalatı Raporu, Hayvancılık Raporu hazırlanmış, Güneş Enerjisi PV Sistemleri Fizibilite Çalışması yapılmıştır. DİKA tarafından TRC3 Bölgesi Yeraltı ve Yerüstü Zenginlikleri Raporu, Tarımda Alternatif Enerji Kaynaklarının Kullanımı Raporu, Mazıdağı Fosfat Tesisleri nin Ekonomiye Yeniden Kazandırılmasına Yönelik Alternatif Yatırım İmkanları ve İşletme Modelleri Raporu ile Şırnak Konut İhtiyacı ve Çözümüne Yönelik Saha Çalışması Raporu hazırlanmıştır. DOĞAKA tarafından Lojistik Merkez Raporu hazırlanmış, Hatay İlinde Yoksulluk Araştırması çalışması yapılmıştır. Turizm Master Planı ve Kırsal Kalkınma Master Planı çalışmaları da yürütülmüştür. FKA tarafından Kayısı Araştırma Raporu hazırlanmıştır. GEKA tarafından Yenilenebilir Enerji Çalışma Raporu, Güney Ege Bölgesinde Meyve Üretimi, İlçelerin Performansları ve Çiftçinin Eline Geçen Fiyatlar Raporu, TR32 Düzey 2 Bölgesi nde Bağcılık ve Şarap İmalatı Raporu hazırlanmıştır. KARACADAĞ tarafından Suriye Ülke Raporu, Irak Ülke Raporu, Yenilenebilir Enerji Raporu, Diyarbakır Turizm Raporu, Hayvancılık Raporu, Madencilik Raporu, Diyarbakır Yatırım Teşvik Raporu, Şanlıurfa Organize Sanayi Bölgesi (OSB) Elektrik Sistemi, Şanlıurfa OSB Elektrik Tarifesi ve Akçakale Sınır Kapısı Raporları hazırlanmıştır. 37

MARKA tarafından İlçeler Bazında Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Düzeyi Analizi ve Uluslararası Rekabetçilik Gücü Analizi çalışmaları yapılmıştır. Markalaşma Projesi Raporu ve Karbon Elyaf ve Kompozit Ürünler Raporu hazırlanmıştır. OKA tarafından Samsun Ekonomisine Yön Veren Sektörlerin Rekabet Analizi çalışması yapılmış, TR83 Bölgesi Lojistik Master Planı hazırlanmıştır. SERKA tarafından TRA2 Bölgesinin Kalkınmasında Çağrı Merkezi Fırsatı, Lojistik Merkezinin Kars ta Kurulabilirliğine İlişkin Rapor, İran Ortak Sanayi Bölgesi Raporu ile Kars-Tiflis Demiryolu Bağlantılı Çıldır-Ardahan-Hopa Limanı Demiryolu Bağlantısı Raporu hazırlanmıştır. İŞBİRLİKLERİ VE ORTAK ÇALIŞMALAR Ajanslar, bölgelerinde yer alan kurum ve kuruluşlar arasındaki işbirliğini geliştirmek, bölge içi ve bölgelerarası işbirliği kültürünü yaygınlaştırmak üzere çeşitli işbirliği çalışmaları yapmaktadır. Ajanslar; Bakanlık koordinasyonunda KOSGEB, Kalkınma Bankası gibi kurum ve kuruluşlarla işbirlikleri oluşturmanın yanında, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve Merkezi Finans ve İhale Birimi ile de yakın işbirliği çalışmaları yürütmüşlerdir. Ayrıca ajanslar mali destek almaya hak kazanan yararlanıcılara, eş-finansman kolaylığı sağlamak için ticari bankalarla işbirliği protokolleri imzalamışlardır. KOSGEB Bakanlık, ajanslar ve KOSGEB arasında KOBİ lerin geliştirilmesine yönelik işbirliği protokolü 07/06/2010 tarihinde imzalanarak, aşağıda sayılan işbirliği alanları belirlenmiştir: KOBİ destek faaliyetlerinin geliştirilmesi ve uygulanmasında işbirliğinin sağlanması Desteklerde mükerrerliğin önlenmesi, tamamlayıcılığın gözetilmesi ve verilecek desteklerin değerlendirme sürecinde faydalanıcıların durum tespitlerinin sağlıklı yapılması amacıyla veri tabanlarının paylaşılması KOBİ lere yönelik uygulanan proje ve programlar hakkında ortak tanıtım, bilgilendirme ve görünürlüğü artırma faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi Kredi garanti ve risk sermayesi uygulamalarını da içerebilecek muhtelif KOBİ finansman modellerinin geliştirilmesine yönelik ortak çalışmaların yapılması Uygulanan veya uygulanacak olan programlar ve projeler bazında yapılacak etki analizi çalışmalarında karşılıklı teknik destek sağlanması Ortak fon oluşturulması, oluşturulacak fonların ortak yönetimi ve karşılıklı kaynak transferi imkânlarının değerlendirilmesi. Kalkınma Bankası KOSGEB ile gerçekleştirilen işbirliğine benzer olarak, Kalkınma Bankası ile muhtemel işbirliği alanları konusunda çalışmalara 2010 yılında başlanmıştır. Çalışma sonucunda bir işbirliği protokolünün imzalanması öngörülmektedir. Muhtemel işbirlikleri; Ajansların talep etmesi halinde ajans uzmanlarının fizibilite, proje süreci yönetimi, bölgesel analizler, risk analizi, finansal yönetim, değerlendirme ve ajansların görev 38

alanındaki ilgili diğer konulardaki eğitim ihtiyaçlarının, tarafların mutabık kalacağı planlama çerçevesinde Kalkınma Bankası tarafından karşılanması, Ajansların planlama ve programlama çalışmalarında ihtiyaç duyacakları bölgesel analizlerin hazırlanmasına Kalkınma Bankasının katkıda bulunması, Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliğinde belirtilen faiz desteği ve faizsiz kredi desteklerine dair uygulamanın şekillendirilmesi için birlikte çalışılması, Risk sermayesi, girişim sermayesi, kredi garanti fonu gibi bölgelere özel finansman modelleri ile bölgesel kalkınmanın finansmanına yönelik yenilikçi finansal enstrümanların geliştirilmesi, Ajanslar tarafından tasarlanan KOBİ mali destek programlarında, KOBİ sektör ve ölçek analizi konusunda Kalkınma Bankası tarafından destek verilmesi, Ajanslara mali destek başvurusunda bulunan KOBİ lere ilişkin, Kalkınma Bankası istihbarat veri tabanında mevcut bilgilerin Ajanslar tarafından kullanımı, Ajanslar tarafından tasarlanan KOBİ mali desteklerine eş finansman sağlanması konusunda Kalkınma Bankası tarafından özel fon çalışmaları (düşük faizli ve uzun vadeli) yapılması, konularında olacaktır. İNOVİZ Projesi İZKA tarafından bölgenin biyomedikal teknolojiler konusunda lider konuma gelebilmesi için kalifiye eleman yetiştirilmesi ve bu alandaki Ar-Ge faaliyetlerinin teşvik edilmesi amacıyla Türk Amerikan Bilim İnsanları ve Akademisyenleri Birliği nin (TASSA) önderliğinde, Ege Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, sektör temsilcilerinin desteği ve Ege Serbest Bölgesi nin (ESBAŞ) kolaylaştırıcılığıyla bir işbirliği protokolü imzalanmıştır. İnovasyon Merkezi TRAKYAKA tarafından Trakya bölgesinde bir inovasyon merkezi kurulmasına yönelik olarak Namık Kemal Üniversitesi ve TÜSİAD ile görüşmeler yapılmış olup inovasyon merkezinin kurulması projesine TRAKYAKA nın ortak olarak katılması konusunda karar alınarak konu ile ilgili bir protokol imzalanmıştır. ODTÜ-TEKNOKENT 7. Çerçeve İşbirliği 2010 yılı içerisinde Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programı na OKA çalışanlarından oluşturulan bir ekip ile ODTÜ Teknokent işbirliğiyle Bilgi Bölgeleri başlığında bir proje teklifinde bulunulmuştur. Bu teklif çağrısı ile bölgesel araştırma güdümlü kümelerin işbirliği faaliyetleri desteklenmektedir. Projede yerel kümeyi temsilen OKA, Samsun Valiliği, Samsun Ticaret ve Sanayi Odası, Ondokuz Mayıs Üniversitesi ve özel sektörden ilgili firmalar yer alırken, Belçika dan Wallonia Lojistik Kümesi, Bulgaristan dan Varna Lojistik Kümesi ve İspanya dan ILI Logistic International gibi yurtdışı kurumlar ile ortaklık yapılmıştır. 39

T.C. Lefkoşa Büyükelçiliği Yardım Heyeti Başkanlığı ile İşbirliği ÇKA tarafından, T.C. Lefkoşa Büyükelçiliği Yardım Heyeti Başkanlığı nın daveti üzerine 10-12 Şubat 2010 tarihlerinde, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ne bir çalışma ziyareti gerçekleştirilmiştir. Toplantıya Lefkoşa Büyükelçiliği Yardım Heyeti uzmanlarının yanısıra Kuzey Kıbrıs Kooperatif Merkez Bankası, Kuzey Kıbrıs Kalkınma Bankası ve T.C. Ziraat Bankası yöneticileri de iştirak etmişlerdir. Toplantıda, 2010 yılında Türkiye Cumhuriyeti tarafından Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne aktarılan mali yardımların kullandırılması sürecinin yeniden yapılandırılması aşamasında ÇKA'nın uygulama tecrübesinden ne şekilde yararlanılabileceği konusu tartışılmıştır. ÇKA, sahip olduğu destek araçları, seçme ve değerlendirme aşamaları ile izleme ve değerlendirme süreçleri konusunda ayrıntılı bilgi aktarmıştır. Ajansın T.C. Lefkoşa Büyükelçiliği Yardım Heyeti Başkanlığı na olan teknik desteği devam etmektedir. Doğu Anadolu da Kültür Turizmi İçin İttifaklar Projesi SERKA tarafından Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Dünya Turizm Örgütünün (WTO) Kültür ve Turizm Bakanlığı işbirliği ile Kars ta sürdürdüğü Doğu Anadolu da Kültür Turizmi için İttifaklar Projesi nin Ankara ve Kars ta düzenlenen toplantılarına iştirak edilerek, projenin bölge illerine yaygınlaştırılması ve proje uygulamalarının koordinasyonu konusunda işbirliği geliştirilmesi konularında çalışmalar yapılmıştır. Yine SERKA, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programının Kars ta uyguladığı teklif çağrısına Ajans uzman personeli ile destek vermiştir. Ticari Bankalarla Yapılan İşbirliği Protokolleri Ajanslar, mali destek almaya hak kazanan yararlanıcılara, eş-finansman kolaylığı sağlamak için ticari bankalarla işbirliği protokolleri oluşturma konusunda girişimlere başlamışlardır. Avrupa İşletmeler Ağı DOĞAKA tarafından 25/02/2010 tarihinde 44 ülkede 4000 e yakın deneyimli personeliyle hizmet vermekte olan Avrupa İşletmeler Ağı Akdeniz İştirakçi Katılım Protokolü imzalanarak ajansın ağa katılması sağlanmıştır. Diğer İşbirliği ve Ortaklık Çalışmaları Ajanslar güncel sektörel değişim ve gelişmeleri takip etmek, illerindeki sektörlerin gelişimine katkı sağlamak, sektörde önde gelen paydaşlarla işbirliğini geliştirmek amacıyla çeşitli sempozyum, konferans ve atölye çalışmaları düzenlemişler, faaliyet kapsamında giren konularda düzenlenen çalışmalara ise iştirak etmişlerdir. Ajanslar tarafından yürütülen sempozyum, atölye çalışmaları ve konferanslar aşağıda örneklendirilmiştir. AHİKA tarafından sektör temsilcilerinin katılımıyla Bims-Pomza Çalıştayı düzenlenmiştir. BAKA tarafından AR-GE, İnovasyon ve Yenilenebilir Enerji başlığı altında altı alt sektör kapsamında atölye çalışmaları düzenlenmiştir. Bu alt sektörler; enerji ve enerji teknolojileri, tasarım ve imalat teknolojileri, bilişim teknolojileri, maden ve maden teknolojileri, tarımsal mekanizasyon ve otomasyon, orman ve orman ürünleridir. Ayrıca Yerel Yönetimler, Gençlik ve Spor Çalıştayı ile Tarım Sektörünün Sorunları ve Çözüm Önerileri Çalıştayı düzenlenmiştir. 40

BAKKA tarafından Zonguldak TSO ile bölge turizminin gelişmesine yönelik bir toplantı yapılmış ve bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Türkiye 17 nci Kömür Kongresine katılım sağlanmıştır. BAKKA tarafından Zonguldak, Karabük ve Bartın illerinde bölge sorunlarını tespit etmek amacıyla çalıştaylar gerçekleştirmiştir. Ayrıca 14/07/2010 tarihinde Zonguldak, 22/07/2010 tarihinde Karabük ve 23/07/2010 tarihinde de Bartın ilinde Mobilya ve Orman Ürünleri Sektörel Çalıştayları düzenlenmiştir. DAKA, İGEME ve DTM işbirliği ile 01/07/2010 tarihinde Van, 04/08/2010 tarihinde Muş, 20/12/2010 tarihinde Bitlis te İran ve Irak Ülke Masaları, İhracat Semineri ve İhracata Yönelik Devlet Yardımları seminerleri gerçekleştirilmiştir. DOĞAKA tarafından Avrupa Birliği desteğiyle Milli Eğitim Bakanlığı ve Yüksek Öğretim Kurumu tarafından uygulanan İnsan Kaynaklarının Mesleki Eğitim Yoluyla Geliştirilmesi Projesi (İKMEP) kapsamında 24/05/2010 tarihinde Hatay da Girişimciliğin Gelişimi için Tecrübe Paylaşımı Uluslararası Konferansı gerçekleştirilmiştir. DOĞAKA tarafından Kent, Kültür ve Demokrasi Forumuna, 'Irak' gündemli Uluslararası Ortadoğu Kongresine, Sınır Ticaret Belgesi, İthalat Uygunluk Belgesi ve Sınır Ticareti toplantısına, 1 Milyar Dolar İhracat Hedefi Arama Konferansına, Akdeniz Bölgesi TÜBİTAK Ar-Ge Gününe ve İskenderun Körfezinde Endüstriyel Simbiyoz Projesi Çalıştayı na katılım sağlanmıştır. FKA tarafından ILO, UNIDO, UNDP, İTKİB paydaşlarıyla oluşturulan "Türkiye'nin Tekstil Sektöründe KOBİ'ler için Sürdürülebilir Ağlar ve İlişkiler Zinciri Oluşturulması Ortak Programı" çerçevesinde, Malatya da tekstil sektörünü analiz etmeye yönelik firma ve kurum ziyaretleri yapılmış ve sektör temsilcilerinin katılımıyla bir çalıştay düzenlenmiştir. İSTKA tarafından Ekonomik Dönüşüm, Sosyal Yapı ve Kalkınma, Afet Yönetimi ve Kentsel Dönüşüm çalıştayları düzenlenmiştir. KARACADAĞ, 02-03 Mayıs 2010 tarihlerinde gerçekleştirilen Diyarbakır ın tarihi ve kültürel özelliklerini öne çıkararak yatırımcılar ile turizm acentelerini kente çekmeyi amaçlayan Diyarbakır Turizm Konferansı nı desteklemiştir. Turizm Konferansı sonrasında Karacadağ Kalkınma Ajansında Turizm Platformu toplantısı gerçekleştirilmiştir. KARACADAĞ tarafından ilin tarımsal sorunlarının görüşülüp çözüm önerilerinin geliştirilmeye çalışıldığı Diyarbakır Tarım Paydaşları Ortak Akıl Konseyi toplantılarına iştirak edilmektedir. KARACADAĞ ın üyesi olduğu Şanlıurfa Sanayisinin Yeniden Yapılandırılması Projesi kapsamında Şanlıurfa Yerel Rekabet Gücünün Geliştirilmesi Platformu (ŞUYERGEP) oluşturulmuş olup Platformun toplantılarına katılım sağlanmaktadır. 41

OKA, ajansların yalnız ekonomik kalkınmayı değil ekonomik ve sosyal gelişmeyi birlikte sağlaması gerektiği düşüncesinden hareketle Bölge Kadın Mevcut Durum Analizi Çalışması yapmıştır. Bu çalışmanın ardından Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat illerinde kadın istihdamı konusunda ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının, sivil toplum örgütlerinin ve özel sektör temsilcilerinin katılımlarıyla toplantılar düzenlenmiştir. Bu toplantıları takiben 08/07/2010 tarihinde Samsun da Dünya Bankası Türkiye Ofisi ile ortaklaşa İş(te) Kadın Konferansı gerçekleştirilmiştir. Avrupa Kalkınma Ajansları Birliği (EURADA) ile OKA işbirliğinde 25-26 Ekim 2010 tarihlerinde Mirroring EU and Turkish RDAs başlıklı seminer Samsun da gerçekleştirilmiştir. Seminerde, bölgesel kalkınmada Avrupa ülkelerindeki iyi uygulamalar ile Türkiye deki ajansların gelecekteki programları için ışık tutacak deneyim ve bilgi paylaşılmıştır. Bu seminere 26 ajansın temsilcileri, Müsteşarlık ve bölgedeki kamu kurumları temsilcileri, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları, ilgili bakanlık temsilcileri ve EURADA yönetim kurulu üyeleri olmak üzere toplam 230 katılımcı iştirak etmiştir. ORAN tarafından Kayseri, Sivas ve Yozgat illerinde Tarım, Hayvancılık ve Gıda Sektör Çalıştayı ile Sivas ili Maden ve Enerji Sektörü Çalıştayı düzenlenmiştir. ORAN tarafından Avrupa Türk İşadamları Ekonomi Zirvesine (Hollanda) Uluslararası Bölgesel Kalkınma Sempozyumuna, Tarım-Gıda Sektörü İnovasyon Sisteminin Geliştirilmesinde Araç Olarak Kümelenme Temalı, 6. Bölgesel İnovasyon Forumuna iştirak edilmiştir. Yurtiçi ve Yurtdışı Çalışma Ziyaretleri, Fuarlar ve Ortak Faaliyetler Ajanslar bölgesel kalkınmayla ilgili yurt dışındaki ajans ve kuruluşlarla işbirliği yapmak, ortak projeler geliştirmek ve iyi uygulamaları yerinde görmek üzere çalışma ziyaretinde bulunmuşlardır. Yurt dışındaki kalkınma ajanslarının yönetim yapısı, AB ile yürütülen ortak çalışmalar, mali destek ve kaynakları, çalışma yöntemleri hakkında bilgi edinerek geleceğe yönelik işbirliği konuları üzerinde çalışmalar yapmışlardır. Ayrıca ajansın ve bölgenin tanıtımı amacıyla bölgenin öncelikli sektörlerinde ulusal ve uluslararası fuarlara da katılım sağlamışlardır. Ajanslar tarafından gerçekleştirilen çalışma ziyaretleri ile katılım sağlanan fuarlar aşağıda örneklendirilmiştir. BAKA tarafından uluslararası düzeyde yeni işbirlikleri kurma ve körfez ülkeleri yatırımcılarını bölgeye çekme hedefi doğrultusunda İran, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn Büyükelçiliklerinde toplantı ve resepsiyonlara katılım sağlanmıştır. Diğer yandan, bölgenin genel ve ekonomik durumu ile yatırım fırsatları hakkında yabancı yatırımcıları bilgilendirmek amacıyla www.investinwmr.org.tr sitesi hazırlanmış ve yayına girmiştir. BAKKA tarafından 19-27 Haziran 2010 tarihlerinde Zonguldak ta düzenlenen 3. Batı Karadeniz Sanayi ve Ticaret Fuarına katılım sağlanmış, ajansın tanıtımına yönelik 42

olarak gerekli doküman ve materyaller hazırlanarak ajansın bölgede tanıtılmasına yönelik çalışmalarda bulunulmuştur. BAKKA tarafından yapılan araştırmalar neticesinde Almanya nın Ruhr havzasının madencilik konusunda TR81 bölgesine çok benzediği ve çok sayıda bölge vatandaşının Almanya nın bu bölgesinde yaşadığı tespit edilmiştir. Bu kapsamda ajans genel sekreteri ve Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Koordinatörü 1-6 Nisan 2010 tarihleri arasında Almanya'da bir dizi görüşmelerde bulunmuşlardır. BAKKA tarafından yapılan araştırmalar neticesinde TR81 bölgesinde dış ticaret kapasitesinin çok düşük olduğu ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda ajans faaliyet alanındaki her üç ilde de illerdeki iş adamları dernekleri temsilcileri, Ticaret ve Sanayi Odaları Temsilcileri, KOSGEB temsilcisi ile üniversite temsilcilerinden oluşan Dış Ticaret Komisyonları kurulmuştur. ÇKA tarafından, Türkiye ile Lübnan arasındaki ekonomik faaliyetleri güçlendirmek amacıyla DEİK/Türk-Lübnan İş Konseyi, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Beyrut Ticaret ve Sanayi Odası, Lübnan Sanayiciler Derneği ve Arap Bankalar Birliği işbirliğinde, 19-20 Nisan 2010 tarihlerinde Beyrut ta Türk-Lübnan Ekonomi Forumu gerçekleştirilmiştir. DEİK/Türk-Mısır İş Konseyince 23-26 Ekim 2010 tarihleri arasında İskenderiye ve Kahire de gerçekleştirilen işadamları heyet ziyaretine ÇKA tarafından katılım sağlanmıştır. Bu çerçevede Kahire ve İskenderiye nin önemli kurumları ve işadamları ile bir araya gelinerek Çukurova nın iş ve yatırım olanakları anlatılmıştır. ÇKA tarafından DEİK Kanada-Türkiye İş Konseyi nin Toronto daki yıllık toplantısına katılım sağlanarak, bölge olanakları ve ajansın teşvikleri hakkında katılımcılara bilgi verilmiştir. Ontario Ekonomi Gelişme ve Ticaret Bakanlığı Yatırım Departmanı Direktörü Trisha Grant ile görüşülerek, belirlenen sektörlerde 2011 yılından itibaren ticaret heyeti çalışmalarına başlanacağı konusunda mutabakata varılmıştır. ÇKA tarafından Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) tarafından Çin Halk Cumhuriyeti nin Fujian eyaleti Xiamen şehrinde gerçekleştirilen 2010 Dünya Yatırım Forumu na katılım sağlanmıştır. Bu kapsamda ajans Çinli Çok Uluslu Şirketler ve Denizaşırı Doğrudan Yatırım konulu seminere davet edilmiş ve seminer katılımcılarına Çukurova Bölge Tanıtım Videosu dağıtılmıştır. ÇKA tarafından, Libya ile imzalanan Ortak Tarım Yatırımlarının Güçlendirilmesi ile İlgili Mutabakat Zaptı çerçevesinde tarım alanında ortak yatırım fırsatlarının değerlendirilmesi amacıyla bölgedeki potansiyel firmaların profilleri hazırlanarak Dış Ticaret Müsteşarlığı Anlaşmalar Genel Müdürlüğü ne bildirilmiştir. DAKA tarafından 23-30 Mayıs 2010 tarihleri arasında Romanya ve Macaristan a çalışma ziyareti gerçekleştirilmiştir. Romanya da Timişoara Kentinde faaliyet gösteren bölgesel kalkınma ajansı RDA West ile Macaristan da Pecs Kentinde faaliyet gösteren bölgesel kalkınma ajansı South Transdanubian ajanslarına çalışma ziyaretinde bulunmuştur. Ayrıca Romanya da Timişoara Kentinde faaliyet gösteren bölgesel kalkınma ajansı RDA West in uyguladığı iki proje yerinde ziyaret edilmiş ve bahse konu ajans ile işbirliği protokolü imzalanmıştır. 43

DAKA tarafından 29-30 Ekim 2010 tarihlerinde İran ın Urumiye Eyaleti nde düzenlenen Türkiye-İran Sınır İlleri Ekonomik İşbirliği 3. Toplantısına katılım sağlanmıştır. DAKA tarafından Suriye nin başkenti Şam da 8-11 Aralık 2010 tarihlerinde düzenlenen 1. Türk Ürünleri Fuarı na (EXPO Turkey 2010 in Syria) Bitlis, Hakkâri, Muş ve Van illerinden yaklaşık doksan kişilik işadamı heyeti ile birlikte katılım sağlanmıştır. DOĞAKA Yönetim Kurulu Üyeleri tarafından 11-15 Eylül 2010 tarihlerinde Hollanda ve Belçika ya bölgesel kalkınma politikalarına ilişkin deneyimlerden faydalanmak amacıyla Avrupa Parlamentosu, Avrupa Bölgesel Kalkınma Ajansları Birliği (EURADA), Amsterdam Belediyesi gibi kurumlara yönelik çalışma ziyareti gerçekleştirilmiştir. DOĞAKA tarafından 4-7 Ekim 2010 tarihlerinde Brüksel de Avrupa Komisyonu ve Avrupa Birliği Bölgeler Komitesi tarafından düzenlenen, Avrupa da Bölgesel Politika alanında yapılan çalışmaların ve iyi örneklerin paylaşıldığı OPENDAYS etkinliğine katılım sağlanmıştır. DOĞAKA tarafından 24-26 Kasım 2010 tarihlerinde Hollanda da, Doğu Hollanda Kalkınma Ajansı (OOST NV) ve EURADA (Avrupa Kalkınma Ajansları Birliği) işbirliği ile düzenlenen, EURADA üyesi Kalkınma Ajansları ile Gıda, Medikal Alet, Lojistik, Bankacılık vb. sektörlerin temsilcilerinin yer aldığı, ajansların bölgelerinde yer alan firmaların büyümelerine ne şekilde katkı sağlayabilecekleri üzerine farklı İş Modelleri, inovasyon ve Ar-Ge stratejilerinin tartışıldığı, Ar-Ge ve inovasyon üzerine faaliyet gösteren iki firmanın ziyaret edildiği, AB nin 2020 vizyonuna ilişkin görüşlerin paylaşıldığı EURADA-AGORADA 2010 İş Modelleri Konferansına katılım sağlanmıştır. DOĞAKA tarafından Hatay KOSGEB Hizmet Merkezi Müdürlüğü işbirliğiyle Hatay ilinde girişimciliğin geliştirilmesi amacıyla merkez ilçede 50, İskenderun ilçesinde 25 katılımcıya 60 saatlik eğitim ve atölye çalışmasından oluşan bir program çerçevesinde uygulamalı girişimcilik eğitimi düzenlenmiştir. DOĞAKA tarafından Hatay ilinin tanıtımına yönelik olarak hazırlanan Hatay Belgeseli teknik ve ekonomik yönden desteklenmiş ve belgesel çekimleri koordine edilmiştir. DOĞAKA 27/12/2010 tarihinde kamu kurum kuruluşları ile sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin katılımıyla Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi ve Anadolu dan Girişimcilik Hikayeleri konulu etkinlikler gerçekleştirilmiştir. İZKA tarafından ortak faaliyet alanlarında etkin olan kurumlarla işbirliği olanaklarını geliştirmek için 18-24 Temmuz 2010 tarihleri arasında bir çalışma ziyareti gerçekleştirilmiş ve Saraybosna Kalkınma Ajansı Direktörü ile İZKA Genel Sekreteri tarafından, ajanslar arasında karşılıklı işbirliği, ortak faaliyet, proje ve programların sürdürülmesi, iletişim ağlarının etkin tutulması gibi konuları içeren bir iyi niyet protokolü imzalanmıştır. İZKA tarafından ABD, Almanya, Finlandiya, Çin ve Hollanda ya geniş kapsamlı Yatırım Tanıtım Turları düzenlenmiştir. KARACADAĞ tarafından aşağıdaki fuarlarda, ajans faaliyetlerini ve Diyarbakır ın yatırım potansiyellerini tanıtmak amacıyla Diyarbakır da düzenlenen Ortadoğu Üretim Makineleri ve Yan Sanayi Fuarı, 2. Ortadoğu Tarım, Hayvancılık, Tavukçuluk ve 44

Süt Endüstrisi Fuarı, Kitap ve Eğitim Fuarı, Ticaret Fuarı, İnşaat ve Belediye Fuarı ile Gaziantep 5. Uluslararası Irak ve Komşu Ülkeler Fuarı, Gaziantep Gateway to Middle East Fuarı, İstanbul 13. MÜSİAD Uluslararası Fuarı, İzmir Travel Turkey Turizm Fuarı, Şanlıurfa 4. Uluslararası Halil İbrahim Buluşmaları ve Harran Üniversitesi Türkiye 9. Tarım Ekonomisi Kongresine katılım sağlanmış ve stant açılmıştır. KARACADAĞ tarafından illerin genel tanıtımının yapıldığı www.investdiyarbakir.com ve www.investinurfa.org.tr internet sayfaları yayına hazır hale getirilmiştir. Diyarbakır daki KOBİ leri ve yatırım yapmayı düşünen girişimcileri bilgilendirmek üzere devlet teşvik ve desteklerinin tanıtıldığı kitapçık ile Diyarbakır ın tarım ve hayvancılık alanındaki yatırım fırsatlarını tanıtan rehber hazırlanmıştır. Şanlıurfa ilinin tarihi ve kültürel mirasını korumak ve sahip olunan mirası değerlendirip ilin kültür, sanat, turizm değerlerini, zenginliklerini, kültürel ve sosyal yapısıyla tanıtmak amacıyla, Şanlıurfa Valiliği öncülüğünde, 21-23 Mayıs 2010 tarihleri arasında dördüncüsü düzenlenmiş olan Halil İbrahim Buluşmaları adlı organizasyona KARACADAĞ da destekte bulunmuştur. KUDAKA tarafından 15 ülkeden 170 yabancı katılımcının katıldığı Anadolu nun Zirvesinde Uluslararası Tanıtım ve İşbirliği Buluşmasının (AZUTİB) ilki gerçekleştirilmiştir. İkili görüşme masaları oluşturularak yerli yatırımcılarla yabancı yatırımcılar bir araya getirilmiş ve önemli iş bağlantıları sağlanmıştır. MARKA tarafından, üniversitelerarası, genç girişimciler, işadamları, kadın girişimciler, kent konseyleri ve kültür ve turizm işbirliği ağları oluşturulmuştur. OKA tarafından TR83 Bölgesi nin yatırım potansiyellerinin Avrupa Birliği ülkelerinde tanıtımının yapılması ve uluslararası arenada diğer kalkınma ajansları ile işbirliği ve ortak çalışma imkânlarının geliştirilmesi amacına yönelik olarak 7-11 Mart 2010 tarihleri arasında İrlanda ya çalışma ziyareti düzenlenmiştir. OKA Heyeti tarafından Industrial Development Agency (IDA), Enterprise Ireland (EI) olmak üzere İrlanda genelinde ülkesel ölçekli iki kalkınma ajansı ile bölgesel düzeyde öncü ve pilot çalışmaları ile tanınan Shannon Bölgesi Kalkınma Ajansı na ziyaretler gerçekleştirilmiştir. OKA heyeti 27/06/2010-01/07/2010 tarihleri arasında İspanya ya çalışma ziyareti düzenlemiştir. İspanya da 2 ayrı şehirde 4 farklı kalkınma ajansı ziyaret edilmiş, düzenlenen saha ziyaretleriyle İspanya daki ajansların faaliyetlerini ve desteklerini yerinde görme fırsatı yakalanmıştır. OKA, 7. Çerçeve Programı Çevre başlığında Stratejik Kentsel Araştırmaların Desteklenmesi teklif çağrısına Hollanda koordinatörlüğünde sunulan URBAN-NEXUS projesinde raportör olarak yer alınmıştır. OKA tarafından TR83 bölgesinde AB Mali İşbirliği Projelerinin yararlarını göstermek, üyelik süreci ile ilgili sağlıklı bir kamuoyu oluşturmak ve reform ve katılım sürecinin sahiplenilmesini sağlamak amacıyla 7-8 Ekim 2010 tarihlerinde Avrupa Birliği Genel Sekreterliği (ABGS) ve Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı işbirliği ile ajans personeli ve bölgedeki kurumların katıldığı Avrupa Birliği ne Katılım Müzakereleri ve AB Programlarına ilişkin seminer gerçekleştirilmiştir. OKA tarafından hazırlanan Entegre Lojistik Yönetimi İçin Yenilikçi Bir Yaklaşım isimli proje kapsamında, ODTÜ Teknokent in tecrübelerini de göz önünde bulundurarak 45

7.Çerçeve projesinin hazırlanması aşamasında iki kurum arasında imzalanan işbirliği protokolü çerçevesinde teknik yardım alınmıştır. SERKA tarafından 20-24 Ekim 2010 tarihlerinde Van Turizm Fuarında 4 Serhat ilini birlikte temsil etmek üzere stant kurulmuştur. SERKA tarafından 9-11 Aralık 2010 tarihlerinde İzmir de düzenlenen Travel Turkey fuarına gözlemci olarak katılım sağlanmıştır. Bakanlık ve Ajanslar Arası Ortak Faaliyetler 15-19 Şubat 2010 da Samsun da düzenlenen Kalkınma Bakanlığı Kalkınma Ajansları Eğitim Programı Modül II ye OKA, DAKA, DİKA, DOKA, İSTKA ve MEVKA tarafından katılım sağlanmıştır. 02-06 Ağustos 2010 da Isparta da düzenlenen Kalkınma Bakanlığı Kalkınma Ajansları Eğitim Programı Modül I e OKA, İKA, FKA, MEVKA, BAKA, KARACADAĞ ve İSTKA tarafından katılım sağlanmıştır. Bölge planı hazırlama konusunda eğitim verilmiş, ajanslar arasında bilgi paylaşımının ve yardımlaşmanın artırılması hedeflenmiştir. AHİKA ve ORAN ın ortak girişimi ile turizm konusunda ortak çalışmalara başlanmıştır. Bu amaçla, bölgedeki turizm aktörleri ziyaret edilerek saha araştırması yapılmış, turizm konusu alt başlıklara ayrılarak detaylı araştırmalar gerçekleştirilmiştir. 04-05 Mayıs 2010 da Konya da; 20-21 Mayıs 2010 ve 14-16 Haziran 2010 da Ankara da OKA, ÇKA, DAKA, KARACADAĞ ve MEVKA ortak olarak İzleme Bilgi Sistemi nin (İBS) geliştirilmesi için bir araya gelmiştir. Kalkınma Ajansları Yönetim Sisteminin (KAYS) hayata geçirilmesine kadar uygulanacak tüm projelerin izlenmesi ve etki-değerlendirme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde kullanılacak olan İzleme Bilgi Sisteminin tasarlanmasına, sürecinin takibine katkı sağlanması amaçlanmıştır. Proje uygulama aşamasında kullanılacak İzleme Bilgi Sisteminin kurulması amacıyla bir platform oluşturulmuştur. 24-25 Haziran 2010 da Adana da ÇKA koordinasyonunda 13 Kalkınma Ajansı (ÇKA, OKA, MEVKA, SERKA, ORAN, İKA, DOĞAKA, KARACADAĞ, FKA, BAKKA, TRAKYAKA, DAKA, MARKA) İzleme ve Değerlendirme Birimleri uzmanlarının katılımıyla proje uygulama dönemindeki izleme ve değerlendirme faaliyetlerine ilişkin tecrübe ve bilgi paylaşımı toplantısı gerçekleştirilmiştir. 24/09/2010 da İstanbul da düzenlenen 2011-2013 KOBİ Stratejisi Eylem Planı Ortak Akıl Çalıştayı na ortak katılım sağlanmış ve kalkınma ajanslarının bu süreçte yer alması gerektiği vurgulanmıştır. 1-4 Kasım 2010, 23-26 Kasım 2010 ve 6-10 Aralık 2010 tarihlerinde DPT ve InWEnt öncülüğünde 26 Ajanstan uzmanların katıldığı Bölgesel Planlamada Kapasite Gelişimi eğitimi gerçekleştirilmiştir. 17/12/2010 tarihinde ANKARAKA, AHİKA, İKA, DOKA, TRAKYAKA, ORAN, KUZKA, BAKKA uzmanlarının katıldığı bir toplantı düzenlenmiş ve proje teklif çağrısı ilanı ile başlayıp sözleşmelerin imzalanmasına kadar olan süreç boyunca ÇKA nın son iki yıl içerisinde yaşamış olduğu tecrübeler diğer ajanslarla paylaşılmıştır. Toplantıda proje teklif çağrısı süreci içerisinde bulunan diğer ajansların karşılaştıkları zorluklar konusunda da görüş alışverişinde bulunulmuş ve çözüm önerileri tartışılmıştır. 46

MALİ SAYDAMLIK VE HESAP VEREBİLİRLİK Bu bölümde; ajansların gelir ve gider durumları, bütçe öngörüleri, gerçekleşmelerle birlikte karşılaştırmalı olarak sunulmuş, uygulamada ortaya çıkan farklılıklar ve nedenleri belirtilerek önümüzdeki dönem için öngörü ve tedbirler belirtilmiştir. Gelir Gerçekleşmeleri Ajansların gelirleri merkezi bütçe 5, il özel idareleri 6, belediyeler 7, sanayi ve ticaret odalarından 8 aktarılan kaynaklar, AB ve diğer uluslararası fonlardan sağlanan kaynaklar, faaliyet gelirleri ile bağış ve yardımlardan oluşmaktadır. Ajansların 2010 yılı gelir dağılımı Tablo-11 de gösterilmiştir. Ajansların geçmiş yıllar tahakkuklarından tahsilatları ve faaliyet gelirleri ile nakit tutarlar diğer gelirler içerisinde gösterilmiştir. 2010 yılında genel bütçeden 26 ajansa toplam 450 milyon TL ödenek ayrılmış, ajansların harcama programları doğrultusunda bu kaynağın yüzde 98 i (442 milyon TL) transfer edilmiştir. Ajanslar genelinde bütçe gelir gerçekleşmesi yüzde 76 düzeyindedir. Tahsilat oranının düşük kalmasının nedeni ajansların belediyelerden tahsilat konusunda sıkıntı yaşamış olmalarıdır. Gelir kalemi bazında en yüksek gerçekleşme yüzde 105 ile toplam gelir içindeki payı en düşük kalem olan ticaret ve sanayi odalarından aktarılan kaynaklarda sağlanmıştır. Devamında yüzde 98 ile genel bütçeden aktarılan kaynaklar, yüzde 96 ile il özel idarelerinden aktarılan kaynaklar ve son olarak yüzde 45 ile belediyelerden aktarılan kaynaklar yer almaktadır. Belediyelerden aktarılan kaynaklarda tahsilat oranı yüzde 90 ın üzerinde olan altı ajans haricinde ajansların tahsilat oranı yüzde 60 ın altında kalmış, on ajansın tahsilat oranı ise yüzde 10 un da altında gerçekleşmiştir. ÇKA, İSTKA ve İZKA nın tahsilât tutarlarının yüksek olması, genel tahsilat oranını da yukarı çekmiştir. Bu üç ajans dahil edilmediğinde belediyelerden elde edilen gelirlerde tahsilât oranı yüzde 36 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu durum, Şekil-11 de de görüleceği üzere, belediyelerin ajans bütçesine katkı sağlamakta sorun yaşadığını göstermektedir. İl özel idarelerinden aktarılan kaynaklara bakıldığında ise ajansların tahsilâtta genel olarak sorun yaşamadığı söylenebilir. Ancak DOĞAKA, FKA ve İSTKA nın tahsilâtları 5 Bir önceki yıl gerçekleşen genel bütçe vergi gelirleri tahsilatından, vergi iadeleri ile mahalli idarelere ve fonlara aktarılan paylar düşüldükten sonra kalan tutar üzerinden, binde beş oranında her yıl ayrılacak transfer ödeneğinden, Yüksek Planlama Kurulu nca her bir ajans için nüfus, gelişmişlik düzeyi ve performans ölçütlerine göre belirlenecek pay. 6 Bir önceki yıl gerçekleşen bütçe gelirleri üzerinden, borçlanma, tahsisi mahiyetteki gelirler ile genel, katma ve özel bütçeli kuruluşlardan alınan yardım kalemleri hariç tutulmak üzere yüzde bir oranında cari yıl bütçesinden aktarılacak pay. 7 Bir önceki yıl gerçekleşen bütçe gelirleri üzerinden, borçlanma, tahsisi mahiyetteki gelir kalemleri hariç tutulmak üzere yüzde bir oranında cari yıl bütçesinden aktarılacak pay. 8 Bölgedeki sanayi ve ticaret odalarının, bir önceki yıl kesinleşmiş bütçe gelirlerinin yüzde biri oranında cari yıl bütçesinden aktarılacak pay. 47

oldukça düşük oranlarda gerçekleşmiştir. Diğer taraftan ANKARAKA nın gerçekleşmesi bütçe öngörüsünün üç katından daha fazla olmuştur. ġekil-11: Ajans Gelir Bütçesi (Diğer Gelirler Hariç) (2010) Sanayi ve ticaret odalarından aktarılan kaynaklarda tahsilat oranı yüzde 70 in altında kalan altı ajans dışında genellikle aktarılması gereken tutarların tahsil edildiği görülmüştür. Ajansların diğer gelirleri ise nakit varlıkları, geçmiş yıllar tahakkukundan tahsil edilen gelirler ile faiz ve repo gelirlerinden oluşan faaliyet gelirleridir. Ayrıca sınır ötesi işbirliği faaliyetleri çerçevesinde Suriye Programına aktarılan şartlı yardım da diğer gelirler içerisinde gösterilmiştir. 48

Tablo 12: Ajans Gelirlerinin Dağılımı (2010) Ajans 2010 Yılı Transfer Ödeneği GENEL BÜTÇE İL ÖZEL İDARELERİ BELEDİYELER SANAYİ VE TİCARET ODALARI DİĞER GELİRLER 2010 Yılı Kaynak Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gerçekleşme Bütçe Gelir Bütçesi Gelir Bütçesi Gelir Bütçesi Gelir Bütçesi Transferi Oranı Gerçekleşmesi Oranı Gerçekleşmesi Oranı Gerçekleşmesi Oranı Gerçekleşmesi Gerçekleşme Oranı Gelir Bütçesi TOPLAM Bütçe Gerçekleşme Gerçekleşmesi Oranı AHİKA 15.407.625 TL 15.407.625 TL 1,00 559.680 635.679 1,14 305.000 558.719 1,83 37.620 46.322 1,23 470.330 313.426 66,64 16.780.255 16.961.771 1,01 ANKARAKA 12.700.559 TL 12.700.559 TL 1,00 256.000 840.003 3,28 22.230.231 321.374 0,01 510.000 625.226 1,23 529.235 119.349 0,23 36.226.025 14.606.511 0,40 BAKA 14.783.933 TL 14.783.933 TL 1,00 815.318 803.770 0,99 10.616.103 4.436.085 0,42 121.000 267.565 2,21 1.563.646 131.907 0,45 27.900.000 20.423.261 0,73 BAKKA 14.186.717 TL 14.186.717 TL 1,00 334.940 334.582 1,00 1.741.660 636.483 0,37 48.917 42.051 0,86 4.979.951 354.452 0,07 21.292.184 15.554.285 0,73 BEBKA 14.045.080 TL 14.045.080 TL 1,00 992.665 992.665 1,00 9.784.938 135.623 0,01 432.179 423.979 0,98 14.067.771 507.618 0,04 39.322.634 16.104.965 0,41 ÇKA 24.918.591 TL 24.918.591 TL 1,00 981.583 990.869 1,01 7.602.869 13.179.828 1,73 209.267 205.439 0,98 60.449.690 3.249.795 0,05 94.162.000 42.544.522 0,45 DAKA 21.219.776 TL 21.219.776 TL 1,00 751.804 751.804 1,00 1.515.371 113.300 0,07 35.759 24.273 0,68 15.102.885 13.552.885 0,90 38.625.595 35.662.038 0,92 DİKA 20.761.106 TL 20.761.106 TL 1,00 640.466 1.024.768 1,60 891.562 798.777 0,90 22.343 13.916 0,62 8.661.321 595.314 0,07 30.976.798 23.193.881 0,75 DOĞAKA 16.583.428 TL 16.583.428 TL 1,00 2.409.726 936.235 0,39 5.610.995 218.306 0,04 110.280 64.963 0,59 12.327.321 5.558.041 0,45 37.041.750 23.360.974 0,63 DOKA 16.715.988 TL 16.715.988 TL 1,00 930.000 813.369 0,87 5.052.800 74.098 0,01 151.200 59.031 0,39 0 19.104 0,00 22.849.988 17.681.590 0,77 FKA 15.882.118 TL 15.882.118 TL 1,00 586.351 300.590 0,51 4.387.365 95.721 0,02 30.142 35.872 1,19 7.264.025 4.646.962 0,64 28.150.000 20.961.263 0,74 GEKA 14.919.344 TL 14.919.344 TL 1,00 1.023.281 1.378.897 1,35 8.166.068 3.822.375 0,47 195.666 222.433 1,14 4.384.589 4.449.243 1,01 28.688.948 24.792.293 0,86 GMKA 14.221.274 TL 14.217.974 TL 1,00 533.712 533.712 1,00 8.173.758 1.488.019 0,18 67.888 67.888 1,00 4.501.335 76.357 0,02 27.497.967 16.383.950 0,60 İKA 19.042.609 TL 19.042.609 TL 1,00 805.157 813.030 1,01 2.600.765 2.798.724 1,08 107.155 110.293 1,03 0 1.238.078 0,00 22.555.687 24.002.735 1,06 İSTKA 21.578.513 TL 21.578.513 TL 1,00 1.206.925 805.546 0,67 44.092.315 26.562.244 0,60 1.493.466 1.645.960 1,10 63.462.970 64.982.464 1,02 131.834.189 115.574.727 0,88 İZKA 22.339.053 TL 22.339.053 TL 1,00 985.516 985.516 1,00 15.640.000 15.051.826 0,96 300.000 386.066 1,29 57.488.665 52.236.920 0,91 96.753.234 90.999.381 0,94 KARACADAĞ 21.247.014 TL 21.247.014 TL 1,00 920.919 949.919 1,03 1.869.881 709.913 0,38 52.688 55.342 1,05 11.950.000 9.624.217 0,81 36.040.502 32.586.405 0,90 KUDAKA 18.952.374 TL 18.952.374 TL 1,00 613.798 613.798 1,00 1.730.930 163.431 0,09 32.134 31.222 0,97 8.032.214 7.662.511 0,95 29.361.450 27.423.336 0,93 KUZKA 15.313.026 TL 7.960.070 TL 0,52 411.257 411.257 1,00 1.557.228 144.669 0,09 26.445 22.745 0,86 45.000 8.218 0,18 17.352.955 8.546.958 0,49 MARKA 14.215.201 TL 14.215.201 TL 1,00 984.306 984.306 1,00 12.122.543 78.372 0,01 205.193 153.880 0,75 10.722.435 1.047.012 0,10 38.249.679 16.478.771 0,43 MEVKA 18.801.753 TL 18.801.753 TL 1,00 636.558 636.558 1,00 4.934.113 2.722.239 0,55 135.000 133.207 0,99 19.479.986 19.115.036 0,98 43.987.410 41.408.793 0,94 OKA 19.657.105 TL 19.657.105 TL 1,00 854.170 854.170 1,00 5.329.646 5.796.726 1,09 93.168 95.648 1,03 22.508.597 14.617.876 0,65 48.442.686 41.021.525 0,85 ORAN 16.097.663 TL 16.097.663 TL 1,00 703.620 820.021 1,17 5.375.914 2.794.202 0,52 82.657 104.792 1,27 4.495.173 449.464 0,10 26.755.028 20.266.142 0,76 SERKA 17.059.796 TL 17.059.796 TL 1,00 451.581 451.581 1,00 1.325.273 79.873 0,06 13.350 6.496 0,49 50.000 44.811 0,90 18.900.000 17.642.557 0,93 TRAKYAKA 13.157.411 TL 13.157.411 TL 1,00 441.063 406.289 0,92 3.881.885 957.149 0,25 111.314 120.770 1,08 7.146.749 1.888.449 0,26 24.738.422 16.530.068 0,67 ZEKA 16.192.943 TL 16.192.943 TL 1,00 1.157.333 1.026.032 0,89 5.043.641 1.750.354 0,35 185.559 108.204 0,58 5.795.529 5.038.945 0,87 28.375.005 24.116.478 0,85 TOPLAM 450.000.000 TL 442.643.744 TL 0,98 20.987.729 20.094.967 0,96 191.582.854 85.488.428 0,45 4.810.390 5.073.585 1,05 345.479.417 211.528.455 0,61 1.012.860.390 764.829.179 0,76 49

ġekil 12: Ajans Gelirlerinin Ana Gruplar Bazında Dağılımı (2010) oluşturduğu gözlenmektedir. Ajans gelir gerçekleşmelerinin dağılımına (Şekil-12) bakıldığında en büyük pay yüzde 58 ile genel bütçeden aktarılan gelirlere aittir. İkinci sırada gelen diğer gelirlerin büyük kısmını nakit varlıklar oluşturmaktadır. Belediyelerden yapılan tahsilatlar yüzde 45 düzeyinde kalmış olmasına rağmen ajans gelirleri içinde yüzde 11 lik bir paya sahiptir. Ayrıca ajans gelirlerinin merkez - yerel dağılımı açısından bakıldığında en büyük payı merkezi bütçeden aktarılan kaynağın ġekil-13: Ajans Gelirlerinin Merkez-Yerel Dağılımı (2010) Diğer gelirler kalemi dahil edilmeden ajans gelirlerinin merkezi - yerel dağılımına bakıldığında (Şekil-13) ise merkezi yönetim katkısının yüzde 80, yerel katkının yüzde 20 düzeyinde olduğu görülmektedir. Gider Gerçekleşmeleri Ajans bütçe uygulamasına göre giderler; kurumsal, fonksiyonel ve ekonomik düzeyde sınıflandırılmaktadır. Ajansların fonksiyonel kodları genel hizmetler ve proje faaliyet desteklerinden, ekonomik sınıflandırması ise personel, mal ve hizmet alım ile transfer giderlerinden oluşmaktadır. Ajansların 2010 yılı gider bütçeleri yaklaşık 1 milyar TL olup gerçekleşme yüzde 14 oranında kalmıştır. ġekil-14: Ajans Giderlerinin Fonksiyonel Dağılımı (2010) Giderlerin fonksiyonel dağılımına bakıldığında (Şekil-14) ise, yaklaşık 93 milyon TL nin genel hizmetler, kalan 48 milyon TL nin ise proje ve faaliyet destekleme hizmetlerine harcandığı görülmektedir. Genel hizmet giderlerinin alt kırılımında gider tahmin ve gerçekleşmeleri (Şekil-15) 50